Giáo dục sự hình thành và phát triển nhân cách con người

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA TÂM LÝ HỌC
------







NIÊN LUẬN

GIÁO DỤC SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN
NHÂN CÁCH CON NGƯỜI



Giáo viên hướng dẫn : Nguyễn Đồng
Sinh viên : Quách Thị Nhâm
Lớp : K46TC- Tâm lý học



Hà Nội, 05 - 2004

2

PHẦN I: LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài :
Cùng với sự phát triển của xã hội,con người cũng đang tự mình hướng tới
sự hoàn thiện nhân cách của mình.Các mỗi quan hệ như hoạt động,giáo dục, ở
gia đình,nhà trường, xã hội là một vấn đề rất quan trọng và cần thiết, để giáo dục
cho con người ta lĩnh hội được những tri thức khoa học, để ngày một phát triển
nhân cách con người đến sự hoàn mĩ.Hiện nay giáo dục đang là một vẫn đề quan
trọng cấp bách của các quôc gia trên thế giới.
Ở nước ta hiện nay giáo dục là vấn đề cấp bách và đặt lên hàng đầu và được
xem là vấn đề quốc sách.Tốc độ công nghiệp phát triển cao về kinh tế, văn hoá,
xã hội đang có sự thay đổi rõ nét.Bên cạnh đó còn tồn tại các tệ nạn xã hội,như
các tệ nạn tham nhũng gây ảnh hưởng rất lớn đến chủ nhân tương lai của đất
nước đó là trẻ em.
Trong giáo dục cấp trung học phổ thông,vấn đề giáo dục và phát triển nhân
cách là một vấn đề rất quan trọng, ở lứa tuổi này các em có nhiều thay đổi về
mặt tâm lý và sinh lý nên nhu cầu hoàn thiện nhân cách để thích nghi với xã hội
hoá và có thái độ tích cực hơn trong cuộc sống là cực kỳ quan trọng.
Giáo dục để tạo điều kiện và hướng cho thế hệ trẻ các em dần dần tự hoàn
thiện nhân cách.
Giáo dục không phải chỉ là vấn đề quan trọng đối vơi thế hệ trẻ và ngay cả
đối với người trưởng thành, những người lớn tuổi cũng rất cấp bách và cần thiết
để hình thành và phát triển nhân cách, để hoàn thiên nhân cách con người và để
mỗi con người hoàn thiện nhân cách của mình hơn.
Chính vì lý do đó mà em chọn đề tài

“Giáo dục sự hình thành và phát triển nhân cách con người”.



3
2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài.
Mục đích của đề tài là nêu lên tầm quan trọng,của giáo dục với sự hình
thành và phát triển nhân cách con người, để thực hiện được mục đích đề ra, đề
tài cần phải giải quyết hai nhiệm vụ
Nhằm tìm hiểu một số vấn đề chung về giáo dục sự hình thành và phát
triển nhân cách con người.
Tìm hiểu nhận thức của con người về tầm quan trọng của giáo dục sự
hình thành và phát triển nhân cách con người.
3. Đối tượng nghiên cứu.
Nhân cách là đối tượng nghiên cứu của tâm lý học xã hội.
4.Giới hạn phạm vi nghiên cứu.
Kế hoạch. Đề tài làm từ.15-4 đến 14-5 hoàn thành.
Với thời gian có hạn nên đề tài nghiên cứu chỉ giới hạn qua tham khảo tài
liệu,sách báo...
5.Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài.
Cơ sở lý luận :Dựa trên cơ sở góc độ khoa học tâm lý,chủ nghĩa Mác –
Lênin,tư tưởng Hồ Chí Minh,và những quan điểm của đảng và nhà nước ta về
giáo dục và đào tạo nguần nhân lực cho sự phát triển của đất nước.
Phương phápnghiên cứu chủ yếu.
-Chủ yếu dùng phương pháp quan sát và tự quan sát.
-Phương pháp đọc và nghiên cứu tài liệu,sách báo.
6.Kết cấu :
Bài niên luận gồm 4 phần : phần mở đầu,phần nội dung gồm hai
chương,phần kết luận và khuyến nghị.
Dù đã hết sức cố gắng nỗ lực, nhưng do thời gian viết niên luận hạn

hẹp, tri thức còn nhiều hạn chế, nên khi giải quyết các vấn đề đặt ra trong đề tài
em không tránh khỏi những thiếu sót hạn chế, em rất mong được sự chỉ bảo và
đóng góp chân thành của các thầy cô giáo và các bạn.


Em xin chân thành cảm ơn.
Sinh viên : Quách Thị Nhâm


4

PHẦN II: NỘI DUNG

CHƯƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC VÀ SỰ HÌNH
THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI

Khi nhìn nhận và đánh giá một quốc gia một khu vực nào đó trên
thế giới,về mức độ phát triển cao hay thấp,giàu hay nghèo thì trước hết chúng ta
phải xem xét về nền giáo dục của quốc gia khu vực đó,quả thực vấn đề giáo dục
là một vấn đề rất quan trọng,mà bất cứ một quốc gia nào, khu vực nào trên thế
giới, cũng phải đầu tư và quan tâm hàng đầu.Bởi giáo dục và đào tạo là tạo ra
những đội ngũ tri thức,công nhân,học sinh, giáo dục để tạo điệu kiện cho con
người ngày càng hoàn thiện nhân cách của mình …
Đó chính là nguần nhân lực dồi dào,tạo cho con người có cả ý thức,tri thức,
đạo đức năng lực phẩm chất nhân cách, để bổ sung vào sự nghiệp xây dựng đất
nước ngày càng phát triển hơn,cả về kinh tế,văn hoá,xã hội.

Trải qua hàng nghìn đời vấn đề giáo dục ở Việt Nam ngày càng được phát
triển và được đảng nhà nước ta quan tâm hàng đầu. Nhất là giáo dục ở vùng
sâu,vùng sa,vùng núi cao và hải đảo những nơi mà nền kinh tế,văn hoá chưa

phát triển, để sao cho mặt bằng dân trí giữa các vùng,các tỉnh thành không có sự
cách biệt quá xa về trình độ văn hoá, đặc biệt trong giai đọan hiện nay,khi nước
ta đang hội nhập kinh tế quốc tế,xây dựng xã hội, xã hội chủ nghĩa ngày càng
giàu đẹp văn minh lịch sự,thì sự nghiệp giáo dục là một vấn đề quan trọng và
được quan tâm hàng đầu,trong sự nghiệp công nghiệp công nghiệp hoá và hiện
đại hóa đât nước,và xây dựng đát nước ngày càng phát triển hơn.
Bên cạnh đào tạo đội ngũ tri thức,công nhân lành nghề,thì cần giáo dục
cái tâm yêu nghề, năng lực đạo đức.Theo ứng sử giữa con người, để con người
từ một cá thể sinh học,trở thành một nhân cách sống trong mỗi con người, bởi
tài và đức phải luân đi đôi với nhau, không tách rời nhau thì mới có thể đem lại
hiệu quả tốt trong công việc và trong giao tiếp ứng sử con người với con người.


5

I. K hái niệm giáo dục,nhân cách,con người :
1/.Khái niệm giáo dục.
Hiện nay vẫn chưa có khái niệm nào chính thức thống nhất về giáo
dục,con người có những quan điểm giáo dục khác nhau. Ở đây tôi xin đưa ra
một khái niệm, được rút ra từ nhiều quan niệm khác nhau của các nhà khoa học.
“Giáo dục là sự tác động của nhân cách này tới nhân cách khác là sự tác
động của nhà giáo dục tới người được giáo dục,cũng như từ những người được
giáo dục tới nhà giáo dục với nhau”.
Qua khái niệm trên chúng ta thấy nhân cách được hình thành và phát triển
thông qua hệ thống giáo dục khoa học trước đây cũng như hiện nay, trong mỗi
giai đoan lịch sử nhất định,lại có những quan điểm,nhận xét khác nhau về giáo
dục.
Vào những năm 40 của thế kỷ XIX.Cùng với sự suất hiện của chủ nghĩa
Mác - Lênin,muấn xây dựng nền tâm lý học một cách khoa học, đặc biệt là tâm
lý học nhân cách. Điều trước tiên phải dựa vào phương pháp luận của chủ nghĩa

Mác - Lênin, (Tài liệu trang 165 tâm lý học nhân cách).
Giáo dục phát triển trên cơ sở phương pháp luận khoa học,tạo điều kiện cho
các nhà giáo dục tiếp thu kế thừa và phát triển những tư tưởng giáo dục tiến bộ
của nhân loại, và điều này làm cho giáo dục phát triển tiến bộ, cùng với
côngcuộc đấu tranh giải phóng con người ra khỏi xiềng xích ách áp bức bóc lột,
của tệ nạn xã hội, nâng cao trình độ văn hoá đạo đức, thẩm mĩ của con người,
qua đó góp phần tổ chức lại xã hội, theo định hướng văn hoá xã hội chủ nghĩa.
Cùng với sự phát triển của nhưng tinh hoa trong giáo dục, có thể nối rằng
yếu tố chi phối sự hình thành và phát triển nhân cach như sau:
Nhân cách không có sẵn mà bằng cách bộc lộ các bản năng nguyên thuỷ
mà nhân cách cấu tạo tâm lý mới được hình thành và phát triển trong quá trình
sống, bằng cách giao tiếp, vui chơi,học tập, lao động …Như LêNin đã khẳng
định”cùng với dòng sữa mẹ con người hấp thụ tâm lý, đạo đức xã hội mà nó là
thành viên”. Nhà tâm lý học nổi tiếng A.NLEONCHIEV cũng chỉ ra rằng, nhân


6
cách cụ thể và phát triển theo con đường từ bên ngoài truyền vào nội tâm, từ các
quan hệ với các thế giới tự nhiên, thế giới đồ vật, nền văn hoá xã hội do các thế
hệ trước tạo ra các quan hệ xã hội mà nó gắn bó ( trích trang 196 TL Học đại
cương ).
Học thuyết MÁC- LÊNIN về giáo dục đã chứng minh một cách khoa học
rằng các vấn đề có tính quy luật trong giáo dục như. Sự hình thành cá nhân con
người, tính quy định của kinh tế, xã hội đối với giáo dục, tính lịch sử của giáo
dục trong tiến trình phát triển xã hội và vai trò của xã hội trong điều kiện xã hội
có giai cấp. Với cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn vững vàng, quan điểm đó đã
được Chủ tịch HỒ CHÍ MINH, Đảng và nhà nước ta áp dụng trong quá trình
giáo dục đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển của đất nước.
Trong quá trình hình thành nhân cách thì giáo dục hoạt động giao lưu và
tập thể có vai trò quyết định. Có thể đưa ra đây vai trò của giáo dục đối với sự

hình thành và phát triển nhân cách như sau.
Giáo dục là toàn bộ tác động của gia đình, nhà trường, xã hội bao gồm cả
dạy học và các tác động khác đến con người đó, là theo nghĩa rộng.
Theo nghĩa hẹp thì giáo dục xem như là quá trình tác động đến tư tưởng,
đạo đức, hành vi của con người ( giáo giục đạo đức, giáo dục lao động, giáo dục
lối sống, hành vi).
Trong sự hình thành và phát triển nhân cách thì giáo dục đóng vai trò chủ
đạo như sau.
Giáo dục vạch ra phương hướng cho sự hình thành và phát triển nhân
cách, vì giáo dục là quá trình tác động có mục đích xác định, hình thành một
mẫu người cụ thể có nhân cách trong xã hội, đáp ứng những yêu cầu của cuộc
sống.
Nhân cách là sản phẩm muộn, thông qua giáo dục thế hệ truớc truyền lại
cho thế hệ sau qua nền văn hoá, xã hội - lịch sử để tạo nhân cách của con người
qua các mặt nội dung giáo dục.


7
Giáo dục đưa con người, đưa thế hệ trẻ” vào vùng phát triển gần” vươn
tới những cái mà thế hệ trẻ sẽ có, tạo cho thế hệ trẻ sự phát triển nhanh, mạnh
hướng về tương lai.
Giáo dục có thể phát huy tối đa các mặt mạnh của các yếu tố khác chi
phối sự hình thành nhân cách, như các yếu tố thể chất, bẩm sinh di truyền không
thể mang lại.
Giáo dục có tầm quan trọng, với yếu tố hoàn cảnh sống, yếu tố xã
hội đồng thời bù đắp cho những thiếu hụt hạn chế do yêu tố bẩm sinh, như
người bị khuyết tật, do bị bệnh hoặc do hoàn cảnh không thuận lợi.
Giáo dục có thể uấn nắn những phẩm chất tâm lý xấu, những hành vi lệch
chuẩn về một mặt nào đó do xã hội. So với các chuẩn mực do tác động tự phát
của môi trường sống gây ra và làm cho nó phát triển theo hướng mong muốn

của xã hội.
Với các nhân tố khác giáo dục không chỉ thích ứng mà còn có thể đi trước
và thúc đẩy giáo dục phát triển, điều đó có giá trị xây dựng nhân cách con người
Việt Nam với tư cách là mục tiêu tác động của sự phát triển kinh tế xã hội.
Trong thực tiễn giáo dục cũng chứng minh rằng sự phát triển tâm lý của
trẻ em chỉ có thể diễn ra một cách tốt đẹp trong những điều kiện giáo dục như
gia đình, nhà trường và xã hội nhất là phẩm.
Như vậy giáo dục có vai trò chủ đạo tổ chức quyết định sự hình thành và
phát triển nhân cách hướng dẫn giáo dục cho trẻ sự hình thành và phát triển nhân
cách, giáo dục chính là làm cho con người được ý thức được yêu cầu của tập thể
làm cho họ biết đề ra cho mình những mục tiêu cần phấn đấu trong cuộc sống,
tự bồi dưỡng phẩm chất và năng lực mới cho bản thân, chinh hoạt động của bản
thân con người là đương quyết định trực tiếp đối với sự hình thành và phát triển
nhân cách con người.
2.Khái niệm nhân cách.
Khái miệm nhân cách biểu hiện tính chính thể dải thể cuộc sống.
Ngày nay vấn đề nhân cách được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu trong
quá trình phtá triển của các khoa học đặc biệt là các khoa học xã hội, đòi hỏi


8
phải nghiên cứu nhân cách, trong xã hội loài người có quan hệ lẫn nhau, và con
người là trung tâm của các mối quan hệ, vì vậy con người phải được thể hiện
như là một nhân cách.
Xây dựng con người xã hội chủ nghĩa phải gắn liền với xây dựng nhân
cách phát triển hài hoà, đó là đòi hỏi cấp bách của sự nghiệp, xây dưng con
người đạo đức trí tuệ, trong thời kỳ đổi mới hiện nay.
Nhân cách là một cấu tạo chọn vẹn thuộc loại đặc biệt,nhân cách
không phải là chính thể được chế định theo kiểu di truyền tức lá “người ta sỉnh
không phải là nhân cách người mà người ta phải trở thành một nhân cách”.“

Nhân cách là một sản phẩm tương đối muộn của sự phát triển xã hội lịch sử và
của sự tiến hoá cá thể con người” nhân cách là một cấu tạo chuyên biệt của con
người mà không thể rút ra từ hoạt động thích ứng của nó, cũng không thể tự hoạt
động đó mà rút ra ý thức của con người hay nhu cầu.
Hiện nay về mặt tâm lý học ngươiì ta chú ý đến vấn đề sau đây về nhân
cách, bản chất nhân cách,cấu trúc nhân cách các yếu tố hình thành nhân cách,
các cơ chế hình thành nhân cách, các phương pháp nghiên cứu nhân cách, vị
trícủa tâm lý học nhân cách trong hệ thống khoa học khác.
Nhưng ở đây tôi chỉ đề cập đến vấn đề khái niệm nhân cách, hay bản chất
nhân cách trước hết điểm qua một số quan điểm về nhân cách tồn tại quan diểm.
Quan điểm cho bản chất nhân cách là thuộc tính sinh vật hay nói cách
khác là sinh vật hoá bản chất nhân cách.Nhân cách được coi là bản năng tình
dục( s.freud) là đặc điểm của hinh thể ( krestchmer) …
Bản chất nhân cách là tính con người ( Trường phái nhân văn đại
diện là C:ROGERS, A.MASLOW…Những người ở trường phái này đều quan
tâm đến giá trị tiềm năng bẩm sinh của con người. A.MASLOW cho rằng xã hội
nằm trong bản năng con người,những nhu cầu như giao tiếp,tình yêu kính trọng
đều có tính bản năng …đặc trưng cho giống người, nhân cách là động cơ tự
động điều hành.
(G.ALLPORT.).những quan điểm này đều đề cao tính chất tự nhiên sinh
vật của con người,phủ nhận bản chất của nhận bản chất xã hội của nhân cách.


9
Nhân cách đồng nghĩa với khái niệm con người, K.K.dlatnov nhân cách
con người có ý thức,còn con người có tâm lý từ khi có ngôn ngữ lao động,quan
điểm này nói về cái chung cái đặc trưng nhất của con người, mà không chú ý
đến đặc cái thù riêng cái riêng của nhân cách.
Nhân cách được hiểu như cá nhân con người với tư cách là chủ thể
của mõi quan hệ và hoạt động có ý thức ( A.Gkovalev,X.Ikon)hiện nay quan

điểm này được đa số các nhà tâm lý học xã hội chấp nhận, coi nhân cách là cá
nhân, cá thể so vơi tập thể xã hội.
Nhân cách được hiểu như là thuộc tính nào đó tạo nên bản chất
nhân cách như thuộc tính ổn định.Các thuộc tính sinh vật, hoặc tính xã hội.
Pbueva cho rằng nhân cách là con người với toàn bộ phẩm chất xã hội của nó.
Nhân cách là tâm thế ( D.N.ZNAdze,là thái độ V.N.Mia XiSev là
phương thức tồn tại của con người trong xã hội,trong điều kiện lịch sử,cụ thể.
Những quan điểm này chỉ chú ý đến các đặc điểm chung nhất của
nhân cách, đó cũng chưa thể hiện được tính toàn diện trong định nghĩa nhân
cách.
Nhân cách cấu tạo tâm lý mới được hình thành trong môĩ quan hệ
sông của cá nhân do kết quả hoạt động cải tạo của con người đó.K.Obuchowxki
định nghĩa nhân cách như sau.Nhân cách là sự tổ chức những thuộc tính tâm lý
củ con người có tính chất điểu kiện lịch sủ xã hội, ý nghĩa của nó cho phép giải
thích và dự đoán hành động cơ bản của con người (kobuchowxki, lý luận tâm lý
của việc xây dựng và phát triển nhân cách trong cuốn M.1981).
Từ bảy quan niệm nhân cách trên,cho đến nay vẫn chưa có trường
phái nào giải quyết thoả đáng vấn đề bản chất của nhân cách.
Các nhà tâm lý học cho rằng khái niệm nhân cách là phạm trù xã
hội và có bản chất xã hội lịch sử” Nhân cách là ttổ hợp những đặc điểm,những
thuộc tính tâm lý,biểu hiện bản sắc và giá trị của con người”(2).
Như vậy nhân cách là sự tổng hoà, không phải là những đặc điểm
của con người.Mà chỉ là những đặc điểm quy định con người như là một thành