Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đông Á chi nhánh Bình Định

0



B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
oOo

LÊ TH THANH M

HOÀN THIN H THNG KIM SOÁT
NI B I VI HOTăNG TÍN DNG
TIăNGỂNăHÀNGăTMCPăỌNGăÁă
CHIăNHÁNHăBỊNHăNH

Chuyên ngành: K toán – Kim toán
Mã s: 60.34.30

LUNăVNăTHC S KINH T

Ngiăhng dn khoa hc: PGS.TS. MAI TH HOÀNG MINH

Quyănhn- Nmă2010

1



LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Nhng thông
tin và ni dung trong đ tài này da trên nghiên cu thc t và hoàn toàn đúng

vi ngun trích dn.
Tác gi đ tài: Lê Th Thanh M




















2



CÁC CÔNG TRÌNH, BÀI BÁO ÃăCỌNGăB

Bài báo: “u t vào Công ty con trên BCTC ca Công ty m – Phng
pháp vn ch s hu”. Tp chí k toán s 81- tháng 12/2009

3



MC LC


Danh mc các ký hiu, các ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các ph lc
M đu
CHNGă1:ăNHNG VNă CHUNG V KIM SOÁT NI B HOT
NG TÍN DNG TRONG NGÂN HÀNG 1
1.1 Tng quan v KSNB trong ngân hàng 1
1.1.1H thng lý lun KSNB nói chung 1
1.1.1.1 Khái nim kim soát ni b 1

1.1.1.2 Các b phn cu thành h thng KSNB 1
1.1.1.3 Hn ch vn có ca h thng KSNB 1
1.1.2 H thng lý lun v KSNB trong ngân hàng thng mi 2
1.1.2.1 Khái nim ngân hàng thng mi 2
1.1.2.2 Vai trò, chc nng ca ngân hàng thng mi 3
1.1.2.3 Ri ro KD trong hot đng ngân hàng thng mi 5
1.1.2.4 S cn thit KSNB trong ngân hàng 6
1.1.3 H thng lý lun KSNB trong ngân hàng theo Báo cáo Basle 8
1.1.3.1 Mc tiêu và vai trò ca nguyên tc KSNB trong ngân hàng 8
1.1.3.2 Các nguyên tc KSNB trong ngân hàng 9
1.1.3.3 Thc tin vn dng Báo cáo Basle trong mt s NH trên th gii 12
1.2. KSNB hotăđng tín dngătrongăngơnăhƠngăthngămi 15
1.2.1 Tín dng và vai trò ca tín dng trong ngân hàng thng mi 15
1.2.1.1 Khái nim tín dng 15
1.2.1.2 Các loi hình nghip v tín dng trong ngân hàng thng mi 15
4



1.2.1.3 Vai trò ca tín dng đi vi ngân hàng thng mi 16
1.2.2 Ri ro tín dng 17
1.2.2.1 Ri ro tín dng 17
1.2.2.2ánh giá ri ro tín dng 18
1.2.2.2.1 Thit lp mc tiêu 18
1.2.2.2.2Nhn dng và phân tích ri ro tín dng 18
1.2.2.2.3 Kim soát và phòng nga ri ro tín dng 20
1.2.3 KSNB hot đng tín dng trong ngân hàng 21
1.2.3.1 Thit k h thng KSNB hot đng tín dng 21
1.2.3.2 Thit lp quy trình tín dng trong ngân hàng 24
1.2.3.3 Thit k h thng qun lý ri ro tín dng trong ngân hàng 26

CHNGă 2: THC TRNG KIM SOÁT NI B HOTă NG TÍN
DNG TI NGÂN HÀNG TMCP ỌNGăÁăCN BỊNHăNH 28
2.1ăKháiăquátăngơnăhƠngăTMCPăôngăÁăchi nhánhăBìnhănh 28
2.1.1 H thng ngân hàng TMCP ông Á 28
2.1.2 H thng ngân hàng TMCP ông Á – chi nhánh Bình nh 31
2.1.2.1 Khái quát v ngân hàng TMCP ông Á- chi nhánh Bình nh 31
2.1.2.1.1 Mt s thành tu đt đc 31
2.1.2.1.2 c đim hot đng tín dng ti ngân hàng TMCP ông Á chi
nhánh Bình nh 32
2.1.2.1.2.1 S phát trin các loi hình nghip v tín dng 32
2.1.2.1.2.2 c đim các loi hình nghip v tín dng 34
2.2 Thc trng kim soát ni b hotăđng tín dng ti ngân hàng TMCP
ôngăÁăchiănhánhăBìnhănh. 35
2.2.1 i tng, mc đích và phng pháp kho sát 35
2.2.1.1 i tng kho sát 36
2.2.1.2 Mc đích kho sát 36
5



2.2.1.3 Phng pháp kho sát 36
2.2.2 ánh giá h thng kim soát ni b hot đng tín dng ti ngân hàng TMCP
ông Á chi nhánh Bình nh. 37
2.2.2.1 Môi trng kim soát 37
2.2.2.2 Phân tích và đánh giá ri ro tín dng 39
2.2.2.3 Các hot đng kim soát 41
2.2.2.4 Thông tin và truyn thông 43
2.2.2.5 Hot đng giám sát 43
2.2.2.6 Tng hp chung v KSNB hot đng tín dng ti ngân hàng TMCP
ông Á – CN Bình nh 44

2.3 Nhn dng và phân tích nguyên nhân phát sinh ri ro tín dng ti ngân
hƠngăTMCPăôngăÁăCNăBìnhănh 46
2.3.1 Nguyên nhân hoàn toàn khách quan 46
2.3.2 Nguyên nhân va ch quan, va khách quan 46
2.3.3 Nguyên nhân hoàn toàn ch quan 49
CHNGă 3: MT S GII PHÁP NHM HOÀN THIN KIM SOÁT
NI B HOTăNG TÍN DNG TIăNGỂNăHÀNGăTMCPăỌNGăÁăCNă
BỊNHăNH. 53
3.1 nhăhng phát trin hotăđng tín dng trong thi gian ti 53
3.2ăCăs hoàn thin 53
3.3 Mt s gii pháp nhm hoàn thin kim soát ni b hotăđng tín dng
tiăngơnăhƠngăTMCPăôngăÁăchiănhánhăBìnhănh. 53
3.3.1 V phía Nhà nc 54
3.3.1.1 Hoàn thin môi trng pháp lý cho hot đng tín dng ti ngân hàng
thng mi. 54
3.3.1.2 Nâng cao vai trò giám sát, đánh giá h thng kim soát ni b ti
ngân hàng thng mi ca ngân hàng nhà nc 54
6



3.3.1.3 To lp các kênh thông tin đáng tin cy cho ngân hàng. 57
3.3.2 V phía ngân hàng TMCP ông Á nói chung và chi nhánh Bình nh nói
riêng 58
3.3.2.1 Các gii pháp hoàn thin môi trng kim soát 58
3.3.2.2 Các gii pháp nâng cao vai trò giám sát, đánh giá KSNB ca ngân hàng
thng mi c phn ông Á 63
3.3.2.3 Các gii pháp nhm hoàn thin quy trình KSTD ti ngân hàng 64
3.3.2.4 Các gii pháp nâng cao cht lng h thng báo cáo tín dng 70
3.3.2.5 Các gii pháp nhm qun lý có hiu qu các khon n ca ngân hàng 70

3.3.2.6 Các gii pháp nâng cao tính hiu qu ca h thng trao đi thông tin
trong ngân hàng. 74
3.3.2.7 Gii pháp nâng cao cht lng, hiu qu ca b phn kim toán ni b
trong ngân hàng 75
Kt lun 77
Tài liu tham kho
Ph lc

DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT
NHTM: Ngân hàng thng mi
NHNN: Ngân hàng nhà nc
TMCP: Thng mi c phn
KSNB: Kim soát ni b
KSTD: Kim soát tín dng
KTNB: Kim toán ni b
RRTD: Ri ro tín dng
CN: Chi nhánh
BCTC: Báo cáo tài chính
7




DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1 : Bng tng hp tình hình tng trng d N tín dng ca Ngân hàng
TMCP ông Á chi nhánh Bình nh theo thi hn vay.
Bng 2.2 Bng phân loi d N theo tng loi tin.

DANH MC CÁC PH LC
Ph lc 1: Bng tóm tt các b phn ca h thng KSNB theo báo cáo COSO
Ph lc 2: Kt qu kho sát h thng KSNB nghip v tín dng ti ngân hàng
TMCP ông Á chi nhánh Bình nh.
Ph lc 3: Các hot đng kinh doanh ca Ngân hàng ông Á chi nhánh Bình
nh.
Ph lc 4: Mô hình t chc ngân hàng ông Á.
Ph lc 5: S đ tóm tt quy trình cho vay.











8



LI M U
  
1. S cn thit caăđ tài
Trong xu hng hi nhp, toàn cu hóa nh hin nay, khi mà ngành tài chính -
ngân hàng đang hi nhp ngày càng sâu và rng vào nn kinh t quc t, yêu cu đt ra
đi vi vic qun lý và kim soát nhng ri ro phát sinh trong quá trình qun tr ngân
hàng là vô cùng cn thit và cp bách đi vi tt c các ngân hàng thng mi ti Vit

Nam. Kim soát ni b đóng vai trò rt quan trng đi vi s an toàn và kh nng phát
trin trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng thng mi. Vic xây dng và thc
hin đc mt c ch kim soát ni b phù hp và hiu qu s cho phép các ngân hàng
thng mi chng đ tt nht vi ri ro.
Trong các hot đng kinh doanh ca ngân hàng, nghip v tín dng là nghip v
quan trng nht ca NHTM. Tuy nhiên, đây cng là hot đng n cha nhiu ri ro
nht. Ri ro tín dng là ri ro phát sinh do khách hàng không tr đc n cho ngân
hàng theo nh cam kt.  hn ch và ngn nga ri ro tín dng, ngoài các bin pháp
k thut nghip v tín dng thì vic thit k mt h thng KSNB hiu qu dành cho
hot đng tín dng s góp phn quan trng trong vic kim soát, giám sát ri ro tín
dng, đa hot đng này phát trin bn vng trong tng lai.
Cùng vi s phát trin nhanh chóng v kinh t cng nh mi lnh vc trên đa
bàn tnh Bình nh, các NHTM cng  t khai trng các chi nhánh nhm đáp ng nhu
cu gi tit kim ca các cá nhân, các dch v tài chính cho Doanh nghip và đc bit
là nhu cu vn cho sn xut kinh doanh, tiêu dùng trong tnh. Tuy nhiên vi s ra đi
các chi nhánh đã to ra sc ép cnh tranh cho ngân hàng ông Á CN Bình nh. iu
này d khin ngân hàng chy theo mc tiêu li nhun mà chp nhn ri ro. Mc khác
hin ti h thng KSNB ti chi nhánh cha thc s t ra hu hiu trong vic giám sát
và kim soát ri ro tín dng. Do vy mun gia nhp kinh t quc t, đòi hi ngân hàng
9



ông Á cn phi c cu li t chc, nâng cao nng lc điu hành, h thng KSNB hu
hiu đ có th đng vng trong bi cnh nh hin nay.
Trên c s nhn thc s cn thit phi nâng cao kim soát ni b tín dng ti chi
nhánh Bình nh, tôi chn đ tài nghiên cu: ắHoƠnăthin h thng kim soát ni b
đi vi hotăđng tín dng tiăngơnăhƠngăTMCPăôngăÁ,ăchiănhánhăBìnhănhẰ
2. Mc tiêu caăđ tài
- Nghiên cu ni dung và phân tích vai trò ca KSNB đi vi hot đng tín dng

trong ngân hàng.
- ánh giá nhng u, nhc đim ca h thng KSNB đi vi hot đng tín dng
ti ngân hàng ông Á chi nhánh Bình nh.
- a ra các bin pháp mang tính thc tin nhm hoàn thin kim soát ni b hot
đng tín dng ti ngân hàng TMCP ông Á nói chung và chi nhánh Bình nh nói
riêng.
3.ăPhngăphápănghiênăcu
- Nghiên cu lý thuyt liên quan đn hot đng tín dng, KSNB, KSNB đi vi
nghip v tín dng.
- S dng bng câu hi v h thng KSNB đ kho sát thc trng kim soát ni
b đi vi hot đng tín dng ti chi nhánh Bình nh.
- Tho lun vi mt s cán b tín dng, Ban lãnh đo chi nhánh.
- Tng hp các báo cáo, các s liu liên quan đn tình hình d n, n quá hn,
nguyên nhân gây ra n quá hn ca chi nhánh. ng thi nghiên cu quy trình KSNB
đi vi hot đng tín dng, quy trình cho vay…đ đánh giá KSNB ti chi nhánh.
4. Phm vi nghiên cu
Nghiên cu vn đ kim soát ni b hot đng tín dng ti ngân hàng ông Á chi
nhánh Bình nh.
5.ăụănghaăkhoaăhc và thc tin caăđ tài
10



 tài tp trung đánh giá tính hu hiu và nhng yu kém ca h thng KSNB đi
vi hot đng tín dng. Thông qua vic phân tích, đánh giá u, nhc đim ca h
thng KSNB trong vic phát hin, ngn nga ri ro tín dng ti ngân hàng ông Á nói
chung và chi nhánh Bình nh nói riêng, đ đa ra các gii pháp nhm khc phc các
đim yu ca h thng, đt đc hiu qu kim soát tín dng.
Kt qu nghiên cu ca đ tài có Ủ ngha sau:
 i vi h thng ngân hàng ông Á: ni dung đ tài là tình hình thc t đ h

thng ngân hàng ông Á xem xét, đánh giá hot đng tín dng ca chi nhánh
Bình nh. ng thi đây cng là t liu đ ngân hàng ông Á hoàn thin hn
h thng KSNB v hot đng tín dng giúp ngân hàng đt đc s phát trin
bn vng trong tng lai.
 i vi chi nhánh Bình nh: Giúp chi nhánh xem xét li các tn ti, yu kém
trong h thng KSNB đi vi hot đng tín dng ca mình. Các bin pháp ca
đ tài đa ra có Ủ ngha trong vic hoàn thin KSNB đi vi nghip v tín dng
đ chi nhánh có th hot đng tt hn, đt đc mc tiêu đ ra nhng cng đng
thi kim soát tt ri ro tín dng.
 i vi NHNN tnh Bình nh: ây là t liu đ NHNN hoàn thin hn các
quy đnh pháp lut v hot đng tín dng, các chính sách và nhng bin pháp v
thanh tra, giám sát thích hp đi vi các NHTM trên đa bàn tnh Bình nh.
6. Niădungăđ tài
Ngoài phn m đu, kt lun, danh mc tài liu tham kho, ph lc, biu mu;
lun vn gm 3 chng:
Chng 1: Nhng vn đ chung v KSNB hot đng tín dng trong ngân hàng
Chng 2: Thc trng KSNB hot đng tín dng ti ngân hàng TMCP ông Á
chi nhánh Bình nh.
Chng 3: Mt s gii pháp nhm hoàn thin KSNB hot đng tín dng ti ngân
hàng TMCP ông Á, chi nhánh Bình nh.
11



CHNGă1
NHNG VNă CHUNG V KIM SOÁT NI B
HOTăNG TÍN DNG TRONG NGÂN HÀNG
1.1 Tng quan v KSNB trong ngân hàng thngămi
1.1.1 H thng lý lun v KSNB nói chung
1.1.1.1 Khái nim kim soát ni b

Theo Báo cáo COSO: “Kim soát ni b là mt quá trình b chi phi bi ban giám
đc, nhà qun lý và các nhân viên ca đn v, đc thit k đ cung cp mt s đm
bo hp lý nhm đt đc các mc tiêu sau đây:
+ Mc tiêu v s hu hiu và hiu qu ca hot đng
+ Mc tiêu v s tin cy ca báo cáo tài chính
+ Mc tiêu v s tuân th các lut l và quy đnh”.
1.1.1.2 Các b phn cu thành h thng KSNB
Theo Báo cáo COSO 1992, h thng KSNB bao gm các b phn sau:
+ Môi trng kim soát
+ ánh giá ri ro
+ Hot đng kim soát
+ Thông tin và truyn thông
+ Giám sát
(Ni dung này đc đ cp trong ph lc 1)
1.1.1.3 Hn ch vn có ca h thng kim soát ni b
Mt h thng kim soát ni b dù có hu hiu đn my cng ch có th hn ch
ti đa các sai phm ch không th đm bo ri ro, gian ln và sai sót không xy ra, bi
nhng hn ch tim tàng xut phát t nhng nguyên nhân sau:
+ KSNB khó ngn cn đc gian ln và sai sót ca ngi qun lý cp cao. Các
th tc kim soát là do ngi qun lỦ đt ra, nó ch kim tra vic gian ln và sai sót ca
12



nhân viên. Khi ngi qun lý cp cao c tình gian ln, h có th tìm cách b qua các
th tc kim soát cn thit.
+ Nhng hn ch xut phát t bn thân con ngi nh s vô ý, bt cn, sao lãng,
đánh giá hay c lng sai, hiu sai ch dn ca cp trên hoc các báo cáo ca cp
di.
+ Gian ln cng có th xy ra do s thông đng gia các nhân viên trong t chc

vi nhau hoc vi bên ngoài.
+ Hot đng kim soát ch tp trung vào các sai phm d kin, do đó khi xy ra
các sai phm bt thng thì th tc kim soát tr nên kém hu hiu thm chí vô hiu.
+ Chi phí thc hin hot đng kim soát phi nh hn giá tr thit hi c tính do
sai sót hay gian ln gây ra.
+ Nhng thay đi ca t chc, thay đi quan đim qun lỦ và điu kin hot đng
có th dn đn nhng th tc kim soát không còn phù hp.
Tóm li, KSNB cung cp mt s đm bo hp lý ch không phi bo đm tuyt
đi các mc tiêu đc thc hin. Kim soát ni b ch có th ngn nga và phát hin
nhng sai sót, gian ln nhng không th đm bo là chúng không xy ra. Chính vì vy,
mt h thng kim soát ni b hu hiu đn đâu cng đu tn ti nhng ri ro nht
đnh. Vn đ là ngi qun lý phi nhn bit, đánh giá và gii hn chúng trong mc đ
chp nhn đc.
1.1.2 H thng lý lun v KSNBătrongăngơnăhƠngăthngămi
1.1.2.1 Khái nimăngơnăhƠngăthngămi
NHTM là t chc tài chính trung gian có v trí quan trng nht trong nn kinh t
và là mt loi hình kinh doanh trong lnh vc tin t - tín dng. Theo pháp lnh ngân
hàng ngày 23-5-1990 ca Hi đng Nhà nc xác đnh: “NHTM là t chc kinh doanh
tin t mà hot đng ch yu và thng xuyên là nhn tin gi t khách hàng vi trách
nhim hoàn tr và s dng s tin đó đ cho vay, thc hin nghip v chit khu và
làm phng tin thanh toán”.
13



1.1.2.2 Vai trò, chc nngăcaăngơnăhƠngăthngămi
Ngân hàng thng mi là loi hình ngân hàng xut hin đu tiên và ph bin nht
hin nay. ây là t chc nhn tin gi, đóng vai trò là trung gian tài chính huy đng
tin nhàn ri thông qua các dch v nhn tin gi ri cung cp cho nhng ch th cn
vn ch yu di hình thc các khon vay trc tip. Các ngân hàng thng mi huy

đng vn ch yu di dng: tin gi thanh toán, tin gi tit kim, tin gi có k hn.
Vn huy đng đc dùng đ cho vay: cho vay thng mi, cho vay tiêu dùng, cho vay
bt đng sn và đ mua chng khoán chính ph, trái phiu ca chính quyn đa
phng. Ngân hàng thng mi dù  quc gia nào cng đu là nhóm trung gian tài
chính ln nht và là ni mà các ch th kinh t giao dch thng xuyên nht. Vi v trí
quan trng đó, Ngân hàng thng mi đm nhim nhng chc nng khác nhau trong
nn kinh t nh:
Chc nng trung gian tín dng:
Khi thc hin chc nng trung gian tín dng, NHTM đóng vai trò là cu ni gia
ngi tha vn và ngi có nhu cu v vn. Vi chc nng này, NHTM va đóng vai
trò là ngi đi vay, va đóng vai trò là ngi cho vay và hng li nhun là khon
chênh lch gia lãi sut nhn gi và lãi sut cho vay và góp phn to li ích cho tt c
các bên tham gia: ngi gi tin và ngi đi vay: i vi ngi gi tin, h thu đc
li t khon vn tm thi nhàn ri di hình thc lãi tin gi mà ngân hàng tr cho h.
Hn na ngân hàng còn đm bo cho h s an toàn v khon tin gi và cung cp các
dch v thanh toán tin li. i vi ngi đi vay, h s tha mãn đc nhu cu vn
kinh doanh tin li, chc chn và hp pháp, chi tiêu, thanh toán mà không chi phí nhiu
v sc lc thi gian cho vic tìm kim nhng ni cung ng vn riêng l.
c bit là đi vi nn kinh t, chc nng này có vai trò quan trng trong vic thúc đy
tng trng kinh t vì nó đáp ng nhu cu vn đ đm bo quá trình tái sn xut đc
thc hin liên tc và m rng quy mô sn xut. Chc nng trung gian tín dng đc
xem là chc nng quan trng nht ca ngân hàng thng mi.
14



Chc nng to tin
Chc nng to tin không gii hn trong hành đng in thêm tin và phát hành tin
mi ca Ngân hàng Nhà nc. Bn thân các NHTM trong quá trình thc hin các chc
nng ca mình vn có kh nng to ra tin tín dng (hay tin ghi s) th hin trên tài

khon tin gi thanh toán ca khách hàng ti NHTM. ây chính là mt b phn ca
lng tin đc s dng trong các giao dch. Chc nng to tin đc thc thi trên c
s hai chc nng khác ca NHTM là chc nng tín dng và chc nng thanh toán.
Thông qua chc nng trung gian tín dng, ngân hàng s dng s vn huy đng đc đ
cho vay, s tin cho vay ra li đc khách hàng s dng đ mua hàng hóa, thanh toán
dch v trong khi s d trên tài khon tin gi thanh toán ca khách hàng vn đc coi
là mt b phn ca tin giao dch, đc h s dng đ mua hàng hóa, thanh toán dch
v… Vi chc nng này, h thng ngân hàng thng mi đã làm tng tng phng
tin thanh toán trong nn kinh t, đáp ng nhu cu thanh toán, chi tr ca xã hi.
Chc nng trung gian thanh toán
 đây NHTM đóng vai trò là th qu cho các doanh nghip và cá nhân, thc hin
các thanh toán theo yêu cu ca khách hàng nh trích tin t tài khon tin gi ca h
đ thanh toán tin hàng hóa, dch v hoc nhp vào tài khon tin gi ca khách hàng
tin thu bán hàng và các khác thu khác theo lnh ca h. Vic NHTM thc hin chc
nng trung gian thanh toán có Ủ ngha rt to ln đi vi toàn b nn kinh t. Vi chc
nng này, các NHTM cung cp cho khách hàng nhiu phng tin thanh toán tin li
nh séc, y nhim chi, y nhim thu, th rút tin, th thanh toán, th tín dng,…Các
ch th kinh t s tit kim đc rt nhiu chi phí, thi gian, li đm bo thanh toán an
toàn. Chc nng này mô hình chung đã thúc đy lu thông hàng hóa, đy nhanh tc đ
thanh toán, t đ lu chuyn vn, t đó góp phn phát trin kinh t. ng thi vic
thanh toán không dùng tin mt qua ngân hàng đã gim đc lng tin mt trong lu
thông, dn đn tit kim chi phí lu thông tin mt nh chi phí in n, đm nhn, bo
15



qun, mc khác NHTM s có khon thu t phí thanh toán, làm tng ngun vn cho vay
ca ngân hàng.
1.1.2.3 Ri ro kinh doanh trong hotăđngăngơnăhƠngăthngămi
Hot đng kinh doanh ca ngân hàng rt đa dng, phc tp vi khi lng giao

dch ln, s d bin đng ca tin t, cho nên các ngân hàng thng gp nhiu ri ro
trong hot đng ca mình. Có rt nhiu ri ro đe da đn hot đng ngân hàng nh: ri
ro tín dng, ri ro thanh khon, ri ro lãi sut, ri ro tác nghip, ri ro th trng.
+ Ri ro tín dng: Là loi ri ro phát sinh trong quá trình cp tín dng ca ngân
hàng, biu hin trên thc t qua vic khách hàng không còn kh nng chi tr hoc tr
n không đúng hn. Ri ro tín dng có th xut hin trong các mi quan h mà trong
đó ngân hàng là ch n, mà khách n li không thc hin hoc không đ kh nng thc
hin ngha v tr n khi đn hn. Nó din ra trong quá trình cho vay, chit khu công
c chuyn nhng và giy t có giá, cho thuê tài chính, bo lãnh, bao thanh toán ca
ngân hàng. ây còn đc gi là ri ro mt kh nng chi tr và ri ro sai hn, là loi ri
ro liên quan đn cht lng hot đng tín dng ca ngân hàng.
+ Ri ro thanh khon: ây là loi ri ro xut hin khi ngân hàng thiu kh nng
chi tr, không chuyn đi kp các loi tài sn ra tin hoc không có kh nng vay mn
đ đáp ng nhu cu ca các hp đng thanh toán.
+ Ri ro t giá hi đoái: Là ri ro phát sinh do s bin đng t giá theo chiu
hng bt li cho ngân hàng, làm nh hng đn giá tr k vng trong tng lai. Ri ro
t giá có th phát sinh trong nhiu hot đng khác nhau ca ngân hàng. Nhng nhìn
chung bt c hot đng nào mà ngân lu thu phát sinh bng mt loi đng tin trong
khi ngân lu chi phát sinh bng mt loi đng tin khác đu cha đng nguy c ri ro
t giá.
+ Ri ro lãi sut: Là loi ri ro phát sinh do s bin đng ca lãi sut th trng
hoc ca nhng yu t có liên quan đn lãi sut dn đn tn tht v tài sn hoc làm
gim thu nhp ca ngân hàng. Loi ri ro này phát sinh trong quan h tín dng ca t
16



chc tín dng mà theo đó t chc tín dng có nhng khon đi vay hoc cho vay theo
lãi sut th ni. Nu ngân hàng đi vay theo lãi sut th ni, khi lãi sut th trng tng
khin chi phí ca ngân hàng tng theo và ngc li. Ri ro lãi sut đc bit quan trng

khi ngân hàng huy đng vn thông qua phát hành trái phiu hoc đu t tài chính khá
ln và theo lãi sut th trng.
+ Ri ro tác nghip (ri ro hot đng): Xy ra do nguyên nhân thiu hoc có
nhng không hiu qu ca các quy trình ni b, con ngi hoc h thng, hoc xy ra
do các s kin bên ngoài, gây tn tht cho ngân hàng. Mi ngân hàng tùy thuc vào
mc tiêu qun lý ri ro ca mình mà có th xây dng đnh ngha riêng v ri ro tác
nghip trong ngân hàng mình.
+ Ri ro th trng: ây là loi ri ro tn tht tài sn, xy ra khi có s thay đi
ca các điu kin th trng hay nhng bin đng ca th trng làm nh hng đn lãi
sut, t giá ngoi hi, giá chng khoán mà ngân hàng đang đu t
Mt trong nhng cách thc đ ngân hàng có th qun lý, phòng nga, phát hin
các ri ro là thit lp mt h thng kim soát ni b hu hiu và hiu qu cho các quy
trình nghip v nhm giúp ngân hàng đt đc các mc tiêu ca mình.
1.1.2.4 S cn thit KSNB trong ngân hàng
Trong giai đon hin nay, khi mà ngành tài chính - ngân hàng đang hi nhp ngày
càng sâu và rng vào nn kinh t quc t, yêu cu đt ra đi vi vic qun lý và kim
soát nhng ri ro phát sinh trong quá trình qun tr ngân hàng là vô cùng cn thit và
cp bách đi vi tt c các ngân hàng thng mi ti Vit Nam. Kim soát ni b đóng
vai trò rt quan trng đi vi s an toàn và kh nng phát trin trong hot đng kinh
doanh ca ngân hàng thng mi. Vic xây dng và thc hin đc mt c ch kim
soát ni b phù hp và hiu qu s cho phép các ngân hàng thng mi chng đ tt
nht vi ri ro.
- Nu xét di góc đ nh hng đi vi nn kinh t quc gia, hot đng kinh
doanh ca NHTM có nhiu đc đim khác bit đi vi các Doanh nghip khác. Trc
17



ht đó là lnh vc kinh doanh ca NHTM bao gm tin t, tín dng và dch v ngân
hàng, nhng lnh vc này liên quan đn tt c các ngành và mi mt ca đi sng kinh

t, xã hi. Mt khác tin t ngân hàng là lnh vc rt “nhy cm” nên nó đòi hi mt s
thn trng trong hot đng điu hành đ tránh thit hi cho nn kinh t xã hi. i
tng kinh doanh ca ngân hàng là tin t, mà tin t là mt công c đc Nhà nc s
dng đ qun lỦ v mô nn kinh t, nó quyt đnh đn s phát trin và suy thoái ca c
mt nn kinh t, do đó nó s đc Nhà nc kim soát rt cht ch.
- Nu xét di góc đ hot đng trong ngân hàng, nhng đc đim ca hot đng
ngân hàng nh hng đn vic thit k h thng KSNB nh sau:
+ NHTM thng có s lng ln các nghip v và giao dch trc tip bng tin
mt, chng t có giá. iu này dn đn ri ro v tht thoát tài sn và gian ln trong
vic bo qun tài sn và thc hin giao dch. Do đó, các ngân hàng thng thit lp
nhng quy trình hot đng và k toán thng nht, hn ch quyn hn cá nhân và duy trì
h thng KSNB hu hiu.
+ NHTM thng có s lng ln các nghip v và giao dch c v s lng ln
giá tr. iu này đòi hi các ngân hàng phi thit lp h thng k toán và KSNB phc
tp cùng vi vic áp dng công ngh thông tin hin đi trong x lý nghip v.
+ NHTM thng có mng li hot đng rng ln nhiu chi nhánh và phòng
giao dch tri khp c nc. iu này đòi hi vic phân cp trách nhim và quyn hn
ln trong chc nng k toán và giám sát nhng vn đm bo tuân th h thng k toán
và kim soát thng nht. Ngoài ra, đc đim này cng nh hng đáng k đn yu t
thông tin và truyn thông trong toàn h thng ca ngân hàng.
+ Các NHTM thng phi tuân th cht ch các quy đnh v pháp lý trong hot
đng. Các quy đnh này cng thng xuyên đc thay đi và điu chnh.
+ Ngoài ra các NHTM gp phi nhiu ri ro trong hot đng kinh doanh, do đó
cn thit phi có mt h thng kim soát ni b tht hu hiu đ góp phn hn ch ri
ro cho ngân hàng.
18



1.1.3 H thng lý lun KSNB trong ngân hàng theo Báo cáo Basle

y ban Basle giám sát ngân hàng là mt y ban ca c quan giám sát ngân hàng,
đc thành lp bi các Thng đc ngân hàng TW ca 10 quc gia vào nm 1975. y
ban này bao gm đi din cp cao ca các c quan giám sát ngân hàng và các ngân
hàng TW t B, Canada, Pháp, c, Ý, Nht Bn, Luxembourg, Hà Lan, Thy in,
Thy S, Vng quc Anh và Hoa K. y ban thng t chc các cuc hp ti Ngân
hàng thanh toán quc t  Basle, ni đt tr s chính ca ngân hàng.
Vào thp niên 90, nhiu ngân hàng trên th gii lâm vào tình trng khng hong
và b tn tht đáng k trong hot đng kinh doanh. Trc tình hình đó, y ban Basle
cùng vi các giám sát ca các ngân hàng trên th gii đã t chc các cuc nghiên cu,
kho sát và kt qu đã ch ra rng nhng tn tht này là do ngân hàng đã không duy trì
đc h thng KSNB hiu qu. Trên c s đó, y ban đã phát hành tài liu “Khuôn
kh cho h thng KSNB trong các ngân hàng”. Ni dung đ cp trong khuôn kh này
đc thit k dành cho các ngân hàng quc t, và chúng nht quán vi ni dung v
KSNB trong báo cáo COSO.
1.1.3.1 Mc tiêu và vai trò ca nguyên tc KSNB trong ngân hàng
Theo Basle, KSNB là mt quá trình đc thc hin bi Hi đng qun tr, nhà
qun lý cp cao và toàn th nhân viên. Nó không phi ch là duy nht mt th tc hay
chính sách đc thc hin ti mt thi đim nào đó mà nó phi phi đc din ra liên
tc trong ngân hàng. Hi đng qun tr và nhà qun lý cp cao có trách nhim thit lp
môi trng vn hóa thích hp đ to điu kin thun li cho quy trình KSNB đt hiu
qu và vic giám sát hiu qu đó đc din ra liên tc. Tuy nhiên, mi cá nhân trong t
chc cn phi tham gia vào quá trình đó. Nhng mc tiêu chính ca KSNB có th đc
phân loi nh sau:
+ S hu hiu và hiu qu ca các hot đng (mc tiêu hot đng): Mc tiêu này
liên quan đn s hu hiu và hiu qu ca các ngân hàng trong vic s dng tài sn,
các ngun lc khác và đm bo ngân hàng kinh doanh không b l. Quá trình KSNB
19

tìm kim đ đm bo rng toàn b nhân viên trong t chc đang làm vic đ đt đc
mc tiêu đó là s hiu qu, toàn vn và không vt quá chi phí cho phép.
+ S tin cy, đy đ và kp thi ca thông tin qun lý và tài chính (mc tiêu thông
tin): Mc tiêu này mun đ cp đn tính kp thi, đáng tin cy ca các báo cáo có liên
quan đn vic đa ra các quyt đnh ca ngân hàng. Chúng cng ch ra s cn thit ca
các tài khon đnh k, báo cáo tài chính và báo cáo cho các c đông, ngi giám sát và
các đi tác bên ngoài. Thông tin nhn đc t nhà qun lý, Hi đng qun tr, c đông,
nhng nhà giám sát phi hiu qu, tin cy đ nhng ngi s dng có th da vào đó
mà đa ra các quyt đnh.
+ Tuân th các quy đnh và lut pháp hin hành (mc tiêu tuân th): Mc tiêu này
đm bo chc chn rng tt c các hot đng kinh doanh ca ngân hàng đu phi tuân
th đúng quy đnh và lut pháp, các yêu cu ca nhà giám sát, chính sách và th tc
ca t chc. Mc tiêu này nhm mc đích bo v quyn li và danh ting ca ngân
hàng.
1.1.3.2 Các nguyên tc KSNB trong ngân hàng
Theo Báo cáo Basle, có 13 nguyên tc trong vic thit k và đánh giá h thng
KSNB trong ngân hàng:
 S giám sát ca nhà qunălỦăvƠămôiătrng kim soát
Nguyên tc 1: Hi đng qun tr có trách nhim phê duyt và xem xét đnh k
các chin lc kinh doanh chung và các chính sách quan trng ca ngân hàng; hiu rõ
nhng ri ro trng yu ca ngân hàng, thit lp mc đ chp nhn đi vi nhng ri ro
và đm bo rng nhà qun lý cp cao phi nm đc các bc cn thit đ xác đnh, đo
lng, giám sát và kim soát ri ro, phê duyt c cu t chc và đm bo nhà qun lý
cp cao đang giám sát hiu qu h thng KSNB. Hi đng qun tr là ngi cui cùng
chu trách nhim đm bo rng mt h thng KSNB đy đ, hiu qu đc thit lp và
duy trì.
20

Hi đng qun tr có trách nhim phê duyt và xem xét đnh k các chin lc
kinh doanh chung và các chính sách quan trng ca ngân hàng; nm bt các ri ro quan
trng đi vi ngân hàng, đt ra các mc đ có th chp nhn đc đi vi các ri ro
này và đm bo Ban Tng Giám đc tin hành các bc đi cn thit đ nhn bit, đnh
lng, theo dõi và kim soát các ri ro này; phê duyt c cu t chc; và đm bo Ban
Tng Giám đc theo dõi tính hiu qu ca h thng KSNB. Hi đng qun tr chu
trách nhim cui cùng v vic thit lp và duy trì mt h thng KSNB thích hp và có
hiu qu.
Nguyên tc 2: Nhà qun lý cp cao chu trách nhim thc hin đy đ các chin
lc và chính sách đã đc phê duyt bi Hi đng qun tr, xây dng các quy trình đ
nhn bit, đo lng, giám sát, kim soát ri ro phát sinh trong ngân hàng; duy trì c
cu t chc mà có s phân công rõ ràng v trách nhim, quyn hn và các mi quan h
gia các b phn; đm bo các nhim v đc giao đã đc thc hin mt cách hiu
qu; thit lp các chính sách KSNB thích hp và giám sát mt cách đy đ, hiu qu h
thng KSNB.
Nguyên tc 3: Hi đng qun tr và nhà qun lý cp cao có trách nhim nâng cao
các tiêu chun đo đc và tính chính trc, thit lp môi trng vn hóa trong đó nhn
mnh và chng t cho tt c các nhân viên trong t chc hiu đc tm quan trng ca
h thng KSNB. Tt c các nhân viên trong ngân hàng cn phi hiu vai trò ca h
trong quá trình kim soát ni b và hoàn toàn tham gia vào quá trình đó.
 Nhn bităvƠăđánhăgiáări ro
Nguyên tc 4: Mt h thng KSNB hiu qu phi đm bo rng nhng ri ro
trng yu mà có th nh hng đn vic đt mc tiêu ca ngân hàng thì cn phi liên
tc đc xem xét và đánh giá. S đánh giá này phi bao gm tt c nhng ri ro mà
ngân hàng và hip hi ngân hàng gp phi: đó là ri ro tín dng, ri ro quc gia, ri ro
th trng, ri ro lãi sut, ri ro tính thanh khon, ri ro hot đng, ri ro pháp lý và ri
21

ro danh ting. Kim soát ni b cn phi xem xét li nhng ri ro trc đây không
kim soát đc cng nh mi phát sinh.
 Hot đng kim soát và s phân công, phân nhim
Nguyên tc 5: Các hot đng kim soát s là mt phn quan trng trong các hot
đng hàng ngày ca ngân hàng. Mt h thng KSNB hiu qu đòi hi phi thit lp
mt c cu kim soát thích hp vi các hot đng kim soát đc xác đnh  mi cp
đ hot đng. Chúng bao gm: đánh giá  cp đ cao nht; các hot đng kim soát
thích hp cho các phòng ban hoc các đn v khác nhau; kim soát vt cht; kim tra
s tuân th vi các gii hn ri ro cho phép và theo dõi, x lý sai phm, có h thng
phê duyt và y quyn; h thng xác minh và đi chiu.
Nguyên tc 6: Mt h thng KSNB hiu qu đòi hi có s phân công hp lý, các
nhim v giao các nhân viên không đc mâu thun vi nhau. Nhng lnh vc có xung
đt v li ích phi đc xác đnh, gim thiu và đc giám sát mt cách thn trng và
đc lp.
 Thông tin và truyn thông
Nguyên tc 7: Mt h thng KSNB hiu qu đòi hi phi có đy đ và tng hp
toàn b tình hình tài chính, hot đng ca ngân hàng và s tuân th các quy đnh pháp
lý ca ngân hàng, cng nh thông tin th trng bên ngoài v các s kin và nhng
điu kin có liên quan đn vic đa ra các quyt đnh. Thông tin phi đáng tin cy, kp
thi, có th s dng và đc trình bày nht quán.
Nguyên tc 8: Mt h thng KSNB hiu qu đòi hi rng phi có nhng h thng
thông tin đáng tin cy đi vi tt c các hot đng trong ngân hàng. H thng này phi
lu tr và s dng d liu đin t, đc bo mt, giám sát mt cách đc lp và phi
đc kim tra đt xut.
Nguyên tc 9: H thng KSNB hiu qu đòi hi phi có các kênh thông tin hiu
qu đ đm bo rng tt c các nhân viên hiu mt cách đy đ và tuân theo các chính
22

sách và th tc mà có liên quan đn nhim v và trách nhim ca h; và các kênh
thông tin liên quan khác cng đt đc mc tiêu nh vy.
 Giám sát và sa cha nhng sai sót
Nguyên tc 10: Hiu qu tng th KSNB ca ngân hàng cn phi đc theo dõi
liên tc. Giám sát nhng ri ro trng yu chính là mt phn trong các hot đng hàng
ngày ca ngân hàng cng nh các đánh giá đnh k ca b phn kinh doanh và kim
toán ni b.
Nguyên tc 11: Cn phi có kim toán ni b hiu qu và toàn din, đc thc
hin bi nhng nhân viên có nng lc, đào to thích hp đ có th làm vic đc lp.
Chc nng ca kim toán ni b nh mt phn ca giám sát h thng KSNB: đó là báo
cáo trc tip cho Hi đng qun tr hoc Ban kim soát và nhà qun lý cp cao.
Nguyênătcă12:ăS yu kém ca h thng KSNB, cho dù đc xác đnh bi b
phn kinh doanh, kim toán ni b hay nhân viên kim soát khác, thì cng phi đc
báo cáo mt cách kp thi cho cp qun lỦ thích hp và ghi nhn ngay lp tc. Sai sót
trng yu ca h thng KSNB đc báo cáo cho nhà qun lỦ cp cao và Hi đng qun
tr.
 ánhăgiáăhăthngăKSNBăthôngăquaăcăquanăthanhătraăngân hàng
Nguyênătcă13:ă Cán b thanh tra ngân hàng nên yêu cu rng tt c các ngân
hàng, bt k quy mô nh th nào, cng đu phi có h thng KSNB hiu qu phù hp
vi tính cht, s phc tp và ri ro vn có ca ngân hàng đ đáp ng vi nhng thay
đi, điu kin ca ngân hàng. Trong trng hp mà ngi thanh tra xác đnh rng h
thng KSNB ca ngân hàng không đy đ hoc không hiu qu đi vi ri ro c th
ca ngân hàng (chng hn nh không đm bo các nguyên tc đã đa ra), h cn phi
có hành đng x lỦ thích hp.
1.1.3.3 Thc tin vn dng Báo cáo Basle trong mt s ngân hàng trên th
gii
23

Song song vi s tn ti các lý lun chung v KSNB t giai đon tin COSO nm
1997, mt s NHTM và vin nghiên cu tài chính, tin t th gii cng đã son tho
nhng nguyên tc, hng dn v KSNB trong các NHTM, t chc tài chính.
+ Ngân hàng Bank of England đã cho ra đi tài liu mang ta đ “Banks Internal
Control and the Section 39 Process” vào tháng 2/1997.
+ Chính ph Pháp ban hành “Ch th 97 -02 ngày 21/02/1997 v KSNB trong các
t chc tín dng”.
+ Vin tin t Châu Âu (European Monetary Institute) đã công b tài liu v “H
thng KSNB ca các t chc tín dng” Internal Control Systems of Credit Institutions
vào tháng 7/1997
+ Tài liu qun lý ri ro trong các ngân hàng – KSNB và tuân th khuôn kh v
h thng KSNB trong các ngân hàng và tuân th khuôn kh v H thng KSNB trong
các ngân hàng do ngân hàng Bangladesh ban hành (Managing Core Risks in banking :
Internal Control and Compliance Framework for Internal Control in Banking
Organisations –Bangladesh Bank 2002.)
+ Vin tin t Châu Âu (European Monetary Institute) đã công b tài liu v H
thng KSNB ca các t chc tín dng (Internal Control Systems of Credit Institutions)
vào tháng 7/1997.
+ Tài liu KSNB: S tay kim toán viên do B kim soát tin t - Hoa K ban
hành áp dng cho hot đng giám sát ngân hàng và đánh giá h thng KSNB ngân
hàng. (Intenal Control : Comptroller’s Handbook,January 2001 – Comptroller of the
Currency, Administrator of National Banks.)
Nhìn chung, ni dung ca các tài liu này là s kt hp hài hòa gia báo cáo ca
Basle và COSO v KSNB.
Ti các nc, h thng giám sát ngân hàng (bank supervision) trc thuc ngân
hàng TW hoc B tài chính, hoc mt c quan đc lp đc thit lp đ giám sát hot
24

đng tài chính ca các NHTM, các t chc tài chính nhm đi phó vi các cuc khng
hong tài chính, các bin đng kinh t và chính tr nh hng đn hot đng tài chính
ngân hàng. Hot đng giám sát ngân hàng trên phng din giám sát tính tuân th, tp
trung vào vic đánh giá h thng qun lý ri ro và kim soát ri ro ca các NHTM. Dù
hình thc ca h thng giám sát ngân hàng ca các quc gia có s khác bit, ni dung
và phng pháp giám sát ngân hàng cng đu tp trung vào mc tiêu kim soát hot
đng ca NHTM, trong đó trng tâm là h thng KSNB.
Trong khuôn kh KSNB dành cho ngân hàng, y ban Basle đã tng hp các
nguyên nhân và bài hc kinh nghim t s tht bi do KSNB không hiu qu trong các
NHTM  mt s nc trên th gii:
Th nht: Tm nhìn ca nhà qun lý và vn hóa kim soát nh hng đn cht
lng ca h thng KSNB. Nhà qun lý cp cao quyt đnh da trên ý kin ch quan
ca mình, cho rng quyt đnh ca mình là đúng.Vic điu hành thiu tp trung, buông
lng kim soát, thiu s ch đo, giám sát ca Hi đng qun tr, nhà qun lý cp cao
hay thiu s phân công trách nhim, vai trò qun lý rõ ràng.
Ví d: Barings, PLC: Ngày 26/02/1995, Ngân hàng Barings PLC Anh đã tuyên b
phá sn sau 233 nm tn ti. Nguyên nhân trc tip dn đn v phá sn này là do Giám
đc chi nhánh ngân hàng Barings ti Singapore – Leeson. Anh này đã t Ủ đu t 7 t $
vào hp đng trao đi có k hn theo ch s Nikkei trên th trng chng khoán Nht
Bn. Do d báo sai v th trng, Barings đã b tn tht 1,3 t $. Sai lm ca ngân hàng
 ch cho Leeson kiêm nhim c hai chc nng: kinh doanh và giám sát. Leeson đã
quá t tin vào kh nng kinh doanh ca mình và li dng vic đc tp trung quyn
lc quá mc gii hn nên đã gây ra tn tht trên. Bài hc v s phá sn ca Barings
cnh báo tt c các ngân hàng trên th gii v tn tht ln có th gây ra do s lng lo
trong công tác qun lỦ, giám sát, điu hành và phân đnh chc nng công vic.