Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng kiểm soát nội bộ tại bảo hiểm xã hội tỉnh Kiên Giang

1

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
________________________
NGUYN CÔNG CHÁNH


Y MNH NG DNG CÔNG NGH THÔNG TIN
 NÂNG CAO CHT LNG KIM SOÁT NI
B TI BO HIM XÃ HI TNH KIÊN GIANG


Chuyên ngành: K toán - Kim toán
Mã s: 60.34.30


LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC: TS. NGUYN TH LC







Thành ph H Chí Minh – Nm 2010


2

LI CM N


Tôi xin chân thành cm n và bày t lòng bit n đn Tin S Nguyn Th
Lc, ngi thy đã trc tip ging dy cng nh đã tn tình giúp đ tôi, đóng góp
sa đi nhng ý kin vô cùng quý báu đ tôi hoàn thành đc lun vn này.
Tôi cng xin bày t và gi li cám n đn các Thy, Cô ca Trng i
hc kinh t Thành ph H Chí Minh đã trc tip ging dy, truyn đt nhng kin
thc ht sc có giá tr. To điu kin cho tôi đúc kt lý lun và thc tin trong sut
thi gian hc tp đ đa vào bài vit ca mình.
Qua đây, cng xin cám n Ban giám đc Bo him xã hi tnh Kiên Giang,
đã to điu kin thun li, đã đúc kt kinh nghim cho tôi thc hin Lun vn này
đc hoàn thin hn.

TP H Chí Minh, ngày 26 tháng 8 nm 2010











3

LI CAM OAN

Nguyn Công Chánh














- Tôi xin cam đoan công trình nghiên cu “y mnh ng dng
công ngh thông tin đ nâng cao cht lng kim soát ni b ti Bo
him xã hi tnh Kiên Giang” đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi,
di s hng dn khoa hc ca Tin s Nguyn Th Lc. Lun vn Thc
s kinh t, chuyên ngành K toán - Kim toán, cha đc ai công b di
bt k hình thc nào.
- Các s liu, kt qu nêu trong lun vn là trung thc

Tác gi lun vn: Nguyn Công Chánh

TP H Chí Minh – Nm 2010

4

MC LC

Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan…………………………………………………………………… i
Mc lc………………………………………………………………………… ii
Danh mc các ch vit tt…………………………………………………….

viii
Danh mc các hình v……………………………………………………… x
M đu
Chng 1:
C S LÝ LUN CHUNG CA H THNG KIM SOÁT
KIM SOÁT NI B TRONG HOT NG BO HIM
XÃ HI………………………………………………………



1
1.1. Kim soát ni b trong khu vc công và vai trò ca h thng thông
tin………………………………………………… …………………………….

1
1.1.1.

Mt s lý thuyt kim soát ni b……………………………… 1

1.1.1.1.

T nm 1992 tr v trc: giai đon tin COSO………………… 1
1.1.1.2.

Nm 1992: giai đon báo cáo COSO…………………………… 2
1.1.1.3.

T sau nm 1992: giai đon hu COSO……………………………

3
1.1.2.

Khái nim v kim soát ni b……………………………………

4
1.1.3.

S phát trin kim soát ni b trong khu vc công………………

4
1.1.4.

Công ngh thông tin và Vai trò ca h thng thông tin qun lý……

10
1.1.4.1

Khái nim h thng thông tin, công ngh thông tin……………… 10
1.1.4.2

Thành phn ca công ngh thông tin……………………………….

11
1.1.4.3

Các nhân t tác đng ca CNTT đn h thng KSNB……………

11

5

1.1.4.4

Vai trò ca h thng thông tin trong hot đng KSNB…………… 12
1.1.5.

Thit lp h thng kim soát ni b hiu qu …………………… 14
1.2. Gii thiu s lc v t chc Bo him xã hi……………………….

14
1.2.1.

Khái nim bo him xã hi…………………………………………

14
1.2.2.

H thng các ch đ BHXH…………………………………… 15
1.2.2.1.

H thng an sinh xã hi  Vit Nam………………………………. 15
1.2.2.2.

Các ch đ BHXH………………………………………………….

15
1.2.3.

Qu Bo him xã hi……………………………………………….

17
1.2.3.1.

Khái nim………………………………………………………… 17
1.2.3.2.

c đim……………………………………………………………

17
1.2.4.

Vai trò tác dng ca BHXH……………………………………… 18
1.2.4.1.

Vai trò ca BHXH………………………………………………….

18
1.2.4.2.

Các nhân t tác đng đn qu BHXH…………………………… 19
1.3. H thng kim soát ni b trong hot đng BHXH………………… 19
1.3.1.

Mc tiêu kim soát ni b trong hot đng BHXH………………

19
1.3.1.1.

Môi trng kim soát……………………………………………. 20
1.3.1.2.

ánh giá ri ro……………………………………………………

20
1.3.1.3.

Các hot đng kim soát………………………………………….

21
1.3.1.4.

Thông tin và truyn thông……………………………………… 22
1.3.1.5.

Giám sát…………………………………………………………

22
1.3.2.

Mc tiêu các hot đng kim soát trong các nghip v c bn
ca BHXH………………………………………………………

23
1.3.2.1.

Kim soát đi vi nghip v qun lý thu BHXH……………… 23
1.3.2.2.

Kim soát đi nghip v qun lý chi BHXH……………………

23

6

1.3.2.3.

Kim soát đi vi hot đng chi qun lý b máy……………… 23
1.3.2.4.

Kim soát đi vi nghip v đu t qu BHXH………………… 24
1.3.3.

Kim soát ni b trong môi trng th công ca BHXH………

24
1.3.3.1.

Qun lý thu BHXH………………………………………………. 24
1.3.3.2.

Hot đng chi BHXH……………………………………………. 24
1.3.4.

Kim soát ni b trong môi trng ng dng công ngh thông
tin ca BHXH…………………………………………………….

25
Chng 2:
THC TRNG NG DNG CÔNG NGH THÔNG TIN
TRONG KIM SOÁT NI B TI BO HIM XÃ HI
TNH KIÊN GIANG……………………………………………


28
2.1. Gii thiu quy trình qun lý qu BHXH…………………………….

28
2.1.1.

Ngun hình thành qu BHXH……………………………………

29
2.1.2.

V trí ca qu BHXH……………………………………………….

29
2.1.3.

Mô hình qu BHXH……………………………………………… 30
2.1.4.

Qun lý qu BHXH………………………………………………

30
2.1.4.1.

Qun lý qu BHXH………………………………………………

31
2.1.4.1.1.

Tình hình thu qu BHXH-BHYT…………………………………

31
2.1.4.1.2.

Tình hình chi tr qu BHXH……………………………………….

31
2.1.4.2.

Hot đng kim tra, giám sát……………………………………….

31
2.1.5.

Các dng gian ln trong nghip v BHXH…………………………

33
2.1.6.

Nhng nguyên nhân dn đn sai phm trong qun lý…………… 35
2.2. Thc trng h thng kim soát ni b ti BHXH Kiên Giang……… 36
2.2.1.

Thc trng qun lý………………………………………………… 36
2.2.1.1.

S lc v tình hình t chc qun lý ti BHXH Kiên Giang………

36
2.2.1.2.

Thc trng qun lý và thc hin mc tiêu chung………………… 36

7

2.2.2.

Quá trình ban hành các vn bn trong hot đng qun lý thu chi…. 37
2.2.3.

Tình hình qun lý và s dng qu BHXH………………………….

38
2.2.3.1.

Tình hình thu qu BHXH…………………………………………

38
2.2.3.2.

Tình hình chi tr qu BHXH……………………………………….

38
2.2.4.

Các hot đng kim soát ………………… …………………… 40
2.2.4.1.

Quy trình kim soát hot đng thu, chi ti BHXH Kiên Giang…… 40
2.2.4.1.1.

S đ ng dng CNTT trong kim soát ni b……………………. 40
2.2.4.1.2.

Mô t quy trình kim soát…………………………………………

40
2.2.4.2.

Mô t các hot đng kim soát……………………………………

41
2.2.4.2.1.

Kim soát bên ngoài……………………………………………… 41
2.2.4.2.2.

Kim soát ni b……………………………………………………

41
2.2.5.

H thng thông tin trong hot đng kim soát…………………… 42
2.2.6.

Thc trng và mc đ ng dng công ngh thông tin…………… 44
2.2.6.1.

Thc trng s dng các phn mm nghip v……………………

44
2.2.6.2.

Mc đ lng hoá các phn mm nghip v……………………… 45
2.3. ánh giá chung v mô hình kim soát ni b  BHXH Kiên Giang

45
2.3.1.

Phân tích đánh giá h thng kim soát ni b ………………… 45
2.3.1.1.

Môi trng kim soát……………………………………………… 45
2.3.1.2.

Hot đng kim soát………………………………………………

46
2.3.1.3.

Nhn đnh ri ro…………………………………………………… 46
2.3.2.

Phân tích ri ro hot đng…………………………………………. 47
2.3.2.1.

Ri ro xut phát t các nguyên nhân ch quan……………………. 47
2.3.2.2.

Ri ro xut phát t các nguyên nhân khách quan…………………

50
2.3.2.2.1.

Ri ro t thu BHXH……………………………………………… 50

8

2.3.2.2.2.

Ri ro t chi BHXH……………………………………………… 51
2.3.2.3.

Phân tích các nguyên nhân………………………………………… 54
Chng 3:
Y MNH NG DNG CÔNG NGH THÔNG TIN 

NÂNG CAO CHT LNG KIM SOÁT NI B TI
BO HIM XÃ HI TNH KIÊN GIANG…………………



60
3.1. Quan đim và phng hng đy mnh hot đng ng dng
công ngh thông tin……………………………………………………………

60
3.2. Nhng bin pháp đy mnh ng dng công ngh thông tin……… 61
3.2.1.

Nhng bin pháp mang tm v mô………………………………… 61
3.2.1.1.

H thng vn bn pháp lut………………………………………

61
3.2.1.1.1.

i vi cp BHXH Vit Nam…………………………………… 61
3.2.1.1.2.

i vi BHXH Kiên Giang………………………………………

62
3.2.1.2.

y mnh vic ng dng CNTT trong giám sát hot đng……… 62

3.2.1.3.

Thit lp s phi hp h tr các kênh thông tin……………………

67
3.2.2.

Nhng bin pháp mang tm vi mô 69
3.2.2.1.

Nâng cao cht lng ca h thng thông tin 69
3.2.2.2.

ng dng CNTT trong tt c các mt hot đng ca ngành

69
3.2.2.2.1.

Hot đng ni b 70
3.2.2.2.2.

Hot đng bên ngoài

72
3.2.2.3.

Tng cng môi trng kim soát 73
3.2.2.4.

Nâng cao đi ng cán b chuyên môn, qun lý

73
3.2.3.

Chu trình và gii pháp đy mnh ng dng công ngh thông tin…. 74
3.2.3.1.

Chu trình đy mnh ng dng công ngh thông tin……………… 74
3.2.3.2.

Bin pháp đ đy mnh thc hin chu trình CNTT……………… 75
3.3. Hiu qu đt đc t vic ng dng CNTT 76
3.3.1.

Li ích cho ngành BHXH Kiên Giang 76

9

3.3.2.

Li ích cho tnh Kiên Giang

79
3.3.3.

Li ích cho toàn ngành BHXH trên phm vi c nc

80
3.3.4.

Li ích cho xã hi

81
Kt lun
Tài liu tham kho
Ph lc
Ph lc 1: S đ h thng an sinh xã hi  Vit Nam

Ph lc 2: S đ cp phát và quyt toán kinh phí chi BHXH

Ph lc 3: Tình hình thu – chi BHXH ti BHXH Kiên Giang t nm 2005-2009

10
DANH MC CÁC CH VIT TT


T vit tt Ting Vit
ASXH: An sinh xã hi
BHTM: Bo him thng mi
BHXH: Bo him xã hi
BHYT: Bo him y t
CNTT: Công ngh thông tin
HL: Hp đng lao đng
HLV: Hp đng làm vic
HSCN: Hành chính s nghip
HTKSNB: H thng kim soát ni b
KCB: Khám cha bnh
KSNB: Kim soát ni b
KTBCTC: Kim toán báo cáo tài chính
KTHTTT: Kim toán h thng thông tin
KTV: Kim toán viên
NHNN: Ngân hàng Nhà nc
NL: Ngi lao đng
NSNN: Ngân sách Nhà nc
Q: Quyt đnh
SDL: S dng lao đng
SXKD: Sn xut kinh doanh
TNL-BNN: tai nn lao đng bnh ngh nghip
TBXH: thng binh xã hi
VSA: Chun mc kim toán Vit Nam

11
T vit tt Ting Anh

AAA: American Accounting Association: Hip hi k toán Hoa K
AICPA, Hip hi k toán Hoa K
AICPA: American Institute of Certified Public Accountants: Hip hi k
toán viên công chng Hoa K
COBIT: Control Objective For Information and Related Technolo
COSO: Committee of Sponsoring Organizations: y ban t chc đng bo
tr
ERM: Enterprise Risk Management Framework: H thng đánh giá ri ro
doanh nghip
FEI: Hip hi các nhà qun tr tài chính
GAO: United States General Accounting Office: Chun mc v kim toán
ca Tng k toán Nhà nc Hoa K
IIA: Institule of Internal Auditor: Hip hi kim toán viên ni b
IMA: Institute of Management Accountants: Hip hi k toán viên qun tr
INTOSAI: International Organization of Supreme Audit Institutions: T
chc quc t các c quan kim toán ti cao
ISACA: Information Systems Audit and Control Association
SEC: Securities and Exchange Commission: y ban chng khoán Hoa K
VACO: Công ty kim toán đu tiên ca Vit Nam

12

DANH MC CÁC HÌNH V




Hình 2.1: S đ v trí qu BHXH……………………………………… 26

Hình 2.2: S đ ng dng công ngh thông tin trong kim soát ni b….36




DANH MC CÁC PH LC


Ph lc 1: S đ h thng an sinh xã hi  Vit Nam

Ph lc 2: S đ cp phát và quyt toán kinh phí

Ph lc 3: Tình hình thu chi BHXH ti Bo him xã hi Kiên Giang t nm
2005 đn nm 2009

13
M U

1. S cn thit ca đ tài
T chc hot đng Bo him xã hi (BHXH) là ngành trc thuc Chính ph
Vit Nam, qun lý ngi lao đng tham gia BHXH, bo him y t (BHYT) trong c
nc, giúp cho công vic hoch đnh, đ ra ch trng, chính sách lâu dài ca
Chính ph trong phát trin kinh t xã hi ca đt nc. Hot đng kim soát ni b
ti c quan BHXH cng đã đc đ cp trong mt vài nm gn đây, nhng quá
trình hot đng kim soát vn mang tính th công, cha ng dng công ngh thông
tin vào các hot đng kim soát trong qun lý thc tin ti c quan BHXH. ng
dng công ngh thông tin trong h thng kim soát ni b ca BHXH s nâng cao
hiu qu trong thc hin ch đ BHXH, BHYT cho ngi tham gia đc và đm
bo vic thc hin đúng vi quy đnh v ch đ BHXH ca Nhà nc.
2. Mc đích nghiên cu ca đ tài
- H thng hóa lý lun c bn v vai trò ca công ngh thông tin trong hot
đng kim soát, qun lý qu BHXH.
- ánh giá thc trng hot đng kim soát ni b ti c quan BHXH tnh
Kiên Giang trên đa bàn tnh Kiên Giang.
- a ra mô hình ng dng công ngh thông tin đi vi các hot đng kim
soát ca h thng BHXH trên đa bàn tnh Kiên Giang.
3. Các đi tng và phm vi nghiên cu
Lun vn đi sâu nghiên cu các hot đng kim soát trong qun lý nghip v
thu chi BHXH nhm mc tiêu đy mnh ng dng công ngh thông tin trong qun
lý và kim soát các hot đng thu, chi ca BHXH tnh Kiên Giang.
4. Phng pháp nghiên cu
Nghiên cu, phân tích đánh giá có h thng lý lun và thc tin liên quan
đn kim soát ni b, bao gm:
- Phân tích đánh giá hot đng kim soát ni b cha ng dng công ngh
thông tin.

14
- a ng dng công ngh thông tin vào hot đng kim soát ni b trong
hot đng thu chi BHXH. T đó, so sánh đa ra phng hng đy mnh h thng
thông tin trong các hot đng kim soát.
- Thu thp, tng hp các d liu thng kê, hi tho, các tp chí, các bài tho
lun, mô hình thành công ca ngành đ rút ra kt qu và đa ra phng pháp ng
dng công ngh thích hp cho hot đng BHXH tnh Kiên Giang trong tng lai.
5. Nhng đóng góp ca đ tài
- Tng hp c s lý lun v h thng thông tin trong hot đng kim soát ti
các đn v trc thuc c quan BHXH trên đa bàn tnh Kiên Giang.
- y mnh ng dng h thng thông tin nhm kim soát tt trong hot đng
thu chi qu BHXH.
- Nâng cao hiu qu qun lý, góp phn h tr tích cc trong vic đ ra các
đnh hng phát trin trên đa bàn tnh và giúp cho ngành BHXH Vit Nam đ ra
các bin pháp, ch trng trong bo toàn và phát trin ngành BHXH trên phm vi
c nc.
6. Kt cu ca đ tài
Tên đ tài: “y mnh ng dng công ngh thông tin đ nâng cao cht lng
kim soát ni b ti Bo him xã hi tnh Kiên Giang”. Ngoài phn m đu và kt
lun, b cc ca đ tài đc b trí gm 03 chng:
Chng 1: C s lý lun chung ca h thng kim soát ni b trong hot
đng Bo him xã hi.
Chng 2: Thc trng ng dng công ngh thông tin trong kim soát ni ti
Bo him xã hi tnh Kiên Giang.
Chng 3: y mnh ng dng công ngh thông tin đ nâng cao cht lng
kim soát ni b ti Bo him xã hi tnh Kiên Giang.

15



CHNG 1
C S LÝ LUN CHUNG CA H THNG KIM SOÁT NI B TRONG
HOT NG BO HIM XÃ HI

1.1. Kim soát ni b trong khu vc công và vai trò ca h thng thông tin
1.1.1. Mt s lý thuyt kim soát ni b
Bt k mt t chc, đn v, c quan đu có s thng nht và xung đt
quyn li chung, quyn li riêng ca ngi s dng lao đng vi ngi lao đng
luôn tn ti song hành. Nu trong t chc, đn v không có h thng kim tra toàn
din, thì vic kim tra đc ngi lao đng không vì quyn li riêng ca mình mà
làm thit hi, nh hng đn li ích chung ca c đn v là rt khó. Ngi qun lý
mun thc hin chc nng kim soát các mt hot đng thì công c ch yu là kim
soát ni b (Internal Control System)  đn v mình. H thng kim soát ni b
vng mnh s gim bt nguy c ri ro tim n trong qun lý. m bo mi thành
viên tuân th ni quy, quy ch, quy trình hot đng ca t chc cng nh các quy
đnh ca lut pháp, s dng ti u các ngun lc và đt đc mc tiêu đt ra. Nên
KSNB đc xem là công c hiu qu nht giúp kim soát các mt hot đng.
Kim soát ni b da trên vic phân tích và đánh giá h thng kim soát ni
b đ đnh hng kim soát, đc thit lp bi nhng ngi lãnh đo nhm giúp h
trong vic kim soát đn v và đm bo tính bn vng ca nó. Công c ch yu đ
thc hin chc nng kim soát đc chia các giai đon ch yu sau:
1.1.1.1. T nm 1992 tr v trc: Giai đon tin COSO
1

Trong các tài liu v kim toán thì kim soát ni b đc th hin ngay t
đu th k 20. Cc d tr Liên bang Hoa k (Federal Reserve Bulletin) đã đa ra
khái nim v kim soát ni b và chính thc công nhn vai trò ca h thng kim


1
COSO: Committee of Sponsoring Organizations: y ban t chc đng bo tr

16
soát vào nm 1929, đây cng là tin thân ca chun mc kim toán Hoa K. Nhng
là mt công c rt đn gin, ch là bin pháp h tr trong các tài liu kim toán nh:
Bo v tin không b nhân viên gian ln, bo v tài sn không b tht thoát, ghi chép
k toán chính xác, tuân th các chính sách ca nhà qun lý và nâng cao hiu qu
hot đng ca đn v. n nhng nm đu ca thp niên 1940, các t chc k toán
công và kim toán ni b Hoa K đa ra mt lot các hng dn, tiêu chun và báo
cáo KSNB trong nhng cuc kim toán.
n gia thp niên ca nhng nm 1970, kim soát ni b đc quan tâm
đc bit trong các lnh vc thit k h thng và kim toán, ch yu hng vào cách
thc ci tin h thng kim soát ni b và vn dng vào trong các cuc kim toán.
Tip theo là đo lut chng hành vi hi l  nc ngoài vào nm 1977 đc đ cp
đn vic hoàn thin h thng k toán và kim soát ni b. y ban chng khoán Hoa
k (SEC: Securities and Exchange Commission) đã đa ra các điu lut buc nhng
nhà qun tr phi báo cáo v h thng kim soát ni b ca t chc, khái nim v
kim soát ni b ln đu tiên xut hin. n nm 1979, Hip hi k toán viên công
chng Hoa K (AICPA: American Institute of Certified Public Accountants) đã
thành lp mt y ban t vn đc bit v kim toán ni b đa ra nhng hng dn
đ thit lp và đánh giá h thng kim soát ni b.
Vi s sp đ hàng lot ca các Công ty c phn  Hoa K: ngân hàng
Contiental Illinois National Ban & Trust Co nm 1984, Công ty du khí Texaco Inc
nm 1987 và Tp đoàn Tài chính Finacial Corp nm 1988. Nên Hi đng quc gia

chng gian ln v báo cáo tài chính (National Commission on Finacial Reporting)
đa ra nhng vn đ v KSNB, đã nhn mnh tm quan trng ca môi trng kim
soát, nhng quy tc v đo đc, kim soát và làm rõ các chc nng ca KSNB.
1.1.1.2. Nm 1992: Giai đon báo cáo COSO
y ban t chc đng bo tr (COSO: Committee of Sponsoring
Organizations) là mt y ban gm nhiu t chc ngh nghip đã h tr cho y ban
quc gia chng gian ln v báo cáo tài chính (Treadway Commision) nh: AICPA,
Hip hi k toán Hoa K (AAA: American Accounting Association), Hip hi kim

17
toán viên ni b (IIA: Institule of Internal Auditor), Hip hi các nhà qun tr tài
chính (FEI), và Hip hi k toán viên qun tr (IMA: Institute of Management
Accountants) đã đa ra các nghiên cu kim soát ni b:
- i đn thng nht đnh ngha v kim soát ni b nhm phc v cho nhu
cu ca nhiu đi tng.
- a ra mt h thng tiêu chun đy đ đ giúp các đn v đánh giá h
thng kim soát ni b mà tìm ra bin pháp hu hiu.
n giai đon báo cáo ca COSO nm 1992, nhng công ty  Hoa K phát
trin nhanh và ln mnh v quy mô thì gian ln đã gây thit hi ln đi vi nn kinh
t, COSO đã đa ra khuôn mu lý thuyt chun cho kim soát ni b, cung cp h
thng lý lun đy đ nht v kim soát ni b. Nhiu y ban ra đi đ tìm cách
khc phc, ngn chn nhng gian ln, h tr phát trin kinh t  nhiu lnh vc.
Báo cáo COSO 1992 đã nghiên cu h thng đánh giá ri ro. Báo cáo Basle
1998 ca y ban Basle các ngân hàng Trung ng công b v khuôn kh kim soát
ni b ngân hàng. Nhiu quc gia trên th gii li có khuynh hng xây dng mt
khuôn kh lý thuyt riêng v kim soát ni b cho mình. Nh là báo cáo COSO ca
Canada (1995) và báo cáo Turnbull 1999 ca Anh, nhng báo cáo này tng đi
ging nhau, không có khác bit ln so vi COSO 1992. Báo cáo COSO đã to mt
c s lý thuyt c bn v kim soát ni b, mang tm v mô, đ cp đn báo cáo tài
chính trong lnh vc hot đng và đm bo tính tuân th, c th:

- a ra cái nhìn tng quát v kim soát ni b  mc đ cao dành riêng
cho nhà qun lý đ qun lý điu hành các mt hot đng.
- a ra khuôn kh chung, các tiêu chí đánh giá h thng kim soát ni b,
mô t các b phn cu thành ca kim soát ni b.
- Cung cp thông tin cho bên ngoài v báo cáo thông tin tài chính.
- Nêu lên các công c hng dn, gi ý giúp cho vic phân tích đánh giá
thc trng h thng kim soát ni b.
1.1.1.3. T sau 1992: Giai đon hu COSO

18
Da trên nhng lý lun c bn v kim soát ni b ca báo cáo COSO vi
mt lot các nghiên cu và phát trin m rng thêm.
- COBIT 1996 (Control Objective For Information and Related
Technology) do ISACA đa ra h thng kim soát ni b phát trin theo hng
công ngh thông tin, tp trung nghiên cu đy mnh h thng kim soát trong môi
trng máy tính (CIS), c th kim soát trong các lnh vc: hoch đnh, t chc
mua và trin khai, phân phi và h tr, giám sát.
- Các chun mc kim toán Hoa K: SAS 78 nm 1995 và SAS 94 nm
2001: chuyn sang s dng báo cáo COSO làm nn tng đánh giá h thng kim
soát ni b trong kim toán đc lp v kim toán báo cáo tài chính và nh hng
ca công ngh thông tin đn vic xem xét kim soát ni b trong báo cáo tài chính.
- y ban Basel đa ra báo cáo Basel 1998 v vic vn dng kim soát ni
b ca COSO vào h thng ngân hàng và các t chc tín dng. H không m rng
thêm phm vi ra các ngành khác mà ch đi sâu v lnh vc ngân hàng.
- H thng đánh giá ri ro doanh nghip (ERM 2001: Enterprise Risk
Management Framework): dành cho công tác qun tr và nêu lên các nhân t cu
thành: Môi trng ni b, thit lp mc tiêu, nhn din s kin, đánh giá ri ro, đi
phó ri ro, các hot đng kim soát, thông tin truyn thông và giám sát.
1.1.2. Khái nim v kim soát ni b:
Nm 1992, INTOSAI cng đã đa ra đnh ngha v kim soát ni b: Kim

soát ni b là mt quá trình x lý toàn b đc thc hin bi nhà qun lý và các cá
nhân trong t chc, đc thit k đ phát hin các ri ro và cung cp đm bo hp
lý đ đt đc nhim v ca t chc, vi nhng mc tiêu: thc hin hot đng mt
cách có k cng, có đo đc, có tính kinh t, hiu qu và thích hp; thc hin
đúng trách nhim; Tuân th theo lut pháp hin hành, các nguyên tc, quy đnh; Bo
v các ngun lc chng tht thoát, s dng sai mc đích và tn tht.
1.1.3. S phát trin kim soát ni b trong khu vc công
Nhiu công b chính thc v kim soát ni b đc áp dng cho các c
quan hành chính  M và Canada:

19
- GAO 1999 (United States General Accounting Office): Chun mc v
kim toán ca Tng k toán Nhà nc Hoa K đ cp đn vn đ KSNB đc thù
trong t chc HCSN. Vi nhng yu t: các quy đnh v môi trng kim soát,
đánh giá ri ro, các hot đng kim soát, thông tin và truyn thông, giám sát.
- INTOSAI (International Organization of Supreme Audit Institutions): T
chc quc t các c quan kim toán ti cao gm 178 thành viên đã ban hành các
quy tc v đo đc ngh nghip và chun mc k toán. n 1992 INTOSAI đã đa
ra hng dn v chun mc, đ cp đn vic phát trin các chun mc, h tr thc
hin và đánh giá kim soát ni b. Nm 2001, INTOSAI 1992 đã đc b sung
thêm các chun mc v kim soát ni b cho phù hp vi các đi tng vi s phát
trin, gn đây trong kim soát ni b đã tích hp các lý lun chung v kim soát ni
b ca báo cáo COSO đã đa ra đnh ngha: Kim soát ni b là mt quá trình b
chi phi bi ngi qun lý và các nhân viên ca đn v, đc thit k đ cung cp
mt s đm bo hp lý nhm đt đc các mc tiêu: S hu hiu và hiu qu ca
hot đng; s tin cy ca báo cáo tài chính; s tuân th v các lut l và quy đnh.
Kim soát ni b không phi là mt s kin hay tình hung, mà là mt
chui các hot đng trên din rng trong đn v. Kim soát ni b cng th hin tín
hu hiu khi đc xây dng nh mt phn c bn trong hot đng ca đn v ch
không phi là mt s b sung cho các hot đng hoc là mt gánh nng b áp đt

bi nhng c quan qun lý hay các th tc hành chính, yu t giúp đn v đt đc
mc tiêu qun lý ca mình.
m bo tính hp lý: nhng hn ch tim tàng trong h thng kim soát ni
b nh: sai lm ca con ngi, s thông đng ca các cá nhân, s lm quyn ca
ngi qun lý và do mi quan h gia li ích và chi phí thit lp h thng KSNB.
Mc tiêu: mi đn v luôn đt ra mc đ phn đu đt mc tiêu chung và
mc tiêu riêng cho tng lnh vc hot đng. Nhóm mc tiêu v hot đng: nhn
mnh đn s hu hiu và hiu qu ca vic s dng các ngun lc; Nhóm mc tiêu
v báo cáo tài chính: đn v phi đm bo tính trung thc và đáng tin cy trong báo
cáo ca mình; Nhóm mc tiêu v s tuân th: tuân th các quy đnh, lut l chung.

20
Các nhóm mc tiêu trên ch mang tính cht tng đi vì mt mc tiêu c th có th
liên quan đn mt s yu t. Theo tài liu báo cáo ca COSO 1992 thì mt h thng
kim soát ni b bao gm 5 b phn có mi quan h cht ch vi nhau: Môi trng
kim soát, đánh giá ri ro, hot đng kim soát, thông tin và truyn thông, giám sát.
Mc tiêu ca kim soát ni b đc nhn mnh hn so vi báo cáo COSO
và hng dn 1992, khía cnh giá tr đo đc ngn chn, phát hin s gian trá và
tham nhng trong khu vc công. Ngân sách nhà nc đc phân b rng rãi đ đm
bo ngun ngân sách s dng đúng mc đích, tài sn s dng không b tht thoát và
lãng phí. òi hi cn đc kim soát đ bo v ngun lc là rt quan trng đi vi
khu vc công; nhn mnh đn các thông tin phi tài chính, vic s dng rng rãi ca
h thng thông tin ngày càng tng trong các t chc nhà nc, t đó vic kim soát
bng công ngh thông tin ngày càng tr nên quan trng.
Hai nhóm chun mc v kim soát ni b đc INTOSAI đa ra chun
mc chung (gm các quy đnh v bo đm hp lý, tinh thn tuân th, nng lc và
phm cht, mc tiêu kim soát và giám sát); chun mc c th đi vào các quy đnh
v t chc h s, tài liu, ghi chép kp thi đúng đn các nghip v, phân chia trách
nhim, tip cn, báo cáo v ngun lc và s sách đm bo hp lý, trung thc.
Tng t nh báo cáo COSO thì INTOSAI đa ra nm yu t ca kim soát

ni b gm: môi trng kim soát, đánh giá ri ro, các hot đng kim soát, thông
tin - truyn thông và giám sát. Nhng v chi tit cng có mt s khác bit nht đnh,
nên xem xét nhng yu t kim soát ni b mà INTOSAI đã đa ra:
- Môi trng kim soát: to nên mt n np k cng, đo đc và c cu
cho t chc, nh hng đn ý thc kim soát ca nhân viên, gm mt s nhân t:
+ S liêm chính và giá tr đo đc cá nhân, chuyên môn ca nhà qun lý và
đi ng nhân viên: s liêm chính và tôn trng giá tr đo đc ca nhà lãnh đo và
đi ng nhân viên đc xác đnh  thái đ c x chun mc trong công vic ca h.
Vic tôn trng đo đc th hin qua tt c các cá nhân, mi cá nhân phi tuân th
các điu l, nhng quy đnh và đo đc v cách thc ng x ca nhân viên.

21
+ Nng lc nhân viên: bao gm trình đ hiu bit v k nng làm vic đ
đm bo vic thc hin có k cng, tính trung thc, tit kim, hiu qu và phi có
s am hiu đúng đn v trách nhim ca bn thân trong vic thit lp h thng kim
soát ni b. Ngi qun lý và nhân viên phi có đ trình đ hiu bit trong thc
hin cng cn có các k nng thit yu đ đánh giá đc ri ro và duy trì vic kim
soát ni b. Nêu cao vai trò, trách nhim qun lý điu hành đn v vì mc tiêu
chung.
+ Trit lý qun lý và phong cách lãnh đo: th hin qua cá tính, t cách và
thái đ ca nhà qun lý khi lãnh đo điu hành đn v. Nu ngi lãnh đo cho rng
KSNB là công vic quan trng thì nhng thành viên khác trong t chc s cm nhn
đc. T đó, s tn ty vi đn v xây dng h thng KSNB tt, biu hin qua
nhng quy đnh đo đc ng x  đn v. Ngc li, nu các nhân viên cho rng
kim soát ni b không quan trng, lãnh đo cha quan tâm đúng mc đn KSNB
ch mang tính hình thc ch không có ý ngha thc s, không giúp cho nhà qun lý
nm bt thông tin cn thit và s dn đn mc tiêu, nhim v chung không đt.
+ C cu t chc: s phân chia quyn hn, trách nhim, h thng báo cáo
phù hp và b phn kim soát ni b. Kim soát ni b phi đc lp vi các đi
tng kim toán và báo cáo trc tip đn ngi qun lý trong đn v.

+ Chính sách nhân s: gm vic tuyn dng, hun luyn, giáo dc, đánh
giá, quan sát, b nhim, khen thng hay k lut đi vi nhân viên.
- ánh giá ri ro: ghi nhn các s kin quan trng đe ha còn tìm n làm
nh hng đn mc tiêu, nhim v chung ca đn v. Nên nhn dng ri ro là rt
quan trng, nó không ch liên quan đn nhng đe da ca ri ro mà còn liên quan
đn s phân chia trách nhim và ngun lc đi phó ri ro. Vic phân tích đánh giá
ri ro nhm thu hp phm vi ri ro, ch chp nhn nhng ri ro ch yu và giúp cho
nhà qun lý có th đa ra bin pháp x lý phù hp tình hình hin trng ca đn v.
+ Nhn dng ri ro: bao gm ri ro t bên trong hay ri ro t bên ngoài, ri
ro nhóm hot đng. Ri ro đc xem xét liên tc trong sut quá trình hot đng ca

22
đn v.  khu vc công thì các c quan Nhà nc phi qun tr ri ro nh hng
đn mc tiêu, ch tiêu giao trong k hoch cho đn v cp di thc hin.
+ ánh giá ri ro: ng vi mi loi ri ro phi đc xem xét đánh giá có h
thng, xây dng các tiêu chí đánh giá ri ro c th, sp xp li các ri ro trc sau
có th xy ra. Nhà qun lý xây dng, đa ra k sách qun tr, đi phó vi ri ro.
+ a ra các bin pháp đi phó cn thit: gm phân tán ri ro, chp nhn
ri ro, tránh né ri ro và x lý hn ch ri ro. a s khi các ri ro xy ra phi đc
x lý hn ch và đn v duy trì kim soát ni b đ đa ra bin pháp x lý hp lý
mi liên h gia li ích và chi phí. Trong điu kin kinh t, chính sách, pháp lut
ca nhà nc quy đnh có thay đi, hoc ng dng công ngh thì làm cho ri ro thay
đi theo nên cn phi có bin pháp điu chnh ri ro cho hp lý theo tng thi đim.
- Hot đng kim soát: là nhng chính sách, th tc đi phó ri ro đ đm
bo đt đc mc tiêu, nhim v. Mun đt đc hiu qu thì hot đng kim soát
phi đm bo phù hp, nht quán gia các thi k, có hiu qu, d hiu đc, đáng
tin cy và liên h trc tip đn mc tiêu kim soát. Vic kim soát phi đc thc
hin xuyên sut nhm ngn nga và phát hin ri ro. Th tc kim soát phát hin và
phòng nga thông thng là phi hp các hot đng kim soát đ hn ch, b sung
ln nhau gia các th tc kim soát, biu hin đánh giá qua mt s nhân t:

+ Th tc phân quyn và xét duyt: Các nghip v thc hin bi ngi
đc y quyn theo trách nhim và phm vi. Vic y quyn là hình thc đ đm
bo rng ch có mt s nghip v có thc mi đc phê duyt theo ý ca lãnh đo.
y quyn phi đc công b rõ ràng, điu kin bng các tài liu chng thc.
+ Phân chia trách nhim: đ gim ri ro, sai xót, lãng phí, nhng hành đng
c ý làm sai và ri ro không ngn nga đc thì không mt b phn hay cá nhân
nào đc giao mt công vic t lúc khi đu cho đn lúc kt thúc. Trách nhim phi
đc giao cho tng b phn  tng góc đ khác nhau trong mt h thng t chc
đn v cho tng cá nhân c th nhm đm bo s kim tra có hiu qu. Nhng trách
nhim ch yu: y quyn, phê chun, ghi chép, x lý và đánh giá nghip v. Cng
cn chú ý đn s thông đng thì tính hiu qu ca kim soát ni b s b làm gim

23
đi hoc nguy hi đn t chc. Nhng đn v có mô hình t chc đn v vi quy mô
nh, nhân viên ít thì vic phân chia trách nhim khó thc hin, đa s phi kiêm
nhim thêm. Vì th, ngi lãnh đo phi nhn bit đc ri ro và bù đp ri ro bng
các bin pháp kim soát nh: hoán đi v trí ca nhân trong mt thi gian, không đ
mt nhân viên qun lý chuyên môn đó vi thi gian dài.
+ Kim soát vic tip cn tài sn và s sách: đc gii hn trong nhng cá
nhân đc giao trách nhim bo qun hoc s dng tài sn. Trách nhim ca ngi
bo qun tài sn th hin qua chng t, ghi chép s sách, hn ch làm gim ri ro
lm dng hoc làm tht thoát tài sn ca Nhà nc. Mc đ gii hn tùy thuc vào
ri ro tht thoát tài sn và phi đc xem xét đnh k.
+ Kim tra: Các s kin và nghip v khi tác nghip phi đc kim tra
trc và sau khi x lý.
+ i chiu: s sách đc đi chiu vi các chng t hp lý theo đnh k.
+ Rà soát vic thc hin các hot đng: da trên mt lot các chun mc
nguyên tc c bn, đánh giá hiu qu và tính hu hiu. Khi có hot đng không phù
hp vi mc tiêu, thì cn phi rà soát li đ đa ra ci tin cn thit.
+ Rà soát s điu hành, x lý và hot đng: đnh k nên đc rà soát đ

đm bo các hot đng tuân th nguyên tc, chính sách, th tc.
+ Giám sát nhân viên: Ngi giám sát phi cung cp thông tin cho nhân
viên nhng hng dn cn thit và hun luyn h đ tránh sai xót, lãng phí và hành
đng sai trái s đc gim thiu và t đó giúp cho nhà qun lý nm bt thông tin và
đa ra sách lc đ đt mc tiêu chung. Càng giám sát k thì mc tiêu ca đn v s
đc thc hin nh giao vic, soát xét, và chp thun công vic ca nhân viên: S
thông báo rõ ràng, ngha v trách nhim giao cho mi cá nhân; ánh giá có h
thng công vic ca mi cá nhân trong phm vi phân công; Chp thun công vic
theo nhng tiêu chun đ đm bo công vic.
- Thông tin - truyn thông: rt cn thit đ thc hin mc tiêu.
+ Thông tin:  đm bo thông tin thích hp và đáng tin cy thì thông tin
phi đc ghi chép kp thi, phân loi đúng đn các nghip v và s kin, đc

24
chuyn qua di dng nhng biu mu mà nhân viên chuyên môn thc hin kim
soát ni b. Nhà qun lý khi ra quyt đnh có b nh hng bi các thông tin mang
tính thích hp, kp thi chính xác mà có th s dng đc.
+ Truyn thông: là vic cung cp thông tin t cp trên xung cp di hoc
ngc li hay gia các b phn chuyên môn cung cp thông tin.
- Giám sát: h thng kim soát ni b luôn phi đc giám sát thng
xuyên, đnh k hoc kt hp c hai đ đánh giá cht lng hot đng ca h thng
theo chui thi gian, giám sát phi đc thc hin đ đa ra phng thc giám sát
hu hiu nht ng vi tng đn v.
+ Giám sát thng xuyên: đc thit lp cho các đn v hot đng thông
thng, k c nhng hot đng giám sát và qun lý mang tính cht đnh k ngay
trong quá trình thc hin ca các nhân viên trên tt c các yu t ca kim soát ni
b liên quan đn vic ngn chn và phát hin tt c nhng hin tng vi phm lut,
không tit kim, nhng yu kém hot đng thiu hiu qu ca h thng.
+ Giám sát đnh k: Phm vi và tn sut ph thuc vào s đánh giá mc đ
ri ro và hiu qu ca th tc giám sát thng xuyên. Giám sát bao quát toàn b

vic đánh giá hiu qu ca h thng kim soát ni b và đm bo kim soát ni b
đt kt qu mong mun da trên các phng pháp và th tc đã đa ra. Phi xem
xét phát hin kim toán và các kin ngh ca kim toán viên đ thc hin đc hu
hiu. T đó, các yu kém v h thng kim soát ni b phi đc báo cáo cho ngi
qun lý có bin pháp qun lý thích hp hn.
1.1.4. Công ngh thông tin và Vai trò ca h thng thông tin qun lý
1.1.4.1. Khái nim h thng thông tin, công ngh thông tin
- H thng thông tin (information system) là h thng thu thp, x lý, lu tr
các d liu đ to thông tin hu ích cho ngi s dng liên quan.
H thng thông tin là tp hp các yu t có mi quan h tác đng ln nhau
nhm h tr cho quá trình qun lý và điu hành ca ngi lãnh đo. H thng thông
tin là mt
h thng mà mc tiêu tn ti ca nó là cung cp thông tin phc v cho

25
hot đng ca con ngi trong mt t chc, qun lý có máy tính tham gia, da trên
công ngh thông tin đ đáp ng nhanh vi yêu cu qun lý.
- “Công ngh thông tin: (Information Technology) là tp hp các phng
pháp khoa hc, các phng tin và công c k thut hin đi - ch yu là k thut
máy tính và vin thông - nhm t chc khai thác và s dng có hiu qu các ngun
tài nguyên thông tin rt phong phú và tim nng trong mi lnh vc hot đng ca
con ngi và xã hi”
2
.
1.1.4.2. Thành phn ca công ngh thông tin
3

- K thut (Technoware - T): bao gm các máy móc thit b. Da vào máy
móc, thit b, phng tin mà con ngi tng đc sc mnh c bp và trí tu trong
hot đng sn xut.

- Con ngi (Humanware - H): Bao gm kin thc, kinh nghim, k nng do
hc hi, tích lu đc trong quá trình hot đng, nó cng bao gm các t cht ca
con ngi nh tính sáng to, s khôn ngoan, kh nng phi hp, đo đc lao đng
- Thông tin (Inforware - I): Bao gm các d liu v phn k thut, v con
ngi và t chc. Các thông s v đc tính ca thit b, s liu v vn hành thit b,
đ duy trì và bo dng, d liu đ nâng cao và d liu đ thit k các b phn ca
phn k thut. Thành phn thông tin biu hin các tri thc đc tích lu trong công
ngh, nó giúp tr li câu hi "làm cái gì" và "làm nh th nào".
- T chc (Orgawaer - O): là c cu t chc, thm quyn trách nhim, mi
liên h, s phi hp, liên kt trong qun lý và điu hành.
Cu thành mt h thng thông tin gm 6 thành phn: H tng k thut; Phn
mm ng dng; C s d liu; Nhân s; Quy trình; T chc và quy ch. H tng k
thut và phn mm ng dng đc coi là các công c h tr, các thành phn còn li
đc phát sinh t chính b máy c quan nhà nc, vì th đ trin khai ng dng


2
Theo Ngh quyt Chính ph 49/CP ngày 04/08/1993 Chính ph Vit Nam

3
Bách khoa toàn th m Wikipedia