Một số giải pháp phát triển dịch vụ logistics tại các doanh nghiệp giao nhận vận tải Việt Nam tên địa bàn TPHCM Luận văn thạc sĩ

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

TR N VĂN TRUNG

M TS

GI I PHÁP PHÁT TRI N D CH V

LOGISTICS T I CÁC DOANH NGHI P
GIAO NH N V N T I VI T NAM TRÊN
ð A BÀN THÀNH PH

H

CHÍ MINH

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

TP. H Chí Minh – Năm 2010


B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

TR N VĂN TRUNG

Chuyên ngành:

Thương m i

Mã s :

60.34.10

LU N VĂN TH C SĨ KINH T
NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
GS. TS. VÕ THANH THU

TP. H Chí Minh – Năm 2010


M CL C
Trang bìa
L i cam đoan
M cl c
Danh m c vi t t t
Danh m c các b ng bi u
Danh m c các hình v
L im đ u

Chương 1. Cơ s khoa h c v d ch v Logistics..................................................1
1.1. Cơ s khoa h c v d ch v logistics .................................................................2
1.1.1. Logistics và d ch v logistics .........................................................................2
1.1.2. Quá trình hình thành và phát tri n d ch v logistics .....................................5
1.2. M t s d ch v logistics ch y u t i Vi t Nam ...........…. ...............................7
1.2.1. Các d ch v logistics cơ b n .........................................................................7
1.2.1.1. Qu n tr dây chuy n cung ng ...................................................................7
1.2.1.2. D ch v giao nh n v n t i và gom hàng .....................................................9
1.2.1.3. D ch v hàng không ....................................................................................10
1.2.1.4. D ch v kho bãi – phân ph i ......................................................................10

1.2.2. Các d ch v logistics ñ c thù t o ra giá tr gia tăng ......................................11
1.3. S c n thi t ph i phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p giao
nh n v n t i Vi t Nam .............................................................................................12
1.4. Kinh nghi m phát tri n d ch v logistics c a các công ty logistics nư c
ngoài . .......................................................................................................................16
1.4.1. Kinh nghi m c a DAMCO ............................................................................17
1.4.2. Kinh nghi m c a DHL ..................................................................................18
1.4.3. Bài h c kinh nghi m cho các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t
Nam .........................................................................................................................20


K t lu n chương 1.…………………………………………………………………21
Chương 2. Th c tr ng ho t ñ ng cung c p d ch v

logistics t i các doanh

nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh .....22
2.1. T ng quan v thành ph H Chí Minh . ...........................................................23
2.2. Th c tr ng ho t ñ ng cung ng d ch v logistics t i các doanh nghi p
v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh ...........................................27
2.2.1. Ho t đ ng kinh doanh c a các doanh nghi p GNVT ....................................27
2.2.1.1. Tình hình đăng ký kinh doanh và quy mô v n ..........................................27
2.2.1.2. Khách hàng s d ng d ch v logistics .......................................................31
2.2.1.3. ð i th c nh tranh ......................................................................................32
2.2.2. Th c tr ng ho t ñ ng cung ng d ch v logistics t i các doanh nghi p giao
nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM ..........................................................33
2.2.2.1. Các d ch v logistics cung ng ..................................................................33
2.2.2.1.1. V n chuy n n i ñ a và qu c t ................................................................34
2.2.2.1.2. D ch v khai thuê h i quan, d ch v kho bãi, gom hàng l , d ch v phân
lo i, đóng gói bao bì hàng hóa ................................................................................36

2.2.2.1.3. Các d ch v giá tr gia tăng .....................................................................41
2.2.2.2. V n đ ngu n nhân l c ..............................................................................42
2.2.2.3. Cơng ngh thơng tin ...................................................................................45
2.2.2.4. Tính liên k t ................................................................................................46
2.2.3 K t lu n v phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p GNVT Vi t nam
trên ñ a bàn TPHCM ...............................................................................................48
2.3 Cơ s h t ng ph c v cho vi c tri n d ch v logistics ....................................50
2.3.1. H th ng ñư ng b ........................................................................................51
2.3.2. H th ng ñư ng s t .......................................................................................52
2.3.3 H th ng v n t i đư ng hàng khơng ..............................................................54
2.3.4 H th ng c ng bi n .........................................................................................55


2.3.5 V n t i bi n Vi t Nam y u và khơng đáp ng nhu c u chun ch ..............58
K t lu n chương 2.…………………………………………………………………59

Chương 3: M t s gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh
nghi p GNVT Vi t Nam trên đ a bàn TPHCM .................................................60
3.1. M c đích c a vi c xây d ng gi i pháp .............................................................61
3.2. Căn c xây d ng gi i pháp ...............................................................................62
3.3. M t s gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p
GNVT Vi t Nam t i thành ph H Chí Minh .........................................................64
3.3.1. Nâng cao ch t lư ng các d ch v truy n th ng và đa d ng hóa lo i
hình d ch v logistics ...............................................................................................64
3.3.1.1. M c tiêu ñ xu t gi i pháp . ........................................................................64
3.3.1.2. N i dung gi i pháp . ....................................................................................64
3.3.1.3. ði u ki n th c hi n gi i pháp . ...................................................................67
3.3.2. ð u tư và ng d ng công ngh thông tin trong ho t ñ ng cung ng
d ch v logistics . ......................................................................................................68
3.3.2.1. M c tiêu ñ xu t gi i pháp ..........................................................................68

3.3.2.2. N i dung gi i pháp ......................................................................................69
3.3.2.3. L i ích d ki n và ñi u ki n th c hi n gi i pháp .......................................71
3.3.3. Nâng cao trình đ ngu n nhân l c ph c v cho ho t ñ ng cung ng
d ch v logistics........................................................................................................72
3.3.3.1. M c tiêu ñ xu t gi i pháp .........................................................................72
3.3.3.2. N i dung gi i pháp......................................................................................73
3.3.3.3. ði u ki n th c hi n gi i pháp .....................................................................75
3.3.4. Liên k t và sát nh p các doanh nghi p GNVT Vi t Nam .............................76
3.3.4.1. M c tiêu gi i pháp ......................................................................................76
3.3.4.2. N i dung gi i pháp .....................................................................................77
3.3.4.3. ði u ki n th c hi n gi i pháp .....................................................................79


3.4. Ki n ngh ..........................................................................................................80
K t lu n chương 3………………………………………………………………….81
K t lu n
Tài li u tham kh o
Ph l c 1: B ng câu h i dành cho các công ty Logistics, GNVT
Ph l c 2: Danh sách các công ty Logistics, GNVT ñư c kh o sát
Ph l c 3: K t qu kh o sát các công ty Logistics, GNVT


DANH M C VI T T T
3PL (Third Paty Logistics): Nhà cung c p d ch v logistics bên th ba
4PL (Fourth Party Logsitics): Nhà cung c p d ch v logistics bên th tư
CIF (Cost, Insurance and Freight): Ti n hàng, phí b o hi m và cư c
CNTT: Công ngh thông tin
DN: Doanh Nghi p
D/O: L nh giao hàng
ðLTTHQ: ñ i lý th t c H i quan

EDI (Electronic Data Interchange): Trao đ i thơng tin đi n t
FOB (Free on board): Giao lên tàu.
GDP (Gross Domestic Product) T ng s n ph m qu c n i
GNVT: Giao nh n v n t i
IATA (International Air Transport Associatinal): Hi p h i V n t i Hàng không
Qu c t
LCL (Less than a container load): Phương th c giao hàng l
NVOCC (Non Vessel Owning Common Carrier): Nhà v n chuy n không s h u
tàu
TEUS (Twenty Foot Equivalent Unit): ðơn v tương ñương container 20’ feet
TPHCM: Thành Ph H Chí Minh
TNHH: Trách nhi m H u h n
XNK: Xu t Nh p Kh u
VN: Viêt Nam
VIFFAS (Viet Nam Freight Forwaders Association): Hi p h i Giao nh n Kho v n
Vi t Nam
USD: ðô la M
WTO (World Trade Organization): T ch c thương m i th gi i


DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 1.1: B ng x p h ng các cơng ty đ ng đ u tồn c u v n chuy n hang hóa
theo doanh thu và lưu lư ng hàng hóa v n chuy n năm 2009................................13
B ng 2.1: Kim ng ch XNK hàng hóa TPHCM giai đo n 2006

- 2009...............25

B ng 2.2: Kh i lư ng TEU luân chuy n t i c ng TPHCM ...................................26
B ng 2.3: Tình hình ñăng ký kinh doanh ngành v n t i năm 2010 t i TPHCM ....28
B ng 2.4: Quy mô v n c a các doanh nghi p kinh doanh d ch v logistics Vi t

Nam .........................................................................................................................30
B ng 2.5: B ng giá cư c hàng l t Vi t Nam ñ n m t s c ng qu c t c a các
doanh nghi p giao nh n v n t i trong nư c ............................................................40
B ng 2.6: So sánh cơ s h t ng c a Vi t Nam và m t s nư c trong khu v c Asean
..................................................................................................................................50
B ng 2.7: H th ng ñư ng b Vi t Nam ...............................................................51
B ng 2.8: So sánh năng l c chuyên ch b ng ñư ng s t .....................................52
B ng 2.9: H th ng c ng bi n, c ng sông t i thành ph H Chí Minh ................56


DANH M C CÁC HÌNH V

Hình 2.1: D ch v logistics cung c p b i các doanh nghi p GNVT Vi t Nam ......34
Hình 2.2: Kh năng cung ng d ch v logistics c a các doanh nghi p GNVT
VN.. ..........................................................................................................................35
Hình 2.3: Kh năng t khai thác d ch v v n t i qu c t c a các doanh nghi p
GNVT Vi t Nam .....................................................................................................36
Hình 2.4: K t qu kh o sát v ngu n nhân l c t i các doanhnghi p GNVT Vi t
Nam t i TPHCM ......................................................................................................44
Hình 2.5: Các phương ti n trao đ i thông tin ch y u c a các doanh nghi p
GNVT Vi t Nam t i TPHCM ..................................................................................46
Hình 2.6: Kh năng m văn phòng, chi nhánh c a các cơng ty GNVT Vi t Nam
nư c ngồi.............................................................................................................47
Hình 3.1: D báo s n lư ng hàng container qua các c ng Vi t Nam (1000 TEUs)
.................................................................................................................................62


L IM

ð U

1. Ý nghĩa và tính c p thi t c a ñ tài:
Cu c s ng ngày càng phát tri n, nhu c u con ngư i ngày càng tăng nhưng ngu n
tài nguyên l i là h u h n. Mu n th a mãn nhu c u dư ng như vơ t n c a mình, con
ngư i ph i t i ưu hóa m i thao tác, m i cơng vi c đ t m t tài nguyên b gi i h n
ñ làm ra nhi u s n ph m nh t v i chi phí th p nh t. ð t n t i trong b i c nh tồn
c u hóa thì logistics tr thành xu th t t y u c a th i ñ i và thu t ng Logistics ñã
tr nên khá quen thu c v i h u h t các doanh nghi p ñ c bi t là các doanh nghi p
kinh doanh xu t nh p kh u.
D ch v logisstics cũng ñư c hi u ñơn thu n là ho t ñ ng giao nh n v n t i, kho
v n. Th m chí các doanh nghi p kinh doanh d ch v logistics Vi t Nam ch m i
cung c p các d ch v giao nh n, v n t i, kho bãi... ch đóng vai trị “v tinh” cho các
cơng ty logistics nư c ngồi mà chưa ho c chưa đ kh năng cung c p các d ch v
logistics tích h p. Theo th ng kê, doanh nghi p nư c ngoài chi m t i 80% th ph n
d ch v logistics t i Vi t Nam v i các công ty n i ti ng trên th gi i như APL
Logistics, NYK Logistics, OOCL Logistics, Schenker Logistics... ðây là các thành
viên c a nh ng t p đồn hùng m nh, kh năng c nh tranh l n, nhi u kinh nghi m,
năng l c tài chính kh ng l v i m ng lư i ñ i lý, h th ng kho hàng chuyên d ng và
d ch v khép kín trên tồn th gi i.
Theo cam k t gia nh p WTO, Vi t Nam s cho phép các công ty d ch v hàng
h i, logistics 100% v n nư c ngồi ho t đ ng bình đ ng t i Vi t Nam. ði u này
cùng v i nh ng địi h i ngày càng tăng t phía khách hàng đang đ t ra nh ng thách
th c không nh cho các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam. V i nhi u năm
công tác trong lĩnh v c này và trăn tr v i nh ng khó khăn mà các doanh nghi p
giao nh n v n t i Vi t Nam ñang g p ph i, tác gi nghiên c u ñ tài “M t s gi i
pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t
Nam trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh” nh m ph n nào giúp cho doanh


nghi p Vi t Nam đ nh hình m t hư ng ñi khoa h c ñ b t k p nh p ñ phát tri n c a

ngành logistics, tr thành m t m c xích trong chu i cung ng toàn c u.
2. M c tiêu và nhi m v nghiên c u:
H th ng l i các v n ñ lý lu n cơ b n v d ch v logistics nh m kh ng
ñ nh s c n thi t ph i phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p giao nh n v n
t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM.
Nghiên c u kinh nghi m cung c p d ch v logistics c a các doanh nghi p
kinh doanh d ch v logistics nư c ngoài nh m rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho
các doanh nghi p Vi t Nam .
Phân tích th c tr ng ho t ñ ng cung ng d ch v logistics c a các doanh
nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM trong th i gian qua.
Xây d ng m t s gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p
giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM.
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u:
- ð i tư ng nghiên c u: tác gi th c hi n nghiên c u d ch v logistics t i các
doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam t i thành ph H Chí Minh.
- Ph m vi nghiên c u: tác gi th c hi n t i thành ph H Chí Minh, nơi mà d ch
v logistics phát tri n m nh nh t và có lư ng hàng hóa xu t nh p kh u cao nh t
nư c.
4. Phương pháp nghiên c u
Hi n nay, h u như r t ít s li u th ng kê chính th c v ho t đ ng cung c p d ch
v logistics t i Vi t Nam nh t là các s li u v các công ty giao nh n v n t i Vi t
Nam. ð tài ñư c th c hi n d a trên phương pháp nghiên c u sau:
- Phương pháp nghiên c u đ nh tính: ngồi các ngu n thông tin th c p như d a
vào niên giám th ng kê, Hi p h i giao nh n kho v n Vi t Nam (VIFFAS), các k t
qu nghiên c u c a các t ch c chun ngành, các thơng tin t báo chí, internet…


Phương pháp phương pháp th ng kê mô t thông qua ñi u tra xã h i h c (các
doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ i bàn TPHCM): Phương pháp
này ñư c s d ng ch y u

ph n th c tr ng chương 2. Tác gi ñã ti n hành kh o

sát các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM. Q trình
kh o sát qua các giai đo n sau:
o Giai ño n 1: Thi t k b ng câu h i. Sau khi nghiên c u sơ b ho t ñ ng
c a các doanh nghi p GNVT Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM, tác gi thi t k b ng
câu h i và tham kh o ý ki n c a lãnh ñ o tr c ti p cũng như đóng góp c a đ ng
nghi p đ hồn thi n b ng câu h i.
o Giai ño n 2: Ch n c m u và ti n hành kh o sát.
- V không gian m u, tác gi kh o sát các doanh nghi p GNVT Vi t Nam
trên ñ a bàn TPHCM nhưng h n ch kh o sát các doanh nghi p q nh , mang tính
ch t gia đình.
- V c m u thì m u càng l n m c ñ ñ i ñi n càng cao nhưng ñòi h i chi
phí và th i gian. Do th i gian h n h p nên tác gi ch ti n hành kh o sát 60 doanh
nghi p GNVT Vi t Nam b ng phương pháp ch n m u ng u nhiên.
- Th i gian kh o sát t tháng 8/2010 ñ n tháng 9/2010.
- Phương pháp kh o sát: tác gi ti n hành ph ng v n tr c ti p, ph ng v n
qua ñi n tho i, g i b ng câu h i qua email và nh m t s b n bè ñ ng nghi p trong
ngành h tr . Tác gi ñã phát ra 60 b ng câu h i, thu v 55 b ng. Sau khi phân lo i,
còn 50 b ng tr l i s d ng cho nghiên c u này.
o Giai ño n 3: S d ng ph n m m excel ñ x lý các s li u thu th p đư c.
5. Tính m i c a ñ tài nghiên c u:
Tác gi ñã tìm hi u và nghiên c u m t s ñ tài liên quan ñ n d ch v logistics
Vi t Nam.
Dương Th Q (2009), “ Nghiên c u mơ hình logistics t i các hãng tàu nư c
ngoài và v n d ng ñ phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p kinh doanh


d ch v giao nh n v n t i hàng hóa xu t nh p kh u trên đ a bàn TPHCM”, lu n văn

th c s kinh t - Trư ng ð i h c Kinh t TPHCM”
Tác gi ñã v n d ng nh ng kinh nghi m c a mơ hình logistics c a hãng tàu
nư c ngồi đ áp d ng và doanh nghi p GNVT, ñây là m t ý tư ng hay và có th áp
d ng đ phát tri n d ch v t i các doanh nghi p GNVT. Tuy nhiên tác gi chưa
nghiên c u sâu vào mơ hình logistics c a nh ng hãng tàu mà ch nói chung chung
v các d ch v mà các công ty này cung c p. Ph n kh o sát còn h n ch .
H T n B ng (2009), “Th c tr ng và nh ng gi i pháp phát tri n logistics
trong giao nh n v n t i bi n qu c t t i Vi t Nam ñ n năm 2015”, lu n văn th c s
kinh t - Trư ng ð i h c Kinh t TPHCM”.
Tác gi ñã cho th y th c tr ng y u kém c a ho t ñ ng logistics trong GNVT.
Qua th c t tác gi ñã nghiên c u sâu th c t ho t ñ ng cung c p d ch v logistics
c a các công ty GNVT Vi t Nam hi u qu như Interlink, ASL. Ph n kh o sát tác gi
ñã k t h p kh o sát v a doanh nghi p XNK hàng hóa v a kh o sát các cơng ty
GNVT mang l i tính th c t cao.
Võ Th Mùi (2008), “Gi i pháp chuy n ñ i t ho t ñ ng GNVT truy n th ng
sang ho t ñ ng logistics t i các doanh nghi p GNVT nh và v a

TPHCM”, lu n

văn th c s kinh t - Trư ng ð i h c Kinh t TPHCM”.
Tác gi đi sâu vào nghiên c u tính kh thi c a vi c chuy n ñ i t ho t ñ ng
giao nh n truy n th ng sang ho t ñ ng logistics. ðưa ra ñư c các cam k t v d ch
v logistics trong WTO và l trình m cho ngành d ch v logistics. ðã góp ph n
giúp doanh nghi p d ch v logistics nh n th c ñư c t m quan tr ng c a vi c chuy n
ñ i, giúp doanh nghi p tăng thêm s c c nh tranh và có th đ ng v ng trên th
trư ng trong và ngoài nư c.
Nguy n Th Bé Ti n(2007), “Gi i pháp c nh tranh và phát tri n cho các
doanh nghi p logistics Vi t Nam giai ño n h u WTO”, lu n văn th c s kinh t Trư ng ð i h c Kinh t TPHCM”.

ði m m i c a đ tài:
Nhìn chung hi n nay có nhi u đ tài nghiên c u v d ch v logistics

Vi t Nam

tuy nhiên v n chưa có đ tài nào đi sâu vào nghiên c u v các lo i hình d ch v
logistics đang cung c p t i các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam.
Tác gi chú tr ng vào phân tích các lo i hình d ch v logistics ñang cung c p t i
các doanh nghi p GNVT Vi t Nam, trên cơ s nh ng k t qu ñ t ñư c và t n t i
c a nó, tác gi đã đ xu t nh ng gi i pháp ñ các doanh nghi p GNVT Vi t Nam
hoàn thi n hơn và ñ y m nh hơn n a d ch v cung ng c a mình.
Bên c nh đó t vi c nghiên c u nh ng kinh nghi m cung c p d ch v c a nh ng
doanh nghi p logistics tiêu bi u nư c ngoài, tác gi ñã rút ra nh ng bài h c áp d ng
cho các doanh nghi p GNVT Vi t Nam.
6. Tóm t t các chương
N i dung c a lu n văn g m 3 chương:
- Chương 1: Cơ s khoa h c v d ch v Logistics.

chương này tác gi gi i

thi u m t s khái ni m v d ch v logistics cũng như quá trình hình thành và phát
tri n c a d ch v logistics. Ngoài ra, tác gi cịn trình bày m t s d ch v logistics
ñang cung ng t i Vi t Nam, m t s lý do c n ph i phát tri n d ch v logistics cũng
như bài h c kinh nghi m dành cho các doanh nghi p GNVT Vi t Nam trong quá
trình phát tri n lo i hình d ch v này
- Chương 2: Th c tr ng ho t ñ ng cung c p

ng d ch v logistics t i các

doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM. Trong chương

này tác gi khát quát v TPHCM – trung tâm kinh t c a c nư c và h th ng cơ s
h t ng ph c v cho d ch v logistics. Quan tr ng nh t là tác gi nghiên c u th c
tr ng cung ng d ch v logistics t i các doanh nghi p GNVT Vi t Nam trên ñ a bàn
TPHCM. T
chương 3.

đó đ nh n di n nh ng t n t i làm căn c

ñ xu t gi i pháp cho


- Chương 3: M t s gi i pháp phát tri n d ch v logistics t i các doanh nghi p
giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM.

chương này, tác gi ñưa ra

m t s gi i pháp nh m phát tri n, đa d ng hóa lo i hình d ch v logistics t i các t i
các doanh nghi p giao nh n v n t i Vi t Nam trên ñ a bàn TPHCM cũng như m t s
ki n ngh nh m h tr phát tri n ngành d ch v này.


-1-


-2-

1.1 CƠ S

KHOA H C V D CH V LOGISTICS

Trên th gi i, do s phát tri n c a l c lư ng s n xu t và s h tr ñ c l c c a
cách m ng khoa h c k thu t nên s n ph m v t ch t ñư c s n xu t ra ngày càng
nhi u. S t do hóa thương m i và v n t i càng làm cho hàng hóa lưu chuy n m nh,
đ y nhanh m c c nh tranh trên toàn c u. ð tăng s c c nh tranh cho mình thì các
doanh nghi p tìm m i cách đ gi m chi phí như ñưa hàng ñi nhanh hơn, gi m m c
hàng t n kho, h p lý hóa q trình lưu chuy n c ñ u vào và ñ u ra. Nh ng s c nh
tranh đó làm tăng hi u qu c a các doanh nghi p m i nên lúc đ u ngư i ta coi đó là
m t phương th c kinh doanh m i trên cơ s ñ ng b hóa các ho t ñ ng t s n xu t
ñ n tiêu th . D n d n hình thành m t ngành d ch v có vai trị quan tr ng trong giao
thương qu c t đó là d ch v logistics.

1.1.1 Logistics và d ch v logistics
“Logistics” theo nghĩa ñang s

d ng trên th

gi i có ngu n g c t

t

“Logistique” trong ti ng Pháp. Hi n có r t nhi u khái ni m khác nhau v logistics
trên th gi i và ñư c xây d ng căn c trên ngành ngh và m c đích nghiên c u v
d ch v logistics như:
• Liên H p Qu c (Khóa đào t o qu c t v v n t i ña phương th c và qu n
lý logistics, ð i h c Ngo i Thương, tháng 10/2002): Logistics là ho t ñ ng qu n lý
quá trình lưu chuy n nguyên v t li u qua các khâu lưu kho, s n xu t ra s n ph m
cho t i tay ngư i tiêu dùng theo yêu c u c a khách hàng.
• Theo giáo sư ngư i Anh Martin Christopher thì cho r ng: “Logistics là quá
trình qu n tr chi n lư c công tác thu mua, di chuy n và d tr nguyên li u, bán
thành ph m, thành ph m (và dịng thơng tin tương ng) trong m t công ty và qua

các kênh phân ph i c a cơng ty đ t i đa hóa l i nhu n hi n t i và tương lai thơng
qua vi c hồn t t các đơn hàng v i chi phí th p nh t”.
• Theo quan đi m “5 đúng” (“5 Right”) thì: “Logistics là q trình cung c p
ñúng s n ph m ñ n ñúng v trí, vào đúng th i đi m v i ñi u ki n và chi phí phù h p
cho khách hàng tiêu dùng s n ph m”.


-3-

• Theo GS. TS ðồn Th H ng Vân thì “Logistics là q trình t i ưu hóa v
đ a ñi m và th i ñi m, t i ưu hóa vi c lưu chuy n và d tr ngu n tài nguyên t ñ u
vào nguyên th y cho ñ n tay ngư i tiêu dùng cu i cùng, nh m ñáp ng t t nh t nhu
c u c a ngư i tiêu dùng v i chi phí thích h p, thơng qua hàng lo t các ho t đ ng
kinh t ”.
D ch v logistics có th hi u đơn gi n là “qu n lý dịng luân chuy n hàng hóa,
v t tư t nơi s n xu t ñ n nơi tiêu th ”, lo i hình d ch v thư ng đư c bi t đ n ch
u thơng qua ho t đ ng v n t i nên còn g i là “v n t i – giao nh n”. C th hơn,
đó là chu i công vi c t l p k ho ch, th c hi n qu n lý m t m t hàng nào đó theo
dịng ln chuy n và lưu kho hàng hóa, cung ng d ch v và thơng tin liên quan t
đi m kh i đ u đ n nơi hàng hóa tiêu th nh m th a mãn yêu c u c a khách hàng.
Các khái ni m v d ch v logistics có th chia làm hai nhóm:
• Nhóm đ nh nghĩa có ph m vi h p: coi logistics g n như tương t v i ho t
ñ ng giao nh n hàng hóa. Khái ni m logistics trong m t s lĩnh v c chun ngành
cũng đư c coi là có nghĩa h p, t c là ch bó h p trong ph m vi, đ i tư ng c a ngành
đó (như ví d

trên là trong lĩnh v c quân s ). Theo trư ng phái này, b n ch t c a

d ch v logistics là vi c t p h p các y u t h tr cho quá trình v n chuy n s n
ph m t nơi s n xu t t i nơi tiêu th . Theo h , d ch v logistics mang nhi u y u t

v n t i, ngư i cung c p d ch v logistics theo khái ni m này khơng có nhi u khác
bi t so v i ngư i cung c p d ch v v n t i ña phương th c (MTO). Theo lu t
Thương m i 2005 (ði u 233): “D ch v logistics là ho t đ ng thương m i, theo đó
thương nhân t ch c th c hi n m t ho c nhi u công vi c bao g m nh n hàng, v n
chuy n, lưu kho lưu bãi, làm th t c h i quan, các th t c gi y t khác, tư v n
khách hàng, đóng gói bao bì, ghi kí mã hi u, giao hàng ho c các d ch v khác có
liên quan đ n hàng hóa theo th a thu n v i khách hàng ñ hư ng thù lao. D ch v
logistics ñư c phiên âm theo ti ng Vi t là d ch v lơ-gis-tíc” .


-4-

• Nhóm đ nh nghĩa có ph m vi r ng: d ch v logistics g n li n c quá trình
nh p nguyên, nhiên v t li u làm ñ u vào cho quá trình s n xu t, s n xu t ra hàng
hóa và đưa vào các kênh lưu thơng, phân ph i đ đ n tay ngư i tiêu dùng cu i
cùng. Nhóm đ nh nghĩa này c a d ch v logistics góp ph n phân ñ nh rõ ràng gi a
các nhà cung c p t ng d ch v ñơn l như d ch v v n t i, giao nh n, khai thuê h i
quan, phân ph i, d ch v h tr s n xu t, tư v n qu n lý… v i m t nhà cung c p
d ch v logistics chun nghi p đ m nh n tồn b các khâu trong q trình hình
thành và đưa hàng hóa t i tay ngư i tiêu dùng cu i cùng. Như v y, nhà cung c p
d ch v logistics chun nghi p địi h i ph i có chun mơn, nghi p v v ng vàng
đ cung c p d ch v mang tính “tr n gói” cho các nhà s n xu t. ðây là m t cơng
vi c mang tính chun mơn hóa cao. Ví d , khi m t nhà cung c p d ch v logistics
cho m t nhà s n xu t thép, anh ta s ch u trách nhi m cân ñ i s n lư ng c a nhà
máy và lư ng hàng t n kho đ nh p phơi thép, tư v n cho doanh nghi p v chu trình
s n xu t, k năng qu n lý và l p các kênh phân ph i, các chương trình makerting,
xúc ti n bán hàng ñ ñưa s n ph m ñ n v i ngư i tiêu dùng.
Theo tác gi thì d ch v logistics là m t b ph n c a logistics nói chung và d ch
v logistics là ho t đ ng thương m i, theo đó thương nhân t ch c th c hi n m t
ho c nhi u công vi c bao g m nh n hàng, v n chuy n, lưu kho, lưu bãi, làm th t c

h i quan, các th t c gi y t khác, tư v n khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã
hi u, giao hàng ho c các d ch v khác có liên quan ñ n hàng hóa theo th a thu n
v i khách hàng ñ hư ng thù lao. Và ñi u quan tr ng là giúp cho khách hàng ti t
ki m đư c chi phí, tăng s c c nh tranh trên th trư ng như Giáo sư, ti n sĩ ðồn Th
H ng Vân: “D ch v logistics chính là s phát tri n

giai ño n cao c a d ch v

giao nh n kho v n trên cơ s s d ng nh ng thành t u c a cơng ngh thơng tin đ
đi u ph i hàng hóa t khâu trên s n xu t đ n tay ngư i tiêu dùng cu i cùng qua
các công ño n v n chuy n, lưu kho và phân ph i hàng hóa”.


-5-

1.1.2 Quá trình hình thành và phát tri n d ch v logistics
S phát tri n c a d ch v logistics b t ngu n t s thay ñ i trong s n xu t.
Ngư i bán hàng hóa không nh t thi t ph i là ngư i s n xu t và ngư i mua không
nh t thi t ph i là ngư i tiêu dùng cu i cùng. Và ñ tránh

ñ ng v n, các nhà s n

xu t kinh doanh ln tìm cách duy trì m t lư ng hàng d tr nh nh t. ði u này địi
h i các nhà giao nh n v a ph i ñ m b o giao hàng ñúng lúc (JIT: just in time) v a
ph i tăng cư ng v n chuy n nh ng chuy n hàng nh nh m giúp các nhà s n xu t
kinh doanh th c hi n m c tiêu t i thi u hóa hàng t n kho.
Ban đ u, d ch v logistics đư c th ngồi ch là d ch v v n chuy n và giao
nh n. Hàng hóa đi t nư c ngư i bán đ n nư c ngư i mua dư i hình th c hàng l ,
ph i qua tay nhi u ngư i v n t i

m i phương ti n v n t i khác nhau. Vì v y, xác

su t r i ro m t mát x y ra ñ i v i hàng hóa là r t l n do ngư i g i hàng ph i ký
nhi u h p v n t i riêng bi t v i t ng nhà v n t i th c s và trách nhi m c a m i
ngư i v n t i ch gi i h n trong d ch v hay ch ng ñư ng mà ngư i đó đ m nhi m.
Do đó khách hàng r t c n m t ngư i ñ ng ra t ch c m i công vi c

t t c các

cơng đo n đ ti t ki m t i ña th i gian, chi phí và r i ro phát sinh nh m gia tăng l i
nhu n. Vào nh ng năm 60, 70 c a th k 20, cách m ng container hóa trong v n t i
đã ñ m b o an toàn và ñ tin c y trong di chuy n hàng hóa là ti n ñ cho s ra ñ i
c a phương th c v n t i ña phương th c và gi i quy t đư c tình tr ng ùn t c t i các
đ u m i giao thơng khác. ði u này ñã giúp các nhà v n chuy n tìm ra phương pháp
v n t i m i ñ ñưa hàng hóa t nơi g i ñ n nơi nh n m t cách thơng su t, đó là v n
t i ña phương th c. Ngư i g i hàng ch c n ký h p ñ ng v n t i v i m t nhà kinh
doanh v n t i ña phương th c (Multimodal Transport Operator - MTO) đ th c hi n
tồn b vi c v n chuy n hàng hóa c a mình. Nh ng ngư i v n t i đa phương th c
ngoài làm v n chuy n, giao nh n ñã kiêm thêm các khâu liên quan ñ n q trình s n
xu t hàng hóa như gia cơng, ch bi n l p ráp, đóng gói, gom hàng, x p hàng, lưu
kho.


-6-

D ch v logistics chính là s phát tri n khéo léo c a d ch v v n t i đa phương
th c. Tồn b ho t đ ng v n t i có th đư c th c hi n theo m t h p ñ ng v n t i ña
phương th c và s ph i h p m i chu chuy n c a hàng hóa do ngư i t ch c d ch v
logistics ñ m nhi m. ði m tương ñ ng là

ch , trên cơ s nhi u h p ñ ng mua bán

gi a ngư i mua và ngư i bán ngư i t ch c d ch v logistics s nh n hàng t i cơ s
c a t ng ngư i bán và gom hàng l thành nhi u ñơn v g i hàng (consolidation) t i
các nhà kho hay nơi x p d hàng hóa trư c khi chúng ñư c g i t i nơi ñ n trên
nh ng phương ti n v n t i khác nhau. T i nơi ñ n ngư i t ch c d ch v logistics
(Logistics Service Provider) thu x p ñ tách các ñơn v g i hàng ñó (các lơ hàng
l n) và x p hàng hóa thành các lơ hàng thích h p (de-consolidation) đ phân ph i
đ n nh ng ñ a ch cu i cùng. Ngư i t ch c d ch v logistics không ch giao nh n
mà cịn làm các cơng vi c như: lưu kho, dán nhãn hi u, đóng gói bao bì, thuê
phương ti n v n t i, làm th t c h i quan và có th mua h c b o hi m cho ch
hàng. Như v y trong lĩnh v c giao nh n v n t i logistics khơng ph i là m t d ch v
đơn l mà luôn luôn là m t chu i các d ch v v giao nh n hàng hóa như: làm các
th t c, gi y t , t ch c v n t i, bao bì đóng gói, ghi nhãn hi u, lưu kho, lưu bãi,
phân phát hàng hóa ñi các ñ a ñi m khác nhau, chu n b cho hàng hóa ln ln s n
sàng

tr ng thái n u có yêu c u c a khách hàng là ñi ngay ñư c.

Ho t ñ ng giao nh n v n t i thu n túy ñơn l ñã chuy n d n sang ho t ñ ng t
ch c toàn b dây chuy n phân ph i v t ch t và tr thành m t b ph n khăng khít
c a chu i m t xích “cung – c u”. Xu hư ng đó khơng nh ng địi h i ph i ph i h p
liên hoàn t t c các phương ti n v n t i mà cịn địi h i ph i ki m sốt đư c các
lu ng thơng tin, lu ng hàng hóa, lu ng tài chính. Ch khi t i ưu hóa tồn b q
trình này thì m i gi i quy t ñư c v n ñ ñ t ra là v a tăng l i nhu n cho các doanh
nghi p s n xu t hàng hóa, v a tăng l i nhu n cho các doanh nghi p kinh doanh d ch
v v n t i, b o đ m đư c l i ích chung c a các bên tham gia vào dây chuy n. Ho t
ñ ng giao nh n v n t i thu n túy chuy n sang ho t ñ ng t ch c tồn b dây
chuy n v n đ ng c a hàng hóa – đó chính là ho t ñ ng logistics. Như v y, do s

-7-

thay đ i c a mơi trư ng kinh doanh tồn c u đã t o ti n đ cho ngành d ch v
logistics hình thành và phát tri n.
T nh ng phân tích trên cho th y d ch v logistics chính là s phát tri n

giai

đo n cao c a các khâu d ch v giao nh n, kho v n, đi u ph i hàng hóa t khâu s n
xu t ñ n tay ngư i tiêu dùng cu i cùng qua các cơng đo n như d ch chuy n, lưu
kho và phân ph i hàng hóa. Trong q trình lưu chuy n hàng hóa, đ ng th i cũng
có s lưu chuy n các dịng thơng tin c a d ch v logistics. Vì v y, ngày nay nhi u
công ty giao nh n, kho v n và nhi u hi p h i giao nh n kho v n các nư c ñã ñ i tên
thành công ty cung c p d ch v logistics và Hi p h i các nhà cung c p d ch v
logistics. Cũng chính vì th các nư c khơng nói ti ng Anh như Vi t Nam thì nên
gi ngun thu t ng logistics khơng d ch sang ti ng Vi t và b sung thêm thu t
ng này vào v n t ti ng Vi t c a chúng ta. Vì h u như t t c các cách d ch đó chưa
th a đáng, chưa ph n ánh ñúng ñ n và ñ y ñ b n ch t c a logistics. (1)

1.2 M T S

D CH V LOGISTICS CH Y U T I VI T NAM

1.2.1 Các d ch v logistics cơ b n
1.2.1.1 Qu n tr dây chuy n cung ng
ðây là d ch v c t lõi c a nhà cung c p d ch v logistics. Nh t o ñư c m i
quan h ch t ch gi a ngư i mua/khách hàng và ngư i bán, d ch v này góp ph n
quan tr ng đ nâng cao hi u qu ho t ñ ng cung ng, giao nh n, phân ph i hàng
hóa. Q trình th c hi n d ch v qu n tr dây chuy n cung ng g m các ho t ñ ng:

l p k ho ch, th c hi n và qu n lý dịng ch y hàng hóa và thơng tin t nơi đ t đơn
hàng, thơng qua q trình s n xu t, v n chuy n, kho bãi, phân ph i ñ n tay khách
hàng cu i cùng. Do các công ty logistics nư c ngoài Vi t Nam th i gian qua m i
ch t p trung vào ho t ñ ng logistics ñ u ra, nên d ch v này thư ng có các bư c
sau:

(1)

PGS. TS ðồn Th H ng Vân (2006), Qu n tr logistics, Nhà xu t b n Th ng kê.


-8-

o Nh n booking t các doanh nghi p, nhà máy xu t kh u hàng hóa.

đây

g i là vendors. Thông thư ng m i nhà cung c p d ch v logistics s có m t m u
(form) riêng cho các vendors đi n thơng tin book hàng. V cơ b n, nh ng ngư i
book hàng c n cung c p các thông tin cơ b n v ñơn hàng (PO Number), s lư ng,
th tích (cbm), s kh i hàng và m t s thơng tin đ c bi t (n u c n) cho các m t
hàng yêu c u x lý ñ c bi t như hun trùng ñ i v i m t hàng g .
o L p k ho ch và v n chuy n hàng hóa. Tùy theo lư ng hàng đư c book –
hàng l (LCL) hay hàng nguyên container (FCL) mà nhân viên c a các nhà cung
c p d ch v logistics s lên k ho ch đóng hàng phù h p. K ho ch đóng hàng s
g m các thông tin cơ b n như lo i hàng, s đơn hàng, cách th c đóng hàng, lo i
container và quan tr ng nh t là m t s l a ch n v l ch tàu c a các hãng tàu khác
nhau. K ho ch đóng hàng s ñư c g i tr c ti p cho khách hàng (ngư i mua – nhà
nh p kh u) ñ phịng mua hàng, phịng logistics c a khách hàng có ñi u ki n ki m
tra tình hình kho bãi, tiêu th , nhu c u mà ch n l a l ch tàu có ngày đ n thích h p.

o Ti n hành nh n và đóng hàng th c t t i kho. ð n ngày giao hàng, các
vendors s giao hàng vào kho ñ gom hàng l ho c s ti n hành đóng hàng vào
container và giao ra c ng, làm th t c H i quan. Nhi m v c a các nhà cung c p
d ch v logistics ph i c nhân viên giám sát ch t ch quá trình này, vì b t c sai sót
nào cũng có th d n đ n trì tr hàng hóa

nơi đ n, gây thi t h i nghiêm tr ng.

o Phát hành ch ng t v n t i c n thi t. Sau khi hàng hóa đã lên tàu an tồn,
nhà cung c p d ch v logistics s ti n hành phát hành m t s ch ng t v n t i c n
thi t như FCR (Forwarding Cargo Receipt) ho c House Bill of Lading đ ngư i bán
vendors có th hồn t t th t c làm các ch ng t thương m i khác như Gi y ch ng
nh n xu t x (C/O) hay visa (n u c n).
o D ch v thu g i ch ng t thương m i. Tùy t ng c p ñ d ch v mà khách
hàng mua, nhà cung c p d ch v logistics có th ti n hành thu ch ng t c a các
vendors, ki m tra và s p x p theo m t th t quy ñ nh, g i ñ n ngư i mua ñ ngư i
mua làm th t c nh n hàng. D ch v này giúp cho ngư i mua có th ki m sốt đư c


-9-

ti n ñ g i ch ng t ñi kèn hàng hóa, đ m b o hàng đ n thì ch ng t đ n, gi m
đư c chi phí lưu container t i bãi do ch ng t ch m tr .
o Qu n lý ñơn hàng ch t ch ñ n c p ñ SKU (stock keeping unit). Hi n nay
m t s nhà cung c p d ch v logistics l n t i th trư ng Vi t Nam như Maersk
Logistics, APL Logistics, NYK Logistics… ñã có th giúp cung c p gi i pháp
logistics qu n tr dây chuy n cung ng theo chi u sâu c a s n ph m. Thông thư ng
hàng hóa ch đư c qu n lý đ n c p ñ PO (ñơn hàng). B ng h th ng thông tin
riêng n i m ng gi a nhà cung c p d ch v logistics và ngư i mua – nhà nh p kh u,
các ñ i lý logistics t i Vi t Nam có th giúp các vendors – ngư i bán

Vi t Nam

ki m tra đ chính xác c a đơn hàng. Ví d như s lư ng ñ t mua, mã hàng ñã xác
ñ nh chưa… D ch v này giúp gi m đ sai sót thơng tin v đơn hàng gi a ngư i
mua và ngư i bán. Ngồi ra, cịn giúp qu n lý nh ng ñơn hàng l n ph i xu t kh u
t ng ph n cho phù h p v i ti n ñ s n xu t.

1.2.1.2 D ch v giao nh n v n t i và gom hàng
D ch v giao nh n. Là d ch v v giám sát v n t i ña phương th c hàng nguyên
container t nư c xu t kh u ñ n nư c nh p kh u. Có th hi u d ch v giao nh n bao
g m c v qu n lý cư c phí đư ng bi n, hàng không và c cư c v n t i n i ñ a.
D ch v tr n gói v giao nh n giúp cho khách hàng ch c n liên l c ký h p ñ ng v i
m t ñ i tác duy nh t và hồn tồn n tâm ch nh n hàng thay vì ph i c nhân viên
giám sát t ng khâu t mua hàng, v n chuy n, làm th t c H i quan, b c d hàng
hóa.
D ch v gom hàng. Là d ch v v n chuy n hàng l . Nhà cung c p d ch v
logistics s nh n hàng t nhi u vendors – nhà s n xu t khác nhau. Sau đó s gom l i
đóng hàng trong container, chuy n t i qua c ng trung chuy n thư ng là Singapore,
ðài Loan ho c Malaysia… T i c ng trung chuy n, hàng hóa t các nư c khác nhau
s đư c d ra và đóng l i theo nơi đ n. T i nư c nh p, ñ i lý c a các nhà cung c p
d ch v logistics s nh n nguyên container, ti n hành d hàng, làm th t c H i quan


- 10 -

(n u c n) và giao hàng ñ n khách hàng – nhà nh p kh u. D ch v này giúp ti t ki m
ñư c chi phí v n chuy n cho khách hàng khi có m t lư ng hàng nh xu t kh u.

1.2.1.3 D ch v hàng không

ðây là d ch v dành cho các lo i hàng cao c p, c n v n chuy n g p. Các nhà
cung c p d ch v logistics s nh n hàng t các nhà xu t kh u và th c hi n các giao
d ch c n thi t nh m chuyên ch hàng hóa nhanh và ti t ki m chi phí nh t. Ngồi
d ch v hàng khơng đơn thu n, m t s nhà cung c p d ch v logistics l n cịn có các
gi i pháp d ch v m i như sea - air, air – sea. Nh ng gi i pháp này giúp cho nhà
xu t kh u có th giao hàng đúng h n h p ñ ng dù s n xu t ch m hơn ti n đ vài
ngày. Cư c phí l i r hơn nhi u so v i vi c ph i đ h p đ ng đi air tồn b lô hàng.
ð i v i kh i lư ng hàng tr không c n thi t, gi i pháp này càng ñem l i hi u qu
ñáng k . Tuy nhiên, ch có nh ng nhà cung c p d ch v logistics chuyên nghi p,
quy mô l n m i dám cung c p d ch v logistics chuyên nghi p, quy mô l n m i
cung c p d ch v này. Nó địi h i kh năng chun mơn cao đ l p k ho ch chi ti t
v giao hàng, b c d hàng

c ng chuy n t i. Vì là hàng g p nên thư ng th i gian

d hàng, chuy n t phương th c sea sang air ho c ngư c l i ch có khơng đ n m t
ngày và địi h i khơng có b t c sơ su t nào.

1.2.1.4 D ch v kho bãi – phân ph i
D ch v kho bãi và phân ph i nh m h tr khách hàng qu n lý t n kho, gi m
chi phí đi u hành và tăng đư c các chu kỳ ñơn hàng.
D ch v kho bãi là nh ng d ch v lưu kho và giám sát hàng hóa. Các ho t
đ ng chính bao g m:
o Nh n hàng, ki m hàng, x p hàng vào kho.
o X lý ñ i v i hàng hư h ng.
o Dán nhãn hàng hóa (labelling)
o Scanning
o L p và lưu tr h sơ hàng hóa