Thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j

TRN VN BY


THU THU NHP CÁ NHÂN  VIT NAM
TRONG BI CNH HI NHP KINH T
QUC T


Chuyên nghành: Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12




LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN: TS. NGUYN NGC HÙNG






THÀNH PH H CHÍ MINH – 2009

MC LC


LI M U 1
CHNG I
TNG QUAN V THU THU NHP CÁ NHÂN 3
1.1.Khái nim và phân loi thu 3
1.1.1. Khái nim v thu 3
1.1.2 Phân loi thu 4
1.1.2.1 Cn c vào tính cht ca ngun tài chính đng viên vào ngân sách Nhà
nc, thu đc phân làm 2 loi: thu trc thu và thu gián thu 4
1.1.2.2 Cn c vào đi tng đánh thu 5
1.2 Thu thu nhp cá nhân 5
1.2.2 Vai trò ca thu thu nhp cá nhân 6
1.2.2.1 Thu thu nhp cá nhân là mt công c phân phi đm bo công bng xã
hi 6
1.2.2.2 Thu thu nhp cá nhân là mt công c đm bo ngun thu quan trng
cho NSNN 7
1.2.2.3 Thu thu nhp cá nhân góp phn điu chnh v mô nn kinh t 7
1.2.3. Các nguyên tc đánh thu theo chun mc quc t 9
1.2.3.1. Nguyên tc hành chính 9
1.2.3.2. Nguyên tc mang tính kinh t 11
1.2.4. Nguyên tc đánh thu thu nhp cá nhân 15
1.2.4.1. ánh thu trên c s thu nhp chu thu hin hu 15
1.2.4.2. Tính thu thu nhp cá nhân theo phng pháp ly tin 16
1.2.5. Phng pháp tính thu thu nhp cá nhân 17
1.2.5.1. Tính thu theo tng ngun hình thành thu nhp 17
1.2.5.2 Tính thu trên tng thu nhp 18
1.2.5.3. Tính thu hn hp 18
1.2.6. C s xây dng chính sách thu thu nhp cá nhân 18

1.2.6.1. Xác đnh thu nhp chu thu 18
1.2.6.1.1. Ngun gc ca thu nhp 19
1.2.6.1.2. Tinh thu trên c s c trú hay ngun phát sinh thu nhp 21
1.2.6.2. Xác đnh các khon thu nhp gim tr 22
1.2.6.3. Thu sut thu thu nhp cá nhân 23
1.2.6.4. Phng pháp qun lý thu np thu 24
1.3. Bài hc kinh nghim áp dng Vit Nam t vic nghiên cu thu thu nhp
cá nhân ca mt s nc trên th gii 25
Kt lun chng I 32
CHNG II
TÌNH HÌNH TRIN KHAI THC HIN THU THU NHP CÁ NHÂN 
VIT NAM 33
2.1. Khái quát tình hình thc hin thu TNVNCTNC  VN 33
2.1.1.Khái quát s ra đi và phát trin ca thu TNVNCTNC 33
2.1.2 ánh giá kt qu thc hin chính sách thu thu nhp đi vi ngi có thu
nhp cao trong thi gian qua. 34
2.1.3. Nhng hn ch ca chính sách thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp
cao  Vit Nam 38
2.2. Tình hình trin khai thc hin thu TNCN  Vit Nam 43
2.2.1.S cn thit ban hành lut thu TNCN 43
2.2.2. Nhng đim mi ca thu TNCN  Vit Nam 45
2.2.3. Nhng tn ti khi trin khai thc hin thu TNCN 54
Kt lun chng II 57
CHNG III
CÁC GII PHÁP NHM HOÀN THIN CHÍNH SÁCH THU
THU NHP CÁ NHÂN  VIT NAM 58
3.1. Quan đim hoàn thin thu TNCN  Vit Nam 58
3.2. Các gii pháp hoàn thin chính sách thu TNCN  Vit Nam 60
3.2.1. V mt s ni dung 60
3.2.2. V c ch qun lý 61

3.2.3. V đng ký thu 62
3.2.4. V mc gim tr gia cnh 63
3.2.5. V thu sut 67
3.2.6. V t chc thu thu 68
3.2.7. V công tác quyt toán thu 70
3.3 Các gii pháp trin khai thc hin thu TNCN  Vit Nam 71
3.3.1 V chính sách pháp lut 71
3.3.2 V ngun nhân lc 72
3.3.3 V công c h tr qun lý và thu thu 73
3.3.4 V các điu kin h tr khác 73
Kt lun chng III 74
KT LUN 76
TÀI LIU THAM KHO 77
PH LC 1
Ni dung c bn ca Thuê thu nhp cá nhân  Pháp 80
PH LC 2
Ni dung c bn ca thu thu nhp cá nhân  Nht Bn 85
PH LC 3
Ni dung c bn ca thu thu nhp cá nhân  Thái Lan 89
PH LC 4
Ni dung c bn ca Thuê thu nhp cá nhân  trung Quc 94





1
LI M U
i hi ng cng sn Vit Nam ln th VI nm 1986 đc xem là mt mc
son trong quá trình phát trin nn kinh t quc gia, đây là bc ngoc phát trin nn

kinh t Vit Nam: “Phát trin theo c ch th trng, đnh hng xã hi ch ngha
di s qun lý và điu tit v mô ca nhà nc”.
S la chn sáng sut đng li phát trin kinh t mà i hi ng Cng Sn
Vit Nam ln th VI(1986) đ ra là không th ph nhn đc. Tuy nhiên, thc t đã
cho thy rng bn thân nn kinh t th trng cng không phi là mt nn kinh t
hoàn ho, mà bn thân nó cng có nhng khuyt tt vn có ca nó. Mt trong
nhng khuyt tt vn có ln nht ca nn kinh t
th trng là ngn cách gia giàu
nghèo trong xã hi. Kinh t th trng  Vit Nam cho dù đang  mc đ đu,
nhng vn đ phân hóa giàu nghèo trong xã hi cng là vn đ cn quan tâm.
Nh chúng ta đã bit nhà nc dùng thu làm công c điu tit v mô nn kinh
t, điu hòa thu nhp, thc hin công bng xã hi và là công c ch yu huy đng
ngun lc vt cht cho nhà nc. Cho dù trong điu kin kinh t Vit Nam, thu
gián thu có nhng vai trò rt to ln ca nó, nhng vi mc đích điu hòa thu nhp,
thc hin công bng xã hi bng thu trong nn kinh t thì thu trc thu li th hin
tính u vit hn, đng thi tng ngun thu cho ngân sách nhà nc mt cách hp lý.
Vì vy, hng đn mt chính sách thu thu nhp cá nhân là là điu tt yu nhm
góp phn điu tit mt phn thu nhp t các tng lp ngi có thu nhp cao trong
xã hi, hình thành các qu tin t tp trung giúp nhà nc ngày càng thc hin tt
hn các chính sách xã hi ca mình.
Nh phân tích  trên, đó cng là lý do mà Quc Hi nc Cng Hòa Xã hi
Ch Ngha Vit Nam ban hành chính sách thu thu nhp cá nhân, c th là Pháp
lnh thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao. ây là loi thu đc áp dng t
rt lâu ti hu ht các quc gia trên th gii, cho dù tên gi  mt s nc có khác
nhau nhng bn cht thì đi tng tính thu vn là thu nhp cá nhân. i vi Vit
Nam thì Pháp lnh thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao đu tiên đc ban
hành vào ngày 27/12/1990, và có hiu lc thi hành t 01/04/1991. Qua hn 17 nm
thc thi, Quc hi nc ta đã qua 5 ln sa đi, thay th Pháp lnh nm 1990 bng
2
nhng Pháp lnh mi phù hp hn vi điu kin và hoàn cnh kinh t xã hi. Bên

cnh nhng kt qu đt đc nht đnh, chính sách thu thu nhp đi vi ngi có
thu nhp cao vn còn nhiu bt cp, gây tht thu cho ngân sách nhà nc đng thi
không công bng đi vi ngi np thu. Vì vy, chính sách thu này cn phi tip
tc đc đi mi đ phù hp vi yêu cu phát trin kinh t xã hi cng nh trong
bi cnh hi nhp kinh t Quc t hin nay.
Xut phát t thc t và suy ngh trên, tôi chn đ tài:”Thu thu nhp cá nhân
 Vit Nam trong bi cnh hi nhp kinh t quc t” làm lun vn tt nghip thc
s kinh t.
Mc đích ch yu ca lun vn này là da trên nhng lý lun c bn v thu
thu nhp cá nhân, tp trung phân tích, đánh giá thc trng trin khai thc hin thu
thu nhp cá nhân, đng thi có tham kho vic áp dng thu thu nhp cá nhân  mt
s quc gia trên th gii. T đó đa ra nhng vn đ bt cp ca thu thu nhp cá
nhân hin hành. Trên c s đó đ xut nhng gii pháp nhm hoàn thin chính sách
thu thu nhp cá nhân sao cho phù hp vi điu kin kinh t xã hi Vit Nam và bi
cnh hi nhp kinh t quc t.
V mt phng pháp lun, lun vn s dng phng pháp duy vt bin chng,
duy vt lch s, kt hp vi phng pháp so sánh đ phân tích, đánh giá quá trình áp
dng thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao trong điu kin kinh t Vit Nam.
T đó đa ra nhng tn ti cùng nhng nguyên nhân ca tn ti và đ xut các gii
pháp ch yu nhm hoàn thin chính sách thu Thu nhp cá nhân phù hp vi ch
trng phát trin kinh t xã hi ca ng và Nhà nc trong bi cnh hi nhp kinh
t quc t.
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn đc kt cu thành 03 chng:
Chng 1 :Tng quan v chính sách thu thu nhp cá nhân.
Chng 2: Tình hình trin khai thc hin thu thu nhp cá nhân  Vit Nam.
Chng 3: Các gii pháp hoàn thin thu thu nhp cá nhân  Vit Nam trong
bi cnh hi nhp kinh t qu

3
CHNG I

TNG QUAN V THU THU NHP CÁ NHÂN
1.1.Khái nim và phân loi thu
1.1.1. Khái nim v thu
Thu gn lin vi s ra đi tn ti, phát trin ca nhà nc và là mt công c
quan trng mà bt k nhà nc nào cng s dng đ thc thi chc nng, nhim v
ca mình. Tùy thuc vào bn cht ca nhà nc và cách thc nhà nc s dng, các
nhà kinh t có nhiu quan đim khác nhau v thu, mi quan đim đu nhn mnh
mt chiu theo tng gc đ khác nhau. Mc dù đn nay còn nhiu tranh lun v
khái nim ca thu nhng các nhà kinh t đu thng nht rng, đ làm r bn cht
ca thu cn nêu bt đc các ni dung sau:
- Th nht, thu là mt khon thu không bi hoàn, không mang tính hoàn tr
trc tip. Np thu cho nhà nc không có ngha là cho nhà nc mn tin
hay gi tin vào ngân sách nhà nc hoc là mua mt dch v công. Np
thu là ngha v c bn nht ca công dân.
- Th hai, Thu là mt khon thu mang tính cht bt buc, đ đm bo tp
trung thu trên phm vi toàn xã hi, chính ph phi cy nh vào h thng
pháp lut nên thu thng đc quy đnh di dng vn bn lut hay pháp
lnh. Do vy, vic trn thu hay gian ln thu đu b coi là nhng hành vi
phm pháp và phi chu x pht v hành chính hoc hình s.
- Th ba, các pháp nhân và th nhân ch phi np cho nhà nc các khon thu
đã đc pháp lut qui đnh.
Tóm li, chúng ta có th đa ra khái nim tng quát v thu nh sau:
Thu là mt khon đóng góp bt buc c
a các t chc, cá nhân cho nhà
nc theo mc đ và thi hn đc pháp lut quy đnh, không mang tính cht
hoàn tr trc tip, nhm s dng cho mc đích chung ca toàn xã hi.
4
1.1.2 Phân loi thu :
Tùy theo điu kin và hoàn cnh c th ca mi nc mà h thng pháp lut
thu bao gm nhiu loi thu khác nhau. Ð đnh hng xây dng và qun lý h

thng thu, chúng ta tin hành sp xp các Lut thu có cùng tính cht thành nhng
nhóm khác nhau, gi là phân loi thu. Phân loi thu là vic sp xp các loi thu
trong h thng pháp lu
t thu thành nhng nhóm khác nhau theo nhng tiêu thc
nht đnh.Tùy thuc vào mc tiêu, yêu cu ca tng giai đon phát trin kinh t - xã
hi mà c cu và ni dung các Lut thu có khác nhau. Cng tùy thuc vào c s,
mc đích phân đnh, thông thng thu đc phân loi theo các tiêu thc sau:
1.1.2.1 Cn c vào tính cht ca ngun tài chính đng viên vào ngân sách Nhà
nc, thu đc phân làm 2 loi: thu trc thu và thu gián thu.
- Thu gián thu là loi thu mà Nhà nc s dng nhm đng viên mt phn thu
nhp ca ngi tiêu dùng hàng hóa, s dng dch v thông qua vic thu thu đi vi
ngi sn xut, kinh doanh hàng hóa, dch v. Tính cht gián thu th hin  ch
ngi np thu và ngi chu thu không đng nht vi nhau. Thu gián thu là mt
b phn cu thành trong giá c hàng hoá, dch v do ch th hot đng sn xut,
kinh doanh np cho Nhà nc nhng ngi tiêu dùng li là ngi phi chu thu.
 nc ta thuc loi thu này bao gm: Thu giá tr gia tng, thu xut khu, thu
nhp khu, thu tiêu th đc bit
- Thu trc thu là loi thu mà Nhà nc thu trc tip vào phn thu nhp ca các
pháp nhân hoc th nhân. Tính cht trc thu th hi
n  ch ngi np thu theo quy
đnh ca pháp lut đng thi là ngi chu thu. Thu trc thu trc tip đng viên,
điu tit thu nhp ca ngi chu thu.
 nc ta thuc loi thu này gm: thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp cá
nhân, thu s dng đt nông nghip
S phân loi thu thành thu trc thu và thu gián thu có ý ngh
a quan trng trong
vic xây dng chính sách pháp lut thu.
5
1.1.2.2 Cn c vào đi tng đánh thu.
Theo cách phân loi này thu đc chia thành:

- Thu đánh vào hot đng sn xut kinh doanh, dch v nh thu giá tr gia
tng.
- Thu đánh vào sn phm hàng hoá nh thu xut nhp khu, thu tiêu th
đc bit
- Thu đánh vào thu nhp nh thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp cá
nhân.
- Thu đánh vào tài sn nh thu nhà đt.
- Thu đánh vào vic khai thác hoc s dng mt s tài sn quc gia nh thu
tài nguyên, thu s dng đt nông nghip.
Các loi thu trên đc áp dng cho nhiu đi tng khác nhau đ va phát huy
tác dng riêng ca tng loi thu, va h tr, b sung cho nhau nhm thc hin mt
cách t
ng hp các mc tiêu và vai trò ca h thng pháp lut thu.
1.2 Thu thu nhp cá nhân
1.2.1 Khái nim thu thu nhp cá nhân
Thu thu nhp cá nhân đã đc áp dng t rt lâu  các nc phát trin. Ln
đu tiên  Anh vào nm 1799 thu thu nhp cá nhân đã đc áp dng nh mt hình
thc thu tm thi nhm mc đích trang tri cho cuc chin tranh chng Pháp và
đc chính thc ban hành vào nm 1842. Sau đó thu
 thu nhp cá nhân đã nhanh
chóng đc lan truyn sang các nc công nghip khác nh: Nht (1887), c
(1899), M (1913), Pháp(1916), Liên Xô(1922), Trung Quc(1936)…Các quc gia
có nn kinh t th trng phát trin đu coi thu thu nhp cá nhân là mt trong
nhng sc thu có tm quan trng đc bit trong vic huy đng ngun thu ngân
sách, thc hin phân phi công bng xã hi và điu tit v mô nn kinh t.
6
V nguyên tc, bt k mt th nhân hay pháp nhân nào khi nhn đc thu nhp
di bt c hình thc nào (hin vt hay giá tr) và bt k t ngun nào (do lao đng
hay đu t…)đu phi trích mt phn t thu nhp đó đ np cho nhà nc di
dng thu thu nhp.

Nh vy, có th khái nim thu thu nhp cá nhân là mt loi thu tr
c thu
đánh vào thu nhp ca mi cá nhân trong xã hi trong khong thi gian nht
đnh(thng là tháng hoc nm).
1.2.2 Vai trò ca thu thu nhp cá nhân
1.2.2.1 Thu thu nhp cá nhân là mt công c phân phi đm bo công bng xã
hi.
Mt trong nhng khim khuyt ca kinh t th trng là s phân phi không
công bng và đi lin vi nó là quá trình phân hóa giàu nghèo trong xã hi. Thu thu
nhp cá nhân là mt hình thc thu trc thu đánh tr
c tip vào thu nhp ca tng cá
nhân. Thông qua thu thu nhp cá nhân, nhà nc thc hin điu tit thu nhp ca
nhng ngi có thu nhp cao, nh đó san bng tng đi s chênh lch v thu nhp
gia các cá nhân trong xã hi.
 thy r vai trò đó ca thu thu nhp cá nhân, có th s dng đng cong
Lorens di đây (Hình 1.1)







Hình 1.1: nh hng ca thu
đn s công bng trong phân phi thu nhp
GDP %
Dân C %
Thu nh

p

sau thu
Thu nh

p
t
r


c thu
Thu nhp đc phn
phi công bng
7
1.2.2.2 Thu thu nhp cá nhân là mt công c đm bo ngun thu quan trng
cho NSNN.
Thu thu nhp cá nhân là mt hình thc thu quan trng ca ngân sách nhà
nc, loi th này đóng vai trò rt quan trng, hin nay,  các nc phát trin t
trng thu ngân sách ca thu thu nhp cá nhân (TNCN) chim rt cao t 30-40%, có
nc trên 50% nh M, Nht, Canada, Australia, …các nc đang phát trin chim
t 15-30% nh Thailand, Malaixia, philippin…
i vi Vit Nam ta thu
thu nhp cá nhân tuy chim t trng nh trong tng
thu NSNN, song trong điu kin phát trin kinh t và toàn cu hóa, thu nhp ca cá
nhân có xu hng tng nhanh, nên t trng thu thu nhp cá nhân trong tng s thu
NSNN s có kh nng tng nhanh trong thi gian ti.
1.2.2.3 Thu thu nhp cá nhân góp phn điu chnh v mô nn kinh t
Thu thu nhp cá nhân không ch là công c huy đng ngun thu NSNN, thc
hin công bng xã hi, mà còn gi vai trò điu tit nn kinh t quc dân. Vì vy, 
mi thi k phát trin kinh t khác nhau, tùy theo yêu cu điu tit v mô nn kinh
t mà chính sách thu thu nhp cá nhân  mi nc xây dng phù hp.
M.Keynes là nhà kinh t hc ni ting ngi Anh đã đ sng t tng can

thip ca nhà nc vào hot đng ca nn kinh t đ đt đc “ Cu hiu qu”
thông qua chính sách thu, trong đó có thu thu nhp cá nhân. Ông cho rng, tn ti
mt quy lut tâm lý c bn mà theo ông, con ngi có xu hng tng tiêu dùng ca
mình theo tc đ tng ca thu nhp, nhng không phi tng theo cùng mc tng ca
thu nhp. Cùng vi tc đ tng ca thu nhp thì tc đ tit kim tng nhanh hn.
ây chính là nguyên nhân làm cho cu không đt hiu qu. Bi vy, cn phi có
chính sách thu đánh vào thu nhp đa vào tit kim đ kích thích tiêu dùng và tng
đu t phát trin kinh doanh. Theo ông, khuynh hng tiêu dùng  nhng ngi có
thu nhp thp s cao hn nhng ngi có thu nhp cao. Vì vy, nhà nc phi đánh
thu thu nhp theo kiu thu sut ly tin đ phân phi li thu nhp ca nhng
8
ngi có thu nhp cao đa vào tit kim. S tit kim tha cn đc thu bng thu
đ hng chúng vào đu t phát trin kinh t.
Lý thuyt ca M.Keynes đc s dng rng ri  hu ht các nc t bn phát
trin sau cuc khng hong kinh t th gii nhng nm 1929-1933. Vì vây, thu thu
nhp cá nhân trong thi k này có đc trng b
ng biu thu sut cao vi nhiu thang
bc thu và mc chênh lch v t l điu tit khá ln gia bc thp và bc cao.
Chng hn  M mc thu sut ti đa thu thu nhp cá nhân là 50%, Anh là 83%,
Pháp là 56%, c 56%, Ý 62%, Nht 70%
Thc hin điu tit nn kinh t trong điu kin tng nng sut và hiu qu kinh
doanh theo lý thuyt “ trng cung” các nhà kinh t hc thuc trng phái này mà
đi biu là Laffer đã đa ra đng cong lý thuyt ni ting gi là đng cong Laffer
(Hình 1.2).

Hình 1.2 :  th đng cong Laffer
Mô hình đng cong Laffer cho thy quan h gia thu sut và tng thu nhp
t thu. Mc thu sut bng không thì thu ngân sách t thu cng bng không. 
thái cc đi lp, nu thu su
t bng 100% thì thu nhp t thu cng bng không vì
lúc đó ngi ta không mun làm vic. Vic nâng dn mc thu t 0% lên di mc
t
1
t
0
t
2

Thu Sut
Tng s thu
9
thu sut t
0
làm thu nhp v thu cng tng lên. Nhng nu mc thu sut đc xác
đnh cao hn mc t
0
s gây ra các phn ng nh: H thp đng lc kinh doanh;
chuyn vn đu t ra nc ngoài; chuyn hot đng sang kinh t ngm đ trn thu.
Nh vy, qua đ th đng cong Laffer ta thy, nu thu sut đc h thp, thì
có th s thu ca ngân sách s không b gim thm chí còn tng lên do kinh t đc
kích thích tng trng và s ng h đng tình ca các đi tng np thu. iu này
cho thy, nu thu sut ca thu thu nhp đc xác đnh  mc hp lý s có tác

đng kích thích tng trng kinh t đng thi tng thu cho ngân sách.
Tuy nhiên, trên thc t rt khó xác đnh nn kinh t hin ti đang nm  đim
nào trên đng cong đ t đó quyt đnh bin pháp tng hay gim thu. Chng hn
nhìn trên hình 1.2 ta thy : Trên đng cong Laffer tn ti hai mc thu khác nhau
t
1
và t
2
đu cho tng s thu nh nhau, do đó v nguyên tc, h mc thu t t
2

xung t
1
thì tng thu thu không thay đi, còn trong trng hp h t mc t
2
xung
t
0
thì tng thu thu s tng lên. Mc khác, h thp thu t t
2
xung t
0
phi đc thc
hin trong khong thi gian khá dài mi có kt qu tng thu v thu, còn trc mt
s làm gim tc thi s thu thu đc.
Do đó, theo quan đim ca các nhà kinh t hc hin đi, vic nghiên cu mt
mc thu thu nhp cá nhân phù hp đ nâng cao hiu qu kích thích ca nó đc
đánh giá quan trng hn vai trò công bng mà nó to ra trong phân phân phi thu
nhp.
1.2.3. Các nguyên tc đánh thu theo chun mc quc t.

1.2.3.1. Nguyên tc hành chính:
Nguyên tc quc tch
Nguyên tc quc tch phát biu rng mi công dân phi có ngha v đóng thu
cho đt nc. Benjamin Franklin có mt câu nói ni ting: “In this world nothing is
certain but death and taxes” (Trên cõi đi này không có gì chc chn ngoài cái cht
và thu). Câu nói này toát lên mt s tht hin nhiên và đn gin: đã là dân thì phi
np thu. Nguyên tc quc tch không ch nêu rõ ngha v công dân mà còn bo v
10
công dân ca mt nc khi ngha v thu ca quc gia khác, tc là “dân x nào
phi và ch np thu cho x đó” mà thôi, nu nh h không có thu nhp phát sinh 
mt x nào khác. in hình ca nguyên tc này là quy đnh thu sut 0% trong thu
giá tr gia tng.
Trong khi đó,  Vit Nam có câu “Np thu là ngha v và quyn li ca
ngi dân” d khi
n ngi dân thc mc v quyn li và mi tng quan gia
quyn li-ngha v mà không phi ai cng hiu và đo đc nhng li ích mà chính
ph mang li cho đt nc, nh: s n đnh v chính tr, s vng mnh v quc
phòng, uy tín và v th cnh tranh quc gia, môi trng thiên nhiên,… Hn na câu
khu hiu ca c quan thu Vit Nam d khin ngi ta quên mt mt đc trng ct
lõi ca thu là không đi giá.
Nguyên tc minh bch
Thu làm thu nhp chuyn dch bt buc và không ngang giá t khu vc t
vào ngân sách nhà nc. Vy nên, thu phi minh bch và đc gii thích cng nh
hng dn thng nht c nc. Nguyên tc này cng đòi hi chính ph phi công
b cho dân chúng bit thu đã đc s dng nh th nào. Nhng khon thu ngm
(nh lm phát) và thu tng lai (nh n công) cng phi minh bch. S không
minh bch trong thu khóa là nguyên nhân dn đn nhng cn bnh nh: bt bình
đng, tham nhng, lm thu,….đng thi làm suy yu tính pháp đnh ca thu.
Nguyên tc này th hin ti Khon 3 iu 4 ca Lut Qun lý thu: “Vic
qun lý thu phi bo đm công khai, minh bch, bình đng; bo đm quyn và li

ích hp pháp ca ngi np thu”.
Nguyên tc trng pháp
Thu phi do quc hi thông qua do đó nó đng nhiên là mt đo lut, k c
c quan qun lý thu ln đi tng np thu và nhng bên có liên quan đu b chi
phi và buc phi chp hành. Nguyên tc này th hi
n trong mt cm t ni ting
“No Taxation Without Representation!” (Không đánh thu mà không có đi din)
do giáo s Jonathan Mayhew đa ra trong mt bui thuyt pháp ti Boston nm
11
1750. n nm 1765 cm t này đc s dng ph bin ti Boston và đc chính
tr gia James Otis phát trin thành câu: "Taxation without representation is tyranny."
(Thu mà không có đi din là chuyên ch)
Chính ph thng có nhiu lý l và đ sc mnh hành thu, nên nguyên tc này
nhm ngn chn chính ph và chính quyn đa phng t ý đt ra các khon thu đi
vi ngi dân và bo v dân chúng trc nhng nguy c lm thu c
a c quan hành
pháp. iu đó có ngha là, v mt nguyên tc, mi sc thu không đc ban hành
di hình thc mt đo lut thì không có giá tr và không có kh nng ràng buc đi
vi ngi đóng thu c tri. Và, ngay c c quan qun lý thu cng có kh nng b
kin nu làm trái lut. iu 116 Lut qun lý thu ghi: “1. Ngi np thu, t chc,
cá nhân có quyn khiu ni vi c quan qun lý thu hoc c quan nhà nc có
thm quyn v vic xem xét li quyt đnh ca c quan qun lý thu, hành vi hành
chính ca công chc qun lý thu khi có cn c cho rng quyt đnh hoc hành vi
đó trái pháp lut, xâm phm quyn, li ích hp pháp ca mình; 2. Công dân có
quyn t cáo các hành vi vi phm pháp lut v thu ca ngi np thu, công chc
qun lý thu hoc t chc, cá nhân khác.”
1.2.3.2. Nguyên tc mang tính kinh t:
Khi mt khon thu đc ban hành nó không ch điu chnh ngha v và hành
vi công dân mà s tác đng đn phân phi và/hoc tái phân phi thu nhp gia
chính ph và khu vc t, gia các nhóm dân c vi nhau. Do đó, dù khoác bên

ngoài hình thc lut hay pháp lnh, thu nói chung có nhng nh hng đn các
hot đng kinh t-xã hi ca đt n
c, nên pháp lut thu cùng vi pháp lut ngân
sách đã tr thành mt lnh vc pháp lut tng đi đc lp cn phi đc tip cn
đng thi t hai góc đ: góc đ kinh t và góc đ pháp lý.
Trên đây chúng ta đã bàn v nhng nguyên tc không cha đng ni dung
kinh t. Phn tip theo s tho lun nhng nguyên tc mang tính kinh t.
Nguyên tc ngun gc -nguyên tc lãnh th

12
Bt lun thu nhp đc to ra bi công dân mang quc tch nào, h phát sinh
trong khuôn kh lãnh th quc gia nào thì phi np thu cho chính ph nuc ch
nhà bi nhng bo h, bo đm và tin ích công cng mà nc ch nhà đã cung
cp. ây chính là c s ca iu 2 ca Lut Thu Thu nhp cá nhân: “ i tng
np thu thu nhp cá nhân là cá nhân c trú có thu nhp chu thu phát sinh trong và
ngoài lãnh th Vit Nam và cá nhân không c trú có thu nhp chu thu phát sinh
trong lãnh th Vit Nam”.
Trng hp xut hin xung đt gia nguyên tc quc tch và nguyên tc ngun
gc thì các quc gia và vùng lãnh th s tha thun tránh đánh thu hai ln bng
mt hip đnh. Hip đnh không to ra các ngha v thu mi, khác hoc nng hn
so vi lut thu trong nc. Ví d: trng hp ti Hip đnh có các quy đnh theo đó
Vit Nam có quyn thu thu đi vi mt loi thu nhp nào đó nhng Lut thu Vit
Nam cha có quy đnh thu thu đi vi thu nhp đó hoc quy đnh thu vi mc thp
hn thì áp dng theo quy đnh ca Lut thu Vit Nam. Khi Vit Nam thc hin các
quy đnh ti Hip đnh, vào tng thi đim nht đnh các t ng cha đc đnh
ngha trong Hip đnh s có ngha nh quy đnh ti lut ca Vit Nam theo mc
đích thu ti thi đim đó, tr trng hp ng cnh đòi hi có s gii thích khác.
Nguyên tc ngun gc cng th hin ti iu 28 Thu đi vi thu nhp t
chuyn nhng vn ca Lut Thu Thu nhp cá nhân: “Thu đi vi thu nhp t
chuyn nhng vn ca cá nhân không c trú đc xác đnh bng tng s tin mà

cá nhân không c trú nhn đc t vic chuyn nhng phn vn ti t chc, cá
nhân Vit Nam nhân vi thu sut 0,1%, không phân bit vic chuyn nhng đc
thc hin ti Vit Nam hay ti nc ngoài”.
Nguyên tc trung lp
Nguyên tc này đòi hi thu không đc nh hng đn sn xut xã hi,
không gây bin dng các hot đng kinh t. Nhng bin pháp khuyn khích đu t
thông qua thu ca chính ph không thiên v cho nhng d án đt li ích xã hi
thp. Chng hn có ba d án: A, B và C vi sut ni hoàn cha nhn đ
c khuyn
13
khích ln lt là 18%, 14% và 12%. B qua nhng yu t nh quy mô vn, đ ri
ro,… thì d án A tt nht và d án C xu nht. Nu chính ph u đãi thu khuyn
sut ni hoàn
1
ca c ba d án thay đi nhng A vn tt nht và C vn xu nht thì
đó là khuyn khích trung lp; nu th t ba d án thay đi, chng hn B tr nên tt
nht, thì khuyn khích đó không còn trung lp na. iu này th hin  bng di
đây.
Bng1.1: Sut ni hoàn ban đu và sau khi nhn khuyn khích đu t
Sau khi khuyn khích
D án Ban đu
Trung lp Không trung lp
A 18% 20% 19%
B 14% 17% 20%
C 12% 16% 15%

Theo Lut Thu Thu nhp cá nhân, li tc sinh ra t tin gi các t chc tín
dng không chu thu, nhng li tc sinh ra t các khon cho doanh nghip vay
(di hình thc trái phiu doanh nghip) thì li chu thu. Nh vy, chúng ta d
dàng thy Chính ph thiên v cho các t chc tín dng và ngn chn kh nng vay

trc tip công chúng ca doanh nghip. Bng quy đnh này, Chính ph gián tip duy
trì mc giá cao ca tin t, khuyn khích các hot đng tín dng ca t chc tín
dng hn hot đng tín dng ca các doanh nghip.
Nguyên tc công bng và bình đng
Nguyên tc công bng
nói  đây là công bng theo kh nng np thu (ability-
to-pay) ch không phi theo mc th hng. Công bng theo kh nng np thu có
ngha là s thu phi t l vi thu nhp. Nh vy thu nhp cao thì np nhiu, thu
nhp thp thì np ít và thu nhp cha vt qua ngng thì tm thi cha np. S


1
Internal Rate of Return (IRR)
14
dng nguyên tc này trong thc tin, chính ph buc ngi có thu nhp càng cao
càng phi hy sinh mc hu dng t thu nhp theo mt t l nhiu hn.
Có ba cách hiu v s hy sinh:
(1) hy sinh mc hu dng tuyt đi bng nhau (equal absolute sacrifice): chính
ph đánh thu sao cho mc gim tuyt đi v đ hu dng ca mi cá nhân là nh
nhau  Mi cá nhân mt đi m
t mc hu dng tuyt đi bng nhau.
(2) hy sinh t l hu dng bng nhau (equal proportional sacrifice): chính ph
đánh thu sao cho mc gim tng đi v đ hu dng ca mi cá nhân là nh
nhau  Mi cá nhân mt đi mt t l hu dng bng nhau.
(3) hy sinh hu dng biên bng nhau (equal marginal sacrifice):  hu dng
sinh ra t đng thu cui cùng phi bng nhau.
 np 130.000 đng thu ngi có
thu nhp thp phi hy sinh mt cái áo mc đi làm, trong khi ngi thu nhp cao ch
hy sinh tiêu dùng mt hàng kém thit yu hn, chng hn: khn tay. Nh vy, thu
nên trích xut nhiu hn vào thu nhp cao và gim xung cho thu nhp thp sao cho

mc hy sinh tha dng là nh nhau khi đng thu cui cùng đc np
T đó, trên thc t nguyên tc công bng theo kh n
ng tài chính làm c s
ca thu ly tin trên nhng đng thu nhp vt qua các ngng nht đnh.
Nguyên tc bình đng
đòi hi đa v thu ca mi ch th phi ngang nhau
hoc mi đi tng np thu phi đc đi x không thiên v. óng thu là trách
nhim công dân, là ngha v ca mi ngi bt k gii tính, tui tác, ngh nghip và
đa v xã hi.
Cho đn cui nm 2008, phân phi gánh nng thu thu nhp cá nhân  nc ta
th hin bt bình đng rt ln. Theo bà Nguyn Th Cúc nguyên Phó Tng cc
trng Tng cc Thu, thành viên Ban Son tho D Lut thu TNCN, vi mc
khi đim 5 triu đng, hin s ngi np thu thu nhp cao t tin lng, tin công

mi hn 300.000 ngi, ch bng 1,36% lc lng lao đng phi nông lâm nghip
hoc 0,68% toàn lc lng lao đng hay 0,35% dân s Vit Nam. Nu áp dng
15
gim tr cá nhân và ngi ph thuc nh d tho lut thì trong thi gian đu s
ngi np thu này có th gim. iu này cho thy tuyt đi b phn dân s Vit
Nam vn cha b thu chi phi. ó là bt công đi vi nhng ngi đang np thu.
Dn chng th hai v bt bình đng. Theo s li
u t (1) Ban đi mi doanh
nghip, B Công Thng, (2) Thi báo Kinh t Sài Gòn s 45-2008 (933) ngày 30
tháng 10 nm 2008, trang 1 và (3) iu tra doanh nghip nm 2006, Tng cc
Thng kê, doanh nghip nhà nc kim soát hn 54% tng vn quc gia, nhng ch
đóng góp 41% s thu thu và to ra mt gánh nng n bng 70% tng n quc gia.
Dn chng th ba. Theo Thông t s 84/2008/TT-BTC ngày 30 tháng 09 nm
2008 hng dn thi hành thu thu nhp cá nhân, thu nhp tính thu ca cá nhân c
trú bng thu nhp chu thu t kinh doanh và t tin lng, tin công sau khi tr đi
(1) khon gim tr gia cnh, (2) các khon đóng bo him bt buc

và (3) khon
đóng góp t thin, nhân đo, khuyn hc. Nh vy, nu mt cá nhân kinh doanh
mun mua bo him y t, bo him xã hi cho chính bn thân mình thì đây là t
nguyn và s không đc tr khi thu nhp tính thu. Hng dn này d khin
ngi ta suy đoán Chính ph cha ‘tin’ ngi dân, cha khuyn khích tính t
nguyn t giác ca dân chúng. ây là mt biu hin ca s không tôn trng quyn
t do công dân.
Kinh nghim xây dng chính sách thu  nhiu nc cho thy, vic thit k h
thng pháp lut thu nh th nào đ đ
m bo tính kh thi và hiu qu, bao gi cng
gn lin vi các nguyên tc đánh thu. Nói cách khác, các nguyên tc đánh thu
luôn đc xem là mt phn không th thiu trong cu trúc hoàn chnh ca mt h
thng pháp lut thu. Các nguyên tc này va là nhng t tng ch đo xuyên sut
quá trình xây dng và thc hin chính sách thu, va là nn tng cho vic th ch
hóa bng pháp lut đi vi h thng thu quc gia.
1.2.4. Nguyên tc đánh thu thu nhp cá nhân
1.2.4.1. ánh thu trên c s thu nhp chu thu hin hu
16
Mc dù cá nhân có nhiu ngun thu nhp khác nhau, nhng trong thc t
không phi toàn b thu nhp phát sinh đu là đi tng điu chnh ca thu thu
nhp cá nhân. Thu thu nhp cá nhân ch điu chnh phn thu nhp chu thu. Thu
nhp chu thu là phn thu nhp quy đnh c s đánh thu thu nhp. mi h thng
thu nhp dù đánh trên tng loi thu nhp hay trên tng thu nhp nói chung đu tính
thu trên thu nhp ròng đ phn ánh đúng đn kh nng kinh t ca ngi np thu.
Vì vy thu nhp chu thu đc xác đnh trên c s các khon thu nhp nhn đc
sau khi min tr mt s khon chi phí ca ngi np thu.
Hin nay trên th gii còn tn ti nhiu quan đim khác nhau v khái nim và
cách tính thu nhp nên c s đánh thu thu nhp cá nhân cng không ging nhau.
Tùy theo chính sách thu thu nhp ca mi nc mà ni dung, phng pháp xác
đnh các khon min tr và thu nhp chu thu có s khác nhau. Mc khác, trên thc

t không phi mi khon thu nhp phát sinh đu có kh nng xp vào thu nhp chu
thu.
1.2.4.2. Tính thu thu nhp cá nhân theo phng pháp ly tin
c trng quan trng nht ca thu thu nh
p cá nhân là áp dng biu thu ly
tin, tc là mc thu tng lên mt cách ly tin theo mc thu nhp tng lên. Thu
sut ly tin đc coi là mt phng pháp hiu qu nht đ đánh thu theo “ kh
nng np thu” ca cá nhân. Tuy nhiên trong thc t đ tính đc mc ly tin đó là
điu không đn gin.
Xung quanh vn đ áp dng nguyên tc ly tin đi vi thu thu nhp cng có
nhiu ý kin khác nhau. Có ý kin cho rng, tính ly tin ca thu thu nhp cng
cn có gii hn và khi áp dng nguyên tc ly tin cng cn phân bit nguc gc
ca các loi thu nhp đ phát huy vai trò điu chnh ca thu thu nhp. Nhng cng
có quan đim cho rng làm nh vy s gây phc tp trong vic thit k thu sut, vì
không nên dùng các loi thu khác nhau cho thu nhp phát sinh t các ngun thu
nhp khác mà nên áp dng các khon min, gim thu đ đm bo chc nng ca
thu thu nhp hoc áp dng thu ly tin tng phn.
17
1.2.5. Phng pháp tính thu thu nhp cá nhân
V lý thuyt tn ti 03 mô hình đánh thu thu nhp cá nhân
1.2.5.1. Tính thu theo tng ngun hình thành thu nhp
ánh thu theo tng ngun hình thành thu nhp là phng pháp áp dng mt
thu sut tng ng cho tng ngun thu nhp phát sinh. Tng ng vi mi ngun
thu nhp khác nhau, ngi ta tính các chi phí đc tr ca tng loi thu nhp (nhiu
trng hp chi phí có th
đc tr hoc không đc tr) và gán cho mi loi thu
nhp đó các mc thu sut phân bit. S thu phi np là tng hp s thu thu nhp
mà ngi np thu phi np theo tng ngun.
Các nhà kinh t cho rng, phng pháp này khó trn thu hn, vì nó thu “ theo
sát tng ngun thu nhp “. Tuy nhiên, đánh thu theo tng ngun hình thành thu

nhp trên thc t đã bc l nhi
u hn ch:
- Khi chia thu nhp cá nhân thành phn thu nhp đ chu các mc thu khác
nhau không đn thun là công vic phc tp và khó khn, mà điu quan
trng hn là không áp dng trit đ các mc thu sut ly tin và các sut
min gim thu thu nhp cá nhân. Nu có áp dng mc thu sut ly tin thì
cng ch đúng cho mt s loi thu nhp. iu đó li gây bt bình đng gia
các đi tng np thu có các loi thu nhp khác nhau.
- Vic áp dng thu sut cho tng loi thu nhp đòi hi phi phân loi thu
nhp, trên thc t công vic này li tim n nhiu khó khn trong công tác
qun lý. Mt khác, đó cng là c s đ ngi np thu d dàng trn thu.
Nu ranh gii gia các loi thu nhp không chính xác thì s mt ý ngha công
bng ca thu thu nhp cá nhân.
- Trong mt chng mc nào đó cách đánh thu này cng không hiu qu đi
vi xã hi vì ngi np thu có th la chn các hot đng phi hiu qu đ
chu mc thu thp nht.

18
1.2.5.2 Tính thu trên tng thu nhp
Phng pháp này tin hành đánh thu trên tng thu nhp, bao gm tt c các
khon thu nhp nhn đc không phân bit ngun phát sinh thu nhp và chi phí to
ra thu nhp. Tng thu nhp và tng chi phí s đc xem xét trên mt tng th và
đánh thu trên phn chênh lch gia tng thu nhp và tng chi phí, vic phân ra
tng loi thu nhp không có ý ngha.
Do có u đim là đn gi
n và có th áp dng đc biu thu ly tin khi đánh
thu nên phng pháp này đc áp dng rng ri  các nc phát trin.
1.2.5.3. Tính thu hn hp
Thu thu nhp cá nhân có th đc đánh theo cách kt hp c hai phng pháp
k trên. Ban đu đánh thu theo tng ngun hình thành thu nhp, sau đó tng hp

tt c các ngun li và đánh trùm lên tng thu nhp mt mc thu na. Phng
pháp này cho phép áp dng thu sut ly tin ngoài thu sut thông thng đánh
trên tng loi thu nhp. Cách đánh thu này đm bo s chính xác nhng li phc
tp khi tính toán.
Nh vy, mi phng pháp điu có nhng u nhc đim riêng. Vic áp dng
mt phng pháp thích hp tùy thuc vào điu kin kinh t - xã hi tng nc, trình
đ qun lý và yu t tâm lý, tp quán tng dân tc.
1.2.6. C s xây dng chính sách thu thu nhp cá nhân
Mc dù  mi nc, lut thu thu nhp cá nhân đc xây dng khác nhau tùy
theo tính đc thù ca tng nc. Bi vy, gia các nc s có s khác nhau trong
xác đnh thu nhp chu thu, thu sut, min gim thu…Tuy nhiên, khi xây dng
chính sách thu thu thu nhp cá nhân các quc gia đu quan tâm gii quy
t các vn
đ sau đây:
1.2.6.1. Xác đnh thu nhp chu thu
Thu nhp chu thu ca mt cá nhân trong k tính thu là tng thu nhp tr đi
tng các khon đc gim tr.
19
Tng thu nhp ca đi tng np thu là tng thu nhp đc xác đnh c s đ
tính thu nhp chu thu mà đi tng np thu đó kim đc trong ký tính thu. Do
đó, tng thu nhp ca mt đi tng s không bao gm nhng khon min thu. 
xác đnh tng thu nhp cn phi xác đnh tng khon c
u thành tng thu nhp theo
tng loi thu nhp c th, tc là xem xét tng thu nhp đc hình thành t nhng
ngun nào.
Tuy nhiên, không phi mi khon thu nhp ca ngi np thu đu đa vào
đi tng np thu, tùy theo mc đích đánh thu mà có khon thu nhp không đa
vào đi tng đánh thu. Trong thc t khi xây dng các quy đnh tính thu cn xác
đnh r ràng nhng khon nào nm trong tng thu nhp chu thu và nhng khon
nào nm trong tng thu nhp không chu thu. Mun xác đnh thu nhp chu thu

chính xác cn phi xem xét các khon sau đây.
1.2.6.1.1. Ngun gc ca thu nhp
Mi khon thu nhp ca cá nhân có th phát sinh t các ngun khác nhau. Tuy
vy, cng có th phân loi thành các ngun c bn nh sau:
Thu nhp t lao đng : Thu nhp có ngun gc t lao đng gi v trí rt quan
trng và chim t trng khá ln trong thu nhp chu thu  các nc phát trin. Thu
nhp t lao đng bao gm bt k khon bù đp nào trc tip hay gián tip liên quan
đn lao đng. ó là khon thu nhp ca cá nhân nhn đc di hình thc tin
lng hoc tin công do ngi ch ca lao đng tr.
Bên cnh vic xác đnh các khon thu nhp t lao đng còn phi tính toán các
chi phí lao đng đ nhn đc các thu nhp này. Vì thu nhp chu thu là các khon
thu nhp ròng nên cn phi xác đnh các chi phí phát sinh đ phn ánh đúng đn thu
nhp chu thu t lao đng. Do đó, các nguyên tc đa ra là cn thit xem xét kh
nng đc tr ca các chi phí phát sinh. Nu không có các nguyên tc chun thì khó
xác đnh đc ranh gii thu nhp chu thu và khi đó các tranh chp có th phát sinh
gia c quan thu và đi tng np thu hoc to ra nhng c hi ph bin đ trn
20
thu nhp chu thu thông qua s bin tng ca chi phí lao đng. iu đó li ny
sinh s bt bình đng v ngha v gia ngui np thu có mc thu nhp nh nhau.
Phúc li ca ngi làm công:Phúc li bt k bng tin hoc không phi bng
tin nhn đc t lao đng mà không nm trong phn tin lng, ti
n công bng
tin mt. Các khon phúc li thông thng nh nhà , phng tin s dng đi li do
ngi ch lao đng cung cp cho mc đích cá nhân và cung cp hàng gim giá cho
ngi làm công. Toàn b các khon phúc li di dng hin vt này cng coi nh
mt khon thu nhp ca ngi lao đng có kh nng kinh t nh tin công, tin
lng tr bng tin mt nên thuc vào c s đánh thu.
Hin nay, tn ti ba phng pháp đánh thu vào các khon phúc li.
Th nht, đa giá tr các khon phúc li vào thu nhp chu thu ca ngi làm
công nh mt phn thu nhp ca lao đng (coi tin lng, tin công bao gm c các

khon phúc li)
Th hai, áp dng thu danh ngha đánh trên các khon phúc li bng cách
không cho phép ng
i ch lao đng khu tr chi phí liên quan đn vic cung cp
các khon phúc li cho ngi làm công. Phng pháp này áp dng trong trng
hp khó phân b phúc li cho tng ngi. Nhng trong trng hp ngi ch lao
đng nm trong tình trng kinh doanh không có lãi thì vic thu thu khó thc hin
đc.
Th ba, thu phúc li đánh riêng bit vi ngi ch lao đng da trên giá tr
các khon phúc li cung cp cho ngi làm công. Phng pháp này đc áp dng 
mt s nc đang phát trin và các nc có nn kinh t chuyn đi, nhng vic áp
dng hình thc thu sut ly tin tng phn thích hp đi vi tng ngi làm công
li gp khó khn.
T các phng pháp nêu trên có th cho phép xây dng ch đ thu phúc li
đc lp vi h thng thu thu nhp cá nhân hoc là kt hp vi h thng thu thu
nhp nhm đm bo gánh nng chung v thu tng đng vi bt k các khon
phúc li nào (ngay c khi ngi ch lao đng chi tr cho ngi làm công bng tin
21
mt thay vì cung cp mt khon phúc li). Hin nay, nhiu quc gia áp dng h
thng kt hp đ tránh nhng bin đng kinh t và tht thu thu do chuyn đi thu
nhp theo chiu hng đánh thu.
Thu nhp t hot đng kinh doanh: Tùy theo tính cht ca tng ngành ngh
kinh doanh mà thu nhp chu thu đc xác đnh theo nhng phng pháp khác
nhau. Mt s quc gia phân bi
t gia thu nhp t các hot đng thng mi và thu
nhp t các hot đng hành ngh và công vic. S phân chia này không hoàn toàn
xut phát t quan nim logic v thu, mà t phng din lch s.
Thu nhp t vn, tài sn hay gi là thu nhp t đu t: Tùy theo tng giai
đon lch s và tùy theo quan đim đánh thu ca mi nc mà thu nhp này có th
xp loi vào thu nhp b đánh thu hoc không b đánh thu.

1.2.6.1.2. Tinh thu trên c s c trú hay ngun phát sinh thu nhp
 tin hành đánh thu thu nhp cá nhân trc ht phi cn c vào hai c s là
“ c trú “ và “ ngun phát sinh thu nhp”.
H thng đánh thu da vào tình trng “ c trú” đc s dng rng ri trên th
gii. Theo h thng này, các cá nhân c trú  mt nc phi np thu ti nc đó
và đánh trên mi khon thu nhp t khp ni trên th gii, còn nhng cá nhân
không c trú ch b đánh thu trên phn thu nhp phát sinh ti nc đó. Tuy nhiên,
khái nim c trú đc quy đnh khác nhau  các nc khác nhau.
C s th hai đc da vào đ xác đnh ngha v np thu là “ ngun phát sinh
thu nhp”. Nu áp dng theo c s ngun phát sinh thu nhp thì các cá nhân ch
phi np thu thu nhp đi vi các khon thu nhp phát sinh ti nc s ti mà
không phi np thu thu nhp đi vi các khon thu nhp phát sinh  nc ngoài.
Cách đánh thu này thích hp vi nhng nc có nhiu ngi nc ngoài đn làm
vic và đu t còn bn thân công dân ca nc đó ít đi làm hoc đu t  nc
ngoài.
22
Vic xác đnh r c s đánh thu theo tình trng c trú hay ngun phát sinh
thu nhp không nhng có ý ngha quan trng trong công tác xác đnh ngha v np
thu ca các cá nhân mà còn là c s đ tin hành đàm phán, ký kt các hip đnh
tránh đánh thu trùng gia các nc vi nhau trong quan h quc t v thu.
1.2.6.2. Xác đnh các khon thu nhp gim tr
Mt trong nhng đ
c đim quan trng ca thu thu nhp cá nhân là có tính ti
hoàn cnh ca tng cá nhân cn phi đc xem xét khi xác đnh thu nhp chu thu.
Các khon đc gim tr có th đc thc hin di hai dng : Min tr cá nhân và
min tr tiêu chun.
Min tr cá nhân đc thc hin theo phng pháp kê khai chi phí thc t phát
sinh đi vi các khon đc phép gim tr. i vi phng pháp này, mt s khon
chi phí kê khai đòi hi phi có nhng chng t chng minh, mt s khon đc
thc hin theo phng pháp đnh mc và mt s khon có th đc thc hin theo

phng pháp “ gii hn ti đa”. Thông thng, có hai loi gim tr cá nhân là :
Gim tr có tính cht kinh t và gim tr có tính cht xã hi. Gim tr có tính cht
kinh t là các khon gim tr mang tính chi phí liên quan trc tip đn vic to ra
thu nhp nh chi phí đi li, n … k c các khon đóng bo him. Gim tr có tính
cht xã hi là các khon gim tr mang tính cht chi tr cp có tính xã hi nh giúp
đ ngi có hoàn cnh khó khn, chi nuôi dng, bo tr ngi già, tàn tt…
Phng pháp min tr cá nhân đc bo đm s công bng và thng đc áp
dng  nhng nc có trình đ phát trin kinh t và dân trí cao, h thng lu tr và
kim soát thông tin tt. i vi các nc chm phát trin thng không đ điu
kin đ áp dng phng pháp này mà ch yu áp dng phng pháp gim tr tiêu
chun. Phng pháp này đc thc hin thông qua vic xác đnh mc khi đim
chu thu. V nguyên tc, mc khi đim chu thu là mc thu nhp trung bình xã
hi đm bo trang tri đ nhng chi phí cn thit c v mt kinh t và xã hi theo
quan nim và tp quán ca tng nc. phng pháp “gim tr tiêu chun” tuy
không công bng vì mc chi phí cn thit đc cân bng gia các đi tng np