Nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.1 MB, 104 trang )
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
NGUYN TH THÁI HUY
NÂNG CAO HIU QU HOT NG
CA BO HIM TIN GI VIT NAM
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh – Nm 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
NGUYN TH THÁI HUY
NÂNG CAO HIU QU HOT NG
CA BO HIM TIN GI VIT NAM
Chuyên ngành : Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC
TS. LÊ TH KIM XUÂN
TP. H Chí Minh – Nm 2010
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan Lun vn thc s kinh t này do chính tôi nghiên cu và
thc hin. Các s liu, thông tin đc s dng trong lun vn đu có ngun gc,
trung thc và đc phép công b.
Nguyn Th Thái Huy
Hc viên cao hc Khóa 17
Trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh
MC LC
Trang
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, t vit tt
Danh mc các bng, hình
M U ………………………………………………………………………… 1
CHNG 1: TNG QUAN V BO HIM TIN GI
1.1. Tng quan v Bo him tin gi và vai trò ca BHTG …………… …… 3
1.1.1. S lc quá trình hình thành và phát trin ca BHTG ………………….3
1.1.2. Mt s khái nim liên quan đn hot đng BHTG …………………….5
1.1.2.1. Khái nim v bo him ti
n gi…………………………………5
1.1.2.2. T chc bo him tin gi……………………………………….5
1.1.2.3. T chc tham gia bo him tin gi………………………… 5
1.1.2.4. Ngi gi tin thuc đi tng đc bo him ……………… 5
1.1.2.5. Loi tin gi đc bo him ……………………………………6
1.1.2.6. Phí bo him tin gi 6
1.1.2.7. Hn mc chi tr bo him tin gi …………………………… 6
1.1.2.8. Ngân hàng c
u ni 6
1.1.2.9. Mng an toàn tài chính ………………………………………….6
1.1.3. Mc đích, vai trò và nhim v ca t chc BHTG 9
1.1.3.1. Mc đích ca t chc BHTG trong xu th hi nhp 9
1.1.3.2. Vai trò và nhim v ca t chc BHTG trong xu th hi nhp 9
1.2. T chc và hot đng bo him tin gi 13
1.2.1. Mô hình t chc BHTG 13
1.2.1.1. Thuc s hu nhà nc 13
1.2.1.2. Thuc s hu t nhân 14
1.2.1.3. Liên doanh gia nhà nc và t nhân 15
1.2.2. Mô hình hot đng ca t chc BHTG 15
1.2.2.1. Mô hình chuyên chi tr 15
1.2.2.2. Mô hình chi tr vi quyn hn m rng 15
1.2.2.3. Mô hình gim thiu ri ro 16
1.2.3. Cn c pháp lý và c quan qun lý ca t chc BHTG ……………….16
1.2.4. Ngun vn hot đng ca t chc BHTG …………………………….16
1.2.5 Các nghip v chính ca t chc BHTG
………………………………17
1.2.5.1. Nghip v thu phí BHTG …………………………………… 17
1.2.5.2. Nghip v kim tra, giám sát t chc tham gia BHTG ……… 17
1.2.5.3. Nghip v h tr t chc tham gia BHTG …………………….18
1.2.5.4. Nghip v chi tr tin BHTG và giám sát thanh lý tài sn
sau khi chi tr tin bo him …………… ……………………20
1.3. Các nguyên tc c bn phát trin h thng BHTG hiu qu ………… …20
1.3.1. Khái quát ……………………………………………… 20
1.3.2. Mc tiêu xây dng các nguyên tc c bn ……………………… … 21
1.3.3. Các nguyên tc c bn ………………………………………… ……21
1.4. Hot đng bo him tin gi mt s quc gia và bài hc kinh nghim 22
1.4.1. Hot đng bo him tin gi mt s quc gia 22
1.4.1.1. Bo him tin gi liên bang M 22
1.4.1.2. Bo him tin gi n 25
1.4.1.3. Bo him tin gi c 27
1.4.2. M
t s kinh nghim v hot đng BHTG đi vi Vit Nam 29
1.4.2.1. La chn mô hình t chc 29
1.4.2.2. Xác đnh mô hình hot đng 30
1.4.2.3. Cn c pháp lý và c quan qun lý ca t chc BHTG 30
1.4.2.4. Nng lc tài chính ca t chc BHTG cn đc đm bo 30
1.4.2.5. Các hot đng nghip v chính ca t chc BHTG 30
KT LUN CHNG 1 ……………………………………………………… 31
CHNG 2: THC TRNG HOT NG BO HIM TIN GI
VIT NAM TRONG THI GIAN QUA (2000 – 2010)
2.1. Gii thiu s lc v Bo him tin gi Vit Nam ……………………… 32
2.1.1. S ra đi B
o him tin gi Vit Nam……………………………… 32
2.1.2. C s pháp lý cho hot đng BHTG ti Vit Nam… ……………… 33
2.1.3. Chc nng ca BHTGVN …………………………………………… 33
2.1.4. Nhim v và quyn hn ca BHTGVN ……………………………….33
2.1.4. C cu t chc b máy ca BHTGVN ……………………………… 34
2.2. Thc trng hot đng DIV trong thi gian qua (2000 – 2010) ………… 36
2.2.1. Qun lý ngun vn và đu t ………………………………………….36
2.2.2. Cp chng nhn và thu phí BHTG ……………………………………37
2.2.2.1. Cp ch
ng nhn và Ni dung BHTG ………………………….37
2.2.2.2. Thu phí BHTG …………………………………………………39
2.2.3. Giám sát t xa, kim tra ti ch ca DIV …………………………… 41
2.2.3.1. Hot đng giám sát t xa ………………………………………41
2.2.3.2. Hot đng kim tra ti ch …………………………………….43
2.2.4. H tr tài chính, tip nhn và x lý ………………………………… 44
2.2.5. Chi tr bo him, thu hi n và thanh lý …………………………… 45
2.2.6. Thông tin tuyên truyn ……………………………………………… 46
2.3. So sánh hot đng ca BHTGVN vi các nguyên tc c bn phát trin
h thng BHTG hiu qu 47
2.4. ánh giá kt qu hot đng DIV trong thi gian qua (2000 – 2010)…….49
2.4.1. Kt qu đt đc …………………………… ……………………… 49
2.4.2. Nhng hn ch và tn ti ……… ……………………………………50
2.4.2.1. Hn ch trong b nguyên tc phát trin BHTG hiu qu …… 50
2.4.2.2. Hn ch và tn ti trong c ch hot đng …………………….51
KT LUN CHNG 2 …………………………………………………………59
CHNG 3: MT S GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU HOT NG
CA BO HIM TIN GI VIT NAM
3.1. Chin lc phát trin BHTGVN giai đon 2010 – 2015 ………………… 60
3.1.1. S cn thit phi xây dng chin l
c phát trin ………………… …60
3.1.2. nh hng Chin lc phát trin BHTGVN ……………………… 61
3.1.3. K hoch phát trin DIV giai đon 2010 – 2015 ………………… …62
3.2. Các gii pháp chính nâng cao hiu qu hot đng ca DIV trong thi k
hi nhp kinh t th gii………………………………………………… 65
3.2.1. Xây dng Lut Bo him tin gi ………………………………… 65
3.2.1.1. V phía Chính ph …………………………………………… 65
3.2.1.2. V phía Ngân hàng Nhà nc …………………………………66
3.2.1.3. V phía Bo him tin gi Vi
t Nam ………………………….67
3.2.2. Xác đnh li c quan qun lý Nhà nc đi vi BHTGVN ……… 69
3.2.3. Tng cng nng lc tài chính ca DIV ………………………………70
3.2.3.1. Chính ph cp thêm vn hot đng ……………………………71
3.2.3.2. Chính ph cho phép DIV m rng hot đng đu t ………….71
3.2.3.3. Vay vn u đãi t ADB ……………………………………… 71
3.2.3.4. Nâng mc thu phí BHTG …………………………………… 72
3.3. Mt s gii pháp h tr nhm nâng cao hiu qu hot đng c
a DIV trong
thi k hi nhp kinh t th gii…………………………….………………72
3.3.1. i vi Chính ph …………………………………………………… 72
3.3.1.1. To điu kin cho DIV phát trin theo mô hình gim thiu ri ro …72
3.3.1.2. Xây dng c ch phi hp cht ch gia DIV vi các thành viên
Mng an toàn tài chính quc gia ……………………………….73
3.3.2. i vi Ngân hàng Nhà nc …………………………………………73
3.3.2.1. Hoàn thin “Lut phá sn” dành cho các TCTD 73
3.3.2.2. Hp tác, chia s thông tin vi BHTGVN …………………… 74
3.3.3. i vi t chc tham gia BHTG ………………………………………74
3.3.3.1. Chp hành quy đnh v tính và np phí BHTG …………… …74
3.3.3.2. Chp hành quy đnh v niêm yt Chng nhn BHTG …….75
3.3.3.3. Hp tác vi DIV trong công tác kim tra ti ch……………
75
3.3.3.4. Chp hành quy đnh v ch đ thông tin báo cáo ……… ……75
3.3.4. i vi Bo him tin gi Vit Nam ………………………………….75
3.3.4.1. Tng cng hiu qu các hot đng nghip v ca DIV …… 73
3.3.4.2. Phát trin ngun nhân lc ca DIV …………………… ……83
KT LUN CHNG 3 …………………………………………………………… … 84
KT LUN 85
Tài liu tham kho
Ph lc
Ph lc 1: Ngh đnh s 89/1999/N-CP ngày 01 tháng 9 nm 1999 ca Chính ph
v Bo him tin gi
Ph lc 2: Ngh đnh s 109/2005/ N-CP ngày 24 tháng 8 nm 2005 ca Chính
ph v vic sa đi b sung mt s điu ca Ngh đnh s 89
Ph lc 3: N
i dung các nguyên tc c bn phát trin h thng bo him tin gi
hiu qu ca U ban Basel v Giám sát ngân hàng (BCBS) và Hip hi
bo him tin gi quc t (IADI) ban hành
DANH MC BNG VÀ HÌNH
A. DANH MC BNG
Bng Ni dung Trang
1.1 Mc tiêu chính sách công ca các loi mô hình BHTG 15
1.2 18 nguyên tc c bn phân thành 10 nhóm 21
2.1 C s pháp lý điu chnh hot đng BHTG ca DIV 33
2.2 Kt qu thu phí bo him tin gi qua các nm 40
2.3 S lng t chc tham gia BHTG đc kim tra qua các nm 41
2.4 Tình hình h tr tài chính qua các nm 44
2.5 Tóm tt tình hình chi tr, thu hi n trong thanh lý 45
2.6 So sánh hot đng ca BHTGVN vi b nguyên tc c bn 47
B. DANH MC HÌNH
Hình Ni dung Trang
1.1 Biu đ s lng ngân hàng đ v t 1924 - 1933 3
1.2 Tin đ hình thành h thng BHTG trên th gii t sau FDIC ra đi
đn tháng 12/2009
4
2.1 C cu t chc b máy hin ti ca BHTGVN 35
2.2 Hot đng nghip v ca BHTGVN 36
2.3 Tc đ tng trng ngun vn DIV giai đon 2000 - 2010 (t đng) 36
2.4 S lng t chc tham gia BHTG đc cp Chng nhn BHTG t
nm 2000 đn tháng 6/2010
37
2.5 S lng NHTM tham gia BHTG đc cp Chng nhn BHTG t
nm 2002 đn tháng 6/2010
37
2.6 S lng Qu tín dng tham gia BHTG đc cp Chng nhn BHTG
t nm 2002 đn tháng 6/2010
38
2.7 S lng TCTD phi ngân hàng tham gia BHTG đc cp Chng nhn
BHTG t 2002 đn tháng 6/2010
38
2.8 C cu t chc tham gia BHTG theo loi hình 6 tháng đu nm 2010 39
2.9 C cu tng phí BHTG 6 tháng đu nm 2010 40
2.10 Loi hình TCTD đc DIV thc hin giám sát đn cui tháng 6/2010 41
2.11 Ni dung hot đng kim tra ca DIV 43
2.12 Kt qu thanh lý các t chc TG BHTG ly k đn tháng 6/2010 45
3.1 Chin lc phát trin ca DIV 62
3.2 Mô hình khách hàng làm tâm đim 64
3.3 Mô hình t chc ly khách hàng làm tâm đim 64
3.4 Mô hình đnh hng phát trin CNTT 65
DANH MC T VIT TT
T vit tt Ý ngha
BCBS : y ban Basel v Giám sát ngân hàng
BIS : Ngân hàng thanh toán quc t
BHTG : Bo him tin gi
BHTGVN : Bo him tin gi Vit Nam
CP : Chính ph
DIV : Deposite Insurance of Vietnam
FDIC : Bo him tin gi M
FSF : Din đàn n đnh tài chính
IADI : Hip hi bo him tin gi quc t
IMF : Qu tin t quc t
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi
NHTMCP : Ngân hàng thng mi c phn
NHTW : Ngân hàng trung ng
QTDND : Qu tín dng nhân dân
QTDTW : Qu tín dng trung ng
USD : ô la M
TCTD : T chc tín dng
VN : Vit Nam
VN : ng Vit Nam
WB : Ngân hàng th gii
WTO : T chc thng mi th gii
1
LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Vit Nam đã tin hành m ca nn kinh t vi các nc bên ngoài t nm 1986.
Sau 20 nm, nm 2006, Vit Nam đã đánh du mt du mc quan trng trong quá trình
hi nhp vào nn kinh t toàn cu, đó là gia nhp T chc Thng mi th gii (WTO)
và tr thành thành viên th 150 ca t chc này. S kin này đánh du mt bc ngoc
mi - Kinh t Vit Nam chính thc bc vào con đng hi nhp vi kinh t th gii ,
to ra nhng c hi cng nh thách thc mi đi vi cho nn kinh t Vit Nam.
c bit, nm 2008 “qu bong bóng” tín dng bt đng sn M v tung, "cn
bão tài chính th k" bùng phát và lan rng khp toàn cu. An ninh tài chính - tin t
tr thành mi quan tâm hàng đ
u ca th gii. Khng hong toàn cu nm 2008-2009
nh mt cn bão ln làm lung lay các cu trúc tài chính ca các nn kinh t Bc M,
Tây Âu và các quc gia công nghip phát trin khác khin Vit Nam cng chu nh
hng.
Trc tình hình đó, đ đm bo cho s an toàn ca h thng ngân hàng, cn có
nhng chính sách nhm nâng cao hn na vai trò ca các t chc giám sát tài chính,
trong đó có Bo him tin g
i Vit Nam (DIV).
Nhiu nm qua, vi t th ch đng
đón đu hi nhp, DIV đã và đang tích cc nghiên cu – trin khai nhiu bin pháp
nhm nâng cao hiu qu hot đng, thc thi tt các mc tiêu chính sách công đc
Chính ph đ ra, góp phn đm bo s phát trin bn vng và an toàn ca h thng tài
chính quc gia, quyn li hp pháp ca ngi gi tin và xây dng mt th trng tài
chính có tính cnh tranh và bình đng cho các t chc tài chính có quy mô và trình đ
phát trin khác nhau.
Xut phát t tính cp thit đó, tôi chn đ tài “Nâng cao hiu qu hot đng
ca Bo him tin gi Vit Nam trong xu th hi nhp toàn cu” làm lun vn tt
nghip cao hc kinh t ngành tài chính tín dng nm 2010.
2
2. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn là “nâng cao cht lng và hiu qu hot
đng ca DIV” thông qua vic kt hp gia lý thuyt chun v BHTG vi phân tích
thc trng hot đng ca DIV trong thi gian qua (2000 – 2010) và đnh hng phát
trin trong giai đon mi, đc bit chú trng đánh giá khách quan nhng mt mnh cn
phát huy, nhng tn ti, yu kém cn khc ph
c t đó đ ra các gii pháp và kin ngh
sát hp vi thc tin.
3. i tng và phm vi nghiên cu
tài tp trung ch yu vào các mng hot đng nghip v ca DIV mà không
bàn lun nhiu v các vn đ khác (nh lut BHTG, hình thc s hu t chc
BHTG…). Các d liu s dng đ phân tích ch yu trong giai đon 2000 – 2010.
4. Phng pháp nghiên cu
Thu thp thông tin, d liu t các báo cáo thng niên, k yu, tài liu nghip
v ca DIV, tp chí, bài báo kinh t và các thông tin khác có liên quan. Thng kê, phân
tích, tng hp, so sánh, đánh giá các thông tin nhm sáng t vn đ cn nghiên cu.
5. im mi ca đ tài
im ni bt ca đ tài là gii thiu các nguyên tc c bn phát trin h thng
BHTG hiu qu do y ban Basel v Giám sát ngân hàng (BCBS) và Hip hi bo him
tin gi quc t (IADI) ban hành. So sánh hot đng ca DIV vi b nguyên tc đó và
phân tích thc trng hot đng ca đn v trong thi gian qua, đ t đó rút ra nhng
kin ngh và gii pháp nhm nâng cao vai trò, hiu qu hot đng ca DIV.
6. Kt cu ca đ tài
Ngoài phn m đu và kt lun, đ tài gm 3 phn:
Chng 1: Tng quan v BHTG và b nguyên tc c bn phát trin BHTG hiu qu.
Chng 2: Thc trng hot đng ca DIV trong thi gian qua (2000 – 2010).
Chng 3: Mt s gii pháp và kin ngh nhm nâng cao hiu qu hot đng ca DIV
trong thi k hi nhp kinh t th gii.
3
CHNG 1
TNG QUAN V BO HIM TIN GI
1.1. Tng quan v bo him tin gi và vai trò ca BHTG trong xu th hi nhp
1.1.1. S lc quá trình hình thành và phát trin ca BHTG
M là đt nc đu tiên thành lp ra t chc bo him tin gi (BHTG). Nm
1829 ti New York, mt chng trình BHTG đc đa ra vi danh hiu “chng trình
bo him trách nhim ngân hàng” bo him cho các lo
i tin gi nói chung và các loi
chng ch huy đng tin gi đm bo. Nm 1866, t chc này ngng hot đng do
cuc ni chin M. T nm 1907 đn 1917, mt qu BHTG đc thành lp và chm
dt hot đng vào nm 1930.
Hình 1.1: Biu đ s ln
g
n
g
ân hàn
g
đ v t 1924 - 1933
775
617
975
669
498
659
1350
2293
1453
4000
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933
Ngun: Bo him tin gi - nguyên lý, thc tin và đnh hng,
Nhà xut bn lao đng – xã hi, nm 2004, TS. Nguyn Th Kim Oanh
Sau th chin th I, kinh t M ri vào thi k khng hong kinh t. Hàng lot
ngân hàng b đ v hàng nm. Trong giai đon 1930 – 1933, mi nm có hn 1000
ngân hàng ngng hot đng, đnh cao là nm 1933 có 4000 ngân hàng thng mi phi
4
đóng ca. Nim tin ca ngi dân vào h thng ngân hàng ngày càng st gim, vic
nm gi tin mt trong dân chúng tng lên mt cách nhanh chóng. Trc tình hình đó
Tng thng Roosevelt đã ký Lut ngân hàng nm 1933, có hiu lc t ngày 16/6/1933.
Ti điu 8 ca Lut này quy đnh v vic thit lp Công ty BHTG liên bang thông qua
vic sa đi Lut d tr liên bang. Ngày 01 tháng 01 nm 1934 Hip hi BHTG liên
bang M (Federal Deposit Insurance Cooperation - vit t
t là FDIC) đã đc thành lp
và đc đa s công chúng ng h. Sau s ra đi và hot đng hiu qu ca FDIC đã
dn đn s ra đi ca hàng lot t chc BHTG trên th gii .
Hình 1.2: Tin đ hình thành h thn
g
BHTG trên th
g
ii
t sau FDIC ra đi đn tháng 12/2009
6
10
18
36
119
19601970
19701980
19801990
19902000
20002009
Ngun:
Nm 2002, Hip hi bo him tin gi th gii (International Association of
Deposit Insurers - IADI) đc thành lp. Mc đích hot đng ca IADI là đm bo s
phát trin và hot đng có hiu qu ca các t chc BHTG. Tính đn tháng 01/2010 có
106 t chc BHTG đc kt np chính thc vào IADI, 19 t chc BHTG đang đc
xem xét kim tra mt cách nghiêm ngt kh nng tr thành thành viên chính thc ca
IADI.
5
1.1.2. Mt s khái nim liên quan đn hot đng BHTG
1.1.2.1. Khái nim v bo him tin gi
BHTG là cam kt công khai ca t chc BHTG đi vi t chc tham gia BHTG
v vic t chc BHTG s chi tr tin gi đc bo him bao gm phn gc và lãi cho
ngi gi tin khi t chc tham gia BHTG gi b chm dt hot đng và không có kh
nng thanh toán cho ngi gi tin.
1.1.2.2. T chc bo him tin gi
T chc BHTG là t chc tài chính đc thành lp nhm bo v quyn và li
ích hp pháp ca ngi gi tin, góp phn bo đm an toàn trong hot đng ca h
thng tài chính ngân hàng, thc hin chi tr tin bo him ti ngi có tin gi thuc
đi tng đc b
o him ti t chc tham gia BHTG khi t chc đó chm dt hot
đng và mt kh nng thanh toán.
1.1.2.3. T chc tham gia bo him tin gi
T chc tham gia BHTG là các ngân hàng và các t chc tài chính phi ngân
hàng có hot đng huy đng tin gi. Các t chc này khi tham gia BHTG có trách
nhim đóng phí BHTG cho t chc BHTG và đc quyn yêu cu t chc BHTG chi
tr tin bo him cho ngi gi tin ti t chc đó trong trng hp t chc này mt
kh nng thanh toán và b c quan có thm quyn chm dt hot đng.
1.1.2.4. Ngi gi tin thuc đi tng đc bo him
Ngi gi tin thuc đi tng đc BHTG là khách hàng có gi tin gi thuc
đi tng đc bo him ti t chc tham gia BHTG. Nhng ngi này không phi
đóng góp tài chính cho t chc BHTG nhng có quyn yêu cu t chc BHTG thanh
toán mt phn hoc toàn b tin gi tu thuc vào quy đnh hn mc chi tr tin BHTG
ca t chc BHTG.
1.1.2.5. Loi tin gi đc bo him
6
Tùy theo mc tiêu ca Chính ph và ca NHTW, chính sách tin t ca mi
quc gia mà Chính ph ca quc gia đó qui đnh cho t chc BHTG bo him cho
nhng loi tin nào. Các quc gia có t chc BHTG thng bo him cho loi tin gi
tit kim và tin gi cá nhân bng đng bn t, nhm bo v ngi gi tin và bo v
đng tin c
a quc gia mình và chng ngoi t hóa.
1.1.2.6. Phí bo him tin gi
Phí BHTG là s tin mà t chc BHTG thu ca các t chc tham gia BHTG cn
c vào s d tin gi thuc đi tng đc bo him nhân vi t l thu phí quy đnh
tùy thuc mi quc gia.
1.1.2.7. Hn mc chi tr bo him tin gi
Hn mc chi tr BHTG là mc quy đnh ti đa s tin mà t chc BHTG s chi
tr cho đi tng đc BHTG khi t chc tham gia BHTG đó phá sn và mt kh nng
thanh toán.
1.1.2.8. Ngân hàng cu ni
Ngân hàng cu ni là mt ngân hàng đc thành lp bng 100% vn ca t chc
BHTG vi mc đích đm nhn, h tr và duy trì tm thi vic kinh doanh ca t chc
tham gia BHTG b đ v b đt d
i Lnh qun lý trong khi cha tìm đc mt t chc
tài chính đng ý đm nhn công vic kinh doanh ca t chc đó.
1.1.2.9. Mng an toàn tài chính
Trong nhng bài nghiên cu gn đây (Sebastian Schich – 2008, Srdjian T
Marinkovic 2004), mng an toàn tài chính đc khái quát gm 4 yu t: chc nng cho
vay cui cùng, BHTG, khung giám sát và các quy đnh qun lý v an toàn và c ch
gii quyt đ v các TCTD.
* Mi quan h ca t chc BHTG và các c quan chc nng khác trong
mng an toàn tài chính
7
Mi quan h gia t chc BHTG và c ch x lý đ v
Tng ng vi các yu t ca mng an toàn tài chính, có các t chc tham gia
đm nhn các chc nng. Bên cnh NHTW đm nhn chc nng ngi cho vay cui
cùng, B Tài chính tham gia trc tip hoc gián tip vào mng an toàn tài chính thông
qua vic cung cp tài chính cho NHTW, t chc BHTG. Và cui cùng là t chc
BHTG thc hin BHTG và gii quyt đ v ca các t chc tài chính - ngân hàng.
Mi quan h gia t chc BHTG và chc nng ngi cho vay cui cùng:
NHTW là t chc thc hin chc nng ngi cho vay cui cùng nhm h tr
thanh khon cho nhng ngân hàng thiu thanh khon tm thi nhng có kh nng tn
ti. Các khon vay này đc áp dng lãi sut cao nh lãi sut pht và có th chp. T
chc BHTG ch thc hin h tr tài chính, chi tr, gii quyt đ v khi ngân hàng mt
kh nng tr n và đ v.
Mi quan h gia t chc BHTG vi các c quan giám sát và c quan ban hành
các quy đnh v an toàn trong hot đng ngân hàng.
Trách nhim ca t chc BHTG v giám sát, ban hành các quy đnh v an toàn
và gii quyt nhng ngân hàng gp khó khn thc s v tài chính tùy thuc vào mô
hình hot đng BHTG ca mi qu
c gia.
1.1.3. Mc đích, vai trò và nhim v ca t chc BHTG trong xu th hi
nhp toàn cu
1.1.3.1. Mc đích ca t chc BHTG trong xu th hi nhp
Trong thc t, mc đích c th ca mi t chc BHTG có khác nhau nhng tp
trung đu nhm đt đc 03 mc tiêu chính nh sau:
Th nht, góp phn n đnh h thng tài chính.
ây là mc tiêu c bn và quan trng nht ca t chc BHTG. Ngân hàng vn
là kênh dn vn hàng đu trong nn kinh t. Tuy nhiên, hot đng ca ngân hàng luôn
8
tim n ri ro, nguy c “hong lon ngân hàng” có th nh hng ti tt c các ngân
hàng k c các ngân hàng ln mnh. c bit là trong thi k hi nhp kinh t th gii,
vic liên kt gia các ngân hàng trong và ngoài quc gia tr nên ph bin, nguy c đ
v hàng lot hay nh hng dây chuyn rt d xy ra. T chc BHTG là mt t chc
có vai trò h tr
cho các quy ch và các tiêu chun an toàn góp phn gi n đnh lành
mnh h thng tài chính-ngân hàng.
Th hai, bo v nhng ngi gi tin nh l.
Ngi gi tin ngân hàng thông thng chia làm 02 nhóm: nhóm nhng ngi
gi tin nh l và nhóm nhng ngi gi tin ln. i tng chính mà chính sách
BHTG hoch đnh ra là nhng ngi gi tin nh l bi có nhn đnh rng nh
ng
ngi này có nhng hn ch nht đnh trong vic tip cn thông tin v tình hình th
trng và hay nhy cm d hong lon. H hay “phn ng mt cách quá đi” to nên
“s kin rút tin hàng lot” khi nghe đc bt c thông tin kinh t bt li nào ca t
chc h gi tin. iu này nh hng nghiêm trng đn s an toàn và n đnh trong h
thng tài chính. Vì th “bo v li ích ca nhng ngi gi tin nh l” là mt trong 03
mc tiêu chính mà t chc BHTG nhm ti.
Th ba, góp phn xây dng mt th trng tài chính có tính cnh tranh và
bình đng cho các t chc tài chính có quy mô và trình đ phát trin khác nhau.
Vic thu phí trên c s xác đnh mc đ ri ro cng nh h tr tài chính có tính
bình đng gia các t chc tham gia BHTG s t
o nên mt môi trng có tính cht
cnh tranh và bình đng đi vi các t chc tài chính có quy mô và trình đ phát trin
các mc đ khác nhau. Cnh tranh nhm có th đóng phí BHTG thp da trên mc
đ ri ro thp. Bình đng trong vic nhn đc h tr tài chính, tip cn ngun vn h
tr và minh bch tiêu chun, th tc trong quá trình gii ngân.
1.1.3.2. Vai trò và nhim v ca t chc BHTG trong xu th h
i nhp
Bo v ngi gi tin có hiu bit gii hn v tài chính, góp phn cng c
9
nim tin ca công chúng đi vi h thng ngân hàng
Mc tiêu ca chính sách công ca hot đng BHTG thng đc nêu ra là bo
v nhng ngi có hiu bit gii hn v tài chính, đó là nhng ngi có nhng khon
tin gi nh. H đc bo v vì nhng lý do sau đây: Th nht, t chc BHTG bo v
nhng ngi gi tin cá nhân trc nh
ng hu qu ca s đ v các t chc tham gia
BHTG; Th hai, t chc BHTG làm gim bt gánh nng đi vi ngi gi tin đc
bo him trc vn đ khó khn và phc tp là đánh giá tình hình hot đng ca t
chc tài chính ni h gi tin.
Chi tr và h tr đy đ, kp thi cho khách hàng khi các TCTD mt kh nng
thanh toán. Vai trò bo v quyn và li ích ca ngi gi tin ca BHTG đc th hin
rt rõ và đc to lp trên c s nim tin ca công chúng vào h thng ngân hàng. T
chc BHTG là ch da vô cùng quan trng cho các TCTD trong vic cng c, duy trì
và làm tng lòng tin ca công chúng và toàn xã hi trong vic m rng hot đng huy
đng vn.
To điu kin thun li cho h thng ngân hàng phát tri
n
Thông qua hot đng giám sát và kim tra nhm phát hin sm ri ro trên c s
đó cnh báo ti các ngân hàng, t chc BHTG đã góp phn đm bo n đnh hot đng
ngân hàng và to điu kin cho các giao dch tài chính có hiu qu hn bng cách
phòng tránh đ v ngân hàng.
Thúc đy tng trng kinh t
Vi vai trò bo v ngi gi tin, t chc BHTG to nim tin trong công chúng
và toàn xã hi trong vic m rng huy đng vn, thu hút ti đa các ngun vn tm thi
nhàn ri. Vic thit lp h thng BHTG có th làm tng cng dòng vn chy vào các
t chc nhn tin gi, nh đó to ngun cho hot đng cho vay và đu t. Do đó hot
đng ca t chc BHTG góp phn thúc đy tng trng kinh t mt cách gián tip.
10
Gim thiu ri ro rút tin hàng lot
Khi không có h thng BHTG, có mt kh nng ln có th xy ra là ngi gi
tin có th rút tin hàng lot do nhng khó khn – có th là thc s hoc ch là hin
tng quan sát – ti t chc nhn tin gi đó. Khi hin tng rút tin hàng lot xy ra
ti mt t chc nó có th kéo theo hin tng trên ti các t chc khác mà không quan
tâm đn tình trng hot đng thc t ca các t chc đó do ngi gi tin không có kh
nng phân bit đc mt t chc hot đng lành mnh hay không. Kh nng ca h
thng BHTG trong vic ngn chn hoc tránh hin tng rút tin hàng lot ph thuc
vào mc đ ngi gi tin nhn thy mình đc bo v nh th nào đi vi nhng
thit hi khi mt t chc b đ v. iu này ph thuc vào hn mc chi tr, tc đ chi
tr bo him và mc đ tín nhim ca h thng bo him s tác đng đn mc đ tng
cng n đnh h thng tài chính. H thng BHTG s hiu qu hn nu nó là b phn
cu thành ca Mng an toàn tài chính.
To ra mt c ch chính thc trong vic x lý các TCTD b đ v
Vic xây dng hoc ci cách h thng BHTG có th liên quan đn n lc ca
quc gia trong vic xây dng Lut và c ch x lý các t chc b đ v. Vic xây dng
h thng BHTG có th liên h v
i thit lp khung pháp lý cho vic x lý đ v ngân
hàng ca quc gia.
Góp phn vào mt h thng thanh toán theo trt t
BHTG góp phn tng cng n đnh tài chính thông qua vic đóng góp vào s
hot đng thun li ca h thng thanh toán. Thông qua vic tng cng nim tin trong
h thng, t chc BHTG to điu kin thun li cho vic giao dch tin gi d dàng
gia các bên. h thng thanh toán hot đng, ngi gi tin phi tin chc rng tin
gi ca mình đc an toàn nh tin mt.
Bên cnh đó, t chc BHTG có th cung cp mt s hình thc h tr tài chính
tc thi, điu này có th đm bo giao dch thanh toán gia các t chc gp vn đ.
11
Hình thc h tr này có th giúp tránh s gián đon trong nghip v chi tr và dòng
tin thanh toán.
Gii quyt khng hong tài chính
T chc BHTG thng đc thit lp khi mt quc gia đang tri qua hoc va
tri qua mt giai đon mt n đnh nghiêm trng v tài chính. Khi vn đ trong khu vc
tài chính xy ra, t chc BHTG to điu kin thun l
i cho các t chc duy trì n đnh
đi vi tin gi và là công c bo đm vi ngi gi tin v đ an toàn ca tin.
T chc BHTG đc xây dng nhm đy lùi bt n h thng tài chính trong
ngn hn có th dn đn các vn đ trong dài hn.
Thúc đy cnh tranh trong khu vc tài chính trong vic gim thiu các rào
cn cnh tranh trong lnh vc nhn tin gi
Thông qua vic to điu kin thun li cho các t chc mi tham gia vào hot
đng nhn tin gi và giúp đ các t chc nh cnh tranh vi các t chc ln, t chc
BHTG có th khuyn khích cnh tranh. Li ích ca vic khuyn khích vic gia nhp và
cnh tranh các t chc mi có th nâng cao hiu qu kinh t, làm gim t l lãi sut,
tng đu t và phát trin kinh t.
To điu kin thun li vic thông qua các quy đnh pháp lý và c ch giám
sát
Vic thit lp h thng BHTG có th to đng lc cho các nhà lp pháp trong
vic vt qua các rào cn v chính tr nhm thc hin các ci cách cn thit cho vic
duy trì n đnh h thng tài chính.
Phân b li chi phí đ v
Ti các quc gia không có h thng BHTG chính thc, chi phí bo v ngi gi
tin thng do CP gánh chu. Vic thit lp h thng BHTG công khai có th làm gim
bt gánh nng tài chính ca CP thông qua vic thc hin chi tr trong gii hn và cung
cp mt c ch thông qua đó các t chc lành mnh s trang tri toàn b hoc mt
12
phn chi phí gii quyt đ v. Tuy nhiên, kh nng đóng góp ca các t chc lành
mnh ph thuc vào tình hình tài chính ca h. iu này đt ra s cn thit đi vi t
chc BHTG trong vic điu chnh mc phí BHTG nhm phn ánh kh nng đóng góp
tng t chc.
1.2. T chc và hot đng bo him tin gi
1.2.1. Mô hình t
chc BHTG
T chc BHTG có th đc t chc theo ba hình thc: s hu nhà nc, s hu
t nhân và đng s hu kt hp gia nhà nc và t nhân.
1.2.1.1. T chc BHTG thuc s hu nhà nc
Xut phát t bn cht ca hot đng BHTG là loi hot đng cung cp dch v
hàng hóa công, mc đích chung nht ca hot đ
ng BHTG là góp phn kim soát và
duy trì tính n đnh và an toàn ca hot đng ngân hàng, nhiu quc gia xác đnh hot
đng BHTG cn đc t chc di hình thc là mt c quan qun lý nhà nc. S kt
hp gia t chc BHTG vi NHTW, c quan điu hành và kim soát toàn b h thng
ngân hàng ca quc gia, s đc thun li hn. Hn na, vi cách thc t chc theo
mô hình s hu nhà nc vn đ vn ca t chc BHTG và kh nng tip cn thông tin
v t chc tham gia BHTG s thun li hn. Thông thng t chc BHTG theo hình
thc s hu nhà nc đc thành lp di hình thc là mt c quan ca Chính ph, có
s tham gia ca NHTW, B Tài chính. Vn thành lp ban đu và h tr khi cn thit s
đc Nhà nc
đm bo. Có ba yu t c bn quyt đnh mô hình t chc BHTG nên
t chc theo mô hình s hu nhà nc: mt, kh nng cng c và duy trì nim tin ca
công chúng và h thng ngân hàng là do Nhà nc; hai, kh nng đáp ng ngun tài
chính khi có đ b ngân hàng hàng lot ph thuc vào Nhà nc; ba, kh nng tip cn
thông tin vi đ chính xác cao nht và kp thi nht v các t ch
c tham gia BHTG ph
thuc và các c quan Nhà nc.
1.2.1.2. T chc BHTG thuc s hu t nhân
13
nhng quc gia mà vic điu hành h thng ngân hàng không ph thuc trách
nhim ca NHTW mà do Hip hi ngân hàng quc gia đóng vai trò quan trng và đa
phn các ngân hàng có tim lc tài chính mnh thì t chc BHTG có th đc t chc
theo hình thc s hu t nhân. Thông thng t chc BHTG theo hình thc s hu t
nhân đc thành lp di hình thc là mt t chc c phn, do Hi
p hi ngân hàng ca
quc gia t chc đng ra qun lý. Ngun vn hot đng ca t chc BHTG do các
ngân hàng và các t chc tài chính trong quc gia đó góp vn, ch yu là t các ngân
hàng.
Loi hình BHTG theo s hu t nhân có mt s đc đim ph bin sau:
- Vn hot đng là do đóng góp ca thành viên di hình thc thu phí thng
xuyên và thu phí sau khi có đ v ngân hàng xy ra cn có ngun tài chính đ bù
đp
cho khon tin đã thc hin chi tr BHTG.
- Có khó khn trong vic thu thp thông tin t các đn v thc hin chc nng
thanh tra ngân hàng và t các ngân hàng trung ng.
- Có khó khn nht đnh trong vic tìm ngun vn thc hin chi tr bo him kp
thi khi vic đ v ngân hàng xy ra hàng lot.
1.2.1.3. T chc BHTG theo hình thc liên doanh gia nhà nc và t nhân
T chc theo hình thc liên doanh gi
a nhà nc và t nhân thun tin trong
vic phát huy đc u đim ca mi hình thc s hu đn l. T chc BHTG đc
thành lp theo hình thc liên doanh này s đc nhà nc đu t tài chính ban đu theo
mt t l nht đnh và cng đc nhà nc h tr khi cn thit.
1.2.2 Mô hình hot đng ca t chc BHTG
Trên th gii hi
n có 3 mô hình hot đng ca t chc BHTG là:
1.2.2.1. Mô hình chuyên chi tr (Pay – box): là mô hình ch yu thc hin
chc nng bo v th đng ngi gi tin; thc hin chi tr tin bo him cho ngi
gi tin sau khi t chc tham gia BHTG b phá sn. Mô hình này thng tn ti các
14
nc đang phát trin, t chc BHTG mi đc thành lp và còn nh c v quy mô ln
nng lc tài chính.
1.2.2.2. Mô hình chi tr vi quyn hn m rng (Pay – box with extended
function): là mô hình thc hin chi tr và có b sung mt s chc nng tùy thuc đc
thù ca tng quc gia. Mô hình này tiên tin hn so vi mô hình chuyên chi tr. T
chc BHTG hot đng theo mô hình này không ch thc hin các nhim v
vi nhng
mc tiêu nh mô hình chuyên chi tr mà còn đc trao thêm mt s quyn hn m
rng nh: h tr tài chính cho các t chc tham gia BHTG gp khó khn trong thanh
toán, theo dõi và khuyn ngh s cn trng và phòng tránh ri đi vi các t chc tham
gia BHTG; tham gia x lý n và thu hi n ca các t chc tham gia BHTG b phá sn.
Qua đó làm tng thêm các mc tiêu cn đt đc ca chính sách công nh hn ch ri
ro, tránh đ v có h thng ca các t chc tài chính ngân hàng hoc khng hong tài
chính quc gia, gia tng nim tin ca công chúng …
1.2.2.3. Mô hình gim thiu ri ro (Risk minimizer): là mô hình có các thm
quyn nhm bo v tt nht ngi gi tin; đm bo s an toàn h thng tài chính và
tham gia vào tái thit h thng tài chính ngân hàng. ây là mô hình tiên tin nht và
ph bin trên th gii hin nay.
Theo mô hình này, t chc BHTG đc trao nhng quyn hn và phm vi hot
đng rng ln hn. Ngoài nhim v bo v tt nht quyn li ca ngi gi tin, t
chc BHTG hot đng theo mô hình gim thiu ri ro còn tham gia cùng vi các c
quan nhà nc, ngân hàng và các đnh ch tài chính góp phn đm bo s an toàn và
hot đng bình n ca h thng tài chính – tin t quc gia; to s công bng và đng
lc cnh tranh lành mnh cho các t chc tham gia BHTG thông qua c ch tính phí
BHTG da trên c s mc đ ri ro trong hot đng ca các t chc tham gia BHTG);
đc trao các nghip v kinh doanh, đu t nhm bo toàn và phát trin ngun vn ban
đu cng nh tng cng sc mnh tài chính, gim dn s ph thuc vào ngân sách
ca CP. Theo đó xã hi s nhn đc nhng hiu qu ln hn ca vic thc hin nhng
