Các giải pháp xây dựng chuỗi cung ứng bền vững cho cà phê nhân xuất khẩu Việt Nam

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

TR N TH V NH PHÚC

CÁC GI I PHÁP XÂY D NG
CHU I CUNG

NG B N V NG

CHO CÀ PHÊ NHÂN XU T KH U
VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

TP. H Chí Minh – N m 2010


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

TR N TH V NH PHÚC

Chuyên ngành:

Th

ng m i

Mã s :

60.34.10

LU N V N TH C S KINH T
NG

IH

NG D N KHOA H C:

GS.TS. OÀN TH H NG VÂN

TP. H Chí Minh – N m 2010


L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u

c l p c a riêng b n thân

tơi. Các ngu n tài li u trích d n, s li u s d ng và n i dung lu n v n trung th c.
ng th i cam k t r ng k t qu quá trình nghiên c u c a lu n v n này ch a t ng
c công b trong b t k cơng trình nghiên c u nào.

Tác gi

Tr n Th V nh Phúc


L I CÁM
Tr
Cô giáo tr

N

c h t, tôi xin chân thành cám n Ban Giám hi u, các Th y giáo,
ng

h c, Khoa Th

i h c Kinh t TP. H Chí Minh,
ng M i – Du l ch – Marketing tr

c bi t là Khoa Sau
ng

i h c Kinh t TP.

H Chí Minh ã t o i u ki n cho tôi ti p c n và nghiên c u

tài này.

Tơi xin bày t lịng bi t n sâu s c t i Cô, Giáo s Ti n S
H ng Vân, phó ch nhi m khoa Th

ồn Th

ng M i – Du l ch – Marketing tr

i h c Kinh t TP. H Chí Minh ã quan tâm, dành th i gian h
t n tình và giúp

tơi nghiên c u và hồn thành

i

ng

ng d n

tài này.

Cu i cùng, tơi xin cám n các c quan, ban ngành, t t c b n bè và
nh ng ng
báu,

i thân c a tôi ã t n tình trong vi c cung c p các thơng tin q

ng viên và giúp

tơi hồn thành lu n v n này.
Tác gi

Tr n Th V nh Phúc

M CL C
CÁC GI I PHÁP XÂY D NG CHU I CUNG NG B N V NG
CHO CÀ PHÊ NHÂN XU T KH U VI T NAM
PH N M

U

CH NG 1: C S KHOA H C V CHU I CUNG
CHU I CUNG NG CÀ PHÊ B N V NG
1.1 LÝ THUY T V CHU I CUNG

NG VÀ

NG

trang 1
trang 2

1.1.1 Chu i cung ng và các khái ni m liên quan

trang 2

1.1.2 Vai trò c a chu i cung ng

trang 5

1.2 PHÁT TRI N B N V NG VÀ CHU I CUNG

NG CÀ PHÊ

B N V NG

trang 6

1.2.1 Phát tri n b n v ng – Ti n
1.2.1.1 Ti n

l ch s và n i dung khái ni m

l ch s ‘phát tri n b n v ng”

trang 6
trang 6

1.2.1.2 Khái ni m ‘phát tri n b n v ng”

trang 7

1.2.1.3 S b n v ng và các mâu thu n

trang 8

1.2.2 Chu i cung ng cà phê b n v ng
1.2.3 Gi i thi u m t s tiêu chu n ch ng nh n

trang 9
xây d ng chu i

cung ng cà phê b n v ng

trang 12

1.2.3.1 UTZ certified

trang 12

1.2.3.2 Liên minh R ng m a (Rainforest Alliance)

trang 13

1.2.3.3 Th

trang 14

1.3 B QUI T C

ng m i công b ng (Fair Trade)
NG X

CHUNG CHO C NG

NG CÀ PHÊ 4C

1.3.1 Gi i thi u v 4C
1.3.2 Cách th c hi n ch

trang 16
trang 16

ng trình 4C

1.3.3 L i ích thu

c c a các bên tham gia 4C

1.4 KINH NGHI M

NG D NG CHU I CUNG

trang 19
trang 19
NG TRONG

NGÀNH CÀ PHÊ ETHIOPIA

trang 20

1.4.1 Chu i cung ng cà phê c a Ethiopia

trang 21

1.4.2 Hi u qu

trang 22

K T LU N CH

ng d ng chu i cung ng xu t kh u cà phê Ethiopia

NG 1

trang 24


CH

NG 2: TH C TR NG CHU I CUNG

NG CÀ PHÊ NHÂN

XU T KH U VI T NAM

trang 26

2.1 GI I THI U V NGÀNH CÀ PHÊ VI T NAM

trang 27

2.1.1 L ch s phát tri n

trang 27

2.1.2 Phân b

trang 27

a lý cây cà phê Vi t Nam

2.1.3 Thu ho ch và ch bi n cà phê

trang 29

2.2 TH C TR NG S N XU T VÀ XU T KH U CÀ PHÊ NHÂN
VI T NAM

trang 29

2.2.1 Tình hình s n xu t, xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam

trang 30

2.2.1.1 Tình hình s n xu t

trang 30

2.2.1.2 Tình hình xu t kh u

trang 32

2.2.2 Chu i cung ng cà phê Vi t Nam

trang 37

2.2.2.1 Chu i cung ng cà phê xu t kh u Vi t Nam hi n nay

trang 37

2.2.2.2 Tình hình s n xu t và xu t kh u cà phê nhân có ch ng nh n

t i Vi t Nam (theo trình t th i gian vào Vi t Nam)
2.2.3 M t s yêu c u c a khách hàng

trang 41

i v i cà phê nhân xu t kh u

Vi t Nam

trang 46

2.3. ÁNH GIÁ TH C TR NG CHU I CUNG

NG CÀ PHÊ NHÂN

VI T NAM

trang 48

2.3.1 Nh ng t n t i trong chu i cung ng cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam

trang 48

2.3.2 Nh ng khó kh n trong vi c xây d ng chu i cung ng b n v ng
cho cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam

K T LU N CH
CH

trang 52

NG 2

trang 54

NG 3: CÁC GI I PHÁP XÂY D NG CHU I CUNG

NG

B N V NG CHO CÀ PHÊ NHÂN XU T KH U VI T NAM

trang 55

3.1 M C ÍCH VÀ QUAN I M

trang 56

3.2 C N C

XU T CÁC GI I PHÁP

XÂY D NG CÁC GI I PHÁP

3.3 CÁC GI I PHÁP

trang 56
trang 57

3.3.1 Gi i pháp 1: Liên k t t ch c chu i cung ng b n v ng
trong xu t kh u cà phê nhân c a các doanh nghi p Vi t Nam

trang 58


3.3.1.1 M c tiêu

xu t gi i pháp

trang 58

3.3.1.2 N i dung gi i pháp

trang 59

3.3.1.3 Các b

trang 59

c th c hi n

3.3.1.4 i u ki n th c hi n gi i pháp

trang 65

3.3.1.5 Khó kh n khi th c hi n gi i pháp

trang 66

3.3.2 Gi i pháp 2: Tham gia cung ng các s n ph m cà phê

‘khác bi t” trong chu i cà phê giá tr gia t ng
3.3.2.1 M c tiêu

trang 66

xu t gi i pháp

trang 66

3.3.2.2 N i dung gi i pháp

trang 67

3.3.2.3 Các b

trang 67

c th c hi n

3.3.2.4 Các i u ki n th c hi n

trang 69

3.3.2.5 Khó kh n khi th c hi n gi i pháp

trang 69

3.3.3 Gi i pháp 3: Gi i pháp nâng cao tính hi u qu ngành
có ph i h p v i các chính sách v mơ c a nhà n
vi c chu n hóa ch t l

3.3.3.1 M c tiêu

c và

ng xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam

xu t gi i pháp

trang 70
trang 70

3.3.3.2 N i dung gi i pháp

trang 70

3.3.3.3 Các b

c th c hi n

trang 71

3.3.3.4 i u ki n th c hi n

trang 74

3.3.3.5 Khó kh n khi th c hi n gi i pháp

trang 74

3.3.4 Gi i pháp 4: Gi i pháp v bi n pháp xúc ti n th

qu ng bá, m r ng th tr

ng xu t kh u và xây d ng th

cà phê nhân b n v ng c a Vi t Nam
3.3.4.1 M c tiêu

ng m i

xu t gi i pháp

ng hi u
trang 75
trang 75

3.3.4.2 N i dung gi i pháp

trang 75

3.3.4.3 Các b

c th c hi n

trang 76

3.3.4.4 i u ki n th c hi n

trang 77

3.3.4.5 Khó kh n khi th c hi n gi i pháp

trang 77

3.4 CÁC KI N NGH
3.4.1 Ki n ngh v i nhà n

trang 78
c

trang 78


3.4.2 Ki n ngh v i Hi p h i cà phê Vi t Nam

trang 80

3.4.3 Ki n ngh v i các doanh nghi p

trang 80

K T LU N CH
K T LU N
PH L C

NG 3

trang 80


DANH M C THU T NG

VÀ CH

VI T T T

ACDI/VOCA (Agricultural Cooperative Development International and Volunteers in
Overseas Cooperative Assistance): T ch c phát tri n kinh t qu c t
ACE (ACDI/VOCA’s Agricultural Cooperatives in Ethiopia project): H p tác xã nông nghi p
c a ACDI/VOCA trong d án Ethiopia
CFVG (Centre Franco-Vietnamien de formation à la Gestion): Trung tâm Pháp-Vi t ào t o
qu n lý
EDE (Embden, Drishau & Epping Consulting GmbH): Công ty t v n b n v ng
FAO (Food and Agriculture Organization of The United Nation): T ch c L

c
ng Nông Liên

Hi p Qu c
FAQ (Fair Average Quality): Ch t l

ng trung bình chu n

FLO (Fairtrade Labelling Organization): T ch c dán nhãn th

ng m i công b ng

GAP (Good Agricultural Practices): Các th c hành nông nghi p t t
GTZ (German Technical Cooperation Agency): T ch c h p tác k thu t

c

ICO (International Coffee Organization): T ch c cà phê th gi i
ICSU (International Council for Science): H i

ng khoa h c qu c t

ILO (International Labour Organization): T ch c lao

ng qu c t

IPM (Integrated Pest Management): Qu n lý d ch h i t ng h p
ISO (International Standard Organization): T ch c tiêu chu n qu c t
NGO ( Non-governmental Organization): T ch c phi chính ph
SCAA (Specialty Coffee Association of America): Hi p h i cà phê
UNDP (United Nations Development Program): Ch

c bi t M

ng trình phát tri n Liên Hi p Qu c

UNESCO (United Nations Educational,Scientific & Cultural Organization): T ch c
giáo d c, khoa h c và v n hóa Liên Hi p Qu c
WHO (World Health Organization): T ch c s c kh e th gi i


DANH M C CÁC B NG, BI U
1) B ng 2.1: S li u v s n xu t cà phê Vi t Nam qua các niên v
2005/06-2009/10
2) B ng 2.2: Th tr

trang 31

ng xu t kh u cà phê Vi t Nam niên v

2006/07-2007/08-2008/09

trang 33

3) B ng 2.3: K t qu xu t kh u cà phê Vi t Nam niên v
2006/07-2007/08-2008/09

trang 34

4) B ng 2.4: Các doanh nghi p xu t kh u cà phê hàng

u Vi t Nam

niên v 2006/07-2007/08-2008/09

trang 35

5) B ng 2.5: K t qu kh o sát chu i cung ng cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam

trang 38

6) B ng 2.6: K t qu kh o sát ánh giá c a doanh nghi p v
l i ích và khó kh n khi tham gia th c hi n 4C
7) B ng 2.7: Ch t l

ng qu cà phê thu ho ch v 2007/08 c a nông h

8) B ng 2.8: Ch t l

trang 43

ng qu cà phê thu ho ch v 2007/08

c a nông h tham gia 4C

k L k trang 44

kL k

9) B ng 2.9: i m các l i chính và t ng s

i m l i trong m u

300g cà phê nhân v 2007/08
10) B ng 2.10: S

trang 44

trang 45

i m l i trong cà phê nhân c a nông h 4C

v 2007/08 (theo TCVN:4193-2005)
11) B ng 2.11: K t qu kh o sát ch t l
12) B ng 3.1: S phân b chi phí tuy t

ng cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam

trang 45
trang 51

i cho nơng dân có

tham gia hu n luy n k thu t s n xu t cà phê

trang 60


DANH M C CÁC HÌNH V , S
1) Hình 1.1: Minh h a s trao

i các ngu n tài nguyên

trang 9

2) Hình 1.2: Chu i cung ng cà phê b n v ng

trang 10

3) Hình 1.3: B n v ng

trang 17

cb t

u t ng

i s n xu t (theo 4C)

4) Hình 1.4: Chu i cung ng cà phê có ki m tra 4C (theo báo cáo c a 4C) trang 19
5) Hình 1.5: S

chu i giá tr cà phê Ethiopia

6) Hình 2.1: S

ch bi n cà phê nhân s ng (ph n ph l c)

7) Hình 2.2: S

chu i cung ng cà phê Vi t Nam (theo tác gi )

trang 21

trang 37


DANH M C PH L C
Ph l c s 1: 7 h th ng tiêu chu n cà phê b n v ng trên th gi i
(theo Tropical Commodity Coaliation)

1

Ph l c s 2: Hình 2.1: S

5

ch bi n cà phê nhân s ng

Ph l c s 3 (1): Danh sách các nhà s n xu t Vi t Nam
UTZ Certified (2009)
Ph l c s 3 (2): Danh sách các nhà máy
UTZ Certified (2009)

t ch ng nh n
6

c l p Vi t Nam

t ch ng nh n
9

Ph l c s 4: S n xu t cà phê b n v ng

10

Ph l c s 5: Khâu cung ng b n v ng

12

Ph l c s 6: M t s th tr

15

ng tiêu th cà phê có ch ng nh n

Ph l c s 7: B ng câu h i nghiên c u – danh sách các doanh nghi p
tr l i b ng câu h i và k t qu kh o sát

19


PH N M
1. Tính c p thi t c a

U

tài:

Tham gia vào chu i s n xu t, xu t kh u cà phê th gi i h n 30 n m qua, cà phê
nhân Vi t Nam phát tri n v

t b c c v quy mô s n xu t, n ng su t, s n l

thành viên c a Hi p h i cà phê th gi i, v i v th s 1 th gi i v s n l

ng. Là

ng cà phê

v i, Vi t Nam tr thành qu c gia có ngu n cung ng quan tr ng cho nhi u nhà rang
xay, óng góp t tr ng áng k vào cán cân cung c u th tr

ng cà phê th gi i

(kho ng 13% t ng nhu c u tiêu th m i n m). Tuy nhiên, chu i cung ng xu t kh u

cà phê nhân Vi t Nam v n ch a th t s b n v ng v i h n 90% s n l
c a ngành t nông h nh l và các

ng bào dân t c. Các v n

sinh an toàn th c ph m, giá c th p so v i các n
s nl

ng b p bên, cu c s ng không n

ng s n xu t

v ch t l

ng, v

c s n xu t cà phê khác, n ng su t,

nh, môi tr

ki t v tài nguyên … luôn là n i “ám nh” cho ng

ng sinh thái ngày càng c n

i tr ng, s n xu t và xu t kh u

cà phê Vi t Nam.
M c dù m t s tiêu chu n chu i cung ng b n v ng có ch ng nh n ang trong
giai o n tri n khai và

c áp d ng

m t s ít các doanh nghi p, a ph n các

doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân c a Vi t Nam v n kinh doanh theo chu i cung
ng “t phát”, không có tính liên k t lâu dài, vì s l
doanh không n

ng h n ch t l

nh, cà phê Vi t Nam luôn ch u thua thi t trên th tr

ng… nên kinh
ng th gi i.

Sau h n 7 n m công tác trong ngành cà phê Vi t Nam, tác gi nh n th y, c n
ph i xây d ng chu i cung ng cà phê nhân b n v ng, có h th ng, phù h p v i
chu i cung ng cà phê qui chu n c a nhà rang xay,
nh ng nhà s n xu t, ng

h t cà phê Vi t Nam

c

i tiêu dùng trên th gi i ón nh n nh ngu n cung c p

chính y u. V i ý ngh a ó, tác gi quy t

nh ch n

tài “Các gi i pháp xây d ng

chu i cung ng b n v ng cho cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam”.
2. M c ích nghiên c u:


Trong quá trình th c hi n

tài, tác gi

t ra các m c tiêu sau :

H th ng hóa c s lý lu n v chu i cung ng, phát tri n b n v ng và chu i
cung ng cà phê b n v ng.
Tìm hi u tiêu chu n cà phê b n v ng có xác nh n theo B qui t c ng x
chung cho c ng

ng cà phê (4C) và kinh nghi m s n xu t cà phê b n v ng c a

Ethiopia - cái nôi cà phê th gi i.
ánh giá th c tr ng chu i cung ng trong xu t kh u cà phê nhân c a Vi t
Nam hi n nay, tham chi u tình hình xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam trong 3 niên
v cà phê g n ây và kh o sát các doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam.
xu t nhóm gi i pháp xây d ng chu i cung ng b n v ng cho cà phê nhân
xu t kh u c a Vi t Nam h i nh p chu i cung ng cà phê th gi i.
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u:

Trong h n ch v th i gian và kinh phí, tác gi gi i h n

it

ng và ph m vi

nghiên c u nh sau:
-

it

ng nghiên c u chính: chu i cung ng cà phê nhân xu t kh u Vi t

Nam v mùa 2005/2006 - 2009/2010.
th p

Ph m vi nghiên c u: thơng tin th c p v tình hình xu t kh u cà phê (thu
ct

Hi p h i, c quan giám

nh hàng nông s n xu t kh u, t ch c cà phê

th gi i, t ng c c th ng kê…) và thông tin s c p chu i cung ng xu t kh u cà phê
nhân c a m t s doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân t th c t 7 n m kinh nghi m
tham gia vào ngành, c ng nh tham kh o ý ki n m t s chuyên gia trong ngành.
+ V không gian: tác gi nghiên c u và kh o sát cách t ch c chu i cung ng
xu t kh u cà phê nhân c a 45 doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân t khu v c
Tây Nguyên tr vào TP.HCM, t p trung

Trong s

ó, tác gi

ã kh o sát

các vùng s n xu t cà phê chính.

c 35 doanh nghi p và nh n

l i h p l (bao g m các doanh nghi p
nhân n m 2009 kho ng 898.300 t n).

u ngành v i l

c 30 b ng tr

ng xu t kh u cà phê


+ V th i gian: tác gi t p trung nghiên c u chu i cung ng cà phê nhân xu t
kh u và các tiêu chu n cà phê có ch ng nh n b n v ng trong s n xu t, xu t kh u
cà phê nhân Vi t Nam trong 3 v mùa g n ây: v mùa 2006/2007, 2007/2008,
2008/2009.
4. Ph

ng pháp nghiên c u:

4.1 Ph

ng pháp thu th p s li u

4.1.1 Thu th p thơng tin có s n
Các báo cáo liên quan

n xu t kh u cà phê nhân c a Vi t Nam t p h p t

Vicofa, t Vi n chính sách và chi n l

c phát tri n nông nghi p nông thôn

(B nông nghi p và phát tri n nông thôn), báo cáo c a các chuyên gia trong
ngành trong và ngồi n

c

Các bài báo và t p chí liên quan
Các thông tin trên Internet
Ý ki n các chuyên gia trong ngành
4.1.2 Thông tin t kh o sát th c t
Các chuy n i i n dã kh o sát tình hình s n xu t cà phê Vi t Nam, các niên
v 05/06 å 09/10 trong các chuy n i công tác c a tác gi t i các t nh Tây
Nguyên và th m m t s doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam
Kh o sát và phân tích chu i cung ng xu t kh u cà phê và tình hình tham gia
các tiêu chu n ch ng nh n cà phê b n v ng c a các doanh nghi p Vi t Nam.
Các chuy n i th m và làm vi c v i m t s nhà rang xay n
tr

c ngoài th

ng Châu Âu, Nh t và làm vi c v i các chuyên gia rang xay cà phê trong

các chuy n i th m kh o sát tình hình cung c u cà phê Vi t Nam.
4.2 Ph

ng pháp nghiên c u :

hoàn thành
nh sau :

tài này, tác gi s d ng các ph

ng pháp

nh tính, th c hi n


-

Ph

ng pháp nghiên c u so sánh: t ng h p tài li u nghiên c u chu n v

chu i cung ng, mơ hình ng d ng cho xu t kh u cà phê trên th gi i, so sánh v i
th c t chu i cung ng xu t kh u cà phê Vi t Nam hi n nay.
-

Phân tích

nh tính k t h p v i ý ki n chuyên gia

xây d ng chu i cung

ng b n v ng trong xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam.
-

Ph

ng pháp i u tra kh o sát th c t

minh h a cho

tài thông qua b ng

kh o sát 45 doanh nghi p xu t kh u cà phê nhân ch y u t Tây Nguyên tr vào
TP.HCM.
-

Nghiên c u

c th c hi n thông qua ph

ng pháp th ng kê mô t , tác gi

thi t k b ng câu h i kh o sát theo t ng nhóm câu h i liên quan th c tr ng chu i
cung ng cà phê nhân xu t kh u c a Vi t Nam, g i

n các doanh nghi p xu t kh u

cà phê nhân.

-

S d ng ph n m m excel

5. Tính m i c a
Tác gi

x lý các s li u i u tra thu th p

c.

tài nghiên c u:

ã tìm hi u và nghiên c u m t s

tài liên quan

n xu t kh u cà phê

Vi t Nam. Sau ây là danh m c các nghiên c u chính:
X Nguy n H ng Hà (2006), “Qu n tr r i ro trong quá trình th c hi n h p
ng kinh doanh xu t kh u cà phê c a các doanh nghi p Vi t Nam”, lu n v n
th c s kinh t - Tr

ng

i h c Kinh t TPHCM.

X L Bá V n (2007), “R i ro trong s n xu t và xu t kh u cà phê c a Vi t
Nam - Th c tr ng và gi i pháp”, lu n v n th c s kinh t - Tr

ng

i h c Kinh t

TPHCM.
X

ng Thanh H ng (2008), “ nh h

cà phê cho T ng công ty cà phê Vi t Nam
- Tr

ng

i h c Kinh t TPHCM.

ng chi n l

c kinh doanh xu t kh u

n n m 2015”, lu n v n th c s kinh t


X Ph m Ng c To n (2008), “ nh h
qu kinh t cây cà phê t nh

ng c a các y u t

u vào

k Nông”, lu n v n th c s kinh t - Tr

n hi u

ng

ih c

Kinh t TPHCM.
X Thái Anh Tu n (2010), “ M t s gi i pháp
viên Hi p h i Cà phê Ca cao Vi t Nam (Vicofa)
UTZ”, lu n v n th c s kinh t - Tr
Ýt
c u ho t

ng

các doanh nghi p thành
y m nh xu t kh u cà phê

i h c kinh t TPHCM.

ng chính c a các nghiên c u này ch y u t p trung vào vi c nghiên
ng s n xu t và xu t kh u cà phê c ng nh m t s gi i pháp

r i ro và xây d ng chi n l

h n ch

c xu t kh u; ho c cơng trình nghiên c u v xu t kh u

cà phê có ch ng nh n UTZ c a tác gi Thái Anh Tu n

xu t m t h

ng i nâng

cao giá tr gia t ng cho cà phê nhân xu t kh u c a Vi t Nam trên c s nâng cao
ch t l
v v n

ng cà phê nhân

t ch ng nh n UTZ. Tuy nhiên, ch a có

tài nào i sâu

xây d ng chu i cung ng b n v ng cho xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam.
tài c a tác gi có nh ng i m m i c th sau :

- Phân tích, ánh giá hi n tr ng chu i cung ng xu t kh u cà phê nhân Vi t Nam
c ng nh s gia nh p các chu i cung ng b n v ng có ch ng nh n trong xu t kh u
cà phê nhân Vi t Nam trong 3 mùa v cà phê g n ây, thông qua kh o sát các
v xu t kh u cà phê hàng

n

u Vi t Nam

- Nghiên c u tiêu chu n cà phê b n v ng có xác nh n 4C và m t s tiêu chu n
chu i cung ng b n v ng có ch ng nh n khác trên th gi i. Bên c nh ó, nghiên
c u chu i giá tr xu t kh u cà phê nhân c a Ethiopia, cái nôi c a ngành cà phê th
gi i v i m t s nét t
hi n nay. T
-

ng

ng v i th c tr ng s n xu t và xu t kh u c a Vi t Nam

ó rút ra bài h c kinh nghi m cho xu t kh u cà phê c a Vi t Nam.

xu t h th ng gi i pháp

ng b , mang tính kh thi nh m xây d ng chu i

cung ng b n v ng cho xu t kh u cà phê nhân c a Vi t Nam h i nh p v i các chu i
cung ng cà phê nhân b n v ng trên th gi i.


6. B c c c a
G m 3 ch
-

Ch

tài:

ng:

ng 1: C s khoa h c v chu i cung ng và chu i cung ng cà phê

b n v ng
-

Ch

ng 2: Th c tr ng chu i cung ng cà phê nhân xu t kh u Vi t Nam

-

Ch

ng 3: Các gi i pháp xây d ng chu i cung ng b n v ng cho cà phê

nhân xu t kh u Vi t Nam
Ngồi ra cịn có ph n m
ph l c.

u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph n


MÔI TR

KINH T

NG

XÃ H I

-2-

1.1 LÝ THUY T V CHU I CUNG

NG

1.1.1 Chu i cung ng và các khái ni m liên quan
Theo Ganeshan và Harrison (1995) thì “M t chu i cung ng là m t m ng l
(có th l a ch n) ph

i

ng ti n và cách th c th c hi n các ch c n ng thu mua

nguyên, ph li u… chuy n hoá chúng thành s n ph m trung gian và cu i cùng, r i
phân ph i s n ph m ó t i khách hàng”.
Theo Giáo s

Souviron (2007), gi ng viên môn Qu n tr Chu i cung

(Supply Chain Management) t i tr
ch

ng

i h c CERAM, Pháp, trong khn kh

ng trình ào t o CFVG, h p tác gi a tr

N i và Phòng Th

ng

ng

i h c Kinh T Qu c Dân Hà

ng m i và Công nghi p Paris, t i Hà N i

gi ng d y môn

Qu n tr v n hành (Operation Management), ông cho r ng “Chu i cung ng là m t
m ng l
phía d

i g m các t ch c có liên quan, thơng qua các m i liên k t phía trên và
i, trong các q trình và ho t

th c s n ph m d ch v trong tay ng

ng khác nhau, s n sinh ra giá tr d

i tiêu dùng cu i cùng. Vi c s p x p n ng l c

c a các thành viên trong chu i cung ng
t o ra giá tr l n h n cho ng

i hình

phía trên hay phía d

i nh m m c ích

i s d ng, v i chi phí th p h n cho tồn b chu i

cung c p”.
Theo tác gi , chu i cung

ng là m t m ng l

i t ch c các ho t

ng mà

nguyên v t li u có th tr i qua cu c hành trình c a nó i t nhà cung ng
tiên

n

u

c v i khách hàng tiêu th cu i cùng.

Khái ni m chu i cung ng hi n

i không ph i là v s c nh tranh gi a các công

ty mà là v qu n lý m i quan h h p tác, thu mua và tính hi u qu v m t h u c n i

cùng v i toàn b chu i cung ng (Christopher, 1996; Moore, 1997; Toma, 1999).
Khái ni m này ã thay

i t khi xu t hi n l n

u tiên vào nh ng n m 1980, b t

ngu n t ngành công nghi p ô tô c a Nh t B n trên c s tri t lý “Kaizen” (ti p t c
c i ti n). Khái ni m ban

u v chu i cung ng là s tin t

các nhà cung c p trên c s chia s t m nhìn chi n l
ng

ng vào vi c h p tác v i

c làm t ng s tho mãn c a

i tiêu dùng. Tuy nhiên, xu th hi n nay v khái ni m chu i cung ng ang thay


-3-

i, nh nhi u h c gi bi n lu n (Porter, 1995; Christopher, 1996; Schary in Waters
et al., 1999; Toma, 1999):
i u quan tr ng nh t là các chu i cung ng c nh tranh, ch không ph i các
công ty c nh tranh. Th c t này ã mang
ch n chi n l

n nh ng k t qu có ý ngh a cho s l a

c thành l p c a b t k t ch c nào. H u h t các c h i

phí s n xu t, t ng hi u qu s n xu t và giá tr gia t ng
nh ng ng

i m liên k t gi a

i tham gia vào toàn b chu i cung ng.

M ng l
ty s liên k t

i kinh doanh hay liên minh m ng l

i có tính th c ti n. M i cơng

cung ng d ch v và h tr k thu t thông qua các chu i k t n i v i

công ty, t ch c khác. Hi u su t c a m t
c các

un m

gi m chi

n v trong chu i. Vì v y, nó quy t

kinh doanh và k t qu c a các ho t

Quá trình trao

nv s

nh h

ng

n hi u su t c a t t

nh hi u su t cu i cùng c a m ng l

i

ng gia t ng giá tr .

i thông tin hi u qu (không gi i h n

i v i nh ng phát hi n

trong nghiên c u th tr

ng, m c tiêu phát tri n s n ph m, s thích c a ng

i tiêu

dùng, phân khúc th tr

ng, kênh phân ph i và h th ng marketing…) là n n t ng

c a tính c nh tranh trong chu i cung ng.
Tồn c u hố và tính liên k t trong n n kinh t toàn c u th hi n trong quá
trình thu mua nguyên v t li u thô ph c v s n xu t. Th tr

ng v

t qua biên gi i

các qu c gia, không phân bi t th i gian, kho ng cách, v n hoá và nh ng i u ki n
u tiên th tr

ng.

M c a và t do hoá th

ng m i làm gia t ng

i th c nh tranh th ph n trên

toàn c u, i u này th hi n rõ trong quá trình phát tri n s n ph m và c nh tranh v
giá. Nó c ng làm t ng tính ph c t p c a ngu n cung b ng cách t ng s

a d ng s n

ph m ho c tìm ki m hi u qu cao h n khi áp ng các nhu c u không ng ng thay
i c a ng

[1]

i tiêu dùng b ng m t s n ph m có nhi u ti n ích h n. [1]

GS. TS. Pazim Othman, NCS. Irfan Sungkar & TS. Wan Sabri Wan Hussin (2008), MALAYSIA - Trung
tâm cung c p th c ph m Halal: Kh n ng c nh tranh và ti m n ng c a ngành công nghi p th t,
ih c
Malaya, Kuala Lumpur, Malaysia [17]


-4-

Trên c s phân tích trên v nh ng xu h

ng và các

c tính c h u c a chu i

cung ng, ý ngh a g n ây v khái ni m chu i cung ng ã d n t nh ti n
b n c a l i th c nh tranh và t ng c
chu i cung ng chi n l

n i uc

ng nh n m nh vào vi c phát tri n

i tác trong

c t i các công ty a qu c gia. Thành công trong kinh doanh

xu t phát t vi c các cơng ty có kh n ng qu n lý và giám sát quá trình ho t
c a chu i cung ng

t o ra các s n ph m

n giá tr gia t ng cao cho ng

c c i thi n v ch t l

ng

ng nh m mang

i tiêu dùng. T t c các công ty trong chu i cung

ng c n ph i có kh n ng ng phó cao và ho t

ng hi u qu vì hi n nay c nh tranh

khơng ch di n ra gi a công ty này v i cơng ty khác mà cịn di n ra c nh tranh gi a
chu i cung ng c a công ty này v i chu i cung ng c a công ty khác.
Qu n tr chu i cung ng là khái ni m dùng
qu n lý, lãnh

n ng

Theo

ng l n nhau t nhà cung c p, s n

i tiêu dùng cu i cùng

nh ngh a c a Hi p h i các nhà qu n tr chu i cung ng (2007): “Qu n tr

chu i cung ng bao g m ho ch

nh và qu n lý t t c các ho t

tìm ngu n cung, mua hàng, s n xu t và t t c các ho t
m c
các

nh, t ch c,

o, ki m tra và ki m sốt q trình s n xu t, phân ph i và tiêu th

trong s liên k t, tích h p, ph thu c và nh h
xu t

ch quy trình ho ch

ng liên quan

n

ng qu n tr logistics.

quan tr ng, qu n tr chu i cung ng bao g m s ph i h p và c ng tác c a
i tác trên cùng m t kênh nh nhà cung c p, bên trung gian, các nhà cung c p

d ch v , khách hàng. V c b n, qu n tr chu i cung ng s tích h p v n

qu n tr

cung c u bên trong và gi a các công ty v i nhau. Qu n tr chu i cung ng là m t
ch c n ng tích h p v i vai trò

u tiên là k t n i các ch c n ng kinh doanh và các

qui trình kinh doanh chính y u bên trong cơng ty và c a các công ty v i nhau thành
m t mô hình kinh doanh hi u qu cao và k t dính. Qu n tr chu i cung ng bao g m
t t c nh ng ho t
xu t và thúc

ng qu n tr logistics ã nêu c ng nh nh ng ho t

y s ph i h p v qui trình và ho t

ng c a các b ph n marketing,

kinh doanh, thi t k s n ph m, tài chính, cơng ngh thơng tin” [2]

[2]

ng s n

Website c a SCM Vietnam Company: www.scmvietnam.com [53]


-5-

Theo Tr

ng Cán B Qu n Lý Doanh Nghi p (2010), “Qu n lý Chu i cung ng,

m t hành trình ph i h p t nhà cung c p nguyên ph li u, các nhà máy gia công
trên kh p th gi i, các
n ng

n v v n chuy n

n các trung tâm phân ph i, các c a hi u

i tiêu dùng, s v n hành nh p nhàng trong Chu i cung ng có kh n ng

áp ng nhu c u khách hàng

m c cao nh t v i chi phí v n hành th p nh t”.

Theo quan i m c a tác gi thì Qu n tr chu i cung ng là m t ngh thu t
cung c p gi i pháp cho toàn b các ho t

ng c a doanh nghi p nh m c i thi n

t t c các khâu t tìm ki m nh ng ngu n nguyên li u thô cho
s n ph m ho c d ch v và phân ph i t i ng
tr ng là vi c hi u

n s n xu t ra
i u quan

i tiêu dùng cu i cùng.

c s c m nh c a các ngu n tài nguyên và m i t

ng quan gi a

chúng trong toàn b chu i cung ng.

1.1.2 Vai trò c a chu i cung ng
Chu i cung ng có các vai trị ch y u sau ây:
Liên k t t t c các thành viên t p trung vào ho t
Qu n lý hi u qu h n toàn m ng l

ng t ng giá tr .

i c a mình b ng vi c bao quát

ct t

c các nhà cung c p, các nhà máy s n xu t, các kho l u tr và h th ng các kênh
phân ph i.
S p x p h p lý và t p trung vào các chi n l

c phân ph i

có th lo i b

các sai sót trong cơng tác h u c n c ng nh s thi u liên k t có th d n t i vi c
ch m ch .
T ng hi u qu c ng tác liên k t trong toàn chu i cung ng b ng vi c chia s
các thông tin c n thi t nh các b n báo cáo xu h

ng nhu c u th tr

ng, các d

báo, m c t n kho, và các k ho ch v n chuy n v i các nhà cung c p c ng nh các
i tác khác.
T ng m c

ki m soát công tác h u c n

phát sinh trong chu i cung ng tr

c khi quá mu n.

s a ch a k p th i các v n


-6-

1.2 PHÁT TRI N B N V NG VÀ CHU I CUNG

NG CÀ PHÊ

B N V NG
1.2.1 Phát tri n b n v ng - Ti n
1.2.1.1 Ti n

l ch s “phát tri n b n v ng”

Nh ng ý t

ng

ng hàm ý phát tri n b n v ng s m xu t hi n trong xã h i loài

i nh ng ph i

n th p niên

tri n, chuy n hóa thành hành
các trào l u này ph i k

u c a th k XX, nh ng hàm ý này m i phát

ng và cao h n là phong trào xã h i. Tiên phong cho

n gi i b o v mơi tr

y ban b o v mơi tr
khích con ng

l ch s và n i dung khái ni m

ng Canada

ng

Tây Âu và B c M .

c thành l p n m 1915, nh m khuy n

i tôn tr ng nh ng chu k t nhiên, và cho r ng m i th h có quy n

khai thác l i ích t ngu n v n thiên nhiên, nh ng ngu n v n này ph i
nguyên v n cho nh ng th h t
th c t

ng lai

ng t . Trong báo cáo v i nhan

h h

c duy trì

ng th và s d ng theo m t cách

“Toàn th gi i b o v

ng v t hoang

dã”, t i H i ngh Paris (Pháp) n m 1928, Paul Sarasin – nhà b o v môi tr
Th y S

ã

c p

ng

n vi c c n b o v thiên nhiên.

M i quan h gi a b o v thiên nhiên và s d ng tài nguyên thiên nhiên c ng là
m i quan tâm hàng

u c a các t ch c qu c t t ng sau

i chi n th gi i II

(UNDP, UNESCO, WHO, FAO và ICSU). Các t ch c này ã ph i h p ch t ch
trong vi c tìm hi u di n bi n mơi tr
ng h

ng t nhiên, t

ó

a ra ch

ng trình hành

ng các qu c gia phát tri n theo mơ hình b n v ng. N m 1951, UNESCO

ã xu t b n m t tài li u áng l u ý v i tiêu

“Th c tr ng b o v môi tr

nhiên trên th gi i vào nh ng n m 50”. Tài li u này

c c p nh t vào n m 1954 và

c coi là m t trong s nh ng tài li u quan tr ng c a “H i ngh v môi tr
ng

ng thiên

i” (1972) do Liên Hi p qu c t ch c t i Stockholm (Th y

ng con

i n) và c ng

c

xem nh là “Ti n thân c a báo cáo Brundland”.
Th p k 70, thu t ng xã h i b n v ng ti p t c xu t hi n trong các cơng trình
nghiên c u c a các h c gi ph

ng Tây, v i cơng trình c a Barry Cơmmner “Vịng

trịn khép kín” (1971), Herman Daily “Kinh t h c nhà n

c m nh” (1973) và công


-7-

trình “Nh ng con

ng s d ng n ng l

ng m m: vì m t n n hịa bình lâu dài”

c a Amory Lovins (1977). Khái ni m phát tri n b n v ng ti p t c

c

c p và b

sung v i nh ng óng góp quan tr ng th hi n trong các tác ph m c a Maurice
Strong (1972) và Ignacy Sachs (1975).

c bi t khái ni m này

c

c p tồn

di n nh t trong cơng trình c a Laster Brown “Xây d ng m t xã h i b n v ng”
(1981).
u th p niên 80, thu t ng phát tri n b n v ng l n
trong chi n l

c s d ng

c b o t n th gi i do Hi p h i b o t n thiên nhiên và tài nguyên thiên

nhiên qu c t , Qu
qu c

u tiên

ng v t hoang dã th gi i và ch

ng trình mơi tr

ng Liên hi p

xu t, cùng v i s tr giúp c a UNESCO và FAO. Tuy nhiên, khái ni m này

chính th c ph bi n r ng rãi trên th gi i t sau báo cáo Brundland (1987), khái
ni m b n v ng tr thành khái ni m chìa khóa giúp các qu c gia xây d ng quan
i m,

nh h

ng, gi i pháp tháo g b t c trong các v n

c xem là giai o n m

phát tri n.

ây c ng

ng cho “H i th o v phát tri n và môi tr

ng” c a

Liên hi p qu c và “Di n àn toàn c u hóa”
và “H i ngh th

ng

c t ch c t i Rio de Janeiro (1992),

nh th gi i v phát tri n b n v ng” t i Johannesburg (2002).

1.2.1.2 Khái ni m “phát tri n b n v ng”
Theo Brundland thì “Phát tri n b n v ng là s phát tri n th a mãn nh ng nhu
c u c a hi n t i và không ph
t

ng lai.

ng h i t i kh n ng áp ng nhu c u c a các th h

ó là q trình phát tri n kinh t d a vào ngu n tài ngun

tơn tr ng nh ng q trình sinh thái c b n, s
tr giúp t nhiên

i v i cu c s ng con ng

c tái t o

a d ng sinh h c và nh ng h th ng
i,

ng v t và th c v t”. Qua các b n

tuyên b quan tr ng, khái ni m này ti p t c m r ng thêm và n i hàm c a nó khơng

ch d ng l i
ch a s bình

nhân t sinh thái mà cịn i vào các nhân t xã h i, con ng
ng gi a nh ng n

i, nó hàm

c giàu và nghèo, và gi a các th h . Th m chí nó

cịn bao hàm s c n thi t gi i tr quân b , coi ây là i u ki n tiên quy t nh m gi i
phóng ngu n tài chính c n thi t

áp d ng khái ni m phát tri n b n v ng…