Các công cụ phái sinh phòng ngừa rủi ro tỷ giá tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
øøø


TRN HNG NGC







CÁC CÔNG C PHÁI SINH PHÒNG
NGA RI RO T GIÁ TI VIT NAM







LUN VN THC S KINH T





TP. Hoà Chí Minh naêm 2009
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

øøø



TRN HNG NGC




CÁC CÔNG C PHÁI SINH PHÒNG
NGA RI RO T GIÁ TI VIT NAM


Chuyên ngành: Kinh t tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60.31.12




LUN VN THC S KINH T




NGI HNG DN KHOA HC:
TS. NGUYN VNH HÙNG

TP. Hoà Chí Minh naêm 2009
LÔØI CAM ÑOAN

Tôi xin cam đoan lun vn này là do chính tôi nghiên cu và thc hin. Các thông
tin và s liu đc s dng trong lun vn đc trích dn đy đ ngun tài liu ti
danh mc tài liu tham kho và hoàn toàn trung thc.

Ngi thc hin



Trn Hng Ngc
MC LC
Trang
Trang bìa ph
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng biu, hình v, đ th
Li m đu
CHNG 1: TNG QUAN V TH TRNG NGOI HI VÀ CÁC CÔNG
C PHÒNG NGA RI RO T GIÁ
1.1 Th trng ngoi hi 1
1.1.1 Khái nim th trng ngoi hi 1
1.1.2 Thành phn tham gia giao dch 1
1.1.3 T chc và hot đng th trng ngoi hi ti Vit Nam 2
1.1.4 Tính tt yu khách quan ca th trng ngoi hi 3
1.2. T giá hi đoái 3
1.2.1 Khái nim 3
1.2.2 Phân loi t giá 3

1.2.3 Các yu t tác đng đn t giá 4
1.2.4 Ri ro t giá 5
1.3 Công c phái sinh 6
1.3.1 Khái nim 6
1.3.2 Lch s hình thành th trng công c phái sinh 6
1.3.3 Các ch th tham gia trên th trng 7
1.3.3.1 Nhà bo h giá 7
1.3.3.2 Nhà đu c 9
1.3.3.3 Nhà kinh doanh chênh lch t giá 10
1.4 Các giao dch phái sinh ngoi t 11
1.4.1 Nghip v hi đoái giao ngay 11
1.4.2 Nghip v hi đoái có k hn 13
1.4.3 Nghip v hi đoái hoán đi 15
1.4.4 Nghip v hi đoái giao sau 16
1.4.5 Nghip v hi đoái quyn chn 17
1.5 Nhn xét chung v các dng hp đng phòng nga ri ro t giá 21
1.6 Ý ngha ca vic phòng nga ri ro t giá bng công c phái sinh 22
1.6.1 i vi khách hàng 22
1.6.2 i vi ngân hàng 23
CHNG 2: THC TRNG S DNG CÔNG C PHÁI SINH PHÒNG
NGA RI RO T GIÁ TI VIT NAM
2.1 Tng quan tình hình phát trin kinh t Vit Nam giai đon 2004-2010 25
2.2 Thc trng các giao dch phái sinh ngoi t 28
2.2.1 Giao dch ngoi t k hn. 28
2.2.2 Giao dch hoán đi ngoi t. 36
2.2.3 Giao dch quyn chn ngoi t 40
2.2.4 Giao dch Future 43
2.2.5 Phân tích s liu giao dch phái sinh ngoi t ti Techcombank CN H
Chí Minh t tháng 01/2008-08/2009 44
2.3 Nhng nghiên cu thc nghim trc đây v vic s dng các sn phm

phái sinh ngoi t 46
2.3.1 Nghiên cu thc t nhm hoàn thin các gii pháp phòng nga ri ro t
giá 46
2.3.2 Nghiên cu thc t v các rào cn trong vic s dng sn phm phái sinh 47
CHNG 3: GII PHÁP PHÁT TRIN CÁC CÔNG C PHÁI SINH
PHÒNG NGA RI RO T GIÁ
3.1 Các đ xut chính sách v c ch điu hành t giá 52
3.1.1 Chính sách t giá 52
3.1.2 Th trng ngoi hi 53
3.2 iu kin đ thc hin các gii pháp phát trin các công c phái sinh phòng 55
nga ri ro t giá
3.2.1 Thay đi nhn thc ca NHNN, NHTM và doanh nghip 55
3.2.2 Ci thin môi trng ng dng các công c phái sinh phòng nga 56
ri ro t giá
3.3 Trin khai các công c phòng nga ri ro t giá 58
3.3.1 Hp đng k hn: 58
3.3.2 Hp đng hoán đi 59
3.3.3 Hp đng giao sau: 60
3.3.4 Hp đng quyn chn: 61
3.4 Các gii pháp nhm hoàn thin công c phái sinh phòng nga ri ro t giá 63
3.4.1 i vi Ngân hàng nhà nc 63
3.4.2 Nhng gii pháp thuc v bn thân ca NHTM 65
3.4.3 Nhng gii pháp thuc v khách hàng 70
Kt lun
Tài liu tham kho
Ph lc


DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

ADB: Asian Development Bank
AUD: ng dolla Úc
BMI: Business Monitor International Ltd
CAD: ng Dolla Canada
CHF: France Thy s
DN: Doanh nghip
EUR: ng Euro
FDI: u t trc tip
FED: cc d tr liên bang M
GBP: ng Bng Anh
IMF: Qu tin t quc t
JPY: ng Yên Nht
KH: khách hàng
NHNN&LD: Ngân hàng nc ngoài và liên doanh
NHNN: Ngân hàng nhà nc
NHTM CP: Ngân hàng thng mi c phn
NHTMQD: Ngân hàng thng mi quc doanh
NHTW: Ngân hàng trung ng
ODA: Vn vay h tr phát trin chính thc
TC: tài chính
TCB, Techcombank: Ngân hàng thng mi c phn K Thng Vit Nam
TCTD: t chc tín dng
USD: ng dolla M
VN: Vit Nam
VND: ng Vit Nam
WTO: T chc thng mi th gii
XHCN: Xã hi ch ngha

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH


Hình 1.1: T chc th trng ngoi hi ti Vit Nam
Bng 2.1: Mt s ch tiêu kinh t 2004-2009
Bng 2.2 – Doanh s giao dch ngoi t ti Vietcombank chi nhánh H Chí Minh t
nm 2000 – 2008
Bng 2.3 – T l doanh s k hn so vi doanh s giao ngay và tng doanh s giao
dch ti Vietcombank chi nhánh H Chí Minh t nm 2000-2008
Bng 2.4 – Doanh s giao dch k hn và các t l ti Vietcombank chi nhánh H
Chí Minh
Bng 2.5 - T giá k hn và t giá giao ngay ca Vietcombank chi nhánh H Chí
Minh ti thi đim thc hin giao dch k hn
Bng 2.6 – Doanh s giao dch hoán đi ngoi t ti Vietcombank chi nhánh H Chí
Minh
Bng 2.7 – Biu phí giao dch hoán đi ca Ngân hàng Nhà nc.
Bng 2.8 – T giá hoán đi và chênh lch t giá giao ngay cùng k hn
Bng 2.9 – Doanh s giao dch quyn chn ngoi t ti Vietcombank chi nhánh H
Chí Minh
Bng 2.10: Doanh s giao dch phái sinh ngoi t ti NH TMCP K Thng chi
nhánh H Chí Minh
Hình 2.1: Doanh s giao dch phái sinh ngoi t ti Techcombank CN HCM t
01/2008-08/2009
Hình 2.2: T giá giao ngay ti Techcombank CN HCM t 01/2008-08/2009
Hình 2.3: Các nguyên nhân ngn tr vic s dng sn phm phái sinh


LI M U
I. TÍNH CP THIT CA  TÀI
Nh chúng ta đã bit th trng tài chính th gii đã phát trin vi tc đ rt

cao. Th trng tài chính đã đáp ng đc nhu cu ngày càng đa dng và phong phú
ca các doanh nghip và các nhà đu t. Các ngân hàng trên th gii đã cung cp
đy đ các công c tài chánh đ doanh nghip, cá nhân s dng nhm bo him
đng vn ca mình, cng nh m ra môi trng đu t đy hp dn cho nhng
ngi thích mo him và thách thc. Các nghip v nh hoán đi (swap), quyn la
chn (option), hp đng k hn (forward), hp đng tng lai (future) đc s
dng rng rãi và linh hot trên th trng chng khoán, tin t, hàng hóa,…
Trong xu th phát trin đó, xut phát t các nghip v c bn trên th trng ngoi
hi (foreign exchange) và th trng tin t (money market), các công c giao dch
hi đoái phái sinh (foreign exchange derivatives) cng đc các t chc tài chính
đa ra đ đáp ng nhu cu ngày càng đa dng ca khách hàng. Vit Nam cng
không nm ngoài quy lut đó, nhng sn phm phái sinh đã đc NHNN cho phép
thc hin ti các NHTM nhm đáp ng nhu cu bo him các khon phi thu, phi
tr bng ngoi t trong tng lai.
Ri ro t giá là rt rõ ràng tuy nhiên giai đon va qua doanh nghip Vit Nam
dng nh vn cha mn mà khi s dng nhng sn phm này. Xut phát t lý do
đó, đ tài s đi sâu vào nghiên cu thc t vic s dng các sn phm này trên đa
bàn Thành ph H Chí Minh và t đó s đ ra các gii pháp nht đnh cng nh mô
hình c th cho vic s dng các sn phm phòng nga ri ro t giá.
II. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
− i tng nghiên cu là các sn phm phái sinh phòng nga ri ro t giá
− Phm v nghiên cu là ti mt s NHTM đc phép kinh doanh các sn
phm phái sinh ngoi hi trong khong thi gian t nm 2000 đn tháng 08/2009.
III. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 tài s dng tng hp các phng pháp lun nh duy v
t bin chng và duy vt
lch s, kt hp gia lý lun và thc tin; phng pháp phân tích, so sánh và
phng pháp tng hp đ thc hin đ tài.
KT CU CA LUN VN
Ngoài li m đu, kt lun, phn mc lc, tài liu tham kho và ph lc. Lun vn

gm 3 chng:
Chng 1: Tng quan v th trng ngoi hi và các công c phái sinh phòng nga
ri ro t giá
Chng 2: Thc trng s dng công c phái sinh phòng nga ri ro t giá
Chng 3: Gii pháp phát trin các công c phái sinh phòng nga ri ro t giá



1

CHNG 1: TNG QUAN V TH TRNG NGOI HI VÀ CÁC CÔNG
C PHÁI SINH PHÒNG NGA RI RO T GIÁ

1.1. Th trng ngoi hi
1.1.1 Khái nim th trng ngoi hi
Th trng ngoi hi là ni thc hin các giao dch mua bán, trao đi các loi
ngoi t và các hot đng kinh doanh liên quan đn ngoi t
1.1.2 Thành phn tham gia giao dch và cung cu ngoi t trên th
trng ngoi hi
Cung ngoi t trên th trng ngoi hi chính là tng doanh s ngoi t cn
bán trên th trng ngoi hi.
Cu ngoi t trên th trng ngoi hi là tng doanh s ngoi t cn mua trên
th trng ngoi hi.
Da vào đng lc thúc đy s tham gia vào th trng hay mc đích tham
gia mua bán ngoi t, các thành phn tham gia giao dch trên th trng ngoi hi
gm các nhóm sau:
- Nhà đu t và thng mi: nhóm này bao gm các nhà xut nhp khu và
các nhà đu t ra nc ngoài
- Ngân hàng thng mi và ngân hàng đu t: nhóm này bao gm tt c các
Ngân hàng thng mi và Ngân hàng đu t tham gia mua bán ngoi t cho chính

h khi thc hin mc tiêu kinh doanh hay mua bán cho khách hàng khi thc hin
vai trò môi gii
- Cá nhân hay h gia đình: nhóm này bao gm nhng ngi có nhu cu mua
ngoi t khi đi công tác hay du lch nc ngoài; hoc có nhu cu bán ngoi t khi
nhn đc các khon ngoi t t li tc đu t hay nhn chuyn tin t nc ngoài.
- Ngân hàng trung ng: Ngân hàng trung ng đóng vai trò t chc và kim
soát, điu hành và tham gia mua bán ngoi t nhm n đnh s hot đng ca th
trng ngoi hi, n đnh giá c và t giá hi đoái.


2

1.1.3 T chc và hot đng th trng ngoi hi ti Vit Nam:
Th trng ngoi hi Vit Nam hình thành chính thc t nm 1991 khi nn
kinh t Vit Nam bt đu chuyn sang nn kinh t vn hành theo c ch th trng
đnh hng XHCN. Tri qua 16 nm đn nay th trng ngoi hi Vit Nam đã có
mt bc phát trin đáng k v quy mô và các nghip v giao dch ngày càng đa
dng phong phú, thu hút đc s tham gia ca các doanh nghip và ngân hàng
thng mi trong và ngoài nc. V t chc và hot đng ca th trng ngoi hi
Vit Nam có th mô t nh Hình 1.1 di đây


Hình 1.1: T chc th trng ngoi hi ti Vit Nam

Hình 1.1 Cho thy Ngân hàng thng mi đóng vai trò nòng ct trên th
trng ngoi hi và đóng vai trò trung gian trong các giao d
ch kinh doanh ngoi t
nhm đáp ng nhu cu ngoi t ca khách hàng là các doanh nghip, cá nhân. Ngoài
ra, các Ngân hàng thng mi còn tham gia mua bán vi nhau trên th trng ngoi
t liên ngân hàng và tham gia mua bán ngoi t trên th trng quc t nhm mc

tiêu li nhun và đm bo cân bng trng thái ngoi t đ gim thiu ri ro t giá.
Ngân hàng nhà nc Vit Nam thông qua Ngân hàng thng mi đ tham
gia vào th trng ngoi hi nhm thc hin vic t chc và kim soát, điu hành và
tham gia mua bán ngoi t nhm n đnh s hot đng ca th trng ngoi hi, n
đnh giá c và t giá hi đoái.
Khách hàng
A
Khách hàng
B
BIDV Techcombank
Khách hàng
D
Khách hàng
C
Th trng
quc t
Th trng
quc t


3

1.1.4. Tính tt yu khách quan ca th trng ngoi hi
Vi yêu cu giao dch ngày càng phát trin, th trng ngoi hi ra đi mt
cách khách quan vi các chc nng chính sau:
− Nhm đáp ng nhu cu trao đi ngoi t gia các quc gia trên th gii th
trng ngoi hi đã hình thành và phát trin vi mc đích là cu ni cho các hot
đng kinh t xã hi, quan trng hn c là hot đng ngoi thng.
− Th trng ngoi hi là ni đáp ng nhu cu mua bán, trao đi ngoi t nhm
bôi trn cho các hot đng xut nhp khu và các hot đng khác có liên quan đn

ngoi t.
− Th trng ngoi hi là phng tin giúp cho các nhà đu t chuyn đi
ngoi t phc v cho đu t vào tài sn h
u hình hay tài sn tài chính  nc ngoài.
− Th trng ngoi hi là công c ca Ngân hàng trung ng thc hin chính
sách tin t nhm điu khin nn kinh t theo mc tiêu ca chính ph.
1.2. T giá hi đoái
1.2.1 Khái nim
T giá hi đoái ca hai đng tin là giá c ca đng tin này tính bng mt
s đn v đng tin kia. Các nc có nn kinh t th trng theo đui h thng t
giá linh hot theo đó t giá đc quyt đnh bi s tác đng ca cung và cu ngoi
t trên th trng.
1.2.2 Phân loi t giá:
− T giá mua và t giá bán: T giá mua là t giá Ngân hàng áp dng khi mua
ngoi t t khách hàng, t giá bán là t giá Ngân hàng áp dng khi bán ngoi t cho
khách hàng. Gia hai t giá này có mt khon chênh lch đ đm bo cho Ngân
hàng có th trang tri chi phí giao dch và thu đc li nhun tha đáng.
Ví d: Ngày 15.05.2008 Techcombank niêm yt t giá mua USD là
16,150VND và t giá bán USD 16,177VND
− T giá chéo: là t giá gia hai đng tin đc tính toán thông qua mt đng
tin th ba. ng tin này thng là USD. Cách xác đnh t giá chéo ph thuc vào
cách niêm yt t giá trc tip hay gián tip.


4

+ Trng hp 1: T giá chéo gia hai đng tin yt giá trc tip.
Ta có: T giá USD/VND = 16,150 và USD/JPY = 104.06
=> T giá chéo JPY/VND = ( USD/VND)/( USD/JPY) = 16,150/104.06 =
155.20

+ Trng hp 2: T giá chéo gia hai đng tin đc yt giá gián tip.
Ta có: T giá EUR/USD = 1.5576, GBP/USD = 1.9568
=> T giá chéo EUR/GBP = (EUR/USD)/(GBP/USD) = 1.5576/1.9568 =
0.796
+ Trng hp 3: T giá chéo gia mt đng tin yt giá trc tip và mt đng
tin yt giá gián tip
Ta có USD/VND = 16,150 và EUR/USD = 1.5576
=> T giá chéo EUR/VND = (EUR/USD)x(USD/VND) = 16,150x1.5576 =
25,155.24
1.2.3 Các yu t tác đng đn t giá:
T giá trên th trng ngoi hi chu tác đng ca nhiu yu t khác nhau
làm thay đi cung cu ngoi t, bao gm các yu t sau:
− Tình hình thay đi lãi sut ni t và ngoi t: nu lãi sut trong nc tng
tng đi so vi lãi sut ngoi t thì tài sn tài chính ni đa tr nên hp dn các nhà
đu t hn tài sn tài chính nc ngoài. iu này làm cho các nhà đu t phi tái
cu trúc li danh mc đu t đa đn h qu là dòng vn chy ra khi th trng
vn nc ngoài và chy vào th trng vn ni đa. S thay đi các dòng vn đu t
này sau đó cng đc dch chuyn sang th trng ngoi hi làm gim cu và tng
cung ngoi t. Kt qu là đng tin trong nc lên giá so vi ngoi t, hay t giá
gim.
− Tình hình lm phát trong và ngoài nc: nu t l lm phát trong nc cao
hn  nc ngoài, hàng hóa trong nc s tr nên đt đ hn so vi hàng hóa nc
ngoài. iu này dn đn gia tng nhu cu nhp hàng và st gim nhu cu hàng hóa
ni đa. S thay đi nhu cu này đn lt nó làm tng cu và gim cung ngoi t.
Kt qu là ngoi t lên giá so vi ni t, hay t giá gia tng.


5

− Tc đ tng trng kinh t tng đi: Nu tc đ tng trng kinh t trong

nc cao hn tc đ tng trng kinh t ngoài nc thì nhp khu tng trng
nhanh hn xut khu. Kt qu là cu ngoi t tng nhanh hn cung ngoi t làm cho
ngoi t lên giá so vi ni t, hay t giá tng.
− Vai trò ca chính ph hay s can thip ca Ngân hàng trung ng: Chính
ph thông qua NHTW có th can thip vào th trng ngoi hi. S can thip này
thc hin bng vic bán ra hay mua vào ngoi t, t đó tác đng đn t giá nhm đt
mc tiêu chính sách tin t ca NHTW.
− Các yu t khác nh tình hình n đnh chính tr, k vng và s tn công ca
nhà đu c, giá vàng và giá du trên th gii, tình hình thu hút kiu hi…
Các yu t trên đây có th tác đng riêng l hoc đng thi tác đng đn
cung cu ngoi t, t đó tác đng đn t giá. Vic hiu và phân tích yu t tác đng
đn t giá rt quan trng vì nó giúp cho chúng ta d báo và hình thành k vng hp
lý v t giá đ t đó có c s ra quyt đnh liên quan v giao dch ngoi t.
1.2.4 Ri ro t giá:
Ri ro t giá là ri ro phát sinh do s bin đng t giá làm nh hng đn
giá tr k vng trong tng lai. Ri ro t giá có th phát sinh trong nhiu hot đng
khác nhau ca doanh nghip. Nhng nhìn chung bt c hot đng nào mà ngân lu
thu vào phát sinh bng mt loi tin và ngân lu chi ra phát sinh bng mt loi tin
khác đu cha đng nguy c ri ro t giá.
Chng hn, các công ty xut nhp khu thng xuyên phi đi din vi ri ro
t giá khi các khon thanh toán b trì hoãn đc đnh danh bng ngoi t. Mt nhà
nhp khu thng không nhn đc hàng hoá ngay lp tc sau khi đt hàng.
Thng, hàng hóa trc tiên phi đc sn xut và thi gian lu kho, vn chuyn.
Theo thông l, các công ty bán hàng cung cp cho nhà nhp khu mt khon tín
dng thng mi. Kt qu ca tt c các trì hoãn trên khin cho nhà nhp khu
không bt buc phi chi tr tin hàng cho đn 6 tháng, 1 nm thm chí lâu hn sau
khi đt hàng. Nhng giá ca sn phm thng đc tha thun vào thi đim đt
hàng. Khi nhà nhp khu đng ý vi giá đc tính theo đng tin ca nc xut

6

khu thì h có kh nng phi đi phó vi đ nhy cm v ri ro t giá t các khon
phi tr nu h không tin hành phòng nga ri ro.
Ngc li, nu giá c đc tho thun tính theo đng tin ca nc nhp
khu thì nhà xut khu li gp phi đ nhy cm v ri ro t giá t các khon phi
thu. Nh vy, đ nhy cm v ri ro t giá xut phát t 2 lý do: (1) s trì hoãn gia
lúc tha thun giá c và thi đim thanh toán giao dch, (2) giá tr thanh toán tính
bng ngoi t.
Tng t các khon đu t tài chính quc t, các nhà đu t nhn tin lãi, c
tc,…  nhiu thi đim vi nhiu loi ngoi t khác nhau cng gp ri ro. Tt c
đ nhy cm đi vi ri ro t giá có th đc phòng nga di nhiu hình thc
khác nhau nh tham gia th trng k hn, giao sau, quyn chn, hoán đi, … s
đc gii thiu c th  nhng ni dung tip theo ca đ tài.
1.3 Công c phái sinh.
1.3.1 Khái nim.
Công c phái sinh đc hiu là nhng công c đc phát hành trên c s
nhng công c đã có nhm nhiu mc tiêu khác nhau nh phân tán ri ro, bo v li
nhun hoc to ra li nhun. Giá tr ca công c phái sinh bt ngun t mt s công
c c s khác nh t giá, tr giá c phiu, trái phiu, ch s chng khoán, lãi sut
Trên th trng ngoi hi có 5 nghip v c bn đc giao dch đó là: giao
ngay (spot), k hn (forward), hoán đi (swap), giao sau (future) và quyn chn
(option). Trong đó giao ngay đc xem là nghip v c bn, các nghip v còn li
đc xem là phái sinh.
1.3.2 Lch s hình thành th trng công c phái sinh.
− Th trng future có th đc xem nh đã xut hin t thi trung c. Lúc đu
đi tng ca các future trên th trng là các mt hàng đn gin nh lúa mì hay cà
phê. Các nhà đu t mua và bán các hp đng future vi mc đích nhm gim bt
s lo ngi xy ra nhng bin c khin giá b đy lên cao hay xung thp trong
nhng tháng sau đó. n nhng nm thp niên 80 ca th k 20, các hp đng

future bt đu n r và ph bin trong các giao dch thng mi.


7

− Hu ht các th trng forward phát trin sm là các th trng ngoi hi,
còn đc gi là th trng liên ngân hàng (interbank market). Th trng này phát
trin nhanh chóng nh vào s th ni ca các đng tin mnh vào đu thp niên 70.
Th trng liên ngân hàng bao gm hàng trm ngân hàng khp th gii, h là nhng
ngi thay mt cho chính h hoc cho khách hàng thc hin các cam kt giao sau
và k hn vi nhau.
−
Swap cng là mt công c phái sinh da trên s trao đi và thc hin hp
đng. Các giao dch hoán đi là đng lc chính ca nhng tng trng trên hp
đng k hn.
− Giao dch đu tiên ca th trng option bt đu  châu Âu và M t đu th
k 18. Nhng nm đu th trng hot đng tht bi vì nn tham nhng. Mt trong
nhng ngi liên quan là nhà môi gii có quyn chn v mt loi c phiu nht
đnh đã n hi l đ gii thiu c phiu cho khách hàng ca h. Vào đu nhng nm
1900, mt nhóm công ty đã thành lp hip hi nhng nhà môi gii và kinh doanh
quyn chn. Mc đích ca hip hi này là cung cp k thut nhm đa nhng ngi
mua và nhng ngi bán li vi nhau. Tháng 4 nm 1973 Chicago Board of Trade
lp th trng mi, Chicago Board Options Exchange, đc bit dành cho trao đi
option v c phiu. T đó th trng option tr nên ph bin vi nhà đu t. n
thp niên 80 ca th k 20, th trng option đi vi ngoi t, ch s chng khoán
và hp đng future đã phát trin  M. Th trng chng khoán Philadelphia là ni
giao dch option ngoi t đu tiên.
1.3.3 Các ch th tham gia trên th trng.
1.3.3.1 Nhà bo h giá (Hedger).
Chúng ta xem xét tình hung sau: Công ty Import Co.Ltd có mt hp đng

tr giá 1 triu USD, thi hn thanh toán là 6 tháng, t giá giao ngay (USD/VND) 
thi đim hin ti: 15,990, t giá giao ngay (USD/VND) khi hp đng đn hn:
cha bit. Công ty Import Co.Ltd đng trc ri ro nu USD lên giá so vi VND 
thi đim thanh toán. S lên giá này ca USD có th gây ra cho Import Co.Ltd tn
tht giao dch bng tr giá hp đng nhân cho chênh lch t giá gia hai thi đim


8

thanh toán và ký kt.  tránh ri ro ngoi hi, công ty liên h vi ngân hàng mua
quyn chn mua có nhng ni dung sau:
- Tr giá quyn chn (K): 1 triu USD.
- T giá thc hin (E): 16,010.
- Phí mua quyn chn (P) tính trên mi đng ngoi t: 20 đng. Tng chi phí
mua quyn chn bng 1 triu x 20 đng = 20 triu đng.
- Kiu quyn chn: kiu M.
- Thi hn hiu lc ca quyn chn (T): 6 tháng.
 thi đim này, Import Co.Ltd đã b ra tng chi phí 20 triu đng đ mua
công c phòng nga ri ro ngoi hi. Mc dù, lúc này thi đim đáo hn cha xy
ra nhng công ty bit trc đc khi đáo hn có hai kh nng xy ra và các giao
dch khi quyn chn đáo hn nh sau:
− Nu t giá mua giao ngay S
b
> E = 16,010 thì doanh nghip s thc hin
quyn chn mua. Khi y giá tr ca khon phi tr quy ra ni t là V = 1 triu USD
x 16,010 = 16,010 triu VND, bt chp t giá giao ngay trên th trng là bao nhiêu.
Cn lu ý rng doanh nghip trc đó đã b ra mt khon chi phí bng 20 triu
VND đ mua quyn chn nên giá tr quy ra ni t ca khon phi tr tng thêm
nhng vn đc c đnh  mc 16,010 + 20 = 16,030 triu VND. Nh vy, ri ro
ngoi hi đc kim soát.

− Nu t giá giao ngay S
b
< E = 16,010 thì doanh nghip không thc hin
quyn chn mua, mà mua ngoi t trên th trng giao ngay. Khi y giá tr khon
phi tr là V(S
b
) = 1 triu USD x S
b
= S
b
triu VND. Cn lu ý rng doanh nghip
trc đó đã b ra mt khon chi phí bng 20 triu VND đ mua quyn chn nên giá
tr quy ra ni t ca khon phi tr tng thêm lên đn (S
b
+ 20) triu VND. Giá tr
này cha đc c đnh nhng b chn trên ti đa  mc 16,030 triu VND, vì S
b
<
16,010. Do đó, ri ro ngoi hi cng đc kim soát.
Kt qu là dù t giá giao ngay khi hp đng nhp khu đn hn là bao nhiêu
đi na thì giá tr phi thanh toán ca hp đng nhp khu quy ra VND vn nm 
mc ti đa là 16,030 triu VND.


9

1.3.3.2 Nhà đu c (Speculator).
Chúng ta có th s dng các công c phái sinh cho mc đích đu c.  làm
rõ vic s dng công c phái sinh vào mc đích đu c nh th nào chúng ta xem
xét tình hung sau: ang  thi đim hin ti t giá EUR/USD = 1.2028, ông A d

báo rng trong tng lai EUR s lên giá so vi USD và t giá có th lên đn
EUR/USD = 1.2928.
Ông A mua EUR và ch giá lên s bán ra ly li trong tng lai. D nhiên là
vic mua EUR đ đu c này là mt vic làm ri ro vì nu EUR không lên giá đúng
nh d đoán ca mình thì ông A s l. Nhng là ngi có kinh nghim và bn lnh
ông A tin chc vào s d đoán ca mình và k vng kim li mi EUR đc
(1.2928 – 1.2028) = 0.09 USD. Chng hn đ kim đc 11,250 USD ông A phi
mua 125,000 EUR.  mua đc 125,000 EUR ngay thi đim hin ti ông A phi
b ra 125,000 x 1.2028 = 150,350 USD. Vi s tin USD phi b ra khá ln khin
ông A có th ngm ngùi nhìn c hi kim 11,250 USD trôi qua trong tic nui vì
không có tin mua 125,000 EUR. Nhng ông A có th nm bt c hi đu c bng
cách mua hp đng giao sau tr giá 125,000 EUR thay vì mua giao ngay 125,000
EUR. Vì mua hp đng giao sau tr giá 125,000 EUR ch không phi mua 125,000
EUR nên ông A không cn b ra ngay 150,350 USD mà ch cn b ra 1,755 USD
ký qu theo yêu cu ca S giao dch. Nh vy, vi s tin b ra ít hn: 1,755 USD
so vi 150,350 USD ông A vn mua đc c hi kim li nu nh t giá bin đng
đúng nh d đoán ca ông ta. Vi hp đng giao sau này, hàng ngày nu t giá
EUR/USD lên đúng nh d đoán ca ông A thì tài khon ca ông A s đc ghi có
mt s tin bng chênh lch gia t giá giao ngay ngày hôm nay so vi ngày hôm
trc nhân vi tr giá hp đng. Ngc li, nu t giá xung, tc là ngc vi d
báo ca ông A, thì tài khon ca ông ta s b ghi n mt s tin bng chênh lch
gia t giá giao ngay ngày hôm trc so vi ngày hôm nay nhân vi tr giá hp
đng. Ngoài ra, nu vic ghi n nhiu khin cho s d tài khon ký qu ca ông A
gim xung đn mc ti thiu do S giao dch quy đnh, ông A phi b thêm tin
vào cho đ mc quy đnh mi đc tip tc giao dch.


10

Nh vy, bng vic s dng công c phái sinh ông A có th tr thành mt

nhà đu c thành công nu d đoán v EUR tng giá là chính xác.
1.3.3.3 Nhà kinh doanh chênh lch t giá (Arbitrage).
Kinh doanh chênh lch t giá liên quan đn vic mua ngoi t  mt th
trng và bán li  mt th trng khác. Vic mua bán nh vy có khuynh hng
làm quân bình t giá gia các th trng khác nhau.
Gi s có các t giá sau đây trên th trng quc t:
GBP/USD = 1.5809 – 1.5839  New York
USD/EUR = 0.9419 – 0.9487  Frankfurt
GBP/EUR = 1.4621 – 1.4671  London
 khai thác c hi kinh doanh chênh lch t giá, nhà kinh doanh s thc
hin các giao dch sau đây:
1. T New York nhà kinh doanh bán ra 1 triu USD  Frankfurt đc:
1,000,000 x 0.9419 = 941,900 EUR.
2. Dùng s EUR này đ mua GBP  London đc:
941,900 / 1.4671 = 642,014.86 GBP.
3. Bán s GBP va mua đc  New York đc:
642,014.86 x 1.5809 = 1,014,961.29 USD.
Li nhun do kinh doanh chênh lch t giá: 1,014,961.29 – 1,000,000 =
14,961.29 USD. Tuy li nhun không ln nhng kim đc trong thi gian rt ngn
và hu nh không có ri ro nên rt hp dn.
Li nhun hp dn này thu hút nhiu ngi vào cuc. Khi có nhiu ngi
nhy vào cuc, do có nhiu ngi dùng USD đ mua EUR  Frankfurt nên EUR s
lên giá so vi USD  Frankfurt và do có nhiu ngi bán EUR ly GBP  London
nên EUR gim giá so vi GBP  London, cui cùng  New York do có nhiu ngi
bán GBP đ ly USD nên GBP s gim giá so vi USD  New York. C hi kinh
doanh chênh lch giá cng chm dt nhng ch cho s quân bình t giá gia ba
khu vc th trng.


11

Trên thc t còn có chi phí giao dch và rào cn giao dch gia các th
trng. Chính điu này khin cho giao dch kinh doanh chênh lch t giá không
phi d dàng thc hin. Kt qu, c hi kinh doanh chênh lch t giá ít khi xut hin
và nu có cng ch tn ti trong thi gian ngn.
1.4 Các giao dch phái sinh ngoi t
1.4.1 Nghip v hi đoái giao ngay (spot).
Giao dch hi đoái giao ngay là giao dch mua, bán mt s lng ngoi t
gia hai bên theo t giá giao ngay ti thi đim giao dch và kt thúc thanh toán
trong vòng hai ngày làm vic tip theo k t ngày cam kt mua bán.
Tùy theo tp quán kinh doanh và điu kin th trng tng nc, có th niêm
yt t giá theo nhiu cách khác nhau. Nhng nhìn chung có hai cách niêm yt giá
trên th trng giao ngay dành cho hai đi tng khách hàng khác nhau. Cách yt
giá theo kiu M và kiu Âu dành cho khách hàng là ngân hàng khác trên th trng
liên ngân hàng. Cách yt giá trc tip và gián tip dành cho khách hàng thông
thng, tc khách hàng không phi là ngân hàng.
Yt giá theo kiu M (American term) là cách niêm yt t giá bng s USD
trên đn v ngoi t. Yt giá theo kiu châu Âu (European term) là cách niêm yt t
giá bng s ngoi t trên 1 đn v USD.
Yt giá trc tip (direct quotation) là phng pháp biu th giá tr 1 đn v
ngoi t thông qua mt s lng ni t nht đnh. Yt giá gián tip (indirect
quotation) là phng pháp biu th giá tr 1 đn v ni t thông qua mt s lng
ngoi t nht đnh. Theo thông l các đng tin thng đc yt giá gián tip gm
có bng Anh, dollar Úc và dollar New Zealand, các đng tin thng đc yt giá
trc tip gm có yên Nht, france Thy S, dollar Singapore, và nhiu đng tin
khác trong đó có đng Vit Nam. Riêng dollar M và Euro va yt giá gián tip va
yt giá trc tip.
Khi nói đn t giá bao gi cng liên quan đn mt cp đng tin: đng tin
yt giá và đng tin đnh giá. ng tin yt giá là đng tin biu th giá tr ca nó ua

12

đng tin khác. ng tin đnh giá là đng tin dùng đ xác đnh giá tr đng tin
khác.
Trên th trng hi đoái giao ngay thng din ra quan h mua bán ngoi t
gia ngân hàng và khách hàng. Các ngân hàng thng không thu phí giao dch hay
hoa hng mà s dng chênh lch gia t giá bán và t giá mua đ trang tri chi phí
giao dch và thu li nhun tha đáng. Chênh lch giá mua và giá bán ca mt ngoi
t cao hay thp tùy thuc vào phm vi giao dch hp hay rng và mc đ bin đng
giá tr ca ngoi t đó trên th trng.  có th so sánh vi các loi chi phí giao
dch khác, chênh lch t giá bán và t giá mua thng đc xác đnh theo t l phn
trm qua công thc sau:
T giá bán - T giá mua
Chênh lch (%) =
__________________________________
x 100 (1.1)
T giá bán
Ví d chúng ta có t giá GBP/USD = 1.4229 – 1.4246. Chênh lch gia t
giá mua và t giá bán mà khách hàng phi chu khi mua bán ngoi t vi ngân hàng:
1.4246 – 1.4229
Chênh lch (%) =
______________________
x 100 = 0.12%

1.4246
Các ngoi t có th trng giao dch tng đi rng nh USD, GBP, EUR,
JPY thng có chênh lch giá mua bán  mc 0.1% đn 0.5% trong khi các ngoi t
mà th trng giao dch hp hn có mc chênh lch giá cao hn nhiu. Lý do là
ngân hàng s dng chênh lch gia t giá bán và t giá mua vào các mc đích nh

phòng nga ri ro bin đng t giá ngoi t mua vào hoc bán ra, bù đp chi phí
giao dch và cui cùng là kim li nhun tha đáng. Do vy vi các ngoi t có
phm vi giao dch hp, hoc vào nhng thi k t giá ca ngoi t nào đó bin đng
mnh thì ngân hàng duy trì chênh lch gia giá bán và giá mua ln hn so vi các
ngoi t khác hoc so vi thi k t giá n đnh.
Giao dch hi đoái giao ngay đc ngân hàng s dng nhm đáp ng nhu cu
mua hoc bán ngoi t giao ngay cho khách hàng. Tuy nhiên, nhc đim ca giao


13

dch hi đoái giao ngay là không đáp ng đc nhu cu mua hoc bán ngoi t ca
nhng khách hàng nào cn mua hoc cn bán ngoi t nhng vic chuyn giao
ngoi t cha thc hin ngay  hin ti mà s đc thc hin trong tng lai. 
đáp ng nhu cu này ca khách hàng ngân hàng phi phát trin thêm mt loi giao
dch khác, đó là giao dch hi đoái có k hn.
1.4.2 Nghip v hi đoái có k hn (forward).
Giao dch hi đoái có k hn là giao dch trong đó hai bên cam kt s mua,
bán vi nhau mt s lng ngoi t theo mt mc giá xác đnh và vic thanh toán s
đc thc hin trong tng lai.
T giá có k hn thng đc yt theo hai cách: yt giá theo kiu outright và
yt giá theo kiu swap. T giá có k hn theo kiu outright đn gin là giá c ca
mt đng tin này tính bng mt s đn v đng tin kia. Nó cng đc niêm yt
tng t nh t giá giao ngay ch khác mt điu là t giá đc hai bên xác đnh và
tha thun  hin ti nhng s đc áp dng trong tng lai. T giá theo kiu swap
ch yt phn chênh lch theo s đim cn bn (basic points) gia t giá có k hn và
t giá giao ngay tng ng. Yt giá theo kiu swap thng đc s dng trên th
trng liên ngân hàng, tc là trong giao dch gia mt ngân hàng này vi mt ngân
hàng khác.
T giá có k hn là t giá áp dng trong tng lai nhng đc xác đnh 

hin ti. T giá này áp dng cho các giao dch mua bán ngoi t có k hn và đc
xác đnh da trên c s t giá giao ngay và lãi sut trên th trng tin t.
Gi: - F: là t giá có k hn.
- S: là t giá giao ngay.
- r
d
: là lãi sut ca đng tin đnh giá.
- r
y
: là lãi sut ca đng tin yt giá.
Ta có t giá có k hn đc xác đnh bi công thc sau:
1 + r
d
F = S
__________
(1.2)

1 + r
y


14

Công thc (1.2) trên đây da trên c s lý thuyt cân bng lãi sut (interest
rate parity) – IRP. Lý thuyt này nói rng chênh lch lãi gia hai quc gia phi đc
bù đp bi chênh lch t giá gia hai đng tin đ nhng ngi kinh doanh chênh
lch giá không th s dng hp đng có k hn kim li nhun trên c s chênh
lch lãi sut.
 Vit Nam các ngân hàng thng mi thng áp dng ph bin công thc
gn đúng ca công thc (1.2) hn. Ta có th vit li công thc (1.2) nh sau:

1 + r
d
1 + r
d
+ r
y
- r
y
r
d
- r
y
F = S
__________
= S
______________________
= S + S
___________


1 + r
y
1 + r
y
1 + r
y
Vì lãi sut r
y
thng nh nên ta có th xp x 1 + r
y

≈ 1. Khi y, công thc
này có th vit li thành F = S + S(r
d
- r
y
).  đây lãi sut tính theo đn v phn trm
mt nm. Nu chuyn đi lãi sut thành đn v phn trm cho k hn n ngày và nm
có 360 ngày thì ta s có công thc:

S(r
d
- r
y
)n
F = S +
_____________
(1.3)

100 x 360
Giao dch ngoi t có k hn tha mãn đc nhu cu mua bán ngoi t ca
khách hàng mà vic chuyn giao đc thc hin trong tng lai. Tuy nhiên, do giao
dch k hn là giao dch bt buc nên khi đn ngày đáo hn dù bt li hai bên vn
phi thc hin hp đng. Mt đim hn ch na là hp đng k hn ch đáp ng
đc nhu cu khi nào khách hàng ch cn mua hoc bán ngoi t trong tng lai còn
hin ti không có nhu cu mua hoc bán ngoi t. ôi khi trên thc t khách hàng
va có nhu cu mua bán ngoi t  hin ti đng thi va có nhu cu mua bán ngoi
t trong tng lai. Rõ ràng trong tình hung này ch vi giao dch hi đoái giao
ngay hay ch vi giao dch hi đoái k hn cha th đáp ng đc nhu cu giao
dch ca khách hàng, mà phi kt hp c hai loi giao dch này li vi nhau mi đáp
ng đc nhu cu ca khách hàng. S kt hp này hình thành nên mt loi giao

dch mi đó là giao dch hoán đi.


15

1.4.3 Nghip v hi đoái hoán đi (swap).
Giao dch hoán đi là giao dch hi đoái bao gm đng thi c hai giao dch:
giao dch mua và giao dch bán cùng mt s lng đng tin này vi đng tin
khác, trong đó k hn thanh toán ca hai giao dch khác nhau và t giá ca hai giao
dch đc xác đnh ti thi đim ký hp đng. V c bn giao dch swap gm: 1
giao dch spot và 1 giao dch forward trái chiu vi giao dch spot.
Thi hn giao dch hoán đi có th t 3 ngày đn 6 tháng. Nu ngày đáo hn
ri vào ngày Ch nht hoc ngày l thì hai bên s tha thun chn mt ngày đáo
hn thích hp và thi hn hp đng s tính trên s ngày thc t.
Trong giao dch hoán đi, ngày thanh toán bao gm hai loi ngày khác nhau:
ngày hiu lc và ngày đáo hn. Ngày hiu lc là ngày thc hin thanh toán giao
dch giao ngay trong khi ngày đáo hn là ngày thc hin thanh toán giao dch có k
hn.
Mt hp đng hoán đi liên quan đn hai loi t giá: t giá giao ngay và t
giá có k hn. T giá giao ngay là t giá do ngân hàng niêm yt ti thi đim giao
dch do hai bên tha thun. T giá có k hn đc tính trên c s t giá giao ngay,
chênh lch lãi sut gia VND và ngoi t, và s ngày thc t ca hp đng.
Giao dch hoán đi ch gii quyt đc nhc đim ca hp đng giao ngay
là có th tha mãn nhu cu ngoi t ca khách hàng  thi đim tng lai, đng thi
khc phc đc nhc đim ca hp đng k hn  ch có th tha mãn nhu cu
ngoi t ca khách hàng  thi đim hin ti. Tuy nhiên, cng nh giao dch k hn,
giao dch hoán đi vn còn hn ch  hai đim:
− Nó là hp đng bt buc yêu cu các bên phi thc hin khi đáo hn bt chp
t giá trên th trng giao ngay lúc đó nh th nào. iu này có li là tránh đc ri
ro t giá cho khách hàng, nhng đng thi đánh mt đi c hi kinh doanh nu nh

t giá bin đng trái vi d đoán ca khách hàng.
− Nó ch quan tâm đn t giá  hai thi đim: thi đim hiu lc và thi đim
đáo hn, mà không quan tâm đn s bin đng t giá trong sut quãng thi gian
gia hai thi đim đó.