Giáo trình bài giảng pháp luật đại cương chương 1


MÔN HỌC
PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG

www.themegallery.c LOGO


NỘI DUNG MÔN HỌC
Chương 1. Một số vấn đề cơ bản về Nhà nước và
Nhà nước XHCN Việt Nam
Chương 2. Một số vấn đề cơ bản về pháp luật và
pháp luật XHCN Việt Nam
Chương 3. Quy phạm pháp luật
Chương 4. Quan hệ pháp luật XHCN
Chương 5. Hình thức và hệ thống pháp luật XHCN
Chương 6. Thực hiện pháp luật, vi phạm pháp luật
và trách nhiệm pháp lý
Chương 7. Ý thức pháp luật và pháp chế XHCN

www.themegallery.c LOGO


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. T.s Nguyễn Hợp Toàn - Khoa luật kinh tế Trường
ĐHKTQD, Giáo trình pháp luật đại cương, NXB Lao
động – Xã hội, Hà Nội 2004.
2. Luật sư Vũ Đình Quyền, Pháp luật đại cương, NXB
Giao thơng vận tải, Hà Nội 2007.
3. Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn – Khoa
luật, Giáo trình Nhà nước và pháp luật đại cương,
NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2000.

www.themegallery.c LOGO


4. Trường Đại học luật Hà Nội, Giáo trình Lý
luận Nhà nước và pháp luật, NXB Công an nhân
dân, Hà Nội 2003.

5. Ts. Đinh Văn Mậu – Ts. Phạm Hồng Thái, Lý
luận chung về Nhà nước và pháp luật, NXB Tổng
hợp Đồng Nai, 2002.

6. Hiến pháp Việt Nam năm 1992 (SĐ, BS năm
2001) được Quốc Hội thông qua ngày 15 tháng 4
năm 1992.


www.themegallery.c LOGO


CHƯƠNG 1.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC
VÀ NHÀ NƯỚC
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
VIỆT NAM

www.themegallery.c LOGO


NỘI DUNG

I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC
1. Nguồn gốc và bản chất của Nhà nước
2. Kiểu, hình thức, chức năng và bộ máy Nhà nước.
II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC
XHCN VIỆT NAM
1. Sự ra đời và bản chất của Nhà nước XHCN.
2. Hình thức, chức năng và bộ máy NN XHCN.
3. Xây dựng và hoàn thiện NN CHXHCNVN.
www.themegallery.c LOGO


I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC

1. Nguồn gốc và bản chất của Nhà nước
a. Nguồn gốc của Nhà nước
* Các quan điểm phi Macxit lý giải về nguồn gốc ra đời của Nhà nước:
Thuyết “thần học”: Nhà nước do thượng đế sáng tạo ra

Tồn tại trong mọi xã hội
Hệ quả
Sự phục tùng quyền lực
NN là đương nhiên
www.themegallery.c LOGO


Thuyết khế ước: NN ra đời là kết quả của một khế
ước (Hợp đồng) được ký kết giữa những con người
sống trong trạng thái tự nhiên khơng có NN.

Sự thỏa

thuận

Ý chí
Nhà nước

Ý chí

Sự thỏa
thuận
www.themegallery.c LOGO


* Quan điểm Macxit về nguồn gốc ra đời
của Nhà nước:

www.themegallery.c LOGO


b. Bản chất của Nhà nước

Bản chất

Tính giai
cấp của
Nhà nước

Vai trò xã
hội của
Nhà nước

www.themegallery.c LOGO


* Tính giai cấp của Nhà nước
+ Nhà nước là công cụ để
giai cấp thống trị thực hiện
sự thống trị của giai cấp
mình đối với các giai cấp và
tầng lớp khác trong XH trên
cả 3 phương diện: kinh tế,
chính trị và tư tưởng.
+ Bạo lực có tổ chức của
giai cấp thống trị đối với
giai cấp khác tạo nên bản
chất giai cấp của NN.
www.themegallery.c LOGO


* Vai trò xã hội của Nhà nước
Nhà nước là tổ
chức CT-XH rộng
lớn bao gồm mọi
công dân thuộc
mọi giai cấp, tầng
lớp, dân tộc, là
phương tiện tổ
chức bảo đảm lợi
ích chung của XH.
Vai trò, giá trị xã hội của Nhà nước tùy
thuộc vào bản chất giai cấp của Nhà nước.

www.themegallery.c LOGO


* Những đặc trưng cơ bản của NN
Thiết lập quyền lực
công cộng đặc biệt
Phân chia và
quản lý dân cư
theo các đơn vị
HC, lãnh thổ
Ban hành PL và
quản lý XH bằng PL

Nhà
nước

Có chủ quyền
quốc gia
Quy định và thu các
loại thuế dưới hình
thức bắt buộc
www.themegallery.c LOGO


Định nghĩa Nhà nước:

“Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm
duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội”.

www.themegallery.c LOGO

2. Kiểu, hình thức, chức năng và bộ máy NN
a. Kiểu Nhà nước
NN XHCN
NN tư sản
NN phong kiến
NN chủ nô

Kiểu Nhà nước là tổng thể các đặc trưng cơ bản của
NN, thể hiện bản chất giai cấp, vai trò, giá trị xã hội và
những điều kiện phát sinh, tồn tại và phát triển
của NN trong một hình thái KT – XH nhất định.
www.themegallery.c LOGO


b. Hình thức Nhà nước
Hình thức NN
Hình thức
chính thể
Qn
chủ

QC
tuyệt
đối

QC
hạn
chế

Hình thức cấu
trúc
NN
đơn
nhất

Cộng
hịa

Tổng
thống

Đại
nghị

NN
liên
bang

Chế độ chính
trị
Dân
chủ

Phản
dân
chủ

Hỗn

hợp
www.themegallery.c LOGO


c. Chức năng của Nhà nước
Chức năng của nhà nước là các phương diện hoạt động của nhà nước nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra cho nhà nước. Chức năng của nhà nước
thể hiện bản chất và vai trò của nhà nước

www.themegallery.c LOGO


c. Chức năng của Nhà nước

* Chức năng đối nội: là những hoạt
động chủ yếu của NN diễn ra ở trong
nước như: tổ chức và quản lý kinh tế,
giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an
tồn xã hội, tổ chức quản lý văn hóa,
giáo dục…
* Chức năng đối ngoại: là những mặt
hoạt động chủ yếu thể hiện trong mối
quan hệ với các NN và các dân tộc
khác trên thế giới.
* Chức năng đối ngoại phải phục vụ
cho chức năng đối nội và ngược lại.
Tuy nhiên, chức năng đối nội giữ
vai trò quyết định.

www.themegallery.c LOGO

* Hình thức & Phương pháp thực
hiện chức năng nhà nước
XÂY DỰNG PL

HÌNH THỨC

THỰC HIỆN PL

BẢO VỆ PL

THUYẾT PHỤC

PHƯƠNG PHÁP
CƯỠNG CHẾ
www.themegallery.c LOGO


d. Bộ máy Nhà nước
Bộ máy Nhà nước là hệ thống các cơ quan Nhà nước, tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung thống nhất tạo thành một cơ chế đồng bộ, thống
nhất để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của Nhà nước.

www.themegallery.c LOGO


* Nguyên tắc tổ chức nhà nước


Nguyên tắc tập quyền: Quyền lực tập trung thống nhất không thể phân chia



Nguyên tắc phân quyền: Quyền lực được phân chia thành các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp



Nguyên tắc tập quyền xã hội chủ nghĩa: Quyền lực được tập trung thống nhất, có sự phân cơng hợp lý giữa các cơ quan trong các công việc lập pháp, hành pháp,
tư pháp

www.themegallery.c LOGO


BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
Cơ quan lập pháp

Xây dựng và
ban hành các
văn bản QPPL

Cơ quan hành pháp

Tổ chức thực
hiện pháp luật
và quản lý XH

Cơ quan tư pháp

Tiến hành xét
xử và bảo vệ
pháp luật

www.themegallery.c LOGO


II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN
VỀ NHÀ NƯỚC XHCN VIỆT NAM

1. Sự ra đời và bản chất của Nhà nước XHCN
a. Sự ra đời của Nhà nước XHCN

* Tiền đề về kinh tế: LLSX phát triển mâu thuẫn gay gắt và khơng cịn phù hợp với QHSX TBCN.
* Tiền đề về chính trị - xã hội: giai cấp vơ sản đã lớn mạnh về số lượng, chất lượng và mâu thuẫn gay gắt với giai cấp tư sản.
* Tiền đề về tư tưởng: chủ nghĩa
Mác-Lênin ra đời.

www.themegallery.c LOGO


b. Bản chất của Nhà nước XHCN
Điều 2 Hiến pháp năm 1992
(sửa đổi năm 2001) quy định: “Nhà
nước CHXHCN Việt Nam là Nhà
nước pháp quyền XHCN, của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất
cả quyền lực Nhà nước thuộc về
nhân dân nền tảng là liên minh giữa
giai cấp công nhân với giai cấp nơng
dân và đội ngũ trí thức”.

www.themegallery.c LOGO

2. Hình thức, chức năng và Bộ máy
NN XHCN Việt Nam

a. Hình thức NN XHCN Việt Nam

Hình thức NN
XHCN Việt Nam

Hình thức
chính thể

Hình thức
cấu trúc

Chế độ
chính trị

Cộng hịa
dân chủ

Đơn nhất

Dân chủ
XHCN
www.themegallery.c LOGO