Quản lý ngân sách đô thị ở Việt Nam Sử Đình Thành. - TP.HCM Trường Đại Học Kinh Tế

BO
GIAO
DUC
VA
DAO
TAO
. . .
TRUONG
DAI
HOC
KINH
TE,
TP.
HO
CHi
MINH
. .
DE
TAl
NGHIEN
CUU
KHOA
HOC
CAP
BO
. .
? , , ?
QUAN
L Y
NGAN
SACH

DO
THI
0
VI~T
NAM
MA
SO:
82007 - 09 - 33
CHiJ
NHifM
DE
TAl:
THII
KY
KHOA
H(JC:
THANH
VIEN
THAM
CIA:
PGS.TS.
SU
DlNH
THANH
TS.
Blll
THI
MAl
HOAI
TS.

DI~P
GIA
L~ ~ =-~~-~


-

BO
GIAO
DUC
DAO
TAO
TRVONG
0~1
HQC
KINH
rE"TP.HCM
THUVIEN
.
6/ A
GX
-~~

~-,~-·
··-··
·-·· ·


·'·'•·
THANH

PHO
HO
CHf
MINH
•
NAM
2008
LOI MODAU
1. Tinh
c~p
thiet cua
d~
tai nghien
crru
Do thi h6a
1a
m(>t
qua trinh phat tri6n thea
huang
cong
nghi~p
h6a cua
b~t
ky
quf>c
gia nao. Do thi trong
co
c~u
kinh
tS

cua
quf>c
gia c6 vai tro ngay
cang
quan tr9ng. Ngan hang ThS gi6i danh gia "cac do thi dugc coi
1a
nhfrng
d~u
tau dam baa cho
m(>t
nSn kinh
t€
tang tru6ng bSn vfrng va do d6, dam
baa
gia tang phuc
1gi
xa
h(>i.
DiSu nay do bai
h~u
hSt cac
ho~t
d(>ng
san
xu~t
cong
nghi~p,
thuong
m~i
dSu

dugc thvc
hi~n
trong
ph~m
vi do thi v6i
h~
thf>ng
dich Vl,l va thi truang
han
h~n
SO v6i cac
ph~n
COn
1~i
CUa
d~t
nu6c".
V
6i vai tro
nhu
v~y,
cho nen tren binh
di~n
thS
gi6i do thi ngay nay gia tang
vs
quy mo va
sf>
1ugng.
M~ng

1u6i
do thi
Vi~t
Nam ngay cang dugc rna
r(>ng
va phat triSn. KSt
qua
1a,
dan
sf>
do thi
hi~n
nay khoang
21
tri~u
nguai
chiSm
25,8o/o
t6ng dan
sf>
toan qu6c
1a
81
tri~u
nguai. Ty
1~
do thi h6a trong giai
do~n
phat triSn
binh quan hang nam

g~n
2%
1a
ty
1~
r~t
dang khich
1~.
M~ng
lu6i do thi
Vi~t
Nam ngay cang dugc rna
r(>ng
va phat tri6n. Tinh
dSn
2005, ca
nu&c
da c6
708 do thi, phan
lo~i
thanh 2 do thi
1o~i
d~c
bi~t,
2 do thi
1o~i
I, 14 do thi
lo~i
II, 20
do

thi
1m,li
III, 52 do thi
1o~i
IV va 618 do thi
1o~i
V. Trang d6 5 do thi
trvc
thu(>c
Trung uong, 82 thanh
phf>
thi xa
thu(>c
Tinfi,
vao21
thi
tr~n.
Them vao d6, nhiSu khu cong
nghi~p
t~p
trung, nhi6u khu do thi m6i va khu
kinh
t€
cua
kh~u
dugc hinh thanh gop
ph~n
ma
r9ng
m~ng

1u6i do thi quae
gia,
t~o
tiSn
d6
cho
sv
tang truang do thi. Ty
1~
do thi h6a trong 1 0 nam qua
phat tri6n binh quan hang nam
g~n
2%. Day
1a
ty
1~
r~t
cao, dang khich
1~,
nhung dbng thai cling d?t ra cho
Vi~t
Nam nhiSu thach
thu·c
khong nho nhin
ttr gbc
d9
quan
1y
ngan sach:
(i) 6

Vi~t
Nam, khai nifm chinh quyin
do
thi chi m6i qugc
dS
c~p
trong thai gian
g~n
day khi rna Chinh quySn TP H6 Chi Minh
ti~n
hanh xay
d1,1ng
dS
an chinh quySn do thi (2006). V6i t6c d9 do thi h6a cua
Vi~t
Nam
diSn ra nit nhanh va tren binh
di~n
r(>ng,
yeu
c~u
ti~n
trinh phi
t~p
trung h6a
c~n
phai
d~y
m~nh
a muc cao hon. DiSu nay ham y chinh sach tai chinh

cong cua
Vi~t
Nam phai thay d6i
m(>t
each
din
ban.
Ho~t
d(>ng
do thi yeu
c~u
phai dugc dam bao
b~ng
m9t
h~
th6ng tai chinh
d~c
thu rna trong d6
ngan sach do thi la chinh sach trung tam. Chinh sach tai chinh do thj se tac
d(>ng
len
t~t
ca cac m6i quan
h~
kinh
t~
- xa
h(>i,
tu
d6 anh huang l6n

d~n
vai
tro cua do thi trong nSn kinh
t~
qu6c gia. Kh6 khan
16n
nh~t
d~t
ra cho
Vi~t
Nam la nhu
c~u
tai kh6a va nang hrc cua chinh quySn do thi
r~t
da
d~ng
bai
b6i canh vung, quy mo do thi va muc d9 phat triSn dia
phuang
th~m
chi
ngay trong tinh. Hay n6i
each khac, chinh sach ngan sach do thi khong
thS
khai quat chung a
c~p
d9 tinh, thanh ph6.
(ii) Theo Ngan hang
Th~
gi6i, ca

sa
h~
dng
do thj
Vi~t
Nam
hi~n
trong
tinh
tr~ng
qua
x~p
x~:
Di~n
tich nha a trung binh la 1 Om2/nguai, chi
b~ng
1/3
di~n
tich tieu
chu~n
tren
d~u
nguai a cac do thi tien
ti~n
tren
th~
gi6i; ty
1~
d~t
giao thong

rftt
th~p;
h~
th6ng
c~p
nu6c
bi
th~t
thoat t6i 30-40%; ty
1~
thu gom va
xu
ly
rae thai chi
d~t
70%; o nhiSm
tr~m
tr~mg
vs
ngu6n
nu&c,
khong.khi va moi truang,
ti~ng
6n

6 nhiSm dang
khi~n
hang nghin phv
nfr
va tre em

m~c
b9nh; sue khoe
bi
suy giam nghiem tn.mg. Khao sat cua Ngan
hang
Th~
gi6i cling cho
th~y,
ty
19
d6i ngheo a do thi
Vi~t
Nam
la 9.5%
(nam 2000), di liSn d6
Ia
h9
th6ng ca
sa
h~
t~ng
y~u
kern va
thi~u
th6n cac
djch
V\1
ca ban. T6c d9 do thi hoa hi9n dang tang cao
d~n
d~n

hi~n
tugng
di
cu
ra thanh thi ngay
m(>t
16n.
Do d6, d6i nghco
tu
nong thon dang chuySn
sang d6i ngheo thanh thi.
H~
t~ng
xu6ng
c~p
nghiem tn;mg dang anh
huang
trgc
ti~p
d~n
moi tnrang s6ng cua dan ngheo.
Tinh tang truang nang
d(>ng
cua do thi da
d~t
ra cho chinh
quyGn
do thi
rftt
nhiSu thu thach trong

vi~c:
ki6m soat
S\1'
tang truang, 0 nhiSm moi
truang, d6i m6i cong
ngh~,
da
d~ng
h6a kinh
t~,

T~t
ca
t~o
ra sue ep
r~t
lan
d~n
Vi~c
nang cao
Va
cai
thi~n
ch~t
luqng cung
C~p
dich
Vl,l
cong,
Va

Vi
th~
lam tang ganh n?ng chi tieu do thi. Khuynh
huang
gia tang nhu
cftu
chi
tieu do thi anh
huang
d~n
chinh sach ngan sach cong a
muc
d9 qu6c gia
trong
vi~c
phai
thi~t
l~p
l~i
ca
ch~
phan dinh ngu6n thu cho
c~p
chinh
quy~n
do thi, chinh sach vay nq. Chinh
quy~n
do thi
cftn
duqc

trao
quy~n
nhi~u
han trong
vi~c
l~p
k~
ho~ch
va
ki~m
soat ngan sach. Chinh
quy~n
do thi
cftn
dam bao
su
d1,1ng
t6i
uu
ngu6n
h,rc
va cai
thi~n
phuc
lQ·i
xa
h<)i.
K~
toan,
l~p

ngan sach
do
thi
cftn
duqc cai
thi~n
d~
nang cao trach
nhi~m
va minh
b~ch
cua chfnh
quy~n
do thi

Tu phan tfch tren, nh6m nghien cuu
chQn
d~
tai "Quan
ly
ngan sach do
thi
a
Vi~t
Nam " lam
n~n
tang cho
vi~c
d~
xu~t

cac giai phap xay
dl,l'ng
m()t
mo
hinh ngan sach do thi d?c
bi~t
c6 tinh
di~n
hinh cua
Vi~t
Nam, d6ng thai
qua d6
thi~t
l~p
mo hinh quan ly ngan sach thich ung cho chinh
quy~n
do
thi.
2.
Mvc
tieu
d~
tai
Ml,lC
qich cua
d~
tai nghien cuu nay la
l()t
ta
thl,l'C

tr~ng
chinh
quy~n
do thi,
qwin tri do thi va ngan sach do thi
a
Vi~t
Nam. Tuy nhien,
hi~n
c6
dt
it cong
trinh nghien
CUU
S\1'
lien
k~t
gifra chinh
quy~n
do thi, qm\n tri do thi
va
quan
ly ngan sach do thi. Cong
trinh nghien cuu nay kham pha m6i lien
h~
cua
chung, qua d6 xay
dl,l'ng
mo
hinh chinh

quy~n
do thi, quan tri do thi va ngan
sach do thi
a
Vi~t
Nam.
3. Cach
ti~p
c~n
va phu·o·ng phap nghien
cii·u
D~
d~t
duqc
m\lC
tieu nghien cuu cua
d~
tai, each
ti~p
c~n
va t6 chuc cong
trinh nghien
cu·u
duqc phac
hQa
nhu sau:
• Ly
thuy~t
chinh
quy~n

do thi, quan tri do thi va ngan sach do thi;
• Giai thich thl!c
tr~ng
chfnh quySn do
th!
va ngan sach
do
thi 6
Vi~t
Nam;
• Xay dt!ng
chi~n
luqc ll!a ch9n mo hinh chinh quySn do thi, quan tri do
thj va ngan sach do thj.
D~
hi~u
sau
vS
th¥c
tr~ng
chfnh quySn
do
thj va ngan sach do thi 6
Vi~t
Nam, cac
dfr
li~u
thu
nh~p
va tinh hu6ng nghien

dru
6 Tp
H6
Chf Minh
duqc ch9n
l\7a.
Du6i each
ti~p
c~n
nay, Tp
H6
Chf Minh duqc nghien c(ru
b~ng
vi~c
Slr
dvng each
ti~p
c~n
kham pha v6i
Sl,I
khao sat ky luang. f)iSu
nay
t~o
diSu
ki~n
kham pha
thl!C
tr~ng
chu khong
Slr

dvng cac
diu
hoi v6i
nhfrng diu tra
lai dt!
ki~n
tru6c.
f)i~m
lqi
tuy~t
d6i cua each
ti~p
c~n
nay cho
phep nguai nghien cuu danh gia dung
d~n
hi~n
tr~ng
va lam cho n6
b{)c
19
duqc ban
ch~t
tu
nhung
v~n
ds phuc
t~p
cua d6i tuqng nghien cuu.
CHU

NHI:.::M
DE
TAl
CO
QUAN
CHU
TRi
PGS. TS. Sfr
Dinh
Thanh
DANH MlJC BANG BIItU,
HINH
VE
VA
SOD(>

qfv _
__
Bang 1.1: Nhfrng thanh ph6 a Chau au, 1000 - 1900 4
Bang 1.2: Dinh nghia do thi khac nhau gifra cac qu6c gia 5
s
()"
d6
1.1
: v ung do thi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0
Sa
a:6
1.2: Qm!n tri do thi va tac d()ng
dSn
quan

1y
ngan sach
15
Bang 1.3: Mvc dich cac each phan
1o(;li
chi tieu ngan sach 3 0
Sa
d6 1.3: T6ng hqp
vS
phan
c~p
Quan
1y
ngan sach do thi 24
Hinh 1.1:
So sanh ty
19
chi dia phuong so
v&i
t6ng chi cua m()t s6 qu6c
gia, 2000 40
Hlnh 1.2: Chi tieu dia
phuong
so
v&i
GDP (% ), 2001 40
Hlnh 1.3:
Ca
c~u
ngu6n thu dia phuong, 2001 42

Hinh 1.4:
Ca
c~u
ngubn thu thuS dia phuang, 2001 42
Bang 1.4: Ty
19
ngubn thu chuySn giao so
v&i
ngu6n thu cua chinh
quy€n dia
phuang
(%
),
2000 42
Sa
db
2.1:
H9
th6ng don vi hanh chinh Vi9t Nam 56
Sa
db 2.2:
H9
th6ng Ngan sach nha
nu&c
Vi9t Nam
61
Hlnh 2.1: So sanh GDP,
dAu
tu, thu NSNN cua TP. Hb Chi Minh so
v&i

ca
nu&c
nihn 2005 67
Hinh
2.2: So sanh kim
ng(;lch
xu~t
kh~u,
nh?p
kh~u
tren d!a ban TP.H6
Chi Minh so vai ca
nu&c
nam 2005 67
Hinh 2.3:
So sanh cac chi ticu kinh
t6
cua TP.
I-Ib
Chi Minh
v&i
cac dia
phuang
Ian trong nu6c - nam 2005 68
Bang 2.1: Thu ngan sach tren dia ban
1996-2006
68
Bang 2.2: Ca
c~u
ngan sach trcn dia ban

2000-
2006 69
Bang 2.3a:
VS
co
dm
ngubn thu thucmg xuycn theo phan
c~p
(o/o)
70
Bang
2.3b: Ca
c~u
ngubn thu khac (%) 70
Bang
2.4: Ty tr9ng ngubn thu I 00%
71
Hinh: 2.4: Ty
19
ngubn thu NSDP so vai ngubn thu NS trcn d!a
ban(%)
72
Hinh: 2.5: Chi
dftu
tu
va chi
thuang
xuyen cua Thanh ph6 (ty d6ng)
73
Bang 2.5: Ca

c~u
chi tieu cua ngan sach Thanh ph6 (ty
d6ng)
:
73
Bang 2.6:
Ca
c~u
chi
dftu
tu
phat triSn cua Thanh ph6 (ty d6ng) 74
Bang 2.7: Ca
c~u
chi
thuang
xuyen cua Thanh ph6 (ty d6ng) 74
Bang 2.8: Chi
dftu
tu
phat triSn theo ngu6n v6n cua Thanh ph6
(o/o)
75
Bang 2.9:
Ty
1~
chi tieu cong cua dia
phuang
so v6i t6ng chi tieu (%) 80
Sa

d6
3.1:
sv
tuang tac cac chu
thS
trong quan tri do thi
91
Bang 3.1: Nhfrng thay d6i ca ban trong mo hinh qmln tri do thi 6
Vi~t
Natn 96
Bang 3.2:
Muc
d<)
phan
c~p
thu ngan sach 114
Bang 3.3: Ngu6n
tv
thu cua chinh quySn dia
phuang
114
MVCLVC
_
__
·
LO'i
m& dfiu
Danh
mi}C
hinh

ve,
bang
bi~u
va
SO'
d&
Mucluc
,0
•
Trang
ChtrO'ng 1 :
Chinh
quy~n
doth!
va
ngan
sach
do
thi
1
? '
1.1.
TOng
quan
ve
dO
thj
I
1.1.1.
Sv

hinh
th~mh
va
phat
tri~n
do thi 1
1.1.2. Khai
ni~m
va vai tro cua do thj 5
'
1.2. Chinh quyen
i/0
thi 10
1.2.1.
D~n
nh?p 10
1.2.2. Ly thuySt phfm clip
va
quan tri do thi
12
1.2 .3. Nhfrng n6n tang phan tich vai tro
va
trach
nhi~m
cua
chinh quy6n
do thi

15
1.2.4. Xay dvng m9t khuon kh6 cho chinh quy6n do thi co trach

nhi~m
22
1.3. Quiin If ngan
S(iclz
i/0 tlzj
24
1.3
.1.
Ngu6n thu cua
ngan
sach do thi 24
1.3.2. Chi
ngan sach do thi 30
1.3.3. Quan
h~
gifra ngan sach do thi va phat
tri~n
do thi 32
1.3.4. L?p ngan sach do thi 33
1.3.5. Xu
hu6ng
phi t?p trung hoa
qm1n
ly ngan sach do thj 35
1.4. Diinh giii so siinh
vJ
tiJ
chitc chinh quyJn
ilo
thj

va
ngiin siich
ilo
th
.
,,
"'t
,
,{
. 39
1
cua
m!J
so
q uoc g1a .
1.4.1. Danh gia 39
1.4.2.
M9t s6 kSt
lui;in
44
Chuo·ng 2: Thv·c
tr~ng
quan
ly
ngan
sach
thanh
phB
o·
Vi~t

Nam
50
2.1. Tinh hinh phiit trMn
ilo
thi
va
ilo
thi hoa
o·
Vi~t
Nam
tt't
niim 50
2.1.1.
Nhan
dinh
chung
50
. .
2.1.2. Nhfrng
h~n
ch~
phat
tri6n do thi
cua
Vi~t
Nam
: 52
2.2.
Khai

quat
hf
th!Jng
chinh
quyin
tlja phu·ung
cua
Vift
Nam
55
2.2.1.
Chinh
quySn
dia
phuang
55
2.2.2.
Phan
lo~i
do thi
Vi~t
Nam
56
2.2.3.
Nh~n
thuc
vS
chinh
quySn
do

thi a
Vi~t
Nam
59
2.3.
Khung
phap
ly quiin ly ngiin sach
thimh
phiJ
if
Vift
Nam
60
2.3
.1.
Khai quat 60
2.3.2. Phan dinh
thu-
chi
ngan
sach do thi
61
2.3
.3.
Can
d6i
ngan
sach
do

thi
66
2.4.
Phfm
tich ngiin stich ilo
thj-
Nghien
cku
tinh
huang
Tp.
HCM

66
2.4.1. Gi6i
thi~u
66
2.4.2.
Thu
ngan
sach 68
2.4
.3.
Chi
ngan
sach 72
2.4.4. Cac
ngu6n
d~u
tu

khac
ngoai v6n
ngan
sach
Thanh
ph6

74
2.4.5.
Phuong
th1rc
so~n
l~p
ngan
sach do thi 77
2.5.
Mkc
il~
hili
long
cua
ngu·iJ"i
dan
tt!Ji
vb'i
chinh
quyJn
ilo
thj
80

2.6.
Nh~n
xet
ilanh va iliinh gid vJ quiin ly ngiin sach tlo
thj
if
Vift
N am . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . 8 2
Chuo'ng
3:
Quan
Iy
ngan
sach
do
thi
o·
Vi~t
Nam
trong
bBi
canh
do
thi

boa
85
3.1. Dl)
thj
h6a
va
nluing
ham
y thay
aJi
quiin ly ngiin sach tlo
thj
if
Vift
Nam

85
3.1.1.
Muc
d<)
do
thi
h6a
a
Vi~t
Nam
85
3 .1.2.
Xay
dvng

mo
hinh
chinh
quySn do
thi
va
qm1n
ly do thi 87
3.1.3.
Nhfrng
thay
d6i
quan
trQng trong quan ly
ngan
sach
do
thi a
Vi~t
Natn
97
32
u'
t
1
'"
.,
['
l
't'"

;1-"tl'
100

.I.~(Jtln
tllfn
quan
y
Ctll
letl
uO
tl!
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3
.2
.1. V
fin
dS
ph an djnh
nhi~m
vv
chi cua chinh quySn do thi 1 00
3.2.2. T6i
uu
h6a
ganh
ni;ing
chi tieu do thi
101
3.2.3. Nang cao
hi~u

qua cung
c&p
djch
V\1
106
3.3. Gia tiing ngubn thu bJn
vii:ng
cua chinh quyJn
do
thi
~
108
3.3.1. T6i da h6a ngu6n thu rieng cua dia phuong (ngu6n thu 100%) 108
3.3.2. Phan chia ngu6n thu cho chinh quySn do thi 112
3.3.3.
Ca
chS
b6
sung can d6i ngan sach 116
3
.4.
Vay
nq
chinh quySn do thi 118
3 .4.1. Chinh
sach quan
ly
nq
118
3.4.2.

Phat
tri~n
djnh
chS
tai chinh h6
trq
vay
nq
chinh quySn do thi
123
K~t
lu~n
Tai
lieu tham khao
.
Phl,lll}C
CHUONGJ
T
~
A '
CHINH
QUYEN
DO
THJ VA
A T A
NGAN
SACH
DO
THI
•

Day
Ia
chuang
t6ng quan. Nhi¢m
Vl)
cua
chuang
nay danh
gia
cac
mo
hinh
ly
thuy€t
v~
quim tri do thj
va
quan
ly
ngan sach do thj. Do
v~y,
n6
duqc
thi€t k€
g6m cac
n(>i
dung chinh: nghien c(ru chinh
quy~n
do thj, quan tri do thi; qufm
ly

ngan sach do thj; va danh gia so sanh
v~
t6 ch(rc chinh
quy~n
do thi va
ngan sach do thj
cua
m(>t
s6 qu6c gia.
1.1.
TONG
QUAN
VE
HO
THJ
1.1.1. S\f
hinh
thimh
va
phat
tri~n
do
thj
Thu~t
ngfr
do
thi
thu<'mg
g~n
li~n

v&i
khu
vvc
thanh ph6, thi trftn, thj xa.
Nhfrng thanh ph6 dftu tien
trong xa
h()i
loai nguo·i
da
phat
tri~n
trong nhfrng
thung
lUng
dbng song mau
rna
a
vung
Trung
c~n
dong
khming 3000 tnr&c
cong
nguyen. Nhfrng nha nu6c - thanh ph6 da phat trien
m~nh
trong thung
lung Mesopotamia bao g6m Riridu, Ur, Lagash
va
Kish. Ur
hi

nhfrng thanh
ph6
l&n
nhfit
v&i
di¢n tich 150
m~u
Anh
1
va
dan s6
khoang
25.000
nguoi
Nam 2000 tru&c cong nguyen, thanh ph6 Baylon c6 khofmg 50.000
ngm'1i.
Trong thung
lUng
song Nile, nhfrng
th~mh
ph6 n6i ti€ng la Memphis, Hclipolis
va
Thebes.
Di~u
ki¢n ciln thiet cho
sv
phat trien m9t thanh
ph<)
th<ri
bfty gia

Ia
sv
giau c6
v~
nang
nghi¢p.
Sv
d()t
pha trong phat trien san xuftt
nang
nghi¢p
hi
ti~n
d~
phat trien cac thanh ph6 6 vung Trung
C~n
dong, d6
lc't:
ngu
c6c
duqc
thuiin h6a;
h9
th6ng thuy lqi phat trien, cong
Cl,l
b~ng
cay thay cho cu6c. Cling
v&i
nhfrng cai tien m\y gitlp cho
nhU'ng

ngu<ri
lao d()ng n6ng nghi¢p nang cao
nang sufit lao d()ng,
t~o
ra
th~mg
du
v~
Immg
thl,l·c.
cho phcp nguo·i dan deo
1
M(\t mfiu anh tuung dLrong 0.4 hcc
tu.
du6i cac
ho~t
d<)ng
phi nong nghi9p trong cac
thc'mh
ph6. Tuy nhien,
sv
th~ng
du
nong nghi9p con kha nho be. Davis (1976) cho
r~ng
de muoi s6ng 1
ngu<'Yi
dan thanh thi cdn phai c6 t6i 50 - 150
ngu<'Yi
nong dan. Cau

hoi
d~t
ra,
t~i
sao
cac thfmh
ph6
ddu tien cua xa h9i phat trien? Do con c6
nhi~u
vfin
d~
chua
duqc
bi~t
m9t
each
ch~c
ch~n
v~
d~c
di~m
kinh
t~
cua
nhung
xa
h9i tru6c d6,
nen cac nha lich
su
chi tien doan

v~
ngu6n g6c cita
nhung
thanh ph6.
Th~
nhung hdu
h~t
d~u
d6ng thu?n
r~ng,
nhCi'ng
thanh ph6 ddu tien phvc
vv
vua
cha mvc dich
qm1n
sv
vt:ra
cho mvc dich ton giaa.
Giai
do~n
ti~p
theo cua
ti~n
trinh do thi h6a a Phmmg Tay
Ia
xay ra a Hy
l~p.
Vao nam 500 tru6c cong nguyen, c6 hang tram nha
nu6c

~.
thanh ph6 d9c
I?p xufit hi9n v6i dan s6
tu
vai tram cho
d~n
chvc ngan. Athens
la
thanh ph6
16n
nhfit, v6i dan s6 khoang 15.000
ngu<'Yi
va
Sparta c6 dan s6 khoang 40.000
ngu<'Yi.
Tuang
phan v6i nhfrng thanh ph6 tru6c d6 (sv cai tri chu
y~u
d~t
du6i
sv
kiem soat cua nha
th<'Y
vatu
si), thi hdu
h~t
cac thanh ph6 Hy
l~p
duqc
di~u

hanh bai
ngu<'Yi
dan, thong qua
d~i
h9i nhan dan
(ti~n
than qu6c h9i ngay nay)
de
ho~ch
dinh chinh sach cong.
Athen la thanh ph6
thuang
m~i,
v6i nhli'ng
ho~t
d<)ng
huon ban
duqc
t?p
trung 6 vung Agora.
Tru6c
d6 trong !ich su, thanh ph6 nay
da
thanh l?p
nhfrng vtmg dan
cu
d<)c
l?p. Cac vung dan cu nay giao
thuang
v6i nhau thong

qua traa d6i san
ph~m.
S~r
giaa
thuang
phat
tri<~n
rfit
m~nh
b6i
sv
phat trien
ti~n
t~
vao
th~
ky thfr bay
trw1c
cong nguyen.
Giai
do~n
ti~p
theo cua phat
tri~n
do thi
phuang
tay xay ra
du6i
thai
D~

che La rna. V
aa
the ky thfr 3 tru6c cong nguyen, La rna c6 dan s6
han
1 tri9u
ngu<'Yi.
De che La rna thi6t l?p cac vtmg dan cu ttr
b~c
d~n
nam, r6i sau d6
thanh l?p nhfrng thanh ph6 cua vtmg khap 6 Chau au.
D~
che La rna phat trien
kinh
t~
thong qua
gim
k~t
thuang
m~i
v6i c6ng
n~p.
Trang
nhCi'ng
th~
ky ddu tru6c cong nguyen thea sau
S\f
svp d6 cua
D~
ch€ La rna, nhfrng thanh ph6 6

phuang
tay suy tim.
Sv
xam chi6m cua
ngu<'Yi
H6i giao lam gian
do1;1n
ho1;1t
d<)ng
huon ban
0"
vung f)ja Trung Hai,
dfrn
d~n
Sl,f
suy tan cac thanh
ph<1
cang.
N~n
cu6p b6c ti6p
tl,lC
Ian tran
kh~p
Chau au,
lam
cho vi9c di
l1;1i
va
thuang
nwi

tro·
nen nguy hiem. D6n th6 ky 12,
13
sau
2
cong nguyen,
thuang
mi;li
trong vung Dja Trung hai m6i
thvc
SlJ
phat
tri~n
mi;inh.
Chinh
SlJ
gia
tang thuung
illi;li
g6p
ph~n
thuc
d~y
phat
tri~n
cac thanh
ph6
Venice, Genoa va Pisa.
'
Nen

kinh
t~
thai phong
ki~n/trung
c6 cua
th~
ky
11
cho
d~n
th~
ky 14 chu
y~u
dva
vao
hoi;lt
d<)ng
nong trang va
thuang
rni;li
trong cac thanh ph6 nh6.
Nhung
thanh ph6 trong thai
ky
phong
ki~n
r~t
nho nhung nhieu ve s6 luqng.
0
th~

ky
11, London
Ia
thanh ph6
16n
nh:it cua Anh v6i dan s6 chi c6 16.000
dan. Nhieu thanh ph6 khac a
nu6c
Anh c6 dan s6 chi vao khoang 5000 dan.
Nhfi'ng thanh ph6
16n
nh~t
cua Due c6 dan s6 khong nhieu
han
40.000 dan.
Trong
thai
gian nay, cac thanh ph6 thai trung c6 phat
tri~n
chu y€u
dva
vao
buon ban
va
chuyen rnon h6a nganh nghe.
M<)t
t~ng
lap
thmmg
gia

nho phat
tri~n
va
cac
chQ'
dUQ'C
thanh
l~p
ben ngoai thanh ph6
d~
phl,.lC
Vl,l
cho giao luu
thuang
rni;ii.
Theo Davis (1976), cac thanh ph6
dva
vao thi
truang
phat
tri~n
vi 2
ly
do.
Th~i·
nhdt, quyen lvc trong
h~
th6ng phong
ki~n
duqc

t~p
trung h6a.
Khong gi6ng
nhu
nhfrng thanh ph6 thai Hy
li;ip
c6
di;li
va
D~
ch€
La
rna,
nhfrng thanh ph6
thai
tnmg
c6 kh6ng chi ph6i hoan toan cac vung nong
nghi~p
va ycu
c~u
phai c6ng
ni;ip
rna phai san
xu~t
rn<)t
vai san
ph~m
rieng cua
rninh
d~

trao d6i
l~y
hang
h6a
nong
nghi~p
a cac vung nong
nghi~p.
Thu hai,
do nang
su~t
n6ng
nghi~p
e<'m
r~t
th:ip, vi
th~
cac thanh
ph6
phai trao d6i v6i
nhung vung
r<)ng
16n
han.
K€t qua
Ia,
m<)t
thanh ph6 phai phat
tri~n
san

ph~rn
cua
minh
d~
CO
th~
Ci;lnh
tranh v6i nhfrng san
ph~rn
(y
nhfi'ng vung nong
nghi~p
va
san phfrrn
cua
cac thanh ph6 khac.
Sv
qmh
tranh trong s6 cac thanh
ph6
thai
trung c6 dlin den
dc)i
rncri
san xu:it va thucmg
mi;ii.
Nhung
nguai
san
xu~t

trong cac thanh thi phat
tri~n
ky
thu~t
san
xu~t,
cho phep
hQ
ban
th~p
gia
han
so v6i d6i v6i d6i
thl:1
qmh
tranh. Cac thanh
phc)
con tang
cuang
d~u
tu
vao giao dvc
d~
qua
d6 phat
tri~n
c{tc
ky
nang
thuang

rni;ii.
Nhung
n6 Ivc
d~
d6i rn6i ky
thu~t
san
XU~t
Va
thtrang
rni;li
da
li;!O
nen tang cho
CUQC
each
rni;lnh
cong
nghi~p
vao
th~
ky
18
va
19.
B~t
d~u
the ky 19,
nhung
thanh ph6 thuong rn?i

16n
phat
tri~n
a
Chau
au.
Hai
y~u
t6 d6ng g6p
st,r
phat trien thanh ph6
16n:
t~p
trung
h6a
quyen lvc; rna
r<)ng
va
phat trien
thuang
rni;ii.
Trong thai gian nay, quy0n lvc chinh tri va
kinh
t€
duqc
chuy~n
giao ttr
rn<)t
sc\
lanh chua phong

ki~n
vao trong tay cac
nha vua.
T~p
trung quyen
h,rc
dfin
d0n
t~p
trung h6a chu·c nang
quan
d<)i
va
3
qm\n ly trong
c;k
th~mh
ph6 hoang gia.
sv
ma
r()ng va phat
tri~n
thuong
m(;li
d~n
dtSn
thao da cac hang rao can
thuang
m(;li.
Them vao d6,

S\f
phat tri€n
nganh hang hai
gi(Ip cho kham pha
nhi~u
thi
truang
m6'i.
T6m
l(;li,
lich
su
phat
tri€n cua
xa
h9i cho
thfry
do thi hinh thanh cung
v6'i
sv
phat
tri~n
cua
n~n
san xufrt hang h6a. Tuy nhien, trong
thai
gian khoang
tu
nam 3000 tru6'c cong nguyen den 1800 sau cong nguyen, the gi6'i tiep tvc
bi

th6ng trj
bai
n~n
van minh nong
nghi~p.
Do thi h6a bi gi6'i
h(;ln
bai
nang
sufrt
thfrp
trong khu
vvc
nong
nghi~p,
chi phi
v~n chuy~n
hang
h6a
cao. Cho mai
den the ky
19,
ty
l~
dan s6 s6ng trong cac thanh ph6 chi vao khoang 3%. Gifra
1800
va
1970, dan s6 trong khu
V\XC
thanh thj gia tang len

t6'i
39%.
£)6
thi h6a
dien ra t6c d9 nhanh
duqc
b~t
ngu6n
tu
cu()c each
m~mg
cong
nghi~p
tu
the ky
19.
Cach
ffi(;lng
cong
nghi~p
t(;lO
ra
nhli"ng
d6i m6'i
V~
che bien
va
V~n
tai rna
n6 lam thay d6i

n~n
nh6 san xufrt nh6,
ti~u
thtl cong
nghi~p
n~n
san xufrt
16'n,
d1;1i
cong
nghi~p
v6'i nhfrng
nha
may
16'n
trong thanh ph6 cong
nghi~p.
Bang
1.
1 du6'i day cho
thfry
anh
huang
CUa
each
ffi(;lng
cong
nghi~p
den
StJ

phat
tri~n
10 thanh ph6 hang
d~u
6 Chau au. Gifra 1700
va
1900, Manchester,
Birmingham, Glasgow
va
Liverpool phat
tri~n
ttr
nhli"ng
thi trfrn nh6 thanh
nhli"ng
thanh ph6 cong
nghi~p
d6
SQ.
H~u
het cac thanh ph6 con
l(;li
hang
d~u
6·
Chau au
g~n
k~t
ch(rc nang chinh tri v6'i phat
tri~n

cong
nghi~p,
d~n
den phat
tri~n
rfrt
nhanh.
-Btlng 1.1: Nhii'ng
th~mh
phfi
6·
Chau au,
1000-
1900
Am alii
35 Seville
Rome 35
Ghent
124 Liverpool
Ngt;il.~-P:M.IGl~~{bc;:gand
C

!i.Te_CS,_11,-~~k~
or~;;:-ban
Ew·ope U)OrJ.:J-950
(Cambridge,
Mass:
llarvard
Univcsily Press, 1965.
4

1.1.2. Khai
ni~m
va vai
tro
cua
do
thj
1.1.2.1.
Khtii
ni~m
Theo cac nha kinh
t~
do thi, m9t vung dia
ly
duqc xem la do thi
n~u
nhu
n6
chua dvng m9t s6 luQng
16n
nguai
dan trong m9t
di~n
tich
tuang
d6i nh6. N6i
khac di, m9t vung do thi duqc d!nh nghia nhu la m9t vung c6
m~t
d9
dan

s6
kha
cao. Dinh nghia nay xem xet vung do thi c6 quy mo
cvc
ky khac nhau,
tu
m9t thi
trAn
nh6 cho
d~n
m9t vung
do
thi r9ng
16n.
D!nh nghia cua cac nha
kinh
t~
do thi xac d!nh
lll~t
d{)
dan s6 bai
Vi
kinh
t~
do
thi d\fa vao
S\f
tuang
tac thuang xuyen giua cac
ho~t

d9ng kinh
t~
khac nhau
va
nhung tuang tac
d6
c6 tinh kha thi chi khi nao cac doanh
nghi~p
va h9 gia dinh cling duqc
t~p
trung vao m9t vung kha nh6.
Bang 1.2:
Djnh
nghia
do
thj khac
nhau
giii·a cac quBc gia
~-
Qu~~
Djnh
nghia
do
thi
J:d_~
Thea
Cvc
th6ng ke,
d~c
di~rn

do thi quy tv 1.000 dan
ho~c
han.
Canada
M<)t
vt:mg
t~p
trung 1.000 dan
cu
va
m~t
d<)
dan
wit
400
ngu~
~~~
·rhUnh ph6
thu<)c
tinh va lhlt
dO.
Dtrc
C<)ng
u6ng
v6'i
2.000 dan w
ho~c
han.
Ph<irJ··-··
·· tc~,g

ct6ng
t~p
trung
han
2.000 dan
s?ng
trong cac nha
li~n
il
nhau
h_o~c
khong
ct\c.h
xa
han
200 met gifra CllC nha;
c<)ng
dong ma trong d6 phan
16'n
dan
so
Ia
t~p
trung da
ton giao, s5c
t<)c

-Vuan~iu6c
lien Anh
va

Xfr
wales:
vung
do thi
duqc
thanh
l~p
trong khu
d~t
do
thTt~~hau;·~~-g
hi~[J
Anh _ do thi
16'n
nh~t
hinh thanh
d~ra
tren
s~
quy tv cac tii\u
b<)
ph~n
dfl thi

My Nhti'ng nai
c6
2.500
dan
ho~c
han

va
nhu·ng khu
vv·c
duqc
do thi h6a.
r-·· ·-···-·
Argentina Nhu·ng trung tam dan
so
c6 2.000
d<1n
ho~c
han.
~~~=i~-~~
_ ~-
_r~.~J:ng
ben
ll~On~-~~~1~-~aiCuath~~oic-thimh
-pi10
nhll'
dU'~YC
xae djnh
b(}·i
Ju~t
d~
-~_g_l_l2~~0

_.==:j_~ting_~~.~tan
cu
t~rtrung
1.500

nguai
va
han. . .
··-··
Mexico f Dia
plmang
c6 2.500 dan cu
ho~c
han.
-/\~{dO
____
·

-~(~6c.ii,T
0::1~:
v<\
t~1t
c<'1
~~ha·ng
~o·i
c6 5.000
,dan_
ho~~
hm~
m~t
_do
dfn
w
~h6ng
~~

hm1
1.000 ngum/1
d~1m
vuong
ho~1c
39011
km

;
d~1c
d1em
do lh!:
It
nhat % dan
CLI'
Ia
nam
1
________
1
gi6'i
d~o
d<)ng
thuang
xuyen a nhu·ng nganh
ngh~
kh6ng_}2bai
Ia
n6ng
nghi~[J

Nh~t
ban
Thanh
pho c6 50.000 dan
hoi;tc
han
v6'i
60%
ho~e
han
cac nha a
duqc
tQa
l~1c
trong
khu
V~I'C
c{l
llht\
o·
san
Sllt
VU
60%
dan
CU'
ho~c
han
lham gia vao cac
nha

may, thU'ang
__________________
1_1~~~ ~
.
~-
··-
Malaysia I
Vt:111g
c6
nha
wa
san sat. quy
t~I
I 0.000
dan
hoi;tc
hon.
lii~i-Iippi;;c;;··
·-· r·:T~1!~c-:cl-cie)[J1!c6·~~~··zi(l
dan.cLr
it-;:;h<1iho~c
h(¥,~1.ooo;
, ki1~
2
;nha·ng-trung
tam
111-~h
I
chinh
c(J

it
nh~t
2.000
dfm


, ~
-
-·
,

~-

· ~-~

Nguiln:
Lien
Hi~p
Qu6c. 1997.
Dinh nghia do thi khac nhau dang
k~
giua
c{tc
qu6c gia (xem bang 1.2),
nhung nhin chung
tftt
ca
d~u
xac djnh
do

thj
la
m{)t
khu
Vt)'C
d!a
ly
dU'Q'C
dt)'a
tren cac tieu th(rc c6 tinh d!nh luqng:
5
• Chtrc
nang
la trung
tam
t6ng
hgp
ho~c
trung
tam
chuyen
nganh,
c6
vai
tro
thuc
d~y
s~r
phat
tri€n

kinh
t~
-
xa
h<)i
cua
ca
nu6c
ho~c
m<)t
vl!ng lanh th6 nhfit dinh; ·
•
Ty
1~
lao
d<)ng
phi
n6ng
nghi~p
trong
t6ng
s6
lao
d<)ng;
•
Ca
sa
h?
tfing
phvc

V\1
cac
ho?t
d<)ng
cua
dan
cu;
•
Quy
m6
va
m~t
d<)
dan
s6.
Tuy
theo
cac
tieu
thtrc tren rna m6i
khu
V\(C dia ly
dugc
chia
thanh
cac
cfrp
d<)
khac
nhau

(thanh
ph6, thi xa, thi
tdn

) .
Dinh
nghia
trong
c6ng
trinh
nghien
c(ru
nay, t/6 thi la
m(H
khu
v~rc
vai m9t t/9 dan
s6
cao, qua d6 n6 t9p
h(Jp
va
gcin
kit
cac ho9t
ti(Jng
kinh
d,
van h6a,
xa
h9i l9i vai nhau.

So·
dB
1.1: Vlmg
tlo
thi
1Qu6c
gia.
0
Vimg
dugc
d6 thi h6a.
e
Khu
vvc
d6 thi.
De
c6 the
hieu
ro
hon
khai
ni~m
v~
d6 thi,
din
thiet
phai
xem
xet
nhu·ng

d?c
tnrng
cua
d6 thi:
+ T9p trung dan cu:
Do
thi la
m<)t
di~m
dan
cu
t~p
trung
v6i
m~t
d<)
cao, trong
d6
ty
19
ngm'Ji dan trong
d<)
tu6i lao
d<)ng
lam
vi~c
trong
khu
v~rc
kinh

t~
phi
n6ng
nghi9p
chi~m
ty
19
da
s<1.
Va
nhu
v~y,
d6
thi la
di~m
nt1t
dong vai tro thuc
d§y
phat
trien kinh
t~

xa
h<)i
ctw m()t
vung
lanh
th6 nhfrt
dinh.
6

+
Da
dc;mg
cac
hoc;tt
d()ng kinh
td,
van
h6a
va
xii
h()i: Do thi
dugc
coi
la nai
c~u
thanh
bai
nhi~u
ho~t
d()ng kinh
t~,
trong d6
ho~t
d()ng
~inh
t~
cong
nghi9p,
thuang

m~i,
dich
vv
chi~m
da s6.
La
khu
vv-c
t~p
trung dan
cu
va
nhi~u
ho~t
d()ng kinh
t6
phi nong nghi9p, do thi
d~n d~n
nhfrng
yeu
cftu
phat
sinh
v~
CO'
sa
h~
tfrng. C6
th~
n6i

r~ng,
CO'
sa
h~
tfrng la
y~u
t6
phan
anh trinh
d()
phat
tri~n
Clla
do thj
Va
ti¢n nghi sinh
ho~t
cua dan
CU
theo
16i
s6ng
CUa
do
thi.
Muc
trang bi
v~ h~
tfrng ky
thu~t

cling
nhu
h~
tfrng
xa
h9i cua do thi xet
tren
ca
cac chi tieu t6ng s6 cling
nhu
chi tieu binh quan dftu
nguai
d~u
cao
han
va
d6ng b9
han
so
v6'i
muc
binh quan m()t qu6c gia. Chinh vi
v~y,
do thi
tra
thanh
nai
di~n
ra
hfru

h~t
cac giao dich kinh
t~,
cac sinh
ho~t
van
h6a
va
CUC
ho~t
d()ng xa
h()i
Ctla
ca vung lanh th6. d do thi, quan h9 san
XU~t
Va
v6n
phat
tri~n
a
111ll'C
d()
cao
han
SO
v{Ji
nong thon; quan
h¢
sinh
ho~t

van
h6a
cling
phat
tri~n
da
d~ng,
phong
phu
v&i
phong each rieng,
pha
va
cac quan h¢
truy~n
th6ng, c6 tinh
ch~t
huy~t
th6ng chi ph6i
dai
s6ng
van
h6a,
xa
h9i a
nong thon.
T6m
l~i,
c6
th~

th~y
xa
h()i
do thi khac bi¢t
v&i
xa
h9i nong thon,
th~
hi9n
qua
CaC
net
CO'
ban sau:
•
Vi
hoc;tt
d()ng kinh
d:
Tinh da
d~ng
cua thi
truang,
k~t
c~u
kinh
t6
va
sv
ch~t

nh~y
cam cua kinh
t6
do thi tru&c nhfrng
bi~n
d()ng
kinh
t~
- xa
h()i.
•
vi
drJ'i
s6ng
Xcl
h()i: Nhu
cfru
cua do thi
va
nguai
dan do thi
v~
hang
h6a
cong a mtrc d9 cao. Trinh
d()
dan tri
va
ch~t
lugng

ph~m
bi9n ctm
nguai
dan do thi d6i
v&i
chinh sach cong cao
han
so
v6·i
dia
phuong
nong nghi9p.
f)(yi
s6ng van
h6a
-
xa
h9i cua do thi
phuc
t~p
va
t~o
ra
sv
phan eve trong c()ng
d6ng
r~t
l&n
so
v&i

xa
h()i
n6ng nghi9p.
•
vi
dr}i
srJng
chfnh tri: D6 thi phat trien theo
khuynh
hu6'ng dan
chu
han
so
v&i
n6ng thon. Hay n6i khac di,
nguai
dan do thi
quan tam den nhfrng hanh d()ng chinh
quy~n
do thi
va
nhfi'ng
bien d6i cua h9 th6ng
chinh tri
nhi~u
han.
Chinh nhil'ng
dh~m
kh{lc
bi9t trcn ycu

cfru
s~r
phan
quy~n,
quan tri d6 thi
va quan
ly
ngan
s{lch
d6 thi
ph~!i
c6 nhfrng thay
dc1i
v~
ch~t
de sao cho thoa
7
man
SO
thich cua nguai dan
do
thj va nang cao chat luqng
CUQC
sf>ng
do
thj
truac
nhfrng bien d6i phtrc
t~p
ctm

do
thj.
1.1.2.2. Vai tro cua
ilo
thj
J)/)
t!Jj
V{l
tf/)
tftj
/toft
CO
m/Ji lien quan kftft ch(it chi!
VO'i
tang trll'ifng kin!J fi,
110
thttC
day
tang truong kinh
tt
thong qua
CO"
che gia tang
hi~u
qua kinh te
h<)i
t1,1
do
thi
d6.

Thvc te cho thay cac
do
thi l6n thuang
d~t
t6c
d9
tang truang
kinh
te
cao hon
nhi~u
so
vai t6c
d9
tang truang binh quan chung cua cac
v-Lmg
kinh
te
trQng
di~rn
va cua ca nu6c, nhung
l~i
khong d6ng
d~u
d6i vai cac cap
do
thi
va tren cac vung lanh th6. 6
Vi~t
Narn, hai

do
thj
16n
la
Thu
do
Ha N9i
va thanh ph6
I-I6
Chi Minh tang truang gap tu
1,5
den 1,7
l~n
so
v6i rnuc
trung binh toan qu6c.
Qua
trinh
do
thj hoa khong chi thuc
d~y
tang truang kinh te
do
thi
rna
COn
gop
ph~n
tich
Cl,l"C

cai
thi~n
dai s6ng
CUa
dan
CU
do
thj
Va
cac vung lan
c~n.
Th!Jc
te, nha duy tri duqc t6c
d9
tang truong kinh te cao rna cac
do
thi
!6·n
da
t~o
ra
nhi~u
co h9i
vi~c
Uun m6i cho
nguo·i
dan, g6p
ph~n
quan
trQng

vao
vi~c
nang cao
tim
nh~p
cua dan cu
do
thi. Khi
rn(rc
thu
nh~p
binh quan
ct:m
dan
cu
tang len thi nhu
cAu
chi tieu dai s6ng
ctm
dan cu
do
thi cling tang
theo
nh~rn
tho~i
man t6t hun nhu
c~u
tieu
d-Lmg
ca nhan.

Du6i tac d9ng
cl:ta
qua trlnh
do
thi hoa,
h~
th6ng co
so·
h~
tAng
do
thi n6i
Chung
va
h~
thl~ng
CO'
Sa
y
t0
nhu
tr~m
XU,
phong kharn,
b~nh
vi~n

cua
CaC
do

thi
da
vc\
dang gia tang
c~i
v~
quy
mo,
s6
lm;mg
va chat
lm,mg.
Luqng v6n
ctAu
tu phat
tri~n
xa h9i danh cho y
te
va
ho~t
d9ng
Clru
trq xa h9i cua cac
do
thi ngay cang tang. Nha
c6
chi tieu ngan sach y
t€
binh quan
dfru

nguo·i
gia
tang
c<)ng
v6i
nhC'rng
cai tien dang
k~ v~
co
sa
h~
tfrng
y tt, cling nhu
s~r
nang
cao d
v~
chAt
luQ·ng
va
s6
luqng cua
d9i
ngu y ta va bac
sy
ma
nguo·i
dan
do
thi

c6
th~
ti0p
c~n
duvc m9t
dch
d~
dt'mg
hun
t6·i
djch V\1 y te
chAt
luqng cao.
Qua trinh
d6
thi
hoa mang tfnh
tAt
yeu khach quan khong chi
lam
gia tang
hi~u
qua kinh
t€
h9i
t1,1
san
xuAt
va tieu
dLmg

ma
n6
con
lam
cho quy
mo
t1o
thi
h9i
t\1
c6
xu
hu6ng tang
len.
Qua trinh
do
thi boa dong vai tro quan
trQng
d6i
v6'i
vi~c
th(Ic
ddy
tang tnr6'ng kinh
t~
do thi,
chuy~n
djch co
cAu
kinh

ti~
8
theo hu&ng
cong
nghi~p
hoa,
hi~n
di;li
hoa
va
nang cao
ml:rc
s6ng
cho
nguai
dan do thi
Va
gop phfin tich
qrc
trong
vi~c
ti;lO
ra anh
huang
lan
toa
tich CIJC
d6i v6i tang
tru·&ng
kinh

t~
cua
cac vung kinh
t~
trQng
di~m
-cung
nhu
cua
ca
nu6c.
D6i v6i do thi
dong
vai tro la trung
Him
kinh
t~
cua
ca
nu6c,
ngay
nay
c6
khuynh
huang
phat
tri~n
thc'mh
trung tam
tc'ti

chfnh.
D6i
v6i
m()t
trung
tam
tai
chinh, quy
mo
thi
truang
tai chinh
va
ml:rc
d9 m6'
cua
thi
tnrang
tai chinh la
nhfrng tieu
chi
gia
tri quan trQng danh gia
Sl,l'
phat
tri~n
CUC
dich V\} rna trung
tam tai chinh c6
th~

cung
d.p.
Quy mo thi
tnrang
tai
chinh
duqc
danh
gia
qua
cac tieu chi nhu: quy
mo
cac dinh
ch~
tai chinh; quy
mo
thi
truang
chl:rng
khoan; kh6i
luqng
trai
phi~u
phat hanh; tai
san
tai
chinh
ca
nhan; tin
dt,mg

doanh
nghi~p.
Mtrc
d()
m6'
cua
thi
truang
tai chfnh
duqc
danh gia
qua
cac tieu
chi nhu: SIJ
hi~n
di¢n cac
cong
ty
da
quf>c
gia; s6
luqng
cac
cong
ty l1UOC
ngoai trong thi tru·ang ch(rng khoan; s6
luqng
dftu
tu
mr6c ngoai trong thi

tru·ang tai
chinh; s6
luqng
trai
phi~u
duqc
phat
hanh
b~ng
ngoi;li
t¢.
Ch(rc
nang
cua
m()t trung tam tai chfnh:
+
Ch~l·c
nang
chu
chuyin
cac ngubn vJn:
Ngay
nay
trung
tam tai
chinh dong vai
trc)
rat
da
d~mg,

nhung
c6 le, vai tro
quan
trQng
nh~t
la chu
chuy~n
ngu6n lvc tai chinh
tLr
nai
thLra
d~n
nai
thi~u.
Trang
bf)i canh h9i
nh~p,
cac trung
Him
tai chinh ngay cang
mang
tinh qu6c
t~,
khong
chi la kenh
chuy~n
tai ngu<\n
lvc
tai chinh
tu

cac chu
th~
thua
v6n
den
cac
chu
th~
thieu
v6n
trong
nu6c
ma
con
la
kenh
chuyen tai ngu6n lvc tai chinh
tu
nhung
nha
dftu
tu
qu6c
te
den nhfrng
nguai
di vay qu6c te.
1-
Chtl·c nclng cung
ccip

cclc
sim
phdm
tai chinh:
Trong
qua
trinh
chuyen tai cac
ngu6n
lvc
t~\i
chinh, cac trung tam tai
chinh
cung
c~p
hang
lo~t
cac
san
phftm tai chinh
nh~m
dap (rng
nhu
cfiu da
d(;lng
cua
cac
nha
dfiu
tu

va
ngucri di vay
v6n
v6i
gia
ca
c~nh
tranh. Nhfrng djch
v1,1
tai chfnh theo
yeu
cftu
la
trao
d<)i
ngo~i
t~,
quan
ly rui ro, bao hiem, swaps, thi trucmg
sa
c~p
va
th(r
cilp
mua
b~in
tnii phi6u
c<1
phieu, vay
mll'Q'l1

v6n
ngan
hang
trong
nmrc
va
quC)C
te,
Va
hang
lo~tt
cUC
cong
Cl,l
phai sinh cling
nhU
nhfrng d!ch
Vl,l
tll'
Vdn,
nghien c(ru .

9
1.2.
CHINH
QUYEN
D(> THJ
1.2.1. D§n
nh~p
Xet a g6c

d<)
phan
cfrp
hanh chinh, chinh quyen
d<)
thi
thu<)c
ph~m
tru chinh
quy~n
dia phuung. Chinh quydn
d6
thj
Ia
m9t
afp
chinh quydn trong
h¢
th6ng
himh
chinh cua qu6c gia,
duq·c
lu(lt phap phdn dinh trach nhi¢m va trao
quydn nhdt djnh trong vi¢c chi
phr5i
eric
nguJn hrc sJn c6 dd cung cdp
eric
djch v« c6ng cho
nguo"i

dan d6 thi.
Qm\n
tri
do
thj
c6
nhti'ng khac bi9t
v6·i
qua
td
nong thon. Cling c6
th~
cung
m<)t
ch(rc nang nhu chfnh
quy~n
nong thon, nhung thgc
hi~n
nhi~m
Vl,l
trong tung chuc nang cua chinh
quy~n
do
thi
l~i
khac
bi~t
ho~m
to~m.
V6i

nhti'ng
bien d6i da
d~ng
v€
dai s6ng kinh
te
-
xa
h<)i,
quan
tri
do
thi phai tinh
den cac m6i lien
h9
khac nhau
giCra
cac ben
c6
lien quan,
d~c
bi9t chinh quyen
do
thj va nguai dan. Cong tac nay bao g6m cac chien luge
ttr
tren xu6ng va
ttr
du6i len
d~
t~o

thu~n
lqi cho sv tham gia tich eve cua cac cong d6ng c6 lien
quan, cho vi9c thao
lu~n
cong khai
giti'a
cac d6i tac, cho qua trinh ra quy(h
djnh
m<)t
each minh
b~ch
va
cho cac chinh sach quan
ly
do
th! sang
t~o.
Thach th(rc d6i v6i chfnh quyen
do
thi trong cong tac quan tri d6
Ia:
chfrt
luqng cung
cfrp
djch
vt,t
(to
thi. phat
tri~n
kinh

te.
dam bao an sinh xa
h<)i
cho
c<)ng
d6ng dan cu, cai
thi~n
moi truang va nang cao
chfit
luqng
cu<)c
s6ng
do
thj.
V
6i
nh~n
th(rc
nay. cong
tac
qwin
tri
do
thi
c6
nhti'ng
d~c
thu rieng,
th~
hi9n

nhu sau:
• Quan
tri
do
thj phai
dt,ra
trcn quy hoqch tdng thd phrit tridn ddng
b(J.
•
Qm\n
tri
do
thi duqc
d~t
trong khu6n
kh<1
phi
t(tp trung h6a.
Cfrp
chinh quy0n
d6
thi
duqc phan quy0n nhi6u han trong vi9c
ra
quyet djnh chinh sach
va
cung
cfrp
hang h6a cong.
• Quan tri

d6
thi
phai dva trcn
m(>t
h¢
th6ng va c6ng c« phap lu(lt
Wfi
nhfmg
U"U
tien
VG
tidn
b(}
vJ
cong ngh¢
VG
ndn kinh
ti
trf
th~t'C.
Nhti'ng
d~c
thu trong cong tac quan
tri
do
thi
d~t
len
vai chinh quyen
do

thi
trach nhi9m
rfrt
n~ng
n6
trong
vi9c
diim
duung cac ch(rc nang v6n di
thu<)c
v€
chu the nay.
D0
bao
quM
hcSt
tam
nhi¢m
vt,t
thco
d~c
thCt
cua
qu{m
trj
do
thi
10
thi
di~u

ki~n
tien
quy~t
cfrn
phai
d~t
duqc
Ia
chinh
quy~n
do thi phai c6 du
ngubn
h,.rc
va muc
chl'1
d<)ng
ben
c~nh
ycu
cfru
v~
con
nguoi
Chinh
di~u
ki~n
nay
t~O
ra
Vj

th~
n6i
h~t
Ctla
chfnh sach ngan sach do thj trong
h~
th6ng chfnh
sach tai chinh dja phwmg.
Tuy
theo
d~c
diem hanh chinh cua m6i qu6c gia. chinh
quy~n
do thi chiu
Sl,l'
rang
bu(>c
b6'i
cac the ch6 phap
ly
khac nhau. Chinh
quy~n
do thi la
cftp
chinh
quy~n
duqc thanh
l~p
b&i
quy djnh cua

hi~n
phap qu6c gia (Brazil,
Denmark,
F ranee, India. Italia. Japan
);
ho~c
bai
hi~n
phap cua bang
(Australia,
My
);
b6'i
quy djnh phap
ly
b6'i
cftp
chinh
quy~n
cao
han
(Anh,
Newzealand )

Sl,f
di~u
h~mh
chinh
quy~n
do

thi duqc
th1,1c
hi~n
thong qua
vai
tro cua cac the
ch~
chinh
tht:rc
va
h~
th6ng
t6
chuc chinh
quy~n
cling nhu
vai
tro cua cac chufin
m!Jc
khong chinh thuc,
m~ng
luai
ho~t
d(>ng
va t6 chuc
c(>ng
dbng
nh~m
dco du6i hanh
d<)ng

c6 tinh
t~p
the
b~ng
vi~c
xac djnh khuon
kh6 tuang tac giua cong dan
c6ng dan va cong dan- nha nu6c, dua ra
quy~t
djnh c6 tinh
t~p
the va cung
cftp
hang h6a cong dja phuang.
Vi
th~,
khac v6i
chinh
quy~n
nong thon. chinh
quy~n
d6 thi bao gbm nhfrng mvc tieu khac
nhau.
M(>t
chfnh quyen do thi t6t kh6ng chi cung
cfrp
hang
lo~t
cac djch vv
cong

ma
COn
bao tm\n
CU<)C
s6ng va quyen
11,1
do
CUa
c6ng dan do thj;
t~O
ra
kh6ng khi
dan chu, d6i
tho~i;
h6 trq thi tnrcmg, phat trien
d(>
thi
b~n
vfrng; va
t~o
di~u ki~n
cho cac
dfru
ra
nh~m
nang cao chftt luqng
cu(>c
s6ng
nguai
dan

do thi va cac vung nong nghi9p
Ian
c~n
(Anwar Shah, 2006).
M~c
dtl khai ni9m chinh
quy~n
dja phmmg hay chinh
quy~n
do thi
Ia
khong m6i, nhung
hi<;n
t~i
n6
duqc
nhi~u
nha kinh
t~
ban
lu~n
trong cac cong
trinh nghien
ClrU
thu(>c
linh
Vl,l'C
tai chinh cong. Toan
cfiu
h6a va

CUQC
each
m~ng
thong tin
bu(>c
phai xcm xct
l~i
m6i quan
h9
nha nu6c

cong dan va vai
tro cling nhtr m6i quan
h9
CUa
chfnh quyen
Va
cac
dO'n
vj
thUQC
khu
Vl,l'C
tu Tuy nhicn, khai
ni<;m
m\y
hi~n
t~i
g~n
ch~t

v6i
I)·
thuy~t
phat trien kinh
t&,
b6'i
vi thco quan diem truy0n th0ng.
de
h6
tn,Y
phat tri0n dia phuang,
c(>ng
d6ng dja
phuang
thm)'ng
t~p
trung vao
ho~c
chinh quyen dja
phuang
ho~c
cac
t6
chl:rc
c(>ng
dbng trong khi
bo
qua moi tru·ang the
ch~
t6ng the rna c6 the

thuc d§y
ho~c
lam tri hoan
s~r
tuong tac. hqp tac
ho~c
c~nh
tranh giua cac t6
chl:rc,
nh6m
ngucJi
vt\
m~ng
lu6i
ho~t
d(>ng
nh~m
dap
t:mg
nhu
cfiu
hay
s6'
thich cua cong chtmg dia phuong.
II
1.2.2.
Ly
thuy~t
phan cfip
va

quan trj
do
thj
V 6i
d~c
diem chinh tri, kinh
t~,
xa
h<)i
cua do thi,
nhi~u
ly
thuy& chi ra tinh
hqp
ly
cao
cua
vi~c
dua
ra
quy~t
djnh chinh sach cong
trong
b6i canh phi
t~p
trung
va
nang cao vai tro tich eve cua chinh quy€n do thi
dva
tren n€n

Umg
tinh hi?u qua, trach nhi?m,
c6
thd quan ly va til
ch~i,
Cl) the nhu:
- M6 hinh cita Stigler
(Menu's
Stigler): Stigler (1957) xac djnh hai
nguyen
t~c
de
thi~t
k~
phi;tm
vi phan quyen:
•
M<)t
chinh quy€n
dmg
gfrn
v6i dan
han
thi cong
vi~c
quan ly c[mg
hi~u
qua.
•
Nguai

dan c6 quyen b6
phi~u/bieu
quy~t
cho
vi~c
Iva ch9n hang
h6a cong rna
hQ
mu6n.
Nhli'ng nguyen
t~c
tren
ham
y chinh quyen nh6 c6 the th6a man tbt hon
cac
sa
thfch da
di;tng
cua
nguai
dan.
Mo
hinh cua Stigler cho
r~ng,
quy mo tbi
uu cua
c~p
chfnh quyen ttly
thu<)c
vao quy mo kinh

t~
va
muc
d<)
chi phi -
lQ'i
ich.
-
M6
hinh
bo
phdu
bling chan (Voting with feet): Trong
mo
hinh hang
h6a cong dja
phuang
(Tiebout, 1956), quy mo chinh quyen tbi
uu
dtrQ'C
xac
l~p
b~ng
vi~c
danh d6i
lQ'i
ich
ttr
chi phi chia se so
v6i

chi phi
t~c
nghen.
Ngu(yi dan xem xet "chi phi
thu~"
va djch
V\l
cong
duQ'c
cung
c~p
bo·i
c~p
chinh quyen do thi de
quy~t
djnh nai de djnh
cu
sinh s6ng
2
.
Vi
th~,
b6 phieu
b~ng
chan
d~n d~n
danh gia cua c(mg d6ng
v~
nang Ivc cua chfnh quy€n
do

thi va danh gia quy mo thj thi
truang
cung
c~p
hang h6a cong.
-
M6
hinh tuong dJng tai kh6a:
M<)t
y
tuang
lien quan den
vi~c
thi~t
k€
phan quyen
latham
gia vao Iva
chQn
cong. Olson (1969) tranh lu?n neu
nhu
ph~m
vi
quy~n
Ivc chfnh tri
va
phi;tm
vi
lQ'i
ich

g~n
ket v6i nhau,
v~n
de nguo·i
huang
w do c6 the
kh~c
ph\tc va
lQ'i
ich bien
b~ng
v6·i
chi phi bien
cua
san
xu~t,
thi dam bao cung
c~p
hang h6a cong tbi uu.
Sv
danh d6ng phan
c~p
chinh quy€n v6i
ph~m
vi
lQ'i
ich
duQ'c
g9i la nguyen tdc
tuvng

dJng tai kh6a.
7
V&i
1110
hlnh
mly,
chfnh phtl khong
cftn
qm\nl)'
h0
khi\u
u6i
v(Ii
ngutri dan.
12
Nguyen
t~c
m\y lien quan den Nguyen tile phit
h9p
(The
Correspondence
principle)
duqc
dua
ra
bai
Oates (1972).
Ph~m
vi
phan

quy~n
nen
dva
vao
m(rc
d('>
cung
cftp cac
lo~i
hang
h6a
c6ng. Theo d6
c~n
tinh d€n
m('>t
each
chfnh xac
t~p
hqp tieu
dung
hang
h6a
cong
Clla
cac ca nhan trong
c('>ng
df>ng
dja
phuang.
Frey

va
Eichenberger ( 1995, 1996, 1999)
da
rna
r('>ng
y
tuang
mly
d~
xac djnh khai
ni~m
phan
quy~n
theo
chuc
nang,
phan
quy~n
phu
hqp,
phan
quy~n
c~nh
tranh (Functional, overlapping,
competing
jurisdictions:
FOCJ).
HQ
tranh
lu~n

sg
phan
quy~n
c6
th~
duqc
t6 ch(rc
cung
v&i
vi~c
thi€t
l~p
nhu·ng
m6i
lien k€t
v~
chuc
nang
d~
sao cho: (i)
phu
hqp
v&i
ph~m
vi
dja
ly,
(ii) cac
ca
nhan

va
c('>ng
d6ng c6
th~
tl,f do chQn Iva
sv
phan
b6
ngu6n
h,rc
va
cung cftp
hang
h6a
c6ng
trong
ph<;tm
vi
phan
quy~n
c6
tinh
c<;tnh
tranh. Cac
ca
nhan
va
c('>ng
d6ng
c6

th~
bi~u
19
sa
thich
cua
hQ
m('>t
each
trgc
ti€p thong
qua cac
sang
ki€n
va
trung
c~u
dan y. Ph an
quy~n
trao cho cac
CO'
quan va
thanh vien ctm
n6
quy~n
thu thu€
d~
thvc
hi~n
nhi~m

vv
duqc
giao.
- Mo hinh
ly
phi
tgp trung h6a: Thco m6 hinh
nay'
m6i djch
V\1
c6ng
nen
duqc
cung
cftp bai cftp chinh
quy~n
ma
h9
c6
quy~n
Ivc
l<.i~m
soat trong
m('>t
ph<;tm
vi dja ly t6i
thi~u
nao d6
d~
qua d6 c6

th~
n('>i
h6a
lqi ich va chi phi
(Oates, 1972),
bai
vi:
• Chinh
quy~n
dja
phuang
hi~u
va
n~m
b~t
duqc
nhu·ng mong dqi
va
s6'
thich
cua
nguai
dan dja
phuang;
•
Dua
ra quy€t djnh dja
phuang
phu
hqp

v6·i
nhu
c~u
nguo·i dan, qua
(i6
tang
CU'ang
tfnh trach
nhi~m
Va
hi~u
qua
Clla
tai kh6a;
•
Lo~ti
b6
co
ch~
ph an cftp khong hqp ly;
va
• Khuy6n khich
c<;tnh
tranh gifra cac
cftp
chinh
quy~n.
'
M('>t
h9 th6ng phi

t~p
trung h6a
ly
tu6'ng dam bao m(rc
d('>
va
S\f
ph6i
hqp
. trong vi9c
cung
cftp djch
v~1
c6ng
phu
hqp
v&i
s6'
thich
cua
c6ng
ch(mg.
Trang
trucmg
hqp
cac
djch
vv
cong
duqc

cung
dp
b(ri dja
phuong
c6 tinh lan t6a
hay kinh t0 quy
m6
r('>ng
l&n
thi
din
phai c6
trq
cftp
tt:r
phfa chinh
quy~n
trung
uong.
-
Mo
hinh hw
ch(Jn
cong: Ngm'ri dan
bi~u
quy0t Iva ch9n
hang
h6a
c6ng
thong

qua
nen
dan
cht:1
d~i
di9n hay dan chtl
tr~rc
ti0p. Tuy nhicn, m6
hinh nay
g~p
ph~ii
r~c
r6i d6
Ia
vi9c
dua
ra quy6t djnh
t~p
tht
c6
th~
kh6ng
13
dam bao t6i
da
h6a
phuc lqi ella tm\n
b<)
cu·
tri,

b&i
vi cong chung
va
cac ca
quan cua chinh
phu
c6
nhung
m~c
tieu khac nhau. v a
l(;li,
di~u
nay con bi chi
ph6i bai
v~n
d~
nguai
huang
tv
do rna khong tra
ti~n
cua
cong chung. C6
each nao de
lo(;li
trtl'
v~n
d~
nguai
huang

tv
do rna khong tra
ti~n
hay khong?
D6
Ia
phat trien cac
mo
hinh long
nhi~t
thanh hay
tu
thi~n
Clla
xa
h<)i.
Cac mo
hinh long
nhi~t
thanh hay ttr
thi~n
trong
ly
thuy~t
tai chinh cong cho
th~y,
khu
vvc
tu
s~n

long cung
c~p
hang h6a cong cho xa
h<)i,
khitc
ph~c
tinh
tr(;lng
nguai
huang
tv do khong tra
ti~n.
Tuy nhien, long
nhi~t
thimh
hay
ttr
thi~n
ctra khu
v~·c
tu
khong the cung
c~p
hang h6a cong 6 mile t6i uu. IJ6 la
ly
do
t(;li
sao chinh quyen d!a
phuong
phai tham gia cung

c~p
hang
h6a
cong cho
nguo·i dan dia phuong.
Cac
ly
thuy~t
v~
quan tri do thi c6 gia tri khoa
hQc
nh~t
d!nh.
Bai
le,
chung
hu6ng
d~n
thi~t
l~p
m<)t
khuon kh6 nham nang cao tinh
hi~u
qua, hi¢u
Ivc ctla
chinh
quy~n
do thi,
c~
the d6 la himh

d{Jng
dung ( cung
c~p
d!ch
v~
phu
hqp
v6'i
s6
thich cua cong dan); khong chuyen quy€n (hanh
d<)ng
trong
each th(rc t6t
nh~t
v6'i
chi phi
th~p
va
chu~n
mvc t6t);
va
trach
nhifm
(hanh
d<)ng
thong
qua
each
ti~p
c~n

dva
vao
quy~n
lqi cua cong chung) (Baiey,
1999; Dollery
va
Wallis, 2001.
).
Vai tro cua chinh
quy~n
do thi trong
m<)t
chu6i
t~p
hqp
nhu
v~y
tuang
phan
v6'i
vai tro
truy~n
th6ng (Gross, 2001
).
Tuy nhien, vi¢c ap dvng vao thvc tien
ph~
thu<)c
vao the
ch~
chinh tri, h¢

th6ng phan quyen
va
t6 chtrc hanh chinh
ct'ra
m6i qu6c gia.
Ch~ng
h(;ln,
y
tuc1ng
ve
nguai
dan c6 quyen bo
phi~u/bitu
quy~t
cho
vi~c
Iva chQn hang h6a
cong (nhu trotig
1n6
hinh etia Stigler,
1116
hinh
phi
t¢ip
trung
hr5a,
1116
hinh
tuong h9p) chi thich hqp cho nhung qu6c
gia

thvc hi9n the
ch~
"dan
cht1
tr~rc
ti~p".
Nhu
v~y,
qwin tri
(to
th!
va
quan
ly
ngan· sach do th! lien
k~t
m<)t
each
ch~t
che v6i nhau:
n~u
nhu
y~u
t6 nay
thi~u
sot thi
y~u
t6 c6n
l';!i
khong the

v~n
hanh
m<)t
each hi9u qua. M6i lien
k~t
cht't
y~u
nam trong ca
cfru
va
trao
quy6n cho cac
dp
chinh quyen
tr~rc
thu<)c
tinh, dia gi6'i hanh chinh

xac dinh
nhu c:iu tieu
dung
ve d!ch
v~
cong, va trach nhi9m
thu<)c
v~
ch(rc nang ma cac
cfrp
chinh quyen nay phai dap ung. Trach nhi¢m
thu<)c

ve
chu·c nang
va
sv
quy
m6
dia gi6'i
lc\
y6u t6
quy~t
d!nh ganh
n~ng
chi ticu.
N6
cling hinh thanh
14