Một số giải pháp hoàn thiện khả năng hội nhập của kế toán Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j



LÊ TH THNG THNG


MT S GII PHÁP HOÀN
THIN KH NNG HI NHP CA
K TOÁN VIT NAM

Chuyên ngành: K toán – Kim toán
Mã s:60.34.30




LUN VN THC S

NGI HNG DN: PGS.TS.VÕ VN NH





THÀNH PH H CHÍ MINH – 2010

Tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn PGS.TS Võ Vn Nh, ngi đã tn
tình hng dn và giúp đ tôi hoàn thành tt lun vn này. Cám n các thy, các
cô Khoa K toán - Kim toán Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh
đã truyn đt cho tôi nhng kin thc quý báu trong thi gian tôi hc tp ti
trng.
Tôi cng xin trân trng cám n Khoa K toán - Kim toán, Phòng qun lý
đào to sau đi hc Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh đã h tr
đ tôi hoàn thành tt lun vn tt nghip cng nh hoàn thành chng trình hc
ti trng.


Tác gi
Lê Th Thng Thng

Tôi xin cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu khoa hc ca
riêng tôi. Các phân tích, s liu và kt qu nêu trong lun vn là hoàn toàn trung
thc và có ngun gc rõ ràng.


Tác gi


Lê Th Thng Thng



















DANH SÁCH CÁC T VIT TT

GAAP : Nguyên tc k toán đc chp nhn chung
IFRS : Chun mc báo cáo tài chính quc t
WB : Ngân hàng th gii
IMF : Qu tin t th gii
IAS : Chun mc k toán quc t
SEC : y ban giao dch chng khoán Hoa K
EU : Th trng chung châu Âu
US.GAAP : Nguyên tc k toán đc chp nhn chung ca Hoa K
IASC : y ban chun mc k toán quc t
IASB : Hi đng chun mc k toán quc t
FASB : Hi đng chun mc k toán tài chính M
EC : y ban châu Âu
IFAC : Liên đoàn k toán quc t
BCTC : Báo cáo tài chính
BTC : B tài chính
TKKT : Tài khon k toán
VAA : Hi k toán Vit Nam
VACPA : Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam
VAS : Chun mc k toán Vit Nam
WTO : T chc thng mi th gii

MC LC

LI M U
CHNG 1:
TNG QUAN V H THNG K TOÁN VÀ QUÁ TRÌNH HOÀ
HP, HI T CA K TOÁN QUC T
1.1 Tng quan v h thng k toán 04
1.1.1 nh ngha k toán 04
 Mt s đnh ngha v k toán trên th gii 04
 nh ngha v k toán  Vit Nam 04
1.1.2 H thng k toán và các yu t cu thành k toán 05
1.1.3 Bn cht ca k toán và thông tin k toán 05
1.1.4 Vai trò ca thông tin k toán và nhu cu s dng thông tin k toán 06
1.1.5 Các nhân t tác đng đn thông tin k toán quc gia 08
1.1.5.1 Môi trng vn hoá 08
1.1.5.2 Chính sách thu 09
1.1.5.3 H thng pháp lut 10
1.1.5.4 Môi trng kinh doanh 11
1.2 Quá trình hi t và hoà hp ca k toán trên th gii 12
1.2.1 Lch s ca h thng thông tin k toán trên th gii 12
1.2.1.1. Thi C đi 12
 K toán khu vc Lng Hà 12
 K toán  Ai Cp, Trung Hoa, Hy Lp và Roma c đi 13
1.2.1.2. Thi Trung i 14
1.2.1.3 Thi Cn đi và đng đi 14
1.2.2 Quá trình hoà hp và hi t ca k toán trên th gii 15
1.2.2.1 Quá trình hi t k toán toàn cu ca Hoa K 17
1.2.2.2 Quá trình hi t k toán toàn cu ca Châu Âu 19
1.2.2.3 Quá trình hi t k toán ca các nn kinh t mi ni, và nn kinh t chuyn
đi 19

1.2.2.4 So sánh quá trình hi t k toán ca các quc gia trong khu vc và trên th
gii, rút ra bài hc cho Vit Nam 21
1.3 C s lý thuyt, thc tin và pháp lý ca quá trình hi t và hoà hp 22
1.3.1 Chun mc k toán quc t 22
1.3.2 Các t chc k toán quc t 23
1.3.2.1 Hi đng chun mc k toán quc t 23
1.3.2.2 Liên đoàn K toán Quc T IFAC (International Federation of Accountants) 24
1.3.2.3 Hi đng chun mc k toán tài chính (M)- FASB
(Finalcial Accounting Standard Board) 25
1.3.2.3 Liên đoàn k toán các nc ông Nam Á - AFA
(Asia Foundaton Accounting) 26
1.3.3 S cam kt ca các quc gia 26
KT LUN CHNG 1 28
CHNG 2:
ÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH HI NHP CA K TOÁN VIT NAM
2.1 Khái quát lch s hình thành và phát trin ca k toán Vit Nam 29
2.1.1 K toán Vit Nam giai đon 1954-1986 29
2.1.2 K toán Vit Nam giai đon 1986 đn nay 30
2.2 ánh giá H thng k toán Vit Nam qua tng giai đon 34
2.2.1Giai đon trc 1986 34
2.2.2 Giai đon t nm 1986 đn nay 35
2.3 Quá trình hi nhp ca H thng k toán Vit Nam so vi s phát phát trin
chung ca Th gii 36
2.3.1 Xét trên khía cnh môi trng pháp lý 36
2.3.2 Xét trên khía cnh lp, trình bày Báo Cáo Tài Chính 39
2.3.2.1 Nhng quy đnh chung 39
2.3.2.2 Trình bày và công b Báo cáo tài chính 40
2.3.3 Xét trên khía cnh đánh giá cht lng thông tin đc công b 40
2.3.4 Xét trên khía cnh trách nhim pháp lý đi vi thông tin đc công b 43
2.3.5 Xét trên khía cnh hot đng ngh nghip 45

2.4 Mt s đánh giá v
 h thng k toán doanh nghip Vit Nam trong mi quan
h hi nhp vi k toán quc t 46
2.4.1 Nhng thành tu đt đc ca h thng k toán Vit Nam trong nhng
nm qua 46
 H thng khuôn kh pháp lý đang trong quá trình xây dng
và hoàn thin 46
 Phát trin hot đng ngh nghip 47
 Thành lp th trng chng khoán 48
 Gia nhp các t chc k toán quc t 48
2.4.2 Nhng tn ti cn gii quyt và nguyên nhân nhng tn ti 48
 H thng k toán 48
 Chun mc k toán 50
 Hi ngh nghip 51
 ào to nhân lc 51
KT LUN CHNG 2 53
CHNG 3:
MT S GII PHÁP  HOÀN THIN KH NNG HI
NHP CA K TOÁN VIT NAM 54
3.1 Các mc tiêu hi nhp k toán Vit Nam 54
3.1.1 Mc tiêu tng quát 54
3.1.2 Mc tiêu c th 55
3.2 Các gii pháp tng cng kh nng hi nhp ca k toán Vit Nam 55
3.2.1 Gii pháp liên quan đn vn đ pháp quy v k toán áp dng chung. …55
3.2.1.1 Lut k toán 56
3.2.1.2 Chun mc k toán 57
3.2.1.3 Ch đ k toán. …59
 H thng tài khon 60
 H thng chng t 62
 H thng s sách 63

 H thng báo cáo 63
3.2.2 Lp, trình bày, công b thông tin k toán 65
3.2.3 Kim soát và đánh giá cht lng thông tin Báo cáo tài chính 65
3.2.4 Gii pháp liên quan vai trò hot đng ngh nghip 69
3.2.5 Giáo dc đào to ngun nhân lc ngành k toán 69
3.2.6 Nghiên cu các chính sách 70
3.3 Kin ngh
70
3.3.1 B tài chính 70
3.3.2 Hi ngh nghip 71
3.3.3 Các cá nhân, t chc hành ngh k toán 72
3.3.4 Chính sách đào to 72
KT LUN CHNG 3 74
KT LUN 75

TÀI LIU THAM KHO

PH LC
Ph lc 1: L hi t k toán Hoa K ( Theo Donald T. Nicolaisen)
Ph lc 2: Danh mc các chun mc báo cáo tài chính quc t (IFRS - International
financial reporting standards)
Ph lc 3: Danh mc các chun mc k toán quc t (IAS – International Accounting
standards)
Ph lc 4: Danh mc các hng dn, gii thích chun mc k toán Quc t (SIC –
Standing Interpretations Committee)
Ph lc 5: Danh mc 26 chun mc k toán Vit Nam
Ph lc 6: H thng tài khon k toán Vit Nam (Ban hành theo Quyt đinh s
15/2006/Q-BTC ngày 20/03/2006)
Ph lc 7: So sánh các khon mc trên bng cân đi k toán Vit Nam và IFRS
Ph lc 8: So sánh các khon mc trên báo cáo kinh doanh Vit Nam và IFRS

Ph lc 9: So sánh các khon mc trên Báo cáo lu chuyn tin t Vit Nam và IFRS



1
M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Vi lch s lâu đi, k toán đc coi có mi liên quan cht ch vi quá trình
phát trin sn xut, kinh doanh ca loài ngi. Nh vào k toán mà hot đng sn
xut, thng mi, dch v phát trin nhanh chóng. Ngày nay, trc xu th hi nhp
kinh t toàn cu, k toán không còn nm trong khuôn kh quc gia mà vt ra khi
biên gii tng quc gia. Trc thách thc ca toàn cu hóa, đòi hi mi quc gia
không ngng ci tin h thng k toán ca quc gia mình đ hi nhp và xa hn là
hi t vi các chun mc quc t (IAS/IFRS), các nguyên tc k toán quc t đc
chp nhp chung (GAAP), nhm tn dng nhng li th mà toàn cu hóa mang li
cho quc gia mình.
Vit Nam đng trc bi cnh nn kinh t đang trong quá trình hi nhâp vi
nn kinh t quc t, vn hành theo c ch th trng, phn đu hoàn thin nn kinh
t th trng. iu đó cho thy khung pháp lý và các nguyên tc chi phi hot đng
kinh t là mt yu t vô cùng quan trng. Phát trin kinh t vng mnh là mc tiêu
ca hu ht các quc gia trên th gii, đi vi Vit Nam con đng tin đn phát
trin kinh t có ngha không ngng “m ca”, thu hút vn đu t nc ngoài, gia
nhp th trng th gii, cùng tham gia vào sân chi chung bình đng. K toán là
công c qun lý nn kinh t, vic hoàn thin h thng k toán Vit Nam đ có th
hi nhp vi k toán quc t là mt yu t đóng vai trò quyt đnh trong vic thúc
đy thc hin các mc tiêu ca nhà nc đ ra trong giai đon tin phát trin này.
Ci cách đ có mt h thng k toán hot đng hiu qu, minh bch, phù hp vi
các quy tc, thông l k toán quc t, giúp cho Vit Nam tr thành đim đn hp
dn đi vi các nhà đu t cng nh giao thng vi th gii hiu qu và thun li
hn. ây không ch vì mc đích hi nhp kinh t mà còn là điu kin bt buc đ

tham gia th trng quc t. Vic ci cách k toán, hi nhp vi k toán th gii làm
nâng cao cht lng công tác k toán. ng thi đánh giá hiu qu kinh t chính
xác và minh bch hn. Quá trình hi nhp ca k toán Vit Nam là mt quá trình
dài đy th thách, vic đ xut các gii pháp hoàn thin kh nng hi nhp ca k


2
toán Vit Nam đi vi k toán quc t đóng vai trò quan trng trong tin trình hi
nhp nn kinh t. ó là lý do tôi chn đ tài: “Mt s gii pháp hoàn thin kh
nng hi nhp ca k toán Vit Nam” làm đ tài lun vn ca mình.
2. Mc tiêu nghiên cu
Tìm hiu v h thng k toán quc t, chun mc k toán quc t, quá trình
hi nhp và hi t ca k toán trên th gii, phân tích và đánh giá h thng k toán
Vit Nam nhm tìm ra nhng hn ch và đ xut các gii pháp hoàn thin kh nng
hi nhp ca k toán Vit Nam.
3. i tng và phm vi nghiên cu
 tài nghiên cu mt cách v mô các chính sách và ch đ k toán. Do hn
ch v thi gian và kinh phí đ tài này ch tp trung nghiên cu v k toán doanh
nghip.
 tài tp trung nghiên cu các vn đ sau:
 Tóm lc v quá trình phát trin ca h thng k toán trên th gii.
 Phân tích thc tin quá trình xây dng chun mc k toán quc t, quá
trình hoà hp và hi t ca k toán trên th gii.
 Phân tích các nhân t nh hng đn thông tin k toán ca các quc gia.
 Tóm lc v quá trình phát trin ca k toán Vit Nam, đánh giá quá trình
này  khía cnh chính sách k toán áp dng và s phù hp.
 Phân tích, đánh giá thc trng quá trình hi nhp ca k toán Vit Nam.
  xut các gii pháp tng cng kh nng hi nhp k toán Vit Nam.
4. Ý ngha khoa hc - thc tin ca đ tài
Nghiên cu v k toán quc t, chun mc k toán quc t, hot đng và vai

trò ca các hi ngh nghip k toán trên th gii t đó có cái nhìn tng quát v quá
trình hoà hp và hi t ca k toán quc t. ánh giá h thng k toán Vit Nam t
vic phân tích và xây dng các nguyên tc k toán, đn tình hot đng ca đi ng
k toán, vai trò ca các t chc ngh nghip.  xut các gii pháp thích hp nhm
hoàn thin kh nng hi nhp vi k toán quc t.



3
5. Phng pháp nghiên cu
- S dng phng pháp lun duy vt bin chng đ gii quyt và suy lun các
vn đ liên quan. t các vn đ trong bi cnh ca nó t đó đánh giá các mi quan
h nhm rút ra kt lun v vn đ đang đc đ cp.
- S dng phng pháp phân tích, so sánh, đi chiu các s liu, các s kin đ
nghiên cu.
- Thng kê các s liu đ minh chng cho các vn đ đc đ cp.
- S dng phng pháp tng hp đ đa ra các ý kin đ xut theo mc tiêu
nghiên cu ca đ tài.
6. B cc lun vn
Lun vn gm có 75 trang, 09 phc lc và 05 bng biu. Có kt cu nh sau:
- Phn m đu
Chng 1: Tng quan v h thng k toán và quá trình hoà hp, hi t ca k
toán quc t.
Chng 2: ánh giá quá trình hi nhp ca k toán Vit Nam.
Chng 3: Mt s gii pháp đ hoàn thin kh nng hi nhp ca k toán Vit
Nam
- Phn kt lun
- Tài liu tham kho
- Ph lc

4
CHNG 1
TNG QUAN V H THNG K TOÁN VÀ QUÁ TRÌNH
HOÀ HP, HI T CA K TOÁN QUC T

1.1 Tng quan v h thng k toán
1.1.1 nh ngha k toán
Tùy theo tng giai đon và tính cht đc trng  mi quc gia mà có các khái
nim khác nhau v k toán.
 Mt s đnh ngha v k toán trên th gii
- Theo nhà kinh t hc ni ting ngi Pháp J.Furaste: “K toán là lnh vc
khoa hc hin đi vi mc đích tính toán giá tr tài sn ca doanh nghip, đng thi
xác đnh giá tr ca vn đu t”.
- Theo Sokolov, mt chuyên gia hàng đu v k toán ti Nga: “K toán là ngôn
ng ca các ký hiu cng nh quy c s dng và đc to ra vi mc đích làm
thay th các đi tng thc t bng các ký hiu, các biu tng cho phép phn
ánh trung thc hot đng kinh doanh cùng các kt qu ca hot đng kinh doanh
đó”.
- Hip hi K toán Hoa K thì cho rng: “K toán là mt tin trình ghi nhn,
đo lng, cung cp các thông tin kinh t nhm h tr cho các đánh giá và các quyt
đnh ca ngi s dng thông tin”.
- Liên đoàn k toán quc t (IFAC): “K toán là ngh thut ghi chép, phân

loi, tng hp theo mt cách riêng nhng khon tin, các nghip v và các s kin
mà chúng có ít nht mt phn tính cht tài chính và trình bày kt qu ca nó”.
 nh ngha v k toán  Vit Nam
K toán là vic thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp thông tin kinh
t tài chính di hình thc giá tr, hin vt và thi gian lao đng.
K toán tài chính là vic thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp thông
tin kinh t tài chính bng báo cáo tài chính cho đi tng có nhu cu s dng thông
tin ca đn v k toán.


5
K toán qun tr là vic thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp thông
tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun tr, quyt đnh kinh t, tài chính trong ni b
đn v [Lut K toán - s 03/2003/QH11 ngày 17/06/2003].
Theo tôi mc dù có nhiu cách tip cn k toán  nhiu phng din khác nhau
song nó đu bao hàm chung là các hot đng thu thp, x lý thông tin nhm đa ra
các báo cáo v tình hình tài chính và kinh doanh ca các t chc, các doanh nghip.
1.1.2 H thng k toán và các yu t cu thành h thng k toán
H thng k toán là tt c các nhân t có tác đng đn thông tin k toán ca
đn v k toán. Bao gm các nhân t sau:
+ T chc b máy k toán
+ Lut k toán, lut thu chi phi
+ H thng chun mc k toán áp dng
+ Ch đ k toán áp dng
+ H thng chng t, s sách áp dng
+ Yu t qun lý, nhân lc…
1.1.3 Bn cht ca k toán và thông tin k toán
Bn cht k toán  mi quc gia tùy thuc vào hình thái kinh t xã hi  quc
gia đó. Tuy nhiên, nó bao gm các bn cht đc trng sau:
- K toán đc coi là ngôn ng kinh doanh hay kênh giao tip thông tin tài

chính (communicate financial information). Kt qu hot đng kinh doanh ca
doanh nghip đc th hin trên báo cáo tài chính, nó là “bc tranh” minh ho tình
hình vn đng ca các ngun vn, tài sn, doanh thu, chi phí…hay hiu qu hot
đng kinh doanh ca đn v k toán. Ngôn ng k toán là yu t quan trng bc
nht trong truyn thông kinh doanh. Da vào kênh truyn thông này mà các nhà
kinh doanh có th gp nhau, bt tay nhau cùng hp tác. Bn cht k toán là ngôn
ng kinh doanh, đc lý gii vì vai trò ca nó trong vic duy trì và x lý các thông
tin tài chính có liên quan, đáp ng yêu cu ca đn v k toán. Ngoài vic phn ánh
s dch chuyn ca các dòng tin, giám sát các khon doanh thu, chi phí, tài sn…
trong mt k k toán nht đnh, k toán còn là mt h thng các nguyên tc và công


6
c, bên cnh chc nng thit lp các báo cáo tài chính, ghi chép các nghip v
kinh t, nó còn đóng vai trò to ln trong vic tính hiu qu, chi phí, li nhun cho
các giao dch hin đi nh sát nhp, mua li, qun lý cht lng, phát trin, s dng
các h thng thông tin tài chính đ theo dõi hiu qu hot đng kinh doanh, chin
lc thu…Ngày nay, thut ng “k toán là ngôn ng kinh doanh” đc rt nhiu
các t chc ngh nghip trên th gii tha nhn.
- Bn cht k toán là h thng thông tin, hot đng k toán là quá trình mã hoá
các quan sát theo ngôn ng k toán thành các ký hiu thông qua các báo cáo ca h
thng và gii mã chúng đ truyn đt các kt qu v tình hình hot đng ca doanh
nghip. Quá trình này bao gm:
+ Giai đon thu thp thông tin: Thu thp và ghi nhn thông tin ban đu vào
chng t k toán.
+ Gia đon x lý thông tin: Da vào chng t k toán tin hành phân loi, x
lý và h thng hóa thông tin k toán.
+ Giai đon cung cp thông tin: Da vào thông tin k toán đã x lý đ lp báo
cáo phc v cho đi tng s dng thông tin.
H thng thông tin k toán giúp cho nhà qun lý xác đnh đc h đã  đâu,

đang đi đn đâu và s đi v đâu. Quan đim xem k toán là h thng thông tin nhn
mnh vai trò truyn đt thông tin ca h thng k toán.
- Phng tin phn ánh thc trng kinh t: K toán cng đc xem xét nh là
mt phng tin phn ánh thc trng kinh t hin hành. Da vào báo cáo k toán,
báo cáo tài chính mà nhà điu hành, nhà đu t và các đi tng liên quan có th
đánh giá đc thc trng tình hình kinh doanh ca doanh nghip cng nh tim
nng phát trin hoc các yu t dn đn ri ro trong tng lai.
1.1.4 Vai trò ca thông tin k toán và nhu cu s dng thông tin k toán
K toán ra đi gn lin vi quá trình tái sn xut xã hi. Nguyên lý k toán
đc hình thành t nhng quan sát và đo lng ca con ngi. Vai trò ca nó bt
đu hình thành khi con ngi chú ý đn hot đng thng mi. K toán thc hin
ghi chép các nghip v kinh t phát sinh, hình thái s khai nht là ghi li s lng


7
hàng hóa đc bán, tin công phi tr cho lao đng… K toán hình thành trc c
s ra đi ca h thng s hc, chính s giao thng buôn bán và nhng ghi chép k
toán đã phôi thai cho s ra đi ca h thng s hc
. Quá trình kinh doanh ca loài
ngi t khi con ngi trao đi hàng hóa qua li vi nhau cho đn khi hình thành
vt ngang giá chung là mt quá trình phát trin lâu dài. S ra đi ca tin t to điu
kin cho kinh doanh, thng mi ca loài ngi phát trin. Tin đc dùng đ đnh
giá tr ca tài sn và là phng tin thanh toán thun tin nht. Vì đc ng dng
rng rãi nên vic s dng đn v tin t đ làm c s chung là yu t c bn trong
quá trình phân tích kinh t, chính tr và xã hi. Do đó, tt c các ngành khoa hc xã
hi đu đòi hi thông tin đnh lng. K toán đáp ng nhu cu đi vi thông tin
đnh lng và nht là thông tin v tài chính.
+ Các nhà qun tr doanh nghip: Báo cáo k toán cung cp thông tin v tình
hình kinh doanh ca doanh nghip, các thông tin v doanh thu, chi phí…giúp cho
nhà qun lý có th đánh giá kh nng kinh doanh ca đn v. t ra các mc tiêu và

các bin pháp đ đt đc mc tiêu mt cách hp lý. Da vào thông tin k toán, các
nhà qun lý doanh nghip cng có th đánh giá đc hiu qu hot đng ca tng
b phn, t đó có quyt đnh phù hp cho vic phát trin b phn nào và ct gim
b phn nào nhm đm bo cho hiu qu ca tng th.
+ Ch s hu doanh nghip: Da vào thông tin k toán h có th đánh giá
đc mc đ sinh li ca đng vn, t đó có quyt đnh đu t hiu qu. ng thi
thông qua thông tin mà b phn k toán cung cp h có th đánh giá đc nng lc
ca các nhà qun lý doanh nghip tt hay xu.
+ Các nhà cho vay và cung cp dch v: iu mà các Ngân hàng cho vay
hoc các nhà cung cp dch v quan tâm là kh nng thanh toán ca đi tác. Ch có
thông tin k toán đáng tin cy mi có th cho h đc câu tr li chính xác.
+ Các nhà đu t: Thông tin v tình hình kinh doanh ca doanh nghip giúp
cho nhà đu t có quyt đnh đúng đn khi quyt đnh b vn đu t. iu này làm
hn ch ri ro cho các nhà đu t và nâng cao hiu qu hot đng ca nn kinh t.


8
+ C quan thu và nhà nc: C quan thu da vào thông tin k toán đ tính
thu. Các c quan chc nng khác nh thng kê, thng mi, đu t…dùng s liu
k toán tng hp t các doanh nghip ca toàn b nn kinh t đ đa ra chính sách
kinh t v mô phù hp vi chin lc phát trin.
1.1.5 Các nhân t tác đng đn thông tin k toán quc gia
Mi quc gia có hoàn cnh kinh t, xã hi, vn hoá riêng, đng thi quá trình
phát trin và mc đ phát trin cng không ging nhau. Do đó, h thng thng
thông tin k toán  mi quc gia, khu vc, lãnh th đu phát trin theo hng khác
nhau và nó b tác đng bi nhiu nhân t. Vì vy, vic nghiên cu v các nhân t
tác đng đn h thng thông tin k toán quc gia đ có cái nhìn hoàn thin hn cho
vn đ hi nhp k toán là rt cn thit. S khác bit ca k toán gia các quc gia
là do s khác bit v vn hóa, h thng pháp lut, h thng chính tr, quan đim v
môi trng kinh doanh…

Hình:1 Các nhân t nh hng đn thông tin k toán quc gia






1.1.5.1 Môi trng vn hoá
Có rt nhiu cách nhn đnh v vn hoá,  mi quc gia,  mi thi đi thì
cách nhìn nhn v khái nim vn hoá cng khác nhau. Nhng mt cách chung nht
vn hoá là tt c các phong tc, tp quán tn ti trong thi gian dài  mi quc gia.
ã có rt nhiu nghiên cu v s tác đng ca vn hóa quc gia lên h thng
thông tin k toán. Kt qu cho thy các quc gia có nn vn hóa khác nhau thì đnh
hng phát trin k toán có xu hng ph thuc rt nhiu v đc trng vn hóa ca
quc gia đó. Cng đng k toán quc t tht s quan tâm đn nhân t vn hóa nh
hng nh th nào đn h thng k toán, khi mà mc đích hng đn mt b k
Môi trng
kinh doanh

H thng
pháp lut
Chính sách
thu

Nn vn hóa

H
 thng
thông tin k
toán quc gia

9
toán toàn cu ngày càng cp bách, vic xem xét s du nhp ca mt h thng k
toán (IAS, IFRS) khác t bên ngoài tng tác nh th nào vi h thng k toán đã
tn ti ti các quc gia, có l điu này ch đc gii thích khi nghiên cu nhân t
vn hóa tác đng nh th nào đn thông tin k toán quc gia.
T nhng nm 1980, hàng lot các nghiên cu đã đc thc hin mà tiêu biu
là nghiên cu ca Geert Hofstede (1980), da trên nghiên cu ca Hofstede, Gray
(1988) nghiên cu và đa ra khuôn mu lý thuyt v s nh hng ca nhân t vn
hóa đn k toán, tip đó là các nghiên cu ca Willett m rng thuyt lý ca Gray
(1995). Hu ht các nghiên cu đu ch ra rng nhân t vn hóa nh hng rt ln
đn k toán. Có mt s đng thun rng k toán cn phi đc nghiên cu trong bi
cnh vn hóa, xã hi ca nó. Theo nghiên cu ca Gray, da trên đánh giá v vn
hc và thc hành k toán ông kt lun rng k toán chu nh hng ca cu trúc xã
hi, nh hng ca các giá tr xã hi, hay các thành viên ca xã hi là các gia đình,
tng lp xã hi, c cu, h thng chính tr, quyn s hu t chc kinh doanh và h
thng giáo dc. Da trên lý thuyt ca Hofstede, ông đa ra các cp nhân t đi
nghch nh hng đn thông tin k toán khác nhau:
+ Tính chuyên nghip so vi tính kim soát theo lut đnh (Professionalism
versus Satatutory control)
+ Tính thng nht so vi tính linh hot (Uniformity versus Flexibility)
+ Tính bo th so vi tính lc quan ( Conservatism versus Optimism)
+ Tính bí mt so vi tính minh bch (Secrecy versus Transparency)
Mt ví d đin hình trong nghiên cu ca Gray là Ai Cp, theo ông xã hi Ai
Cp có khong cách quyn lc ln, né tránh các vn đ không rõ ràng, vì vy h
thng k toán  Ai Cp có s kim soát mnh, mang tính thng nht và bo th. Các
nhà nghiên cu ngày nay cng n lc nghiên cu v nhân t vn hóa nh hng th
nào đn k toán nhm tìm ra l trình tt nht cho quá trình hi t vi k toán quc

t  mi quc gia.
1.1.5.2 Chính sách thu
Thông tin k toán còn ph thuc vào chính sách thu, mi quc gia xây dng


10
mt h thng tính thu đc trng riêng cho quc gia mình. Nhng có th chia thành
hai trng phái, đó là h thng tính thu theo trng phái Anglo Saxon (Anh - M)
hay theo trng phái Châu Âu lc đa. H thng thu Anglo Saxon (Anh-M) tách
bch các quy đnh thu vi các nguyên tc k toán và tính thu theo các phng
pháp báo cáo lãi l, còn h thng thu Châu Âu lc đa coi trng quy tc thu,
nguyên tc k toán nh nhau và tính thu theo phng pháp Bng cân đi k toán.
+ i vi h thng thu theo trng phái Anglo Saxon thì h thng thông tin
k toán quc gia ít ph thuc vào h thng tính thu ca nhà nc. Do đó, nó mang
tính linh đng và mm do hn. Ti các quc gia s dng h thng thu theo
phng pháp này vai trò ca t chc ngh nghip đc đ cao. Chc nng son
tho và ban hành các nguyên tc k toán cng nh các chun mc k toán thng
không thuc v các c quan nhà nc mà do các hi ngh nghip đm nhn.
+ Trong khi đó, các quc gia có h thng thu theo trng phái Châu Âu lc
đa thì h thng k toán b ràng buc vào cách thc tính thu ca nhà nc. Do đó,
thng có tính cng nhc và b un theo mc đích tính thu. K toán ít phn ánh
đc chc nng ca nó mà b hng theo h thng thu.
1.1.5.3 H thng pháp lut
S khác bit v h thng chính tr, pháp lý cng là nhân t nh hng đn k
toán  các quc gia. Tuy mi quc gia đu có h thng pháp lut khác nhau nhng
có th chia làm hai h thng lut khác nhau trên th gii, đó là h thng lut da
trên lut La Mã và h thng lut da trên Thông lut. c đim khác nhau ca hai
h thng lut này là s khác bit v mc đ chi tit trong các quy đinh, ch dn
đc ban hành. H thng lut có mc đ chi tit càng cao thì mc đ tuân th pháp
lut ca k toán càng ln và nhà nc hu nh chi phi mi nguyên tc k toán.

Chính mc đ tuân th pháp lut đã to ra các h thng k toán khác nhau.
+ i vi h thng lut da trên lut La Mã nh  các nc Pháp, Ý,
c…mc đ tuân th pháp lut tuyt đi to ra h thng k toán pháp lý, h thng
k toán mà chính ph áp đt nguyên tc k toán chung cho toàn h thng.
+ i vi h thng lut da trên Thông lut nh  các nc Anh, M, n 


11
thì ngc li mc đ tuân th pháp lut tng đi to ra h thng k toán không
ràng buc pháp lý, cho phép k toán viên đc chn các phng pháp k toán khác
nhau đ áp dng.
1.1.5.4 Môi trng kinh doanh
+ Các yu t ca môi trng kinh doanh nh hng trc tip đn h thng k
toán ca tng quc gia. Các t chc kinh t hot đng trong các môi trng kinh
doanh khác nhau b nh hng bi nhân t ca môi trng kinh doanh nh nhà
cung cp vn, tình hình tài chính ca quc gia, hành lang pháp lý, tình hình lao
đng… khác nhau. Do đó, k toán không ch b chi phi bi các nguyên tc chung
đc ràng buc theo quy đnh ca pháp lut mà còn b chi phi bi các cu trúc ca
nn kinh t ti các thi đim khác nhau.
 Nhà cung cp vn:  các quc gia mà ngun vn ch yu đc huy đng
t các nhà đu t cá nhân, t chc, ngân hàng, công ty tài chính…bt buc h thng
thông tin tài chính ca các quc gia đó phi rõ ràng, trung thc và có đ tin cy cao,
nh vy mi đm bo hiu qu hot đng ca th trng tài chính. iu này nâng
cao kh nng huy đng ca th trng vn vì h thng thông tin k toán dành đc
lòng tin ca nhà đu t. Ngc li, các quc gia mà ngun vn ch yu đc huy
đng t ngân sách nhà nc thì cht lng ca thông tin k toán kém hn, vì lúc
này đng lc cho vic ci thin thông tin k toán yu hn.
 H thng thông tin k toán quc gia còn ph thuc vào tình hình tài chính
ca quc gia đó ti các thi đim khác nhau. Tình hình tài chính tt to điu kin
cho h thng thông tin k toán phát trin. Yu t tài chính va là nhân t thúc đy

phát trin k toán quc gia va là phng tin h tr phát trin. Ti các quc gia có
nn tài chính mnh, h thng thông tin k toán cng theo đó có trình đ phát trin
cao hn v c cht lng ln k thut, điu này ngc li  các quc gia có nn tài
chính kém phát trin.
 K toán cng nh các nhân t khác ca mt quc gia đu b chi phi bi h
thng pháp lut ca quc gia đó. Hành lang pháp lý thông thoáng to điu kin cho
các quc gia phát trin nn kinh t, thu hút vn đu t nc ngoài. Hành lang pháp


12
lý ca mt quc gia nh hng rt ln đn hiu qu ca quá trình hi nhp kinh t
quc t ca quc gia đó trên tt c các lnh vc, trong đó có h thng thông tin k
toán quc gia.
Ngoài các yu t chính đã phân tích  trên thì nhân t lch s, quan đim
chung v kinh doanh, tình hình chính tr…cng là các nhân t có tm nh hng ln
đn thông tin k toán quc gia.
S khác bit v h thng k toán ca các quc gia có khi còn là mâu thun
gia hai trng phái k toán khác nhau gây ra nhiu khó khn cho quá trình toàn
cu hóa nn kinh t, cn tr dòng lu chuyn vn t do. Các doanh nghip cng gp
khó khn trong vic tip cn vn trên các th trng chng khoán vì báo cáo tài
chính đc lp da trên h thng chun mc k toán ca quc gia này không đc
chp nhn trên th trng chng khoán ca các quc gia khác. Nghiên cu nhng
nhân t nh hng đn h thng thông tin k toán quc gia giúp cho các quc gia
chn la đc cách thc hi nhp vi k toán quc t phù hp.
1.2 Quá trình hi t và hoà hp ca k toán trên th gii
1.2.1 Lch s ca h thng thông tin k toán trên th gii
Khác vi các ngành ngh hin đi, lch s ca ngh k toán vn là vn đ còn
nhiu tranh ci, là đ tài tho lun ca nhiu hi ngh chuyên đ trên th gii. Vic
nghiên cu lch s phát trin ca k toán nhân loi mang li cho chúng ta cái nhìn
tng quát v quá trình tng trng và phát trin ca k toán cng nh tng trng

và phát trin ca nn kinh t nhân loi. Lch s k toán phát trin t lâu đi, “cha
đ” ca ngh k toán hin đi là nhà toán hc ngi Ý Luca Pacioli, ngi cho ra
đi phng pháp k toán kép đánh du móc quan trng trong quá trình phát trin
ngh k toán. Có th khái quát quá trình phát trin ca k toán qua các giai đon
sau:
1.2.1.1. Thi C đi
 K toán khu vc Lng Hà
Nm ngàn nm trc khi xut hin ca k toán kép. Nn vn minh ti khu vc


13
thung lng Mesopotamian (Lng Hà sau này đc gi là Ba T và ngày nay là các
nc Iran và Iraq). ây là khu vc cc k giàu có, hng thnh, giao thng, buôn
bán nhn nhp. Tuy nhiên, các thng nhân gp phi rt nhiu khó khn trong vic
vn chuyn hàng hóa qua li gia các con sông. Bi vì đòi hi phi tin tng các
ch thuyn tuyt đi, khi mà vic giao hàng hóa không có bt k mt vn bn nào
làm chng.  đi phó vi vn đ này các thng nhân đã ngh ra mt cách là h
làm ra các th đt sét có các hình dáng khác nhau đ th hin cho các loi sn phm
khác nhau, tng đng vi mt vn đn ngày nay. Các th đt sét đc bc li
thành các qu bóng đt sét gi là bollea, sau khi hàng cp bn các khách hàng đp
các bollea này ra và đi chiu vi mã thông báo vi mã thông báo mà ngi bán đã
cung cp. H thng các bollae đã tn ti gn 5.000 nm. Sau đó, có l trong quá
trình vn chuyn mt bollae b t và th đt sét b cán qua bollae, làm in du các
mã thông báo lên b mt các bollae. Các thng nhân đã ngh ra vic in các mã
thông báo lên b mt bng phng ca đt sét m t và vn bn đc sinh ra t đây.
Các vn bn k toán đu tiên ch đn gin là ghi chép li s lng đc tr, thu,
các tài sn cho các v vua.
 K toán  Ai Cp, Trung Hoa, Hy Lp và Roma c đi
+ K toán  Ai Cp c đi cng có quá trình phát trin theo cách tng t nh
 Mesopotamia. Tuy nhiên, ngi Ai Cp s dng giy làm t cói đ ghi li các s

liu thay vì đt sét nh  vùng Mesopotamian do đó vic ghi chép chi tit tr nên
d dàng hn và h s đc lu gi tt hn.
+ K toán Trung Quc trc công nguyên ch yu đc s dng nh mt
phng tin đ đánh giá hiu qu ca chính ph, đt nhiu thành tu vào triu đi
nhà Chu (1122-256 TCN), tuy nhiên nó ch dng  mc đ này cho đn th k 19
mi thc s phát trin.
+  th k th 5 trc Công Nguyên, ngi Hy Lp đã áp dng “k toán công
cng” cho phép dân chúng ca mình duy trì quyn lc thc t và có th giám sát
tình hình tài chính ca chính ph. Phi k đn s đóng góp quan trng nht ca Hy
Lp là vic sáng to ra tin kim loi vào khong nm 600 trc công nguyên. Vic


14
s dng rng rãi tin kim loi trong mt thi gian dài đã có tác đng mnh m đn
s phát trin ca k toán.
+ K toán  Roma phát trin bt đu t h s ghi chép ca ch các gia đình.
Vic ghi chép này ch yu là các s ghi chép tin mt nhm mc đích phc v cho
vic tính thu và xác đnh v th cng nh quyn lc ca mi gia đình. Mt trong
nhng cách tân ca k toán La Mã là vic s dng ngân sách thng niên nhm
phi hp các hot đng tài chính khác nhau ca nhà nc, hn ch chi tiêu đ đt
đc mc thu mong mun và s thu thu đc trong mt đn v qun lý sau khi
xem xét kh nng chi tr ca dân c.
1.2.1.2. Thi Trung i
Khong thi gian k t khi đ quc La Mã sp đ cho đn trc thi đim ra
đi ca cun sách đu tiên ca Luca Pacioli mang tên “The Summa” kéo dài hàng
ngàn nm và đc coi là thi k đình tr ca k toán. Nhim v trng tâm ca k
toán thi k này là cho phép chính ph và các ch s hu tài sn theo dõi hot đng
ca các b phn di quyn điu hành hot đng kinh t. Mc dù ch s  Rp
đc ra đi rt lâu, song chính ngi Ý là ngi đu tiên s dng chúng đ theo dõi
các tài khon kinh doanh. H chính là nhng ngi đu tiên đt nn móng cho s ra

đi ca s sách k toán và s ra đi ca k toán kép.
 Luca Pacioli và “The Summa”- S ra đi ca phng pháp ghi s kép
Luca Pacioli đc coi là cha đ ca ngành k toán hin đi. Là ngi đt nn
móng đu tiên cho nn k toán kép. Hình thc k toán mà chúng ta vn s dng cho
đn ngày nay. Ông không thc s phát minh ra h thng k toán song ông đc coi
là cha đ ca ngh k toán nh vào các các phát minh v toán hc trong cun “ The
Summa” xut bn nm 1494.
1.2.1.3 Thi Cn đi và đng đi
Scotland đc coi là khi ngun ca k toán hin đi. Nhng phát hin v
bng chng k toán công cng cho thy đây là ni sn sinh các nguyên tc k toán,
cng là ni có nhng hi k toán công khai lâu đi nht.


15
Sau Scotland, k toán phát trin mnh m  nhiu nc trên th gii. Nm
1880, k toán ti Anh và x Wales đã thành lp t chc k toán chuyên nghip đu
tiên vi tên gi là FCA (Fellow Chartered Accounting) quy t đc tt c các t
chc k toán đng thi thành lp t chc ACA (Associate Chartered Accounting) t
chc ngh nghip k toán đu tiên cho nhng ngi hành ngh k toán. Vào cui
nhng nm 1800, Anh tp trung đu t vào các ngành công nghip phát trin  Hoa
K, do đó bt buc Anh và Scotland phi đn Hoa K đ kim toán các hot đng
đu t  đây. Mt s h đã thành lp nên các h thng k toán thc hành ti Hoa
K. Các công ty k toán bt đu đc thành lp, dn dn các t chc này kt hp
vi nhau to thành h thng k toán chuyên nghip ti Hoa K.
Ngày nay, di s phát trin vt bc ca công ngh thông tin, đã to điu
kin vô cùng thun li cho công tác k toán. Có th nói thông tin k toán đc cp
nht liên tc và đ chính xác cao hn rt nhiu so vi trc đây. Các t chc k
toán chuyên nghip đc thành lp  các quc gia cho thy tm quan trng ca
công tác k toán ngày càng đc chú trng. K toán ngày nay đã phát trin không
biên gii, không dng li  tng quc gia mà xu th xây dng b k toán toàn cu

nhm đáp ng nhu cu phát trin ca nn kinh t thi đi toàn cu hóa.
1.2.2 Quá trình hoà hp và hi t ca k toán trên th gii
Quá trình hoà hp và hi t k toán đã din ra nhiu nm vi s tn ti ca các
IAS, nhng đc chú trng và đy mnh sau cuc khng hong kinh t nm 1998.
Lúc này các t chc tài chính ln nh Ngân hàng th gii (WB), t chc Tin t th
gii (IMF) đa ra sáng kin cng c tài chính toàn cu, nâng cao tính minh bch ca
báo cáo tài chính, nâng cao tính hoà hp ca các chun mc đ h tr cho th
trng tài chính vi mc đ cu hoá ngày càng cao. WB yêu cu các c quan qun
lý nhà nc khn trng u tiên chp nhn các chun mc k toán quc t hn là s
dng các quy tc k toán ca tng quc gia bi vì chun mc k toán quc t đc
chp nhn rng rãi và có s linh hot trong vic hp nht nhng tp quán trên th
gii. ng thi WB cng yêu cu các khách hàng s dng các khon vay, tín dng
ca WB lp báo cáo tài chính da trên IAS. Thêm vào đó, khi th trng chng


16
khoán th gii phát trin, các chun mc k toán quc t còn đc h tr bi t
chc chng khoán quc t (IOSCO). Các nc phát trin là các nc tiên phong
trong quá trình hoà hp và hi t k toán toàn cu.
Khng hong kinh t nm 2008 mt ln na to nên yêu cu s dng các
chun mc k toán chung toàn cu. B tài chính M, các nc G20 và các nc th
trng mi ni đã nhóm hp nhm đy mnh tin đ hi t các tiêu chun k toán
cui nm 2009. Cuc khng hong tài chính này cho thy s minh bch và nht
quán ca báo cáo tài chính là yu t cn hng đn đ ngn nga các cuc khng
hong tng t. Mt h thng chun mc k toán chung cho toàn cu s ct gim
chi phí cho các công ty đa quc gia bi vì đã loi b các chi phí đ có th tuân th
các h thng chun mc khác nhau. ng thi d dàng hn cho nhà đu t trong
vic so sánh các công ty. Ông Donald T. Nicolaisen- k toán trng y Ban giao
dich chng khoán Hoa K (SEC) đã nói v hi t k toán th gii nh sau: “Mt b
tiêu chun k toán toàn cu đã lan rng nhiu ni, li ích mnh m t IFFS đã

nhc nh nhiu nc tng cng theo đui hi t. Tôi tin rng nhng hành đng
tng cng hi t vi b tiêu chun k toán đc chp nhn toàn cu ca h tôi
luôn chào đón. Mi quc gia có mt chin thut c th khác nhau….tôi tin rng th
trng s có các yu t thúc đy thành công quá trình hi t. Tuy trong quá trình
thc hin mi nc s gp các khó khn riêng. Nhng li ích t vic s dng mt
b tiêu chun k toán là rt ln, qua thi gian tôi tin các tr ngi s đc khc
phc. Hu ht nhng th có giá tr không phi d dàng đt đc. Vì vy tôi hi vng
vi s hp kt hp ca đng lc con ngi và s hp tác quc gia, quc t s thúc
đy vic m rng s dng IFRS”.
Hin nay có hn 100 quc gia s dng tiêu chun báo cáo tài chính quc t
IFRS, trong đó có 8.000 công ty  27 quc gia EU. Nht Bn, Hàn Quc, n ,
Canada đang trên tin trình chun b hi t và s hoàn tt vào khong nm 2011.
M là quc gia cng quc v kinh t, mc đ chi phi nn kinh t th gii ca
quc gia này rt ln. Do đó đ đt đc toàn cu hoá k toán thì M phi là nc đi
đu trong tin trình hi t.


17
1.2.2.1 Quá trình hi t k toán toàn cu ca Hoa K
 M các công ty bt buc phi lp BCTC theo US.GAAP, các công ty nc
ngoài đc phép lp BCTC theo IFRS hoc theo GAAP riêng ca nc h, song
phi kèm theo bn chuyn đi sang US. GAAP. Do đó, hng đn mt b tiêu
chun chung nhm gim bt chi phí lp BCTC cho các công ty nc ngoài, đng
thi gim chi phí kim toán, thay vì phi đào to nhân viên kim toán đ h có th
hiu đc nhiu b tiêu chun khác nhau. Li ích t vic hi t là rt to ln, nó thúc
đy, khi thông th trng vn  Hoa K.
* Hi t gia IFRS và US.GAAP
M là mt cng quc kinh t, hi t k toán ca M đa ra nhng c hi
phát trin kinh t toàn cu. Quá trình hi t ca M đc IASB xúc tin mnh nht.
IASB tích cc làm vic vi FASB đ xây dng b chun mc k toán có hiu lc

mnh trên toàn cu.
 thng nht gia các IFRS và US.GAAP, tháng 9 nm 2002 IASB và
FASB đã ký hip đnh Norwalk trong đó tho thun các điu khon hi t. Hip
đnh này là s cam kt hp tác gia hai bên nhm thúc đy vic hi t gia hai h
thng quy tc, dn đi đn s tng thích gia chúng. ng thi mt khi đt đc s
thng nht thì phi có k hoch duy trì. Theo Ông Harvey Pitt, ch tch y ban
chng khoán Hoa K (SEC) “Hip đnh Norwalk là mt bc tin tích cc cho các
nhà đu t ti M và trên th gii”.
Tháng 4 nm 2005, IASB và FASB li nhóm hp nhm tái khng đnh cam kt
hi t gia IFRS và US.GAAP. Hng đn các tiêu chun k toán toàn cu cht
lng cao vn là chin lc lâu dài và u tiên ca c IASB và IFRS. Chin lc này
tp trung vào nghiên cu ci thin US.GAAP đ “gn gi” vi IFRS hn đng thi
loi b s khác bit gia hai h thng tiêu chun này[Ph Lc 1].
D án hi t đc thc hin tng phn, vi các chin lc ngn hn đ đm
bo thành công tng bc. Nm 2008, FASB thc hin ci cách 05 lnh vc:
 Chi phí hàng tn kho (inventory costs);
 Giao dch tài sn (asset exchanges);