Ước tính chi phí cơ hội kinh tế của vốn ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
o0o



NGUYN PHI HÙNG




C TÍNH CHI PHÍ C HI KINH T CA
VN  VIT NAM




LUN VN THC S KINH T




TP. H CHÍ MINH – 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
o0o

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

NGUYN PHI HÙNG

C TÍNH CHI PHÍ C HI KINH T CA
VN  VIT NAM
Chuyên ngành: Chính Sách Công
Mã s:603114

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
Ts. JAY ROSENGARD
Th.s. NGUYN XUÂN THÀNH



TP. H CHÍ MINH – 2010

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích
dn và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao
nht trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan
đim ca Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging
dy kinh t Fulbright.


Tp.HCM, ngày 10 tháng 06 nm 2010
Ngi vit đ tài

Nguyn Phi Hùng











MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu và ch vit tt
Danh mc các bng, biu
Danh mc các hình v, đ th
Chng 1 M U 1
U
1.1 t vn đ 1
1.2 Câu hi chính sách và mc tiêu nghiên cu 2
1.3 Phm vi nghiên cu 3
1.4 Cu trúc lun vn 3
Chng 2 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 5
U
2.1 Tóm lc các phng pháp c tính chi phí c hi kinh t ca vn 5
2.2 Thit lp công thc c tính chi phí c hi kinh t ca vn 7
2.2.1 Xác đnh lãi sut th trng 7

2.2.2 Thit lp công thc 8
2.2.3 Chi phí kinh t biên ca vay nc ngoài (MEC
f
) 12
2.3 D liu đ c tính EOCK 14
2.4.2 Chi phí c hi kinh t ca vn  Philiphines 17
Chng 3 C TÍNH CHI PHÍ C HI KINH T CA VN TI VIT
NAM 20
3.1 Tit kim 21
3.1.1 Sut sinh li t tit kim h gia đình 21
3.1.2 Sut sinh li t tit kim doanh nghip 23
3.1.3 Sut sinh li t tit kim chính ph 24
3.1.4 Chi phí kinh t biên ca vay nc ngoài (MEC
f
) 24
3.2 u t 27
3.2.1 Sut sinh li t đu t h gia đình 28
3.2.2 Sut sinh li t đu t doanh nghip 30
3.2.3 Sut sinh li t đu t chính ph 31
3.3 c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam 31
Chng 4 PHÂN TÍCH  NHY VÀ SO SÁNH CHI PHÍ C HI KINH
T CA VN  VIT NAM VI CÁC NC KHÁC 38
4.1. Phân tích đ nhy 38
4.1.1 Phân tích đ nhy đi vi đ co giãn ca cung vn nc ngoài 38
4.1.2. Phân tích đ nhy đi vi sut sinh li t tit kim h gia đình 39
4.1.3. Phân tích đ nhy đi vi sut sinh li t tit kim doanh nghip 40
4.1.4 Phân tích đ nhy đi vi sut sinh li t đu t ca h gia đình 41
4.1.5. Phân tích đ nhy đi vi sut sinh li t đu t ca doanh nghip 42
4.2. So sánh chi phí c hi kinh t ca vn (EOCK)  Vit Nam vi các nc
khác 43

Chng 5 KT LUN VÀ KIN NGH 46
TÀI LIU THAM KHO 48
PH LC 50
Ph lc 1: T l tit kim và đu t ca các khu vc so vi GDP (%) 50
Ph lc 2: Lãi sut tin gi nm 2005 51
Ph lc 3: Lãi sut tin gi nm 2006 51
Ph lc 4: Lãi sut tin gi nm 2007 52
Ph lc 5: Vn ch s hu và li nhun trc thu ca doanh nghip 52
Ph lc 6: Thông tin v hot đng ngân hàng trong tun 52








DANH MC CÁC CH VIT TT

ADB
EOCK

FDI
GDP
GR
MEC
MTR
NPV
WB
: Ngân Hàng Phát Trin Châu Á (Asian Development Bank)

: Chi phí c hi kinh t ca vn (Economics Opportunity Cost of
Capital)
: u t trc tip nc ngoài (Foreign Direct Investment)
: Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Products)
: Sut sinh li gp (Gross Return)
: Chi phí kinh t biên (Margin Economics Cost)
: Thu sut biên (Margin Tax Rate)
: Giá tr hin ti ròng (Net Present Value)
: Ngân hàng Th gii (World Bank)
















DANH MC CÁC BNG, BIU
Bng 2.3.1: Tóm tt các thông s cn xác đnh đ tính EOCK 14
Bng 2.4.1.1: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Indonexia16
Bng 2.4.2.1: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Philippines
19

Bng 3.1.1.1: Kt qu c tính sut sinh li thc t tit kim h gia đình cho các
nm 2005, 2006, 2007 22
Bng 3.1.2.1:Kt qu tính toán sut sinh li thc, sau thu t tit kim doanh nghip
24
Bng 3.1.4.1: Kt qu c tính chi phí kinh t biên ca ngun vn nc ngoài 27
Bng 3.2.1.1: Các mc thu sut thu TNCN 29
Bng 3.2.1.2: Kt qu c tính sut sinh li trc thu, thc t đu t h gia đình29
Bng 3.2.2.1:Kt qu c tính sut sinh li trc thu, thc t đu t doanh nghip
30
Bng 3.3.1: T trng tit kim ca các khu vc 32
Bng 3.3.2: T trng đu t ca các khu vc 34
Bng 3.3.3: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam nm
2005 35
Bng 3.3.4: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam nm
2006 36
Bng 3.3.5: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam nm
2007 37
Bng 4.1.1.1: Kt qu phân tích đ nhy đi vi đ giãn ca cung vn nc ngoài.
39
Bng 4.1.2.1: Kt qu phân tích đ nhy đi vi lãi sut tit kim danh ngha h gia
đình 40
Bng 4.1.3.1: Kt qu phân tích đ nhy đi vi sut sinh li danh ngha sau thu
ca tit kim doanh nghip (ROE) 41
Bng 4.1.4.1: Kt qu phân tích đ nhy đi vi sut sinh li sau thu ca đu t h
gia đình 42
Bng 4.1.5.1: Kt qu phân tích đ nhy đi vi sut sinh li sau thu ca đu t
doanh nghip. 43
Bng 4.2.1: So sánh chi phí vn  Vit Nam vi các nc khác 44

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH
Hình 2.2.1.1: Xác đnh lãi sut th trng 7
Hình 2.2.2.1: Chi phí c hi kinh t ca các ngun vn công 9
Hình 2.2.2.2: S đ cu ni gia tit kim và đu t 11
Hình 2.2.3.1: Chi phí kinh t biên ca vic đi vay nc ngoài 13

- 1 -
0
Chng 1
M U
1
1.1 t vn đ

Trong nn kinh t, chi phí c hi kinh t ca vn (EOCK) phn ánh giá tr bình
quân ca sut sinh li mà ngi tit kim nhn đc đ sn lòng trì hoãn tiêu dùng
hin ti sang tiêu dùng trong tng lai, và sut sinh li mà các nhà đu t có khon
đu t trì hoãn b mt đi. Tuy nhiên, do nhng bin dng trên th trng vn nh h
tr lãi sut, thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp cá nhân, các khon phí, l
phí, các khon bù ri ro và lm phát…, nên lãi sut trên th trng không th hin
đc sut sinh li t tit kim cng nh sut sinh li kinh t đc to ra t đu t.
C ngi tit kim ln nhà đu t đu phi tính toán đn các loi thu, trt giá và
nhng bin dng khác khi tham gia th trng vn đ cho vay hoc đi vay. Do vy,
chi phí c hi kinh t ca vn phn ánh giá tr bình quân trng s ca sut sinh li
sau thu t nhng ngi tit kim và sut sinh li trc thu ca các nhà đu t do
trì hoãn đu t b mt đi.
Chi phí c hi kinh t ca vn (EOCK) là mt thông s vô cùng quan trng trong
vic đánh giá tính kh thi v mt kinh t ca d án.  đánh giá d án có đáng giá
đ thc hin hay không, các nhà phân tích thng hay dùng tiêu chí giá tr hin ti
ròng (NPV) và sut sinh li ni ti (IRR). Theo tiêu chí này, mt d án đc xem là
kh thi nu giá tr hin ti ròng ca d án ln hn hoc bng không , hay nói mt
cách khác giá tr hin ti ca li ích do d án to ra phi ln hn hoc bng giá tr
hin ti ca chi phí d án. Hin nay, chi phí c hi kinh t ca vn (EOCK) thng
đc dùng làm sut chit khu đ xác đnh giá tr hin ti ròng kinh t ca d án.
Do vy, c tính mt sut chit khu kinh t chính xác và phù hp không ch có ý
ngha quyt đnh tính kh thi ca d án mà còn nh hng ln đn vic s dng và
phân b hiu qu ngun lc kinh t. Mt sut chit khu kinh t quá cao s có th
loi b các d án công tt, có tác đng rng ln đn xã hi. Ngc li, vi mt sut

- 2 -
chit khu quá thp s to điu kin cho các d án xu tr nên kh thi và làm lãng
phí ngun lc kinh t. Ngoài ra, chi phí c hi kinh t ca vn còn có tác đng đn
vic chn la công ngh cho mt d án. Chi phí vn thp s khuyn khích các nhà
đu t s dng các công ngh thâm dng vn so vi các công ngh thâm dng lao

đng hay thâm dng nhiên liu.
Vi mt tm quan trng nh vy, vic xác đnh mt mc chi phí c hi kinh t sao
cho chính xác và phù hp là vô cùng cn thit. Tuy nhiên, ti Vit Nam hin nay,
vic xác đnh chi phí c hi kinh t ca vn còn mang tính ch quan và không da
trên mt c s lý thuyt vng chc. Trong các d án đu t ti Vit Nam, khi tin
hành tính giá tr hin ti ròng kinh t ca d án, ngi ta thng hay gi đnh chi
phí c hi kinh t ca vn bng vi chi phí c hi kinh t ca vn đc các t chc
vin tr nh Ngân hàng Th gii (WB) hay Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB) áp
dng cho các nc đang phát trin và dao đng trong khong t 8% đn 15% tùy
tng ngành, lnh vc (Juzhong Zhuang, Zhihong Liang, Tun Lun And Franklin De
Guzman (2007), [17]). i vi các d án đin, sut chit khu kinh t theo giá thc
đc khuyn cáo dùng trong thm đnh là 10% (Quyt đnh s 2014-BCN, [7]). i
vi các d án giao thông, khi tin hành thm đnh tính kh thi v mt kinh t, ngi
ta thng hay dùng sut chit khu kinh t thc là 12% (Ngân Hàng Phát Trin
Châu Á (ADB) (2007), Báo cáo t vn h tr k thut, [5]). Vic la chn và áp
dng các sut chit khu kinh t nh vy s có kh nng đa đn nhng kt qu
thiu chính xác trong thm đnh tính kh thi v mt kinh t ca d án. Chính vì l đó,
nghiên cu này nhm c lng mt cách chính thc chi phí c hi kinh t ca vn
 Vit Nam.
1.2 Câu hi chính sách và mc tiêu nghiên cu
Câu hi chính sách: Trc thc t ca vic s dng sut chit khu kinh t trong
thm đnh tính kh thi v mt kinh t ca d án hin nay, câu hi chính sách trong
nghiên cu này là: “ Sut chit khu kinh t trong thm đnh tính kh thi v mt
kinh t ca d án  Vit Nam hin nay là bao nhiêu?”

- 3 -
Mc tiêu nghiên cu: Da trên mt khung lý thuyt vng chc, mang tính thc
nghim và các s liu thng kê sn có, mc tiêu ca nghiên cu này nhm c tính
chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam.
1.3 Phm vi nghiên cu

Nghiên cu này nhm c tính chi phí vn trên quan đim kinh t cho nn kinh t
Vit Nam trong nhng nm gn đây: 2005-2007. Tác gi không th c tính chi phí
vn cho nm 2008 và 2009 vì hai lý do chính:
• Bt n v mô khin lm phát tng cao bt thng do vy s làm sai lch kt
qu c tính
• Mt s s liu cha đc Tng cc Thng kê tính toán và công b
1.4 Cu trúc lun vn
Ngoài li cam đoan, danh mc các ch vit tt, danh mc các bng, danh mc các
hình v, ph lc và tài liu tham kho, lun vn có kt cu gm nm phn:
Chng 1: M đu: Ni dung phn này gii thiu khái quát v chi phí c hi kinh
t ca vn, đng thi nêu lên tm quan trng ca chúng cng nh tính cp thit ca
đ tài, câu hi chính sách, mc tiêu và phm vi đ tài nghiên cu.
Chng 2: Phng pháp nghiên cu: Ni dung phn này trình bày tóm tt ý
tng ca mt s phng pháp c tính chi phí c hi kinh t đang đc áp dng,
u đim và nhc đim ca nhng phng pháp này, t đó làm c s đ chn la
đc phng pháp hp lý áp dng trong nghiên cu. Da trên phng pháp đã đc
chn la, tin hành thit lp công thc tính chi phí c hi kinh t ca vn. Ngoài ra,
trong phn này cng trình bày tóm tt các công trình nghiên cu thc nghim v
EOCK s dng cùng mt khung phân tích trong nhng nm gn đây: c tính chi
phí c hi kinh t ca vn  Indonexia và  Philippines.

- 4 -
Chng 3: c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Vit Nam: Ni dung phn
này là áp dng đúng khung phân tích đ c tính chi phí c hi kinh t ca vn. Tác
gi chia khu vc tit kim ra thành tit kim h gia đình, tit kim doanh nghip,
tit kim nc ngoài và tit kim chính ph. Khu vc đu t cng đc chia thành
đu t h gia đình, đu t doanh nghip và đu t chính ph. Bc tip theo tác gi
c tính sut sinh li, t trng, đ co giãn… cho tng khu vc, cui cùng áp dng
công thc đc thành lp trong chng 2 đ c tính chi phí c hi kinh t ca vn.
Chng 4: Phân tích đ nhy và so sánh chi phí c hi kinh t ca vn  Vit

Nam vi các nc khác: Ni dung phn này nhm gii thiu v s cn thit phi
phân tích đ nhy, đng thi tin hành phân tích đ nhy nhm xác đnh các yu t
tác đng mnh đn kt qu nghiên cu. Bc tip theo, tác gi tin hành so sánh kt
qu nghiên cu vi chi phí vn  mt s quc gia khác.
Chng 5: Kt lun và kin ngh: Da trên các phân tích  chng 2, c tính
thc nghim trong chng 3 và kt qu phân tích đ nhy trong chng 4, tác gi
đa ra kt lun nghiên cu và mt s kin ngh.














- 5 -
Chng 2
PHNG PHÁP NGHIÊN CU
2.1 Tóm lc các phng pháp c tính chi phí c hi kinh t ca vn
Hin nay có rt nhiu phng pháp đ c tính chi phí c hi kinh t ca vn trong
nn kinh t. Mc dù cha th thng nht đc phng pháp duy nht có th áp dng
chung cho tt c các nn kinh t, nhng mt s phng pháp đã th hin đc u
đim vt tri và đc nhiu nhà kinh t ng h cng nh áp dng ph bin trong
các c tính chi phí c hi ca vn (Glenn P. Jenkins

1
& Arnold C. Harberger
(1998),[2]).
Phng pháp th nht: Mt s nhà kinh t cho rng chi phí kinh t ca vn phi
bng vi sut sinh li t đu t ca khu vc t nhân (Jack Hirshleifer, James C.
Dehaven, và Jerome W. Milliman (1960), [16]). C s cho lp lun này là sut sinh
li t đu t trong khu vc t nhân thng cao hn khu vc công. Do đó, nu chính
ph mun s dng hiu qu ngun lc kinh t trong xã hi thì phi đm bo vic
đu t đc thc hin vào các d án có sut sinh li cao nht, hay nói cách khác,
chính ph phi đu t vào khu vc t nhân. Tuy nhiên, nhc đim ca phng
pháp này là cha tính đn s điu chnh trong phân b ngun vn và tác đng ca
chúng.
Phng pháp th hai: Theo các tác gi Little, Mirrlees, Van der Tak và Squire
((1974),[15]), chi phí kinh t ca vn bng vi lãi sut k toán. Theo h, lãi sut k
toán là sut sinh li biên c lng t các d án thuc khu vc công. Lãi sut k
toán này thay đi theo nhu cu đu t ca các d án công. Khi cu đu t ca các
d án công tng lên thì lãi sut k toán yêu cu cng tng và ngc li. Nhc đim
ca phng pháp này là lãi sut k toán ch có th đm bo đc nhng d án tt


1
Glenn P. Jenkins hin là giáo s kinh t ca trng đi hc Queens, Canada. Ông tng tham gia ging dy
ti trng đi hc ni ting Harvard. Jenkins chuyên v các lnh vc tài chính công, thm đnh d án, kinh t
phát trin. Ông có nhiu công trình nghiên cu v c tính chi phí c hi kinh t ca vn cho các quc gia
nh: Indonexia, Canada, Philiphine…

- 6 -
nht đc đ xut trong khu vc công mà không đm bo đc ngun vn s phân
b ti u gia khu vc t và khu vc công.

Phng pháp th ba: Theo các tác gi Dasgupta, Marglin, Sen và Feldstein ((1972),
[21]), chi phí kinh t ca vn bng t sut s thích tiêu dùng xã hi theo thi gian,
nhng phi điu chnh bng giá m (shadow price) ca đu t đ phn ánh đc
vic loi b đu t t nhân vn có sut sinh li xã hi cao hn tiêu dùng hin ti.
u đim ca phng pháp này là phn ánh vn đc s dng trong khu vc công
thng có chi phí c hi liên quan đn c tiêu dùng hin ti b trì hoãn ln đu t t
nhân b b qua. Tuy nhiên, nhc đim ca phng pháp này là cách tính phc tp,
nht là khi c tính giá m ca đu t theo tiêu dùng (Pinv)
2
.
Phng pháp th t: Theo Arnold C. Harberger ((1968), [14]), chi phí kinh t ca
vn bng vi giá tr bình quân trng s t nng sut biên ca vn trong đu t khu
vc t nhân và sut sinh li mà nhng ngi tit kim nhn đc đ trì hoãn tiêu
dùng hin ti sang tiêu dùng tng lai. Phng pháp này đc cng c bi công
trình v lý thuyt ca Sandmo và Dreze ((1971), [13]). u đim ca phng pháp
này là:
• Khung lý thuyt vng mnh
• D thc hin: không cn c lng nhiu giá m ca đu t (Pinv) nh
trong phng pháp th ba
• D hiu: C các nhà kinh t hoc không chuyên v kinh t cng có th nm
đc khung lý thuyt
• D ng dng: S dng s liu thng kê sn có và s liu điu tra đ c
lng thc nghip
Chính vì nhng u đim nêu trên, do đó đây là phng pháp ph bin nht.



2
Pinv đc gi là giá m ca đu t tính theo tiêu dùng và đc tính bng cách chit khu sut sinh li
tng lai t khon đu t bng t l s thích tiêu dùng theo thi gian.

- 7 -
2.2 Thit lp công thc c tính chi phí c hi kinh t ca vn
Chính vì nhng u đim ca phng pháp th t, tác gi s dng phng pháp này
đ c tính chi phí c hi kinh t ca vn ti Vit Nam.
Theo phng pháp này, vic c tính chi phí c hi kinh t ca vn da trên c s
c tính chi phí c hi kinh t ca vic huy đng các ngun lc tài chính t các khu
vc trong nn kinh t đ tài tr cho d án.
2.2.1 Xác đnh lãi sut th trng
Hình 2.2.1.1: Xác đnh lãi sut th trng
Ngun: Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger (1998), Phân tích chi phí và li
ích cho các quyt đnh đu t, Vin phát trin quc t Harvard (HIID), [2].
Do lãi sut trên th trng vn luôn b bin dng bi các loi thu, phí, l phí, các
khon bù ri ro, tr cp và lm phát… nên không phn ánh đc mc sn lòng tit
Q
o

r
i
m

%
Lãi sut và sut sinh li
S(r’) Sut sinh li trc
thu ca ngi tit kim
S(r)Sut sinh li sau
thu ca ngi tit kim
π

D

I(
π
) Sut sinh li
trc thu t đu t
I(i
m
) Sut sinh li
sau thu t đu t
Lng đu t và tit kim

- 8 -
kim ca ngi dân và sut sinh li đc to ra t đu t. Chính vì l đó khi cho
vay hoc đi vay, ngi tit kim cng nh đu t đu phi tính đn các loi thu và
các bin dng khác khi tham gia th trng vn.
Hình 2.2.1.1 minh ha cách xác đnh lãi sut th trng cho tình hung mà nhng
ngi tit kim phi np thu thu nhp cá nhân đi vi thu nhp t tin lãi và nhng
ngi đi vay phi np thu thu nhp doanh nghip t khon thu nhp ca đu t.
ng S(r) biu din mi quan h gia lng cung tin tit kim và sut sinh li
sau thu (r) nhn đc t tit kim. ng này cho bit sut sinh li ròng mà nhng
ngi tit kim ti thiu phi nhn đc trc khi h trì hoãn tiêu dùng hin ti
sang tiêu dùng trong tng lai. Vi thu thu nhp, thì ngi tit kim thc ra đòi hi
mt sut sinh li ln hn (r’), đ đ cho phép h sau khi np thu thu nhp trên
phn thu nhp t lãi, thì sut sinh li còn li chính là (r). ng tit kim bao gm
c các khon thu đánh trên thu nhp lãi đc biu din bng đng S(r’).
Tng t nh tit kim, đng I(
π
) biu din mi quan h gia lng cu đu t và
sut sinh li trc thu thu nhp doanh nghip. Khi các nhà đu t phi np thu
thu nhp doanh nghip thì h s chi ít vn cho đu t hn. ng I(i
m

) biu hin
sut sinh li ròng mà các nhà đu t k vng s nhn đc sau khi np thu thu
nhp doanh nghip. Trong tình hung này, lãi sut th trng (i
m
) s đc xác đnh
bi đng tit kim trc khi np thu thu nhp cá nhân S(r’) và đng cu đu t
sau thu I(i
m
).
2.2.2 Thit lp công thc
Hình 2.2.2.1 mô t tác đng ca d án mi lên th trng vn đang  mc cân bng,
(D) là đim cân bng th trng vi lãi sut i
m
và lng vn Q
0
.  đim này, sut
sinh li kinh t biên t đu t tng thêm trong nn kinh t là
π
và sut sinh li sau
thu ca tit kim là r.  tài tr cho d án, chúng ta tin hành huy đng trên th
trng vn mt lng tin là (Q
S
– Q
I
).

- 9 -
Hình 2.2.2.1: Chi phí c hi kinh t ca các ngun vn công
Ngun: Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger (1998), Phân tích chi phí và li
ích cho các quyt đnh đu t, Vin phát trin quc t Harvard (HIID),[2].

iu này s làm cho đng cu vn đu t trong nn kinh t chuyn dch t I(i
m
)
lên I(i’
m
). Tuy nhiên giá tr ca nhng ngun vn đ đu t  ni khác trong nn
kinh t và các sut sinh li sau thu ca chúng đc đo bi đng I(i
m
) và các sut
sinh li trc thu đc đo bi đng I(
π
). Cu vn tng do d án s làm cho lãi
sut th trng tng t i
m
đn i’
m
, t đó thúc đy ngi dân và các t chc tit kim
nhiu hn (trì hoãn tiêu dùng) mt lng là (Q
S
- Q
0
). ng thi, lãi sut th trng
cao hn s làm các nhà đu t gim đu t mt lng là (Q
I
– Q
0
).
Chi phí kinh t ca vic trì hoãn tiêu dùng bng din tích Q
0
EFQ

S
. ây là giá tr
tng ng vi sut sinh li sau thu mà ngi tit kim nhn đc t lng tin tit
kim gia tng ca h. Li ích này đc đo bng din tích nm bên di đng S(r),
B
Q
o

r
i
m

%
Lãi sut và sut sinh li
π
’
S(r’) Sut sinh li trc
thu ca ngi tit kim
Lng đu t và tit kim
S(r)Sut sinh li sau
thu ca ngi tit kim
I(i
m
) Sut sinh li
sau thu t đu t
I(
π
) Sut sinh li
trc thu t đu t
C

Q
I
Q
S
I(i’
m
) Sut sinh li sau
thu t đu t khi có d án
π

i’
m

D
T
F
A
E

- 10 -
gia Q
0
và Q
S
. u t b ct gim có tng chi phí c hi kinh t đc đo bng din
tích di đng I(
π
). Chi phí c hi này bao gm c chi phí ròng đi vi các nhà
đu t phi ct gim đu t, đc đo  di đng I(i
m

), cng vi mt mát thu
doanh nghip. Trong hình 2.2.2.1, chi phí c hi này đc biu th bng din tích
Q
I
BCQ
0
, trong đó Q
I
ADQ
0
là chi phí ròng đi vi nhà đu t phi ct gim đu t
và ABCD biu hin lng thu tht thu ca chính ph.
Tng giá tr chi phí vn = Chi phí trì hoãn tiêu dùng ca vic tit kim tng thêm
(dtQ
0
EFQ
S
) + Chi phí ct gim đu t (dtQ
I
BCQ
0
)
T l chi phí vn = (Tng chi phí vn)/(Lng vn d án huy đng)
= Bình quân trng s ca r và
π
, vi trng s là chi phí trì hoãn
tiêu dùng và chi phí ct gim đu t
Nh vy, v mt đi s, chi phí c hi kinh t ca vn (EOCK) đc xác đnh bng
công thc:
()

(
)
()()
*/ */
//
m
mm
rSi Ii
EOCK
Si Ii
π
∂∂ − ∂∂
=
∂∂ −∂∂
m
)
(2.2.2.1)
Trong đó
()
và
(
/
m
Si∂∂ /
m
I
i∂∂ ln lt th hin phn ng ca ngi tit kim và
các nhà đu t trc s thay đi lãi sut th trng do nhu cu vay vn tài tr cho
d án trên th trng vn tng lên.
Biu din di hình thc đ co giãn, phng trình (2.2.2.1) tr thành:

(
)
()
***/
*/
SI
TT
SI
TT
rI
EOCK
IS
επη
εη
−
=
−
S
(2.2.2.2)
Trong đó
S
ε
>0 là đ co giãn ca cung tit kim,
I
η
< 0 là đ co giãn ca cu đu t
theo nhng thay đi lãi sut, và
(
)
/

TT
I
S là t s ca tng đu t trên tng tit kim.

- 11 -
Khung phân tích nh trong hình 2.2.2.1 là phù hp cho mt đi tng tit kim
thun nht và mt đi tng đu t thun nht. Nhng trên thc t, khu vc tit
kim gm nhiu nhóm đi tng khác nhau vi lãi sut và đ co giãn tit kim khác
nhau. Tng t, khu vc đu t cng gm nhiu nhóm đi tng khác nhau vi sut
sinh li và đ co giãn đu t khác nhau. Hình 2.2.2.2 minh ha các nhóm tit kim
và đu t khác nhau trong nn kinh t.

Ngi đi vay-chi tiêu
1.H gia đình
2.Doanh nghip
- Doanh nghip nhà nc
- Doanh nghip t nhân
- u t trc tip nc ngoài
3.Chính ph
Vn
Các t
chc và th
trng
tài
chính
Vn
Ngi tit kim-cho vay
1. H gia đình
2. Doanh nghip
3. Chính ph

4. Ngi nc ngoài
Hình 2.2.2.2: S đ cu ni gia tit kim và đu t
Ngun: Mishkin (2004), The Economics of Money, Banking and Financial Market,
7th, pp.24,[18].
Trong phng trình (2.2.2.2), nu gp tt c các nhóm ngi tit kim thành mt
khu vc và tt c các nhóm đu t cng thành mt khu vc, thì đ co giãn tng gp
ca cung tit kim và đ co giãn tng gp ca cu đu t có th đc tính bng
công thc sau:
(
1
/
m
SS
iiT
i
SS
εε
=
=
∑
)
)
(2.2.2.3)
(
1
/
n
II
jjT
j

I
I
ηη
=
=
∑
(2.2.2.4)
Trong đó
S
i
ε
là đ co giãn cung ca nhóm tit kim th i và
(
là t l tit
kim do nhóm này cung cp,
)
I
/
iT
SS
j
η
là đ co giãn cu ca nhóm nhà đu t th j và
(
/
jT
)
I
I là t l đu t do nhóm này yêu cu.

- 12 -
Thay th công thc (2.2.2.3) và (2.2.2.4) vào công thc (2.2.2.2), ta đc công thc
tính chi phí kinh t ca vn nh sau:
()
()
()
()
11
11
*/ * */ *
*/ */
mn
SI
iiTi jjT
ij
mn
SI
iiT jjT
ij
SS r I S
EOCK
SS I S
j
ε
ηπ
εη
==
==
−
=

−
∑∑
∑∑
(2.2.2.5)
2.2.3 Chi phí kinh t biên ca vay nc ngoài (MEC
f
)
i vi mt nn kinh t đóng, do ngun vn nc ngoài không th tham gia vào th
trng vn trong nc nên không cn xét đn ngun vn nc ngoài. Tuy nhiên,
đi vi mt nn kinh t m, đu t trc tip nc ngoài và nhng khon vay n
nc ngoài đu th hin dòng tin tit kim t nc ngoài chy vào, t đó làm tng
các ngun lc sn có cho đu t. Khi cu đi vi các ngun vn có th đu t tng
lên s làm cho lãi sut th trng tng, điu này không ch khuyn khích các c dân
trong nc tiêu dùng ít đi và tit kim nhiu hn, mà còn thu hút tit kim ca nc
ngoài. Mt khác, do lãi sut tng lên cng làm tng chi phí đi vi trng hp đi
vay nc ngoài. Lãi sut tng cao này không ch đc tr đi vi nhng d án vay
thêm, mà còn phi tính vi tt c các khon n nc ngoài có lãi sut thay đi c
trong hin ti và trc đó.
Nu d án đi vay nc ngoài vi lãi sut (r
f
), thì lãi sut này ch th hin chi phí vay
trung bình. Chi phí biên phù hp đc tính bng tng chi phí vay mt đn v b
sung và gánh nng tài chính ph tri đi vi tt c các khon vay khác ng vi lãi
thay đi.
Hình 2.2.3.1 mô t tình hung th trng vay n nc ngoài đi vi mt quc gia
đang  mc cân bng, lng tin đi vay nc ngoài là Q
o
và lãi sut vay n nc
ngoài là
0

f
r
. Khi cu vay vn nc ngoài ca quc gia tng mt lng (Q
1
- Q
0
), làm
đng cu vn nc ngoài dch chuyn t (
0
f
D ) lên (
1
f
D ). Lúc này lãi sut vay nc

- 13 -
ngoài tng lên
1
f
r
. Tuy nhiên, lãi sut cao hn này không ch đc tr trên khon
vay nc ngoài ca nm nay mà cho tt c các khon vay nc ngoài có lãi sut th
ni (c hin ti và trc đó). Do đó, chi phí kinh t biên ca vic đi vay nc ngoài
không phi do đng cung tit kim nc ngoài quyt đnh, mà do đng chi phí
kinh t biên (MEC) nm bên trên đng cung đó.
%
M
EC

Hình 2.2.3.1: Chi phí kinh t biên ca vic đi vay nc ngoài

Ngun: Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger (1998), Phân tích chi phí và li
ích cho các quyt đnh đu t, Vin phát trin quc t Harvard (HIID), [2].
Chi phí biên kinh t thc ca dòng vn nc ngoài (MEC
f
) có th đc th hin
thông qua phng trình sau:

1
*(1 )* 1 *
ff
r
f
f
MEC t
φ
ε
⎡⎤
⎛⎞
=− +
⎢⎥
⎜⎟
⎜⎟
⎢⎥
⎝⎠
⎣⎦
(2.2.3.1)
Trong đó:
1
%
M

EC
C
S
0
%
M
EC
f
B

1
r
f
D
1
f
D
A
0
r
f
0
D
f
Q
0

Q
1
Lng tin đi vay t nc ngoài

- 14 -
• r
f
: là lãi sut thc trên khon vay nc ngoài
• t
f
: là thu sut thu thu ti ngun trên các khon tr lãi ra nc ngoài.
•
φ
: là t s ca [ tng n nc ngoài vi lãi sut phn ng theo nhng thay
đi ca lng tin vay nc ngoài hin ti] trên
[Tng n vay nc ngoài].
•
f
ε
: là đ co giãn ca cung vn nc ngoài.
Tuy nhiên, lãi sut trên th trng vn đu là lãi sut danh ngha nên phng trình
(2.2.3.1) có th đc vit li nh sau:
*(1 )
1
*1 *
1
Pf
ff
f
Pf
f
itg
MEC

g
φ
ε
⎡
⎤
⎛⎞
⎡⎤
−−
=+
⎢
⎥
⎜⎟
⎢⎥
⎜⎟
+
⎢⎥
⎢
⎥
⎣⎦
⎝⎠
⎣
⎦
(2.2.3.2)
Trong đó:
• i
f
: là lãi sut danh ngha trên khon vay nc ngoài.
• g
pf
: là lm phát nc ngoài

2.3 D liu đ c tính EOCK
Da theo khung lý thuyt này, đ c tính EOCK thc nghim, ta phi c lng
các thông s sau:
Bng 2.3.1: Tóm tt các thông s cn xác đnh đ tính EOCK
Sut sinh li T trng  co giãn
Tit kim
- H gia đình
- Doanh nghip
- Chi phí kinh t biên ca
huy đng vn nc ngoài
- Chính ph
- H gia đình
- Doanh nghip
- Vn nc ngoài

- Chính ph
- H gia đình
- Doanh nghip
- Cung vn nc
ngoài
- Chính ph
u t
- H gia đình
- Doanh nghip
- Chính ph
- H gia đình
- Doanh nghip
- Chính ph
- H gia đình
- Doanh nghip

- Chính ph

- 15 -
2.4 Các công trình nghiên cu thc nghim v EOCK s dng cùng mt
khung phân tích trong nhng nm gn đây
2.4.1 Chi phí c hi kinh t ca vn  Indonexia

Glenn P. Jenkins và El-Hifnawi (1993) đã c tính chi phí c hi kinh t ca vn
cho Indonexia nm 1993. Áp dng đúng khung phân tích trình bày  trên, Jenkins &
El-Hifnawi bt đu bng vic chia các nhà đu t và tit kim ra thành tit kim h
gia đình, tit kim doanh nghip, tit kim chính ph và tit kim nc ngoài. T h
thng tài khon quc gia, h tính toán đc t trng đu t và tit kim ca tng
nhóm, nh trình bày trong ct 1, bng 2.4.1.1.
Bc tip theo, Jenkins & El-Hifnawi tính toán sut sinh li đu t danh ngha biên
cho tng nhóm vi gi đnh, ti thiu thì sut sinh li t đu t cng bng lãi sut đi
vay. i vi h gia đình, Jenkins & El-Hifnawi đã c tính sut sinh li đu t
danh ngha sau thu là 23% - lãi sut trung bình đi vi các khon vay cho doanh
nghip nh. Sut sinh li danh ngha biên đi vi các doanh nghip là 19%. u t
ca chính ph đc gi đnh là đc lp vi lãi sut.
V phía tit kim, Jenkins & El-Hifnawi đã dùng lãi sut tin gi sáu tháng là 16%
đ làm thc đo lãi sut tit kim h gia đình. i vi doanh nghip, h c tính
sut sinh li trên vn t có (ROE) là 18,9%. Tit kim ca chính ph đc gi đnh
là đc lp vi lãi sut. Cui cùng, Jenkins & El-Hifnawi đã c tính chi phí vay
nc ngoài là lãi sut LIBOR cng 3% và bng 9,28%.
Bc tip theo, Jenkins & El-Hifnawi tính sut sinh li gp cho nhà đu t và sut
sinh li ròng cho ngi tit kim. i vi h gia đình, Jenkins & El-Hifnawi bt
đu vi sut sinh li danh ngha trc thu 23%. Vi gi đnh chi phí lãi vay bng
30% trên tng sut linh li, thu thu nhp là 15%, h c tính gánh nng thu là
[GR – (0,30 x GR)] x 0,15, và biu th sut sinh li sau thu nh sau: 0,23 = GR –
Thu = GR – [GR – (0,30 x GR)] x 0,15. Gii phng trình trên h tính đc sut

- 16 -
sinh li gp (GR) bng 25,7%. Tng t, đi vi khu vc doanh nghip, vi lãi sut
vn vay là 19%, thu sut thu nhp 25% và thu giá tr gia tng tng đng vi
10% li nhun, h c tính đc sut sinh li là 25,6%. Sau đó, Jenkins & El-
Hifnawi đã dùng phng trình sau đ tính sut sinh li danh ngha gp c thu: GR
= 0,19/ [(1-VAT)*(1 – MTR + %D*MTR)], vi %D là t l tr lãi tính bng phn
trm ca li nhun gp và MTR là thu sut biên. i vi ngi tit kim, Jenkins
& El-Hifnawi đn gin đã tr thu khi sut sinh li gp đ tính ra sut sinh li
ròng.
Bng 2.4.1.1: Tóm tt kt qu c tính chi phí c hi kinh t ca vn  Indonexia


Khu vc
T
trng
(%)
Sut
sinh
li
danh
ngha
(%)
Thu
sut
thu
nhp
(%)
Sut
sinh

li đ
tính
EOCK
(%)
Lm
phát
(%)
Sut
sinh
li
thc
(%)

co
giãn
Wi
(%)
Sut
sinh
li
gia
quyn
(%)

1 2 3 4 5 6 7 8 9
Khu vc đu t

H gia đình 19,7 23.0 15.0 25.7 7,5 16,9 -1,0 13,4 2,28
Doanh nghip 56,8 19,0 25,0 25,6 7,5 16,8 -1,0 38,7 6,51
Chính ph 23,5

Khu vc tit kim

H gia đình 33,6 16,0 15,0 13,6 7,5 5,6 0,5 11,5 0,65
Doanh nghip 41,1 18,9 25,0 14,2 7,5 6,2 0,5 14,0 0,87
Chính ph 8,9
Nc ngoài 16,4 9,3 0,0 9,3 5,0 5,3 2,0 22,4 1,19

EOCK 11,50
Ngun: Glenn P. Jenkins & El-Hifnawi (1993), [18].
Cui cùng, h điu chnh mi mc sut sinh li theo lm phát bng cách s dng
phng trình
(
(1 )
n
r
ri
r
i
−
=
+
)
; trong đó r
r
là lãi sut thc, r
n
là lãi sut danh ngha và (i) là