Môn: Lịch sử văn minh thế giới

Đại học Quốc gia Hà Nội
Trờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Bi tp gia k
Mụn: Lch s vn minh th gii
nhận xét tình hinh kinh tế và chính trị x hội của thời kỳ đóã
qua bộ luật hammurabi nêu những u và nhợc điểm

Lưỡng Hà là khu vực có những bộ luật sớm nhất. Trong đó, bộ luật
Hammurabi là bộ luật quan trọng nhất. Nó được khắc trên một bia đá, đội khảo cổ
học Pháp phát hiện ra ở Xuda (phái đông Lưỡng Hà), nay được trưng bầy ở viện
bảo tàng Luvrơ(Pháp). Bộ luật gồm ba phần: Lời tựa, chính văn,lơig kết, được viết
thành 282 điều khoản.
Bộ luật Hammurabi nói tới hầu hết các vấn đề trong quan hệ kinh tế,xã hội
đương thời, quan hệ giai cấp, quy tắc chung về phân chia sản phẩm và trao đổi
hàng hoá, luật hôn nhân và gia đình…Bộ luật này đã phần nào phản ánh lên tình
hình kinh tế, chính trị và xã hội của Lưỡng Hà cổ đại.
Trước hết,qua bộ luật Hammurabi,ta phải khẳng định rằng Lưỡng Hà cổ đại
có một nền kinh tế rất vững mạnh. Đây là một xã hội có nền nông nghiệp, thủ công
nhiệp,thương nghiệp phát triển. Bộ luật có rất nhiều điều luật đề cập đến vấn đề
định tô cũng như việc buôn bán…
Trong sản xuất nông nghiệp, bộ luật đề cập đến việc định tô thuế.Việc định
tô cho thấy vua hết sức quan tâm đến phát triển sản xuất nông nghiệp. Cần phải
thấy rằng,Lưỡng Hà phải có một nền nông nghiệp ổn định,phát triển thì mới có
nhiều điều khoản như vậy về việc định tô.Bộ luật nêu rõ các trường hợp thu tô ,
miễn tô, mức tô theo năng suất, hoa màu, loại đất, thời tiết…nhằm đảm báo người
dân có đất phát canh thu định tô. Trong những điều khoản về việc định tô, nhà vua
luôn luôn khuyến khích người dân chăm lo phát triển sản xuất nông nghiệp. Việc
khuyến khích này thể hiện qua hình phạt, các quyền lợi…mà người dân có thể
hưởng.
Dân tự do thuê ruộng để cày, nếu ruộng không có thóc thì người này bị coi
là chưa hết sức chăm bón, phải lấy ngươì bên cạnh làm tiêu chuẩn để nộp thóc

cho chủ ruộng (điều 42)
Dân tự do thuê đất cho con gái chưa lấy chồng trong vòng 3 năm để khai
khuẩn trồng trọt nhưng lười biếng không cầy cấy, thì đến năm thứ tư phải cầy úp,

để ải bừa phẳng đất rồi trả lại cho chủ ruộng và cần phải nộp cho chủ ruộng mổi
bua là 10 guru thóc.( Điều 44)
Không chỉ vậy, nhà vua còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân có thể
phát triển sản xuất nông nghiệp.
Nếu trong năm đầu nông dân chưa thu được hoa lợi mà nói: “Tôi sẽ vì
mình mà cày ruộng” thì chủ ruộng không được không chấp nhận về nó, thửa
ruộng đó phải để cho nông dân này cày cấy đến khi thu hoạch sẽ căn cứ theo giấy
giao kèo đấy thu tô . (Điều 47)
Thật vâỵ, ở Lưỡng Hà, nền nông nghiệp sơ kì xuất hiện vào thiên niên kỉ thứ
6-thú 7 trước công nguyên. Người Lưỡng Hà trồng lúa mì, lúa mạch , đậu vừng cho
năng suất 3 vụ/năm. Họ biết dùng trâu, bò để cày ruộng .Từ thiên niên kỉ thứ 5-6
trước công nguyên, họ đã biết xây dựng các hệ thống thuỷ nông nhân tạo phục vụ
cho sản xuất nông nghiệp. Đặc biết,Nhà Nước rất chú trọng đén hoạt động sản xuất
nông nghiệp, đứng ra phụ trách việc xây dựng này. Trong chăn nuôi,ngoài gia
súc,gia cầm thông thường, người Lưỡng Hà còn tiến hành chăn nuôi gia súc lớn
trên thảo nguyên. Việc thuê gia súc ở đây trở nên phổ biến.
Bộ luật Hammurabi còn có nhiều điều luật về buôn bán.Bộ luật đề cập đến
quan hệ buôn bán,việc hùn vốn, việc sử lí gian lận trong buôn bán,nhất là gian lân
trong việc bán rượu…Từ đó có thể thấy Lưỡng Hà có một nền thương nghiệp rất
phát triển. Thật vậy, do địa hình mở,bằng phẳng, lại nằm giữa hai con sông lớn
Tigro và ơphrat, nơi đây trở thành trung tâm buôn bán và trao đồi hàng hoá,là cửa
ngõ ,hành lang giao lưu kinh tế với các khu vực khác.Ngoài ra ,lợi dụng nguồn đất
sét tốt,Lưỡng Hà còn có nghành tiểu thủ công nghiệp rất phát triển. Đây là mặt
hàng dùng để trao đổi hàng hoá với bên ngoài , bù đắp sự thiếu thốn về nguyên liệu
của Lưỡng Hà.Bộ luật qui định việc sử phạt việc gian lận trong buôn bán rất
nghiêm, đặc biệt là trong bán rượu

Nếu mụ hàng rượu không chịu lấy thóc khi bán rượu xikêra mà lại dùng
cân giả để lấy bạc và số lượng rượu xikêra quy định lại thấp hơn số lượng thóc
quy định thì mụ hàng rượu đó bị tố giác và bị ném vào lửa.( Điều 108).
Không chỉ vậy,bộ luật Hammurabi còn cho thấy nền chính trị ở Lưỡng Hà là
một nền chính trị theo chế độ quân chủ chuyên chế . Điều đó có nghĩa là trong xã
hội đó,mọi quyền hành đều thuộc về nhà vua.Nhà vua là đấng tối cao,là người anh
minh,sáng suốt nhất.Còn tất cả thần dân đều là nô lệ của nhà vua.Nhà vua nói gì thi
quần chúng nhân dân phải nghe theo,làm theo,không được trái lời vua.Nếu trái
lênh,sẽ bị xử tử.Bộ luật Hammurabi chính là một bằng chứng của chế độ chuyên
chế quân chủ này.Bộ luật này do chính nhà vua Hammurabi ban hành,nó yêu cầu
mọi người dân đều phải thực hiện đúng theo bộ luật,ai kháng cự lại thì coi như vi
phạm lụât và sẽ bị xử lý theo pháp luật.Trong bộ luật ,vua Hammurabi có đề cập
đến những điều luật về nghĩa vụ và quyền lợi của người lính .Những điều luật này
nêu lên quyền lợi về ruộng đất ,nhà của,mua bán nhà cửa…của họ,nhằm bảo vệ
quyền lợi của ngươi lính để tạo điều kiện cho họ phục vụ nhà vua tốt hơn.Bộ luật
nêu rõ,nếu những người lính này không đi lính theo lệnh sẽ bị xử tử
Nếu rêdum hoặc bairum có lệnh vua điều độngđi đánh giặc mà không đi
hoặc thuê người khác thay thì người rêdum hoặc bairum naỳ bị xử tử,người đi
thay được nàh của của người đó .( điều 26)
Bộ luật nói rõ người lính đi làm nghĩa vụ được hưởng nhiều quyền lợi đặc
biệt,vợ con của họ cũng vậy.
Nếu rêdum hoặc bairum đi làm nhiệm vụ của vua giao cho mà bị bắt là tù
binh ,sau đó ruộng vườn của người này giao cho kẻ khác làm thay nghĩa vụ quân
sự ,nếu người này lại trở về quê hương của mình thì lại phải trả ruộng vườn cho
người đó và người này lại tự đảm bảo nghĩa vụ quân dịch.( Điều 27)
Nếu con người đó còn nhỏ tuổi,không thể làm nghĩa vụ thay cha,thì phải
giao 1/3 ruộng vườn cho người mẹ để nuôi con.( Điều 29)

Nếu người lính ấy đang lamd nghiaqx vụ mà bỏ trốn thì khi quay trở về quê

hương sẽ không được trả ruộng đất
Nếu rêdum hoặc bairum vì nhiệm vụ nặng nề,bỏ ruộng vừơn nhà của
về,sau kẻ khác lấy ruộng vườn nhà của đó làm nghĩa vụ thay người này , đã quá 3
năm nếu người này trở về và đòi lại ruộng vườn thì không được trả .Người lấy
ruộng vườn ,nhà của và làm nghiac vụ thay người này phải đảm nhận nghĩa vụ
quân dịch .( điều 30)
Như vậy có thế thấy chế dộ quân chủ chuyên chế ở Lưỡng Ha rất rõ nét.Các
điều luật nhà vua ban ra đối với những người lính .dù mang tính chất ưu đãi…thì
tất cả cũng chỉ là đr phục vụ vua tốt hơn,trái lại nếu họ làm trái với những điều
đó ,họ sẽ mất tất cả.
Rõ nét hơn cả,bộ luạt Hammurabi đã phản ánh lên xã hội Lưỡng Hà thời kì
bấy giờ. Đó là một xã hội ổn định ,trật tự,có nề nếp,kỉ cương …Thật vây,bộ luật
Hammurabi đã cho thấy tất cả những điều luật qui định mức xử phạt đối với những
người mắc lỗi,làm chuyện xấu xa trong xã hội.Các tội vu cáo, xúc phạm,sở
hữu,chiếm đoạt nô lệ ,cướp bóc,gian dâm…đều bị xử tử.Điều này khiến cho mỗi
người dân sẽ tự ý thức được việc làm của mình,xã họi sẽ ngày càng trở nên tốt đẹp
hơn.
Néu dân tự do tuyên thệ tố cáo dân tự do phạm tôi giết người mà không có
bằng chứng thì người tố cáo sẽ bị xử tử (Đièu 1)
Nếu dân tự do ăn trộm tài sản của thàn hoặc của cung đình sẽ bị xử tử ,kẻ
nhận tang vật cảu người ăn trộm cũng bị tử hình.( Điều 6)
Nếu dân tự do làm hỏng mắt của con của bất cứ người dân tự do nào ,thì
phải làm hỏng mắt y (Điều 196)
Hay như chuỵen trừng trị nghiêm minh việc gian lận trong buôn bán cũng
cho thấy đây là một xã hội có trật tự ,nghiêm minh.