vai trò ủy ban chứng khoán nhà nước

LỜI NÓI ĐẦU
Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam chính thức đi vào hoạt động
cách đây gần 12 năm, đã đánh dấu một bước phát triển mới có ý nghĩa quan trọng
trong quá trình hoàn thiện hệ thống thị trường tài chính, nhằm đáp ứng nhu cầu vốn
của nền kinh tế đang không ngừng chuyển đổi vận hành theo cơ chế thị trường. Có
thể nói TTCK hiện tại tuy không thật sự lớn, nhưng cũng đã phát huy được vai trò
là kênh huy động vốn tích cực của Chính phủ. Ngoài ra, việc hình thành TTCK
cũng đã làm cán cân lãi suất trên thị trường tín dụng điều chỉnh ngày càng phù hợp
hơn với tình hình phát triển kinh tế đất nước. Bên cạnh những thuận lợi do việc
huy động vốn từ TTCK đem lại cho các doanh nghiệp niêm yết, cũng đã tạo cơ hội
đầu tư cho các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước. Tuy nhiên, bên cạnh đó,
TTCK của Việt Nam cũng biểu hiện rất nhiều bất cập như: thị trường chậm
phát triển, chưa phát huy được hết vai trò thực thụ.Nguyên nhân là do những vấn
đề như hệ thống luật pháp chưa bao quát, chính sách điều hành còn mang tính
mệnh lệnh – hành chính, chất lượng của người điều hành còn yếu và lý do quan
trọng nhất là mức độ minh bạch thông tin còn thấp. Xuất phát từ thực trạng trên,
vai trò ủy ban chứng khoán nhà nước (UBCKNN) trong việc tổ chức, xây dựng và
đảm bảo TTCK phát triển lành mạnh cần được chú trọng và nâng cao nhằm mục
tiêu xây dựng một TTCK phát triển toàn diện ở Việt Nam.
NỘI DUNG
1
I. Khái quát về UBCKNN.
1. Sự ra đời của UBCKNN.
Với nhiệm vụ đặt ra đưa nền kinh tế của Việt Nam thành nền kinh tế thị
trường nhằm thu hút các doanh nghiệp đầu tư cũng như các nguồn vốn đầu tư từ
nước ngoài thì cũng giống như các nước phát triểu cần phải có một TTCK . Theo
tinh thần đó quá trình chuẩn bị được thực hiện khi thành lập Ban Nghiên cứu xây
dựng và phát triển thị trường vốn thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 1993,
Ban soạn thảo Pháp lệnh về chứng khoán và TTCK do Thứ trưởng Bộ tài chính làm
Trưởng Ban năm 1994 và Ban Chuẩn bị tổ chức TTCK giúp Thủ tướng Chính phủ
chỉ đạo chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc xây dựng TTCK ở Việt Nam năm

1995 thì UBCKNN mới được thành lập vào 28/1/1996 theo Nghị định số 75/NĐ-
CP của chính phủ. Việc ra đời của UBCKNN ở Việt Nam có những nét đặc thù do
hoàn cảnh kihn tế - xã hội của Việt Nam chi phối. UBCKNN của Việt Nam thành
lập khi chưa có TTCK tập trung, UBCKNN ra đời nhằm mục đích cơ bản là chuẩn
bị những điều kiện cần thiết nhất cho sự ra đời và phát triển của TTCK ở Việt Nam
trong tương lai. Nét đặc thù này dẫn tới vai trò, chức năng của UBCKNN hiện nay
là bao gồm tổ chức, xây dựng TTCK Việt Nam và quản lý, giám sát sự vận hành,
đảm bảo TTCK Việt Nam phát triển lành mạnh, toàn diện.
2. Địa vị pháp lý.
Trước đây, theo quy định tại Nghị định số 75/1996/NĐ-CP, UBCKNN là cơ
quan trực thuộc Chính Phủ. Tuy nhiên, Nghị định số 66/2004/NĐ-CP đã quy định
về việc chuyển UBCKNN vào Bộ tài chính. Như vậy, theo quy định của pháp luật
hiện hành, UBCKNN là cơ quan trực thuộc Bộ tài chính, thực hiện một số nhiệm
vụ, quyền hạn quản lý nhà nước về chứng khoán và TTCK. Hiện nay, vị trí pháp lý
của UBCKNN chính thức được ghi nhận tại Điều 8 Luật chứng khoán năm 2006
và Quyết định số 112/2009/QĐ-TTg ngày 11/9/2009 của Thủ tướng Chính phủ.
2
Như vậy, UBCKNN có vị trí là cơ quan trực thuộc Bộ Tài chính, cơ quan
nằm trong bộ máy nhà nước ở trung ương. Nó là một chủ thế quản lý hành chính
nhà nước, hoạt động có tính hành chính-mệnh lệnh, có tính độc lập tương đối so
với các đơn vị khác thuộc Bộ tài chính. UBCKNN thực hiện chức năng tham mưu,
giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính quản lý nhà nước về chứng khoán và TTCK; trực tiếp
quản lý, giám sát hoạt động chứng khoán và TTCK; quản lý các hoạt động dịch vụ
thuộc lĩnh vực chứng khoán, TTCK theo quy định của pháp luật.
II. Vai trò của UBCKNN trong việc tổ chức và đảm bảo TTCK phát triển lành
mạnh.
1. Vai trò của UBCKNN trong việc tổ chức, xây dựng TTCK.
Đối với việc tổ chức, xây dựng TTCK vai trò của UBCKNN được thể hiện
cụ thể thông qua các nhiệm vụ và quyền hạn có liên quan có mình đến tổ chức, xây
dựng TTCK. Theo Quyết định số 112/2009/QĐ-TTg đã quy định cụ thể nhiệm vụ

và quyền hạn của UBCKNN đối với TTCK. Theo đó vai trò của UBCKNN đối với
việc tổ chức, xây dựng TTCK được thể hiện như sau: UBCKNN trình Bộ trưởng
Bộ Tài chính để trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định:
a) Các dự án luật, dự thảo nghị quyết của Quốc hội, dự án pháp lệnh, dự
thảo nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội; dự thảo nghị định của Chính phủ;
dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chứng khoán và thị trường chứng
khoán;
b) Chiến lược, quy hoạch, chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hành
động, đề án, dự án quan trọng về chứng khoán và thị trường chứng khoán.”
Với vị thế là cơ quan quản lý chuyên ngành về chứng khoán và TTCK,
UBCKNN có vai trò rất quan trọng trong việc chuẩn bị các điều kiện cho sự ra đời
của TTCK, đồng thời tổ chức và quản lý nhà nước về TTCK với mục tiêu chính là
tạo môi trường thuận lợi cho việc huy động vốn cho đầu tư phát triển, đảm bảo cho
3
TTCK hoạt động có tổ chức, an toàn, công khai, công bằng và hiệu quả, bảo vệ
quyền lợi và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư. Vai trò của UBCKNN được thể
hiện cụ thể qua các hoạt động như:
- UBCKNN với vai trò Cấp, gia hạn, đình chỉ, thu hồi giấy phép, giấy chứng
nhận liên quan đến hoạt động chứng khoán và thị trường chứng khoán; chấp thuận
những thay đổi liên quan đến hoạt động chứng khoán và thị trường chứng
khoán. Theo đó, với quyền hạn của mình UBCKNN có thể tác động tới việc mở
rộng hoặc thu hẹp TTCK bằng cách cấp phép thêm hoặc thu hồi giấy phép cho các
thành viên của các sở GDCK, trung tâm GDCK.
- Theo ủy quyền của Bộ tài chính, UBCKNN trình Thủ tướng Chính phủ
quyết định thành lập, đình chỉ hoạt động hoặc giải thể trung tâm giao dịch chứng
khoán, sở giao dịch chứng khoán, các thị trường giao dịch chứng khoán có tổ chức.
Hiện nay, UBCK đã xây dựng Đề án tái cấu trúc các CTCK, đã trình Bộ Tài chính
và Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ. Theo Đề án này, công ty chứng khoán
(CTCK) nào có vấn đề tài chính thực sự khó khăn thì sẽ bị rút hoạt động môi giới
để bảo vệ khách hàng. Khung pháp lý hiện nay trong việc rút môi giới chưa có. Vì

thế, trước mắt UBCKNN yêu cầu Trung tâm Lưu ký có tín hiệu cảnh cáo cho nhà
đầu tư biết nhằm đảm bảo cho sự an toàn của khách hàng nói riêng cũng như sự
phát triển an toàn của TTCK nói chung.
- UBCKNN còn có vai trò quan trọng trong việc cơ cấu lại TTCK, tổ chức
hoạt động của TTCK bằng các biện pháp tác động trực tiếp đến các thành viên của
TTCK bằng cách: Quản lý, giám sát hoạt động của các Sở Giao dịch chứng khoán,
Trung tâm Giao dịch chứng khoán, Trung tâm Lưu ký chứng khoán và các tổ chức
phụ trợ; tạm đình chỉ hoạt động giao dịch, hoạt động lưu ký của các Sở Giao dịch
chứng khoán, Trung tâm Giao dịch chứng khoán, Trung tâm Lưu ký chứng khoán
trong trường hợp có dấu hiệu ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của nhà
đầu tư; chấp thuận các quy định, quy chế của các Sở Giao dịch chứng khoán,
Trung tâm Giao dịch chứng khoán, Trung tâm lưu ký chứng khoán; chấp thuận
4
việc đưa vào giao dịch các loại chứng khoán mới, thay đổi và áp dụng phương thức
giao dịch mới, đưa vào vận hành hệ thống giao dịch mới.
- Bên cạnh đó, UBCKNN còn có vai trò chủ đạo trong việc xây dựng quy
mô của TTCK cho hiện đại và phù hợp với xu thế chung trên thế giới bằng việc
Thực hiện công tác thống kê, dự báo về hoạt động chứng khoán và thị trường
chứng khoán; tổ chức quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa hoạt
động trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán. Ngày 16/11/2011,
UBCKNN đã tổ chức buổi họp báo về triển khai các giải pháp đối với thị trường
chứng khoán dưới sự chủ trì của Chủ tịch UBCKNN. Tham dự buổi họp báo có đại
diện lãnh đạo các đơn vị thuộc UBCKNN cùng các cơ quan thông tấn báo chí. Một
số đề án đã được UBCKNN xúc tiến xây dựng như: Đề án Tái cấu trúc hàng hóa
trên thị trường trái phiếu Chính phủ trong đó sẽ triển khai chương trình thí điểm
hoán đổi trái phiếu kết hợp với phát hành lô lớn; Đề án tái cấu trúc các công ty
chứng khoán, dự kiến triển khai từ năm 2012 đến 2015; Đề án thị trường chứng
khoán phái sinh: UBCKNN đang xây dựng đề án và triển khai dự thảo Nghị định
hướng dẫn TTCK phái sinh trong năm 2012, trên cơ sở đó triển khai cơ sở vật chất,
hệ thống và đưa vào vận hành trong năm 2014. UBCKNN cũng đang xây dựng

trình Bộ Tài chính ban hành Đề án Cơ chế giao dịch chứng khoán và sẽ triển khai
các điều kiện để có thể áp dụng trong năm 2012; Nâng cao tiêu chuẩn phát hành,
chất lượng chứng khoán niêm yết, giao dịch: UBCKNN đang xây dựng tiêu chí và
đưa vào dự thảo Nghị định, Thông tư để ban hành trong Quý I/2012.
Như vậy, có thể nói, các hoạt động của UBCKNN sẽ ảnh hưởng trực tiếp
đến TTCK, thông qua đó Nhà nước có thể xây dựng được một TTCK phát triển ổn
định, bền vững và lành mạnh.
2. Vai trò của UBCKNN trong việc đảm bảo TTCK phát triển lành
mạnh.
5
“Thị trường chứng khoán hiện được ví như một đứa trẻ có khả năng lớn
nhanh và khỏe mạnh nếu được chăm sóc tốt. Nhưng đứa trẻ đó do chưa biết cách
chăm sóc nên mắc nhiều bệnh tật, ốm yếu và bị tai nạn cần phải băng bó cấp cứu”.
Đây là cách ví von về thực trạng TTCK Việt Nam hiện nay của Tổng thư ký Hiệp
hội Các nhà đầu tư Tài chính Việt Nam (VAFI), điều này cũng cho thấy cần thiết
phải có những hành động để ổn định và phát triển TTCK. Trước thực trạng trên,
UBCKNN Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng nhằm mục tiêu xây dựng một
TTCK Việt Nam phát triển lành mạnh, toàn diện. Vai trò của UBCKNN trong việc
đảm bảo TTCK phát triển lành mạnh được thể hiện qua các chức năng, nhiệm vụ
cụ thể như sau:
- Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về chứng khoán và TTCK là
một trong những biện pháp quan trọng nhằm xây dựng TTCK Việt Nam phát triển
ổn định, lành mạnh, bền vững. UBCKNN đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên
truyền cho các tầng lớp nhân dân, từ các nhà quản lý đến các cán bộ, công chức ở
Trung ương và địa phương và người dân về TTCK, không để xảy ra hiện tượng
gian dối, đưa thông tin sai lệch. Bên cạnh đó, UBCKNN cần đẩy mạnh tiến trình
cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, đưa thêm nhiều Tổng công ty, công ty lớn lên
sàn giao dịch chứng khoán chính thức; đồng thời tăng cường tính công khai minh
bạch của TTCK, nhất là TTCK tự do. Buộc các công ty cổ phần khi bán cổ phiếu
ra công chúng phải được kiểm toán và minh bạch hóa tài chính; trung thực, không

để xảy ra hiện tượng đầu cơ, lừa đảo khi bán cổ phiếu ra thị trường.
- Vai trò của UBCKNN trong việc đảm bảo TTCK phát triển lành mạnh
trọng tâm là nhiệm vụ thanh tra, giám sát và xử lý các vi phạm pháp luật về chứng
khoán và TTCK. Cụ thể, theo Quyết định số 112/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng
Chính phủ, UBCKNN có nhiệm vụ quản lý, giám sát hoạt động của các Sở Giao
dịch, Trung tâm Giao dịch, Trung tâm Lưu ký chứng khoán và các tổ chức phụ trợ;
tạm đình chỉ hoạt động của các cơ sở trên trong trường hợp có dấu hiệu ảnh hưởng
6