Kiểm soát dòng vốn đầu tư gián tiếp tại Việt Nam Luận văn thạc sĩ

1


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





BÙI TH THU NGÂN







KIM SOÁT DÒNG VN U T
GIÁN TIP TI VIT NAM







LUN VN THC S KINH T

THÀNH PH H CHÍ MINH - NM 2010



2


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





BÙI TH THU NGÂN





KIM SOÁT DÒNG VN U T
GIÁN TIP TI VIT NAM

Chuyên ngành : Kinh t Tài chính - Ngân hàng
Mã s : 60.31.12



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN VN S


THÀNH PH H CHÍ MINH - NM 2010



3
LI CAM OAN


Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt
qu nêu trong lun vn là trung thc, có ngun gc rõ ràng.
Tác gi lun vn


Bùi Th Thu Ngân

4
MC LC
Trang
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC BNG BIU, S 
LI M U 1
CHNG 1
TNG QUAN V VN U T GIÁN TIP NC NGOÀI 4
1.1 Vn đu t gián tip nc ngoài 4
1.1.1 Khái nim 4
1.1.2 Vai trò 4
1.1.3 c trng 5
1.1.4 Các nhân t nh hng đn vn đu t gián tip nc ngoài 6
1.1.5 Tác đng hai mt ca vn đu t gián tip nc ngoài 7
1.1.5.1 Tích cc 7
1.1.5.2 Tiêu cc 10
1.2 Kim soát vn 12
1.2.1 Khái nim 12
1.2.2 Lch s kim soát vn 13
1.2.3 S cn thit phi kim soát vn 16

5
1.2.4 Mc tiêu ca kim soát vn 17
1.2.5 Các phng pháp kim soát vn 19
1.2.5.1 Kim soát vn trc tip 19
1.2.5.2 Kim soát vn gián tip 20
1.2.6 Tác đng ca kim soát vn đn nn kinh t 22
1.2.6.1 Li ích đem li t vic kim soát vn 22

1.2.6.2 Cái giá phi tr ca kim soát vn 23
1.3 Kinh nghim kim soát vn ca mt s quc gia và bài hc kinh nghim cho
Vit Nam 24
1.3.1 Malaysia 24
1.3.2 Thái Lan 27
1.3.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 29
KT LUN CHNG 1 31
CHNG 2
THC TRNG THU HÚT VÀ KIM SOÁT VN U T GIÁN TIP NC
NGOÀI TI VIT NAM THI GIAN QUA 32
2.1 Thc trng thu hút dòng vn đu t gián tip 32
2.1.1 Môi trng thu hút vn đu t gián tip 32
2.1.2 Tình hình thu hút vn đu t gián tip 33
2.1.2.1 Giai đon 1: t 28/7/2000 đn nm 2004 33
2.1.2.2 Giai đon 2: t nm 2005 đn nm 2007 36
2.1.2.3 Giai đon 3: t nm 2008 đn tháng 6/2009 41

6
2.1.2.4 Giai đon 4: t tháng 7/2009 đn nay 45
2.2 Thc trng kim soát dòng vn đu t gián tip ti Vit Nam thi gian qua 46
2.2.1 Kim soát dòng vn vào 46
2.2.2 Kim soát dòng vn ra 48
2.3 Mt s hn ch trong vic kim soát dòng vn quc t ti Vit Nam thi gian
qua và nhng nguyên nhân 49
2.3.1 Hn ch 49
2.3.1.1 Vn còn nhiu khe h cho giao dch ni gián 49
2.3.1.2 Công tác qun lý ngun vn FPI còn khá thoáng 50
2.3.1.3 Cha có mt lut điu chnh riêng cho FPI 51
2.3.2 Nhng nguyên nhân 51
2.3.2.1 Khung pháp lý cha đng b 51

2.3.2.2 H thng thông tin và chun mc báo cáo tài chính thiu minh bch 52
KT LUN CHNG 2 53
CHNG 3
GII PHÁP KIM SOÁT VN U T GIÁN TIP NC NGOÀI TI VIT
NAM THI GIAN TI 54
3.1 nh hng phát trin th trng vn Vit Nam đn nm 2010 và tm nhìn
đn nm 2020 54
3.1.1 Mc tiêu 54
3.1.1.1 Mc tiêu tng quát 54
3.1.1.2 Mc tiêu c th 54

7
3.1.2 Quan đim và nguyên tc phát trin th trng chng khoán 55
3.2 Mt s gii pháp kim soát vn đu t gián tip nc ngoài ti Vit Nam 55
3.2.1 Kim soát vn trc tip 55
3.2.2 Kim soát vn gián tip 56
3.3 Mt s gii pháp h tr khác 58
3.3.1 Chính sách nhm gim thiu nguy c đo ngc dòng vn 58
3.3.2 Gia tng d tr ngoi hi 59
3.3.3 Xây dng h thng thông tin, ch đ báo cáo v vn đu t gián tip nc ngoài
61
3.3.4 Thc hin ch đ t giá linh hot hn 62
3.3.5 Tng cng qun lý và giám sát th trng tài chính 62
3.3.6 Kim soát đu c và kinh doanh ni gián 64
KT LUN CHNG 3 65
KT LUN 66
TÀI LIU THAM KHO

8
DANH MC T VIT TT

FDI u t trc tip nc ngoài
FPI u t gián tip nc ngoài
GDP Tng sn phm quc ni
IMF Qu tin t quc t
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTW Ngân hàng trung ng
ODA Ngun vn h tr phát trin chính thc
OTC Th trng chng khoán phi tp trung
TP.HCM Thành ph H Chí Minh
TTCK Th trng chng khoán
TTGDCK Trung tâm giao dch chng khoán
USD ô la M
WB Ngân hàng Th gii
WTO T chc thng mi Th gii




9
DANH MC BNG BIU, S 
Bng: Trang
Bng 1.1: Vn t nhân nc ngoài ròng vào Malaysia t 1990 - 1998 25
Bng 2.1: Quy mô giao dch ca nhà đu t nc ngoài giai đon 1 34
Bng 2.2: Tng hp giao dch ca nhà đu t nc ngoài trong nm 2005 36
Bng 2.3: T l s hu ca nhà đu t nc ngoài nm 2005 - 2007 41
Biu đ:
Biu đ 2.1: S lng tài khon và giá tr giao dch ca nhà đu t nc ngoài
giai đon 1 35
Biu đ 2.2: T l FPI/FDI giai đon 2002 – 2004 35

Biu đ 2.3: Giá tr vn hóa th trng t nm 2005 – 2007 39
Biu đ 2.4: S lng tài khon giao dch các nm 2003 – 2007 40


1
LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
S di chuyn vn gia các quc gia ngày càng đc t do hóa trong thi
gian qua đã đem li li ích cho toàn b nn kinh t th gii, c nhng nc cung
cp ln nhng nc nhn vn. Các dòng vn này đc xem là đng lc mang li
s tng trng kinh t  các quc gia đang phát trin.
Trong nhng nm gn đây, Vit Nam đc xem là mt trong nhng đim
đn lý tng ca dòng vn nc ngoài vì nhng chính sách đãi ng, thu hút
mnh m và hp dn các nhà đu t nc ngoài, cùng vi s n đnh chính tr và
s tng trng nhanh v kinh t.
Vit Nam là mt nc có tng sn phm quc ni thp, trong khi đó h
thng tài chính, ngân hàng, lut l còn rt non kém nên nu đ cho quá trình t
do hóa dòng vn thì s rt nguy him, d b tn công tin t dn đn khng
hong. Cuc khng hong tài chính châu Á nm 1997 là mt ví d đin hình. Do
vy vn đ đt ra ca Vit Nam là phi đt mt cái van trên đng đi ca dòng
vn. Nu đ dòng vn t do ra vào, mt khi nn kinh t có nhng du hiu bt n
thì lp tc dòng vn này s giáng thêm mt đòn vào nn kinh t. Tc là nu dòng
vn này đ vào mt cách  t lp tc gây nên nhng sóng gió cho t giá hi đoái,
bong bóng trên th trng chng khoán và bt đng sn. Còn nu dòng vn này
rút ra mt cách  t thì cng gây nên sóng gió cho t giá và sp đ ca th trng
chng khoán và nhà đt, khng hong cán cân thanh khon.
Vn đ kim soát hay không là mt bài toán không h đn gin. Và nu
kim soát vn thì phi thc hin nh th nào cho hiu qu cng là mt bài toán
đau đu các nhà hoch đnh chính sách.

2
Xut phát t tm quan trng ca vic kim soát vn, tôi chn đ tài:
“Kim soát dòng vn đu t gián tip ti Vit Nam” làm lun vn tt nghip
ca mình.
2. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca đ tài này nhm:
- Tìm hiu các vn đ c bn v dòng vn đu t gián tip, các phng
pháp và công c s dng đ kim soát vn.
- Nghiên cu, đánh giá thc trng thu hút dòng vn đu t gián tip vào và
ra ti Vit Nam; các bin pháp kim soát dòng vn này mà Chính ph Vit
Nam đã và đang áp dng.
- a ra mt s gii pháp góp phn kim soát dòng vn đu t gián tip ti
Vit Nam có hiu qu hn.
3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: dòng vn đu t gián tip ti Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: thc trng dòng vn đu t gián tip ti Vit Nam
đc tác gi phân tích trên c s s liu trong 10 nm tr li đây, t nm 2000
đn nm 2010.
4. Phng pháp nghiên cu
 tài ch yu s dng phng pháp phân tích, so sánh tng quan, kho
sát, thng kê mô t và tng hp đánh giá qua các s liu báo cáo ca B k
hoch – đu t, Tng cc thng kê, Trung tâm giao dch chng khoán và mt s
bài báo khác.

3
Phng pháp nghiên cu ca đ tài là đi t c s lý thuyt và kinh nghim
thc tin ca mt s nc trên th gii, đn thc trng kim soát dòng vn đu
t gián tip ti Vit Nam qua tng thi k. T đó, đánh giá kt qu đt đc và
nhng hn ch đ đa ra gii pháp phù hp.
5. Ni dung ca lun vn

Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn gm 3 phn:
Chng 1: Tng quan v vn đu t gián tip nc ngoài.
Chng 2: Thc trng thu hút và kim soát vn đu t gián tip nc ngoài
ti Vit Nam thi gian qua.
Chng 3: Gii pháp kim soát dòng vn đu t gián tip nc ngoài ti
Vit Nam thi gian ti.
Sau đây là ni dung chi tit ca tng chng.










4
CHNG 1
TNG QUAN V VN U T GIÁN TIP NC NGOÀI
1.1 Vn đu t gián tip nc ngoài
1.1.1 Khái nim
iu 3 Lut đu t (2005) đnh ngha: “u t gián tip là hình thc đu t
thông qua vic mua c phn, c phiu, trái phiu, các giy t có giá khác, qu
đu t chng khoán và thông qua các đnh ch tài chính trung gian khác mà nhà
đu t không trc tip tham gia qun lý hot đng đu t”.
Theo Qu tin t quc t (IMF), đu t gián tip nc ngoài là hot đng
mua chng khoán (c phiu hoc trái phiu) đc phát hành bi mt công ty
hoc c quan Chính ph ca mt nc khác trên th trng tài chính trong nc
hoc nc ngoài.

Vì vy, đu t gián tip nc ngoài có th đc hiu theo ngha rng thông
qua 3 hình thc:
• Mua c phn, c phiu, trái phiu và giy t có giá khác ca doanh
nghip, Chính ph và các t chc khác đc phép phát hành.
• u t thông qua qu đu t chng khoán.
• u t thông qua các đnh ch trung gian khác.
1.1.2 Vai trò
Trong khi ngun vn đu t trc tip nc ngoài (FDI) đóng vai trò trc
tip thúc đy sn xut thì đu t gián tip (FPI) li có tác đng kích thích s phát
trin ca th trng tài chính, to điu kin cho các doanh nghip d dàng tip

5
cn vi các ngun vn, nâng cao vai trò qun lý và có tác dng thúc đy lành
mnh hóa các quan h kinh t. T đó, thúc đy s phát trin ca nn kinh t, đc
bit là  các nc đang phát trin.
1.1.3 c trng
Tính thanh khon cao
Do ch quan tâm đn li tc (vi mt mc ri ro nhn đnh) hoc mc đ
an toàn ca chng khoán (vi mt mc li tc nht đnh) ch không quan tâm
đn vic qun lý quá trình sn xut và kinh doanh thc t nên FPI có tính thanh
khon cao. Nói cách khác, nhà đu t gián tip nc ngoài có th d dàng bán li
nhng chng khoán c phn và chng khoán n mà h đang nm gi đ đu t
vào ni khác vi mc t sut li tc cao và mt mc ri ro nht đnh, hay vi
mc ri ro thp hn và vi mc t sut li tc nht đnh. Tính thanh khon cao
ca FPI khin cho hình thc đu t này mang tính ngn hn, mc dù c phiu
đc coi là hình thc đu t dài hn và thi hn trái phiu ln hn mt nm.
Tính bt n
Do có th thay đi rt nhanh đ tìm kim t sut li tc cao hn hay đ có
đc mc đ ri ro thp hn nên FPI còn có đc tính là bt n đnh và d b đo
ngc. Tính bt n đnh trong mt gii hn nào đó, có th là có li khi nó cung

cp nhng c hi kinh doanh vi li nhun cao hoc nhng c hi kinh doanh
chênh lch giá. Nhng c hi này s thu hút các nhà đu t và khin cho th
trng tài chính ni đa hot đng hiu qu hn. Tính bt n còn ch ra rng th
trng đang tìm kim nhng hình thc phân b vn tt nht cho nhng c hi
kinh t hin hành. Tuy vy, nu điu này xy ra thng xuyên và vi mc đ
ln, nhng tác đng tiêu cc đn h thng tài chính nói riêng và nn kinh t nói

6
chung s xut hin. Hn th na, tính thanh khon cao cùng vi tính bt n ca
FPI còn có th dn ti tình trng rút vn  t khi có s thay đi trong quan nim
ca gii đu t hoc ca các điu kin kinh t bên trong cng nh bên ngoài.
Tính đa dng
Ngoài các đc đim trên, vn FPI còn có đc tính là tn ti di nhiu hình
thc khác nhau và rt phc tp nh trái phiu, c phiu, giy n thng mi hoc
di dng các công c phái sinh.
1.1.4 Các nhân t nh hng đn vn đu t gián tip nc ngoài
Nhà đu t nc ngoài khi quyt đnh đu t vào mt nc, điu h quan
tâm đu tiên là môi trng đu t và h thng lut pháp ca nc h đu t vào.
Môi trng đu t thông thoáng, h thng pháp lý n đnh, rõ ràng, minh bch,
bo v đc nhà đu t chân chính s thu hút vn đu t nc ngoài mnh m.
Dòng vn đu t nc ngoài chu nh hng bi s phát trin c s h tng
tài chính và đ m ca th trng chng khoán, cht lng ca các c phiu, trái
phiu, uy tín ca nhà phát hành và nc phát hành; s đa dng và vn hành có
hiu qu ca các đnh ch tài chính trung gian; s phát trin và cht lng ca h
thng thông tin và dch v chng khoán, trong đó có các t chc t vn và dch
v đnh mc h s tín nhim chng khoán và doanh nghip.
Dòng chy ca vn đu t nc ngoài vào th trng tài chính các nc
theo t l thun vi s gia tng quá trình c phn hóa các doanh nghip nhà
nc, các doanh nghip t nhân và các doanh nghip có vn đu t nc ngoài
đang hot đng hiu qu trong nc, cng nh vic ni rng biên đ nm gi c

phn ca các nhà đu t nc ngoài tham gia vào các doanh nghip.

7
Vn đu t nc ngoài còn chu nh hng bi các nhân t nh bi cnh
quc t (hòa bình, kinh t n đnh, các quan h ngoi giao và môi trng pháp lý
thun li); mc đ t do hóa (chính sách khuyn khích đu t, s thông thoáng
ca chính sách qun lý nhà nc đi vi nhà đu t ); s phát trin ca h thng
tin t và các dch v h tr kinh doanh nói riêng, và ca các th ch th trng
nói chung ca nc tip nhn đu t.
1.1.5 Tác đng hai mt ca vn đu t gián tip nc ngoài
1.1.5.1 Tích cc
- FPI góp phn làm tng ngun vn trên th trng vn ni đa và làm gim chi
phí vn thông qua vic đa dng hóa ri ro.
Dòng vn đu t nc ngoài đ vào các nc đang phát trin s trc tip
làm tng ngun vn trên th trng ni đa đ thúc đy tng trng và phát trin
kinh t. Ngoài ra, FPI còn cho phép các nhà đu t nc ngoài có c hi chia s
ri ro ca mình vi các nhà đu t ni đa. FPI s khin cho th trng vn ni
đa tr nên có tính thanh khon cao hn và theo đó là vic đa dng hóa ri ro s
tr nên d dàng hn, kt qu là ngun vn s di dào hn và chi phí vn đi vi
công ty s gim.
- FPI thúc đy s phát trin ca h thng tài chính ni đa, hoàn thin các th
ch và c ch th trng.
Dòng vn đu t gián tip đ vào th trng tài chính thông qua vic mua
bán các loi chng khoán trên th trng chng khoán (TTCK) và làm cho các
loi chng khoán niêm yt có tính thanh khon cao hn, th trng nng đng
hn và quy mô ca th trng qua đó cng m rng hn. Mt khi th trng có
tính thanh khon cao hn, sâu hn và rng hn, mt lot d án đu t khác nhau

8
s đc tài tr. Nhà đu t s mnh dn đu t vì h tin rng có th qun lý đc

danh mc đu t ca h và có th bán đi mt cách nhanh chóng nu mun thu
hi vn. Khi đó, các doanh nghip trong nc có nhiu c hi tip nhn đc
ngun vn phong phú, đa dng. Vì th, nhng th trng có tính thanh khon và
hiu sut cao s to sc hút mnh m đi vi đu t dài hn.
S hin din ca các nhà đu t th ch nc ngoài (công ty bo him, qu
tng h, qu t bo v ri ro ) s giúp cho các th ch tài chính trong nc có
c hi tip cn vi th trng vn quc t; áp dng các công c và k thut tài
chính mi nh tng lai, quyn chn, hoán đi hoc nhng công c bo him
khác; ci tin các khuôn kh giám sát và điu tit… vi kt qu là kh nng qun
lý ri ro ca các nhà đu t nc ngoài ln các nhà đu t ni đa s đc tng
cng và nâng cao sc cnh tranh ca các th ch tài chính ni đa.
Th trng tài chính phát trin làm tng hiu qu qun lý doanh nghip.
Mt công ty mun cnh tranh thu hút ngun tài tr thì phi hot đng có hiu
qu hn, trin vng tt hn và có trình đ điu hành tt hn. Mt khác, nu th
trng chng khoán phát trin to điu kin cho các nhà đu t bên ngoài có th
mua li doanh nghip hot đng không hiu qu. Mua li có th khin cho công
ty kinh doanh kém hiu qu tr nên có hiu qu và có li tc cao hn. Mua li
cng còn khin cho công ty tr nên vng mnh hn và đem li li tc cho các
nhà đu t cng nh cho nn kinh t ni đa.
FPI giúp tng cng tính k lut đi vi th trng ni đa. Do không có li
th v nhng thông tin ni b v các d án đu t ca công ty, các nhà đu t
nc ngoài s đc bit yêu cu mt mc đ công khai hóa cao hn, nhng chun
mc k toán cao hn và mang theo nhng kinh nghim ca h trong vic thc

9
hin nhng chun mc này. Cnh tranh trong vic cung cp các dch v tài chính
cng nh trong vic tip nhn ngun tài tr s buc các th ch tài chính ni đa
và các công ty ni đa phi áp dng nhng chun mc k toán quc t, thc hin
minh bch hoá thông tin và ci tin hình thc qun lý. iu này s khin cho th
trng tài chính ni đa hot đng có k lut hn và có kh nng cnh tranh cao

hn do gim thiu đc s bt cân xng thông tin, và qua đó gim đc nhng
hiu ng bt li cho nhà đu t. Kt qu là ngi tiêu dùng s có đc nhng
dch v tài chính vi cht lng cao hn và chi phí thp hn.
- FPI góp phn nâng cao nng lc và hiu qu qun lý nhà nc theo các
nguyên tc và yêu cu ca kinh t th trng.
Tính bt n đnh và d b đo ngc ca vn FPI s buc các Chính ph
phi thc hin nhng chính sách kinh t v mô lành mnh nhm gim thâm ht
ngân sách, gim lm phát, gim s mt cân đi bên ngoài, cng nh các chính
sách kinh t thân thin vi th trng nói chung và các nhà đu t nc ngoài nói
riêng. H thng pháp lut, cng nh các c quan, b phn và cá nhân trong h
thng qun lý nhà nc liên quan đn th trng tài chính, nht là đu t gián
tip nc ngoài s đc hoàn thin, kin toàn và nâng cao nng lc hot đng
hn theo yêu cu ca th trng, cng nh theo các cam kt hi nhp quc t.
Khi tác đng vào th trng tài chính, Nhà nc s s dng nhiu công c đa
dng đ thc hin mc tiêu chính sách. Trên c s đó, nng lc và hiu qu qun
lý nhà nc đi vi nn kinh t nói chung và th trng tài chính nói riêng s
đc ci thin hn.
Nh vy, đu t gián tip nc ngoài có th b sung thêm ngun vn cho
nn kinh t cng nh kích thích s phát trin th trng tài chính. iu này s

10
khin cho vn và các ngun lc trong nn kinh t đc phân b tt hn; to c
hi đa dng hóa danh mc đu t, ci thin kh nng qun lý ri ro, thúc đy s
gia tng ca tit kim và đu t vi kt qu là nn kinh t s tr nên vng mnh
hn và tng trng kinh t s đc thúc đy.
1.1.5.2. Tiêu cc
Bên cnh nhng li ích mà đu t gián tip nc ngoài mang li thì ngun
vn này cng tim n nhiu nguy c ri ro khác nhau.
Th nht, h thng tài chính trong nc d b tn thng và ri vào khng
hong tài chính mt khi gp phi các cú sc t bên trong cng nh bên ngoài

ca nn kinh t.
Khác vi FDI là ngun vn đu t có tính cht dài hn ch yu di dng
vt cht, khó chuyn đi hoc thanh khon kém, vn FPI đc thc hin di
dng đu t tài chính thun túy vi các chng khoán có th chuyn đi và mang
tính thanh khon cao. Chính vì đc trng c bn này mà khi th trng xut hin
nhng du hiu bt n và có nhng cú sc t th trng th gii s làm các nhà
đu t d mt nim tin và rút vn tháo chy, h s bán tháo chng khoán đ rút
vn ra khi th trng càng sm càng tt. iu này cng vi "tâm lý by đàn"
vn có ca th trng tài chính to nên phn ng dây chuyn s nhanh chóng tác
đng đn h thng tài chính ni đa và khng hong s xy ra nu h thng đó
không kp thi thích nghi. Mt ví d đin hình nht là cuc khng hong tài
chính – tin t Châu Á nm 1997 v vic rút vn ào t ca đu t gián tip nc
ngoài. Mc dù các cuc khng hong tài chính – tin t có th xut phát t nhng
nguyên nhân khác nhau (khng hong nim tin, khng hong các ch s kinh t

11
c bn, ), nhng trong bi cnh đó, ngun vn đu t gián tip nc ngoài
chim t trng ln s làm trm trng thêm mc đ khng hong.
Th hai, FPI làm gia tng nguy c b khng ch và lng đon tài chính đi
vi doanh nghip và các t chc phát hành chng khoán. Hn na, s l thuc
quá nhiu vào lung vn quc t dn đn tình trng l thuc kinh t, thm chí là
chính tr.
Vi tim lc tài chính mnh m ca mình, các qu đu t tài chính trên th
gii không khó khn gì trong vic khng ch th trng tài chính ca các nc
đang phát trin. Nu không có s khng ch t l nm gi chng khoán là các c
phiu, c phn sáng lp đc quyn biu quyt ca các nhà đu t nc ngoài thì
khi t l nm gi các chng khoán trên đt đn mt mc "vt ngng" nht
đnh nào đó s cho phép các nhà đu t nc ngoài tham d trc tip vào chi
phi và quyt đnh các hot đng sn xut kinh doanh và các ch quyn khác ca
doanh nghip, t chc phát hành chng khoán, thm chí lng đon doanh nghip

theo phng hng, k hoch, mc tiêu riêng ca mình, k c các hot đng mua
li, sáp nhp doanh nghip. iu đó có ngha là tính cht gián tip ca đu t
gián tip nc ngoài s chuyn thành trc tip. Thm chí, v logic, quá trình
"din bin hòa bình" này đt ti quy mô và mc đ nào đó còn có th chuyn đi
v cht quyn s hu và tính cht kinh t ban đu ca doanh nghip và quc gia.
Th ba, FPI làm gim tính đc lp ca chính sách tin t và t giá hi đoái.
iu này xy ra bi vì cùng vi quá trình t do hóa tài khon vn, Ngân
hàng trung ng (NHTW) ca các nc ch có th thc hin đc mt trong hai
mc tiêu còn li: s đc lp ca chính sách tin t hay s đc lp ca chính sách
t giá hi đoái. Trong điu kin t do di chuyn vn, nu NHTW mun duy trì

12
chính sách tin t đc lp thì h buc phi th ni t giá và ngc li, nu h
mun c đnh t giá thì buc phi t b chính sách tin t đc lp. Vic không
tuân th nguyên tc này s khin cho các chính sách kinh t v mô tr nên trái
ngc nhau và đa đn nhng hu qu tiêu cc cho nn kinh t.
Th t, FPI làm tng quy mô, tính cht và s cp thit đu tranh vi tình
trng ti phm kinh t quc t.
u t gián tip quc t không ch làm gia tng các nguy c và tác hi ca
các hot đng đu c, lng đon kinh t vi phm các quy đnh pháp lý ca các
nc tip nhn đu t, mà còn là mnh đt phát trin các loi ti phm kinh t có
yu t nc ngoài, thm chí xuyên quc gia, nh hot đng la đo, hot đng
ra tin, hot đng tip vn cho các kinh doanh phi pháp và hot đng khng b,
cùng các loi ti phm và các đe da an ninh phi truyn thng khác.
Tóm li, vn đu t gián tip nc ngoài có vai trò quan trng trong s
phát trin kinh t toàn cu, đc bit là các nc đang phát trin nh Vit Nam.
Tuy nhiên, bên cnh nhng mt tích cc trong vic thúc đy s tng trng kinh
t, nó còn tim n nhng nguy c ri ro cao. Vì vy, vic xây dng c ch kim
soát, điu tit dòng vn FPI vào và ra khi Vit Nam là vn đ cp bách và cn
thit trong bi cnh s tham gia ca các nhà đu t nc ngoài trên TTCK gia

tng, nh hng ngày càng ln và trc tip đn nn kinh t Vit Nam.
1.2 Kim soát vn
1.2.1 Khái nim
Kim soát vn là thc hin các bin pháp can thip ca Chính ph di
nhiu hình thc khác nhau đ tác đng (hn ch) lên dòng vn nc ngoài chy

13
vào và ra khi mt quc gia nhm đt đc nhng mc tiêu nht đnh ca Chính
ph.
Hin nay các quc gia đang theo đui không còn nm  t duy nh kiu kim
soát vn (capital control) thun túy na, mà là t do hóa vn có kim soát
(control capital liberalization), ngha là chuyn t kim soát vn theo kiu “tin
kim” chuyn sang kiu “hu kim”.
1.2.2 Lch s kim soát vn
Vào th k 19, không có nc nào áp đt ch đ kim soát vn. Mt phn vì
cha có công ngh cao, mt phn do các lung vn di chuyn chm hn nhiu so
vi tc đ hin nay. n tn nhng nm 1930, th gii vn còn theo ch đ bn
v vàng – mt h thng mà theo đó, tt c lng ni t phi đc đm bo bng
d tr vàng ca chính ph. Thc cht là Chính ph ha s quy đi toàn b ni t
ra vàng vi mt t giá không thay đi.
i khng hong  M đã phá v và bãi b ch đ bn v vàng: đ gi đc
ch đ này cn có mt quá trình thiu phát, và s rt khó khn đ thc hin điu
này nht là trong khi kinh t đang b suy thoái nghiêm trng. Các nc khác
cng đng thi b ch đ này, mi nc đu hy vng rng gii thoát t giá hi
đoái khi ch đ bn v vàng s thúc đy xut khu, tình trng mt cân đi vn
không đc gii quyt, và đng tin thì b yu đi. Các nc buc phi áp dng
chính sách kim soát vn.
Chin tranh th gii ln th hai sp kt thúc và các nc công nghip tiên
tin c gng thit lp li trt t kinh t toàn cu. Ti hi ngh Bretton Woods mt
h thng t giá n đnh đc thành lp và IMF ra đi đ giúp h thng này hot

đng. H thng này đc đt ra đ tp trung vào thng mi, nó xoay quanh vic

14
gim bt các hn ch v t giá hi đoái gn vi thng mi, mt quá trình đc
gi là t do hóa tài khon vãng lai. H thng này đc đa ra nhm gi t giá
hi đoái  mc n đnh và đm bo lng ngoi hi lúc nào cng có sn, c hai
yu t này đu cn thit cho hot đng thng mi. Ngày nay, hu nh tt c các
nc đu đã t do hóa tài khon vãng lai.
Trong khi M luôn luôn m ca th trng vn tr hai thi k ngn trong
thi gian đi khng hong nm 1929 và thp k 70. n tn thp k 60 mt vài
nc Châu Âu mi dn ni lng các hn ch và xu hng này lan ra t t cho
đn thp k 90, phn ln các nc phát trin trên th gii đã hoàn toàn t do hóa
tài khon vn. Ti các nc có chính sách này mi ngi có th bán và mua bt
k ngoi t nào đã đc t do hóa vi bt k lý do nào. Yêu cu báo cáo duy
nht là đ đm bo các quy đnh v thu. Tin có th chuyn t ni này sang ni
khác đ mua chng khoán  nc ngoài, đ đu t  các nc khác hay mua các
ngoi t. Ngay sau đó các th trng hi đoái khng l bt đu phát trin  New
York, London, Frankfurt và Tokyo, nhng thành ph tr thành nhng trung tâm
th trng tin t chính, hot đng kinh doanh cng rt sôi ni nh  Singapore
và Hongkong.
Nc Anh đã bãi b kim soát nm 1979, c nm 1984. Quc gia Châu
Âu cui cùng b kim soát là B ào Nha và Ailen vào đu nhng nm 1990.
Các nc Châu Âu ghìm t giá gia các đng tin ca h vi nhau và đc giao
dch trong mt biên đ đc gi là ch đ t giá hi đoái Châu Âu. Mt vài nc
đang phát trin nh Trung Quc, n  và Srilanka vn gi ch đ kim soát,
nhng các nc khác đc bit là  M La Tinh và ông Á đã bt đu t do hóa.

15
Ti các nc đang phát trin, quá trình này đc bt đu  Chile vào đu
thp k 70 và ngay sau đó lan ra tt c các nc La Tinh khác. Châu Á tham gia

t do hóa ti khon vãng lai mun hn, khong mt thp k sau đó. Khi các rào
cn b xóa b, tin bt đu tràn vào các nc đang phát trin, cng nh cho các
công ty này vay tin. Trong cuc hp thng niên  Hongkong tháng 9/1997,
IMF đã vn đng các nc thành viên đ thay đi điu l cho phép t chc này
thúc đy vic t do hóa hoàn toàn tài khon vn.
Tuy nhiên nhc đim ca quá trình này cng rt ln và hàng lot các cuc
khng hong tài chính toàn cu bt đu t cui thp k 90 đã làm đi dòng xu
hng t do hóa th trng vn. Các dòng vn  t chy vào các nc đang phát
trin có chính sách t do hóa tài khon vn làm cho đng ni t ca các nc
này tng giá mnh so vi USD. Và khi các nhà đu t b mt nim tin vào nn
kinh t ca các nc này thì h bt đu rút vn ra. Các đng ni t li st giá rt
nhanh so vi USD làm cho các nc đang phát trin càng khó tr n và các nhà
đu t càng mt nim tin. Nhng nm sau khi t do hóa th trng vn lan rng
đc đánh du bng hàng lot các cuc khng hong tài chính bao gm cuc
khng hong kinh t  Châu Á nm 1997, khng hong  Nga 1998,  Brazil
nm 1999,  Th Nh K và Argentina nm 2001. Trên 100 nc đã b ri vào
khng hong trong vòng 30 nm qua. Tuy có nhiu yu t khác nhau dn đn các
cuc khng hong trên, t do hóa th trng vn thng là mt yu t quan
trng; phn ln các nc b đy vào khng hong do tc đ chóng mt ca dòng
vn đ vào, và mt vài trng hp nh Thái Lan thì các vn đ đã sn có trong
ni b nn kinh t trc khng hong đã b nhân lên gp nhiu ln bi ngun
vn t nc ngoài đ vào.

16
Nm 1997 khng hong  Châu Á xy ra khi các nhà đu t ngoi hi bt
đu bán các đng tin Châu Á ra. Các nc này b kt trong th rt khó đi phó.
Mt trong nhng cách đ cn dòng vn chy ra bên ngoài là nâng lãi sut, tuy
nhiên các nc đang phát trin nhn thy rng tng lãi sut s gây tn hi rt ln
đn ngành ngân hàng. Lãi sut cao có ngha là các cá nhân và công ty đang vay
tin s khó tr đc n. Khi ngi vay mt kh nng tr n thì các ngân hàng s

lâm vào tình trng phá sn do thiu vn và phi gánh chu nhiu loi chi phí phát
sinh. Các nc kém phát trin do không có mt TTCK mnh nên h da vào h
thng ngân hàng đ “bm” vn vào nn kinh t, cho các doanh nghip, cá nhân
và to ra nhiu công n vic làm. Vic đóng ca các ngân hàng đng ngha vi
s trì tr, kém phát trin ca nn kinh t. Sau khi h thng tin t sp đ  Thái
Lan, Hàn Quc và Indonesia thì h thng ngân hàng ca các nc này cng sp
đ. S vic càng tr nên ti t hn khi các ngân hàng thng mi (NHTM) có
quan h lâu dài vi các nc b nh hng ca khng hong cng ngng cho
vay. Kt cc là hàng lot công ty b phá sn, t l tht nghip tng nhanh. Tng
sn phm quc ni (GDP) ca các nc này gim t 15% - 20% khi các nc
này rút vn.
Nhiu ngi bt đu đt câu hi là liu t do hóa th trng vn quá nhanh và
tràn lan có tht là mt ý tng tt hay không? Nhng ngi này lu ý đn trng
hp ca Trung Quc, n  - nhng nc có kim soát vn và hu nh không
b khng hong nh hng ti. Nm 1998, Malaysia áp đt kim soát vn và 
mt mc nào đó đã chng minh đc là bin pháp này có hiu qu hn.