TUYỂN TẬP TÁC PHẨM BĂNG SƠN

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 1





Mc lc

Lúâi giúái thiïåu 3
Àoẫn vùn 4
Bïën nûúác 4
Ta àang ài 6
Sùn chåt àưìng 8
Cûãa 10
Gûãi theo ngûúâi 12
Hoa câ 14
Hûúng thõ 16
Khc giûäa 18
Kiïëp phêån 20
Mâu vưi múái 22
Mốn trung lûu 24
Ma lïn àûúâng 26
Nhûäng àïm 28
Vûúân khuya 30
Tẫn vùn 32
Canh cua thiïn l 32
Mẫnh sânh 34
Mûa qụ 36
Quâ rong 38
Quẫ thu 40
Rau mẫnh bất 42

Chim thânh phưë 44
Àûát gấnh 46
Hẩt bi 48
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 2

Hoa ngûúâi 50
Hoa xn 52
Tu bt 54
Hûúng àêìu hê 54
Rẩng rúä mưåt Bùỉc Ninh 56
Chiïìu cëi nùm 62
Àúâi mưåt phưë 66
Àûúâng hoa 71
Àûúâng xn mưåt àoẩn 75
Nïìn àêët 82
Thu 86
Bùng Sún vúái Hâ Nưåi 89
Nghòn nùm Hâ Nưåi 89
Nết àan thanh Hâ Nưåi 95
Hâ Nưåi ngây thûúâng 99
Mûa xanh Hâ Nưåi 105
Chên cêìu 107
Ma àưng Hâ Nưåi 110
Mưi trûúâng xanh 115
Chûä hâng êím thûåc 120
Nhûäng bâi viïët vïì Bùng Sún 124
Àêìu xn gùåp gúä nhâ vùn Bùng Sún 124
Àổc tu bt Bùng Sún 128
Mưëi tònh xun qua nûãa thïë k 133
Bùng Sún vúái nhûäng tu bt Hâ Nưåi 136

Bùng Sún: "Cêy" àoẫn vùn ca Hâ Nưåi 138
Chên dung nhâ bấo vïì hûu vêỵn viïët khoễ 142
Bùng Sún vâ tònh u Hâ Nưåi 146
"Cấi chđnh lâ bẫn thên ngûúâi viïët cố nhâm chấn hay khưng" 148




TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 3






Lúâi giúái thiïåu

Bùng Sún lâ nhâ vùn chun viïët vïì Hâ Nưåi, tấc giẫ ca nhûäng
têåp tu bt, àoẫn vùn àûúåc bẩn àổc ch nhû: Th ùn chúi ngûúâi Hâ
Nưåi (Nhâ xët bẫn Vùn hoấ Thưng tin - 1993), Nghòn nùm côn lẩi
(Nhâ xët bẫn Hâ Nưåi - 1996), Nûúác Viïåt hưìn tưi (Nhâ xët bẫn Ph
Nûä - 1995), Àûúâng vâo Hâ Nưåi (Nhâ xët bẫn Thanh Niïn -
1997) Ch àïì Hâ Nưåi dûúâng nhû cố sûác cën ht lúán nhêët àưëi vúái
nhâ vùn Bùng Sún. Nhên dõp àêìu Xn Qu Mi, chng tưi cố cåc
trô chuån ngùỉn vúái nhâ vùn Bùng Sún.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 4






Àoẫn vùn

B
B
B
Ï
Ï
Ï
Ë
Ë
Ë
N
N
N

N
N
N
Û
Û
Û
Ú
Ú
Ú
Á
Á
Á
C
C
C




Cẫng hâng khưng lâ chưỵ cho mấy bay ài vïì, lïn xëng, nghơa
lâ bïën ca têìu bay. Nhâ ga lâ bïën ca nhûäng chuën xe lûãa vûúåt
àûúâng ngùỉn, àûúâng dâi, ngûúåc Bùỉc xi Nam Nhûng cố lệ chó cố
nhûäng bïën sưng múái lâm ta xao xuën, tûúãng tûúång ra, nhúá vïì, thûác
lïn nhûäng k niïåm àúâi ngûúâi, tûâ thã bế thú àïën khi khưn lúán, nâo
tiïỵn ngûúâi ài, nâo àốn ngûúâi vïì, nâo àûáng trïn búâ nhòn cấnh bìm
dêìn khët hay chúâ àúåi mấi chêo àấnh vúä tan nhûäng con sống, lâm nưíi
lïn nhûäng lân ấnh sấng nhû vâng nhû bẩc cûá trưi hoâi, trưi àêỵm hưìn
ta
Chó riïng chûä BÏËN NÛÚÁC àậ gúåi cho ta hònh ẫnh nhûäng qụ
hûúng, qụ ta vâ qụ bẩn, qụ nưåi vâ qụ ngoẩi, qụ kïët nghơa núi ta

gûãi gùỉm hay núi àúåi ta mưåt lêìn trúã lẩi vúái ên tònh.
Mïnh mang lâ bïën nûúác trïn dông sưng Cấi. Nhỗ nhoi lâ bïën
nûúác lâng ta, con sưng hểp têìy gang, chó chiïëc thuìn nan ài vïì khoẫ
mêëy tay chêo àậ vûúåt sưng túái bïën
Gốc xa kia lâ búâ lau xâo xẩc. Chưỵ gêìn hún lâ bậi nưíi bn non, cố
con trai, con hïën, con trng trc, con cấ choi choi lâm cấnh giang
cấnh diïåc phẫi dûâng lẩi thêm thìng mô mêỵm Ngay chưỵ bïën gấc
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 5

mấi chêo, cư lấi àô dûâng tay, bïn nây bïn kia cố cấi tp nhỗ lúåp tranh
lúåp lấ Quấn nûúác tụình toâng, mốn quâ rễ tiïìn quen thåc mâ
cng cố khi chùèng cố chiïëc quấn nâo, bïën bú vú trong cư àún, cỗ lêën
vâo sưng, sưng a lïn bïën, ngûúâi qua kễ lẩi, vến ưëng qìn mâ lưåi
xëng lông àô, vûúng cht nûúác ph xa hay dđnh tểo bn au àỗ
Bïën nûúác lêåp nïn vâ mêët ài, tu theo con nûúác, tu theo qụ ta
lúán lïn hay àưíi tïn, rẩn vúä hay àưíi thay àûúâng nết mâ thúâi hiïån àẩi
gổi lâ quy hoẩch
Cố ai khưng đt nhêët àưi ba lêìn trong àúâi mònh qua nhûäng dông
sưng bïën nûúác nhû thïë Bïën M Thån hay Tên Àïå, bïën Bđnh hay
bïën Ngổc Thấp, bïën Bònh Ca, bïën Bưì Àïì, chi chđ cấi bïën khưng tïn
chó cố ngûúâi lâng súã tẩi biïët nố Rưìi nhûäng cấi bïën nâo cố cêy cêìu
thay thïë Rưìi cố nhûäng ra ài vơnh viïỵn, khưng vïì cng bïën ? Cẫ
nhûäng ngûúâi rúâi bỗ bïën, khưng phẫi chùèng nghơa ên mâ chó vò lệ àúâi
sinh tûã.
Mưåt cấi bïën nûúác nûäa trong lông ta cûá khùỉc khoẫi khưng n.
Àố lâ bïën nûúác ca ngûúâi con gấi sang ngang. Hẩnh phc vâ àúán àau.
Vển toân vâ dang dúã Ai vâ bao giúâ biïët àûúåc

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 6

T
T
T
A
A
A



À
À
À
A
A
A

N
N
N
G
G
G



À
À
À
I
I
I




Mưåt quín sấch hay mưåt quín vúã àïìu do nhiïìu túâ àống lẩi. Mưåt
nùm cố nhiïìu tiïët hổc múái thânh. Mưåt con àûúâng gêìn hay xa cng àïìu
cố nhiïìu cêy sưë, nhiïìu chưỵ thùèng chưỵ cong, chưỵ phùèng chưỵ gêåp gïình
cng ngây nùỉng ngây mûa. Mưåt àúâi ngûúâi cố nhiïìu nùm thấng dẩi
khưn, cố nhûäng ma lao àao hay nhân nhậ. Mưåt khu vûúân nhỗ bế thưi
cng khưng thïí chó cố mưåt gưëc cêy duy nhêët. Phẫi nhiïìu loẩi cêy, hóåc
chó mưåt loâi nhûng phẫi nhiïìu gưëc cêy riïng biïåt.
Ta sinh ra, lúán lïn rưìi giâ ài, trúã lẩi thânh cất bi. Ta ùn bao
nhiïu bûäa cúm trong cội àúâi nây. Ta ùn bao nhiïu thûá khấc nhau tûâ
nùm nây sang nùm khấc. Chùỉc chùỉn khưng ai sët àúâi mònh chó ùn
mưåt bûäa hóåc mưåt thûá, cho àïën viïåc chûäa bïånh, phẫi ùn kiïng, ngûúâi

ta truìn nhau phûúng thëc "gẩo lûác mëi mê" nghơa lâ ùn cúm thưíi
bùçng gẩo xay côn ngun vỗ cấm, ùn cng vúái mốn mëi vûâng, ngoâi
ra khưng ùn mưåt thûá gò khấc d lâ sún hâo hẫi võ. Ùn thïë khỗi bïånh.
Nhûng àúâi bònh thûúâng, ùn pha tẩp nhiïìu thûá khấc nhau, nhiïìu mốn
khấc nhau
Nïëu khoẫng cấch cêìn ài chó lâ tûâ chiïëc giûúâng ra chiïëc bân ëng
nûúác, khưng cêìn ài xa, khưng cố nùỉng giố, khưng cố cưåt cêy sưë, khưng
lïn dưëc xëng àêo, khưng dûâng chên trong quấn nûúác, khưng gùåp mưåt
bống cêy nâo thò khoẫng cấch khưng gian êëy khưng thïí gổi lâ con
àûúâng.
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 7

Nïëu khu àêët bùçng, mùåt àêët sẩch bong, chó lâ àêët nïìn nhû sên
àấnh qìn vúåt, khưng mưåt chiïëc lấ, khưng mưåt gưëc cêy, khưng mưåt
ngổn cỗ cho giố vïì lay àưång thò chùỉc chùỉn cng khưng thïí gổi àûúåc
lâ khu vûúân, mẫnh vûúân. Nố chó lâ mưåt khu àêët chïët.
Lấ thû tònh trïn giêëy xanh, lúâi nưìng nân tha thiïët, tûâng chûä êu
ëm say sûa nhûng khưng cố nhiïìu túâ àống gấy vâo nhau, thò nố
vêỵn chó lâ túâ giêëy, lấ thû, d túâ hay lấ êëy rêët qu, àấng giûä gòn, nhûng
khưng thïí gổi lâ quín sấch. Ta àang sưëng vâ àang ài, ài vïì cëi trúâi,
vâ cëi àûúâng, cëi àúâi Ta cêìn bao nhiïu thûá, vâ cố bao nhiïu thûá
Vâ cố thïë múái lâ cåc àúâi

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 8

S
S
S
Ù
Ù
Ù
N
N
N



C
C
C
H
H
H
U
U
U
Ư
Ư
Ư
Å

Å
Å
T
T
T



À
À
À
Ư
Ư
Ư
Ì
Ì
Ì
N
N
N
G
G
G




Ài p cấ phẫi cố cấi núm. Trêíy ưíi trêíy thõ phẫi cố cấi "dổng".
Cng gêìn nhû thïë, cấi dng c àïí sùn chåt àưìng, na nấ nhû cấi
dổng. Nố lâ ưëng tre, chễ mưåt àêìu, ken cho rưång ra, côn àêìu kia vêỵn àïí

ngun. Cấi àêìu rưång ra àïí cùỉm vâo hang chåt. Khđ giúái ca ngûúâi
sùn chåt lâ chiïëc nm rúm bưëc khối, cấi quẩt nan cố khi côn cẫ mưåt
ưm rúm, nhûng thûúâng thò khưng cêìn, àïën àêu nhưí gưëc rẩ hóåc vun lấ
tre khư àïën àêëy. Àưi khi côn cố ngûúâi bẩn trung thânh àấng tin cêåy
nûäa. Ngûúâi bẩn êëy khưng bao giúâ phẫn lẩi ch, àố lâ con chố sùn, con
Vïån hay con Vâng, con Mûåc, lc nâo cng chẩy gùỉn bïn ch.
Ra cấnh àưìng, tòm búâ rång hóåc chên tre, cố cấi miïång hang lâ
cấi lưỵ tun ht, hang nâo nhùén thđn lâ cố chåt. Nhết rúm, chêm lûãa
rưìi quẩt. Tòm xem chưỵ nâo cố khối ra thò lêëy àêët chết lẩi, chó chûâa lẩi
mưåt hang thưi, cùỉm cấi "dổng" vâo, àốn lộng con chåt sùåc khối chẩy
ra. Thûúâng thò hang chåt nâo cng cố ba bưën cûãa hang. Bổn chåt
khưn thêåt. Chùỉc chng biïët lâ cố ngûúâi ài sùn, nïn àậ lâm sùén nhiïìu
cûãa àïí thoất ra khi nguy hiïím. Nhûng con ngûúâi khưn ngoan hún
thânh ra cấi loâi ùn hẩi nây vêỵn khưng thoất àûúåc.
Quẩt. Quẩt mẩnh vâo. Hïët rúm khư thò nhưí cỗ khư, ngùỉt chưåm
lấ chëi khư. Nhiïìu khi tưi quẩt àïën toất mưì hưi mâ con chåt s chõu
chïët ngẩt, khưng ra. Gan thêåt. Ngûúâi bế nhêët bổn lâ ngûúâi phẫi quẩt
nhiïìu nhêët, côn cấc anh lúán thò ngưìi sùén úã cûãa hâng ấo cùỉm cấi dổng,
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 9

nïëu nố ra, chui vâo dổng thò bốp chùåt, cêìm ài rt ra, quay mêëy
vông cho nố chống mùåt, thïë lâ cu cêåu nùçm quay lú.
Hun àûúåc con chåt thđch thêåt vò trûâ àûúåc tïn ùn hẩi.
Nhòn mưåt ngûúâi bế cêìm cấi ưëng bú hay cấi trai vúä cưí ài àưí dïë,
lâm con dïë ngẩt nûúác phẫi chui lïn, tưi lẩi nhúá àïën nhûäng ngây ài sùn
chåt àưìng. Hai thûá nây gêìn giưëng nhau lâ trûâ con vêåt hẩi.
Thđch nhêët lâ bùỉt àûúåc con chåt àêìu tiïn, con chố sùn cûá sa
êìm lïn, nhẫy cêỵng, lùn xẫ vâo con chåt, hđt hđt. Cố khi con chåt
sưíng ra, nhûng chåt khưng nhanh bùçng chố, nố bõ ngoẩm ngay. Qua
mưỵi cûãa hang, con chố bao giúâ cng hđt hđt. Hang nấo cố chåt nố sa

êìm ơ ngay. Vâ àng lâ sệ bùỉt àûúåc chåt. Tâi thêåt.
Lêu nay, chåt sinh sưi nẫy núã kinh khng, bùỉt chåt, sùn
cht khưng chó lâ th chúi mâ lâ mưåt cưng viïåc cố đch, rêët cêìn thiïët,
àưëi vúái trễ úã nưng thưn mâ ngây xûa tưi tûâng lâ mưåt ch bế nhû thïë.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 10















C
C

C
Û
Û
Û
Ã
Ã
Ã
A
A
A




Khưng cố ngưi nhâ nâo khưng cố cûãa, cố nhâ cố cûãa vâ côn cố cẫ
cưíng nûäa. Cûãa gùỉn liïìn vúái nhâ côn cưíng thûúâng xa hún mưåt àoẩn.
Cố cú man nâo lâ loẩi cûãa, àún sú nhêët lâ cûãa bùçng phïn nûáa,
liïëp àan cẩp xung quanh bùçng tre cho chùỉc chùỉn, bng xëng nhêëc
lïn hóåc kếo ra, kếo vâo, vâ cng cố nhûäng ngưi nhâ tuy cố cûãa mâ
quanh nùm khưng cêìn àống cûãa búãi khu vûåc êëy quấ n bònh, hún
nûäa nhâ quấ nghêo, khưng cố gò àấng giấ mâ phẫi àïì phông qn kễ
trưåm.
Nhâ nâo khấ hún cố cûãa bùçng gưỵ, giâu nûäa thò bùçng sùỉt, cố khi
lâ hai lúáp vûâa kđnh vûâa chúáp theo kiïíu múái hóåc mưåt lúáp gưỵ thêåt dây
gổi lâ cûãa bûác bân, cng cố thïí côn lùỉp thïm nhûäng hoa vùn bùçng sùỉt
ën theo nhiïìu hònh th hoa lấ khấc nhau
Àïën cấi cêy cng cố nhûäng cấi cûãa mâ mùỉt ta khưng nhòn thêëy,
àố lâ nhûäng lưỵ thng li ti trïn mùåt lấ xanh gổi lâ khưíng bâo àïí cêy cố
thïí thúã dïỵ dâng, ht lêëy thấn khđ vâ thẫ vâo khưng gian dûúäng khđ.
Cố nhiïìu thûá cûãa cố mâ khưng cố, cố vò ta vêỵn nghe thêëy nhûng

khưng cố vò ta khưng nhòn thêëy. Cûãa rûâng úã àêu khi cố lïånh "àống
cûãa rûâng" nghơa lâ khưng cố mưåt ai vâo khu rûâng êëy nûäa. Cûãa rûâng
khưng lâ cấnh cûãa, cng khưng lâ cấnh cưíng múã ra àống vâo hay
dûúng lïn hẩ xëng, nhûng thûåc sûå lâ cố àêëy.
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 11

Hai nûúác cố chiïën tranh hóåc mêu thỵn gò àố, thïë lâ "àống cûãa
biïn giúái". Cûãa ca mưåt àêët nûúác êëy, hònh th ra sao, chùỉc nghòn xûa
àậ cố, nay nố lâ tûúång trûng, gổi theo thối quen; chûá lâm gò cố cấnh
cưíng, cấnh cûãa, lâm gò cố then câi hay cố chiïëc khoấ
Nhiïìu nûúác côn cố lïå trao cho ai àố chiïëc chòa khoấ mưåt thânh
phưë, nố rêët to nhûng cố chiïëc cûãa c thïí nâo àêu àïí tra chiïëc chòa
khoấ êëy vâo ưí khoấ, mâ nhiïìu khi chiïëc chòa êëy mẩ vâng hay bùçng
vâng rêët qu
Chiïëc lïìu tm hum canh rång dûa côn cố cûãa. Nhâ sân, nhâ
chổc trúâi, chìng trêu cng phẫi cố cûãa. Thïë côn con ngûúâi, mưỵi cú thïí
con ngûúâi cố cûãa àïí tiïëp xc vúái àúâi khưng?

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 12

G
G
G
Û
Û
Û
Ã
Ã
Ã
I
I
I



T
T
T
H
H
H

E
E
E
O
O
O



N
N
N
G
G
G
Û
Û
Û
Ú
Ú
Ú
Â
Â
Â
I
I
I

Xin gûãi theo ngûúâi giố sưng vâ trùng bậi cố lấ bìm múâ ẫo nhû
tûâ dơ vậng trưi ra vâ khët vâo vư àõnh.
Xin gûãi theo ngûúâi con àûúâng chó cố hai ta àïm êëy dïåt chếo
nhûäng ấnh àên vâng nhû ngên nh mâ ngûúâi khưng núä àùåt chên lïn.
Xin gûãi theo ngûúâi hưìi trưëng hưåi lâng, ngûúâi nhû con chim non
côn ta chùèng vư tû cûá ài theo lan hûúng hoa bûúãi vûúng trong khưng
khđ ma xn dïåt bùçng mấi tốc trong mưång tûúãng mâ ngûúâi khưng hïì
biïët.
Gûãi theo ngûúâi hònh chiïëc khùn trùỉng vêỵy theo lân khối con tâu,
mưåt ài lâ ài mậi, ài àïën cng kiïåt hưìn ta, ài qụn cẫ lưëi vïì.
Xin gûãi theo ngûúâi súåi mûa vâ giổt nùỉng trïn giân hoa leo àúåi
àïën a tân bao nhiïu ma qua khưng biïët nûäa.
Xin gûãi theo ngûúâi dông lïå nïën hếo hon lậ chậ mâ ta biïët ngûúâi
khưng bao giúâ cêìn trong cội ln hưìi m mõt ngûúâi khưng thïí tûâ àêëy
quay vïì lêëy bân tay che giố.
Xin gûãi theo ngûúâi chến nûúác ta àang ëng àêìy àùỉng cay vâ
ngổt bi, nống bỗng vâ lẩnh bët mâ ngûúâi khưng bao giúâ ëng nûäa
búãi àậ tan vâo àẩi dûúng ngûâng lùång.
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 13

Xin gûãi theo ngûúâi trùm ngân vẩn triïåu nhûäng ïm àïìm vâ khất
khao tûâng lâ súåi dêy cùng chûâng giûäa ûúác ao hai ta tûâng giúâ tûâng
pht ca tíi trễ chó àưëi diïån cng dâm têm.
Ta mưåt phûúng trúâi. Ngûúâi thânh nễo khấc têëm mâ ngùn cấch
lâ mêìu àen hay trong sët nhûng dêìy àùåc toân gai nhổn ca nưỵi
"chùèng bao giúâ "
Ta àang ngưìi àang àûáng. Ngûúâi àang bay trïn chiïëc cê vưìng
chúái vúái lûãng lú?
Ta gûãi theo nhûng ngûúâi cố nhêån?

Khưng ai biïët vâ khưng bao giúâ biïët. Chó nưỵi cấch xa nây lâ hûäu
thïí àong àêìy hưìn ta vâ trân l khưng ngûng.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 14

H
H
H
O
O
O
A
A
A



C
C
C
A
A
A
Â
Â
Â




Cố mưåt mâu tđm nhẩt gổi lâ "tđm hoa câ". Nố nhẩt hún mâu tđm
Hụë, cng khưng giưëng thûá tđm lam ca bòm bòm ni, vâ chùèng giưëng
loâi bòm bòm mổc trïn nhûäng hâng râo vûúân qụ tõch mõch.
Hoa câ mổc ra tûâ cêy câ, cêy câ phấo, câ bất àïën câ dï vâ cẫ cêy
câ gai hoang dẩi mổc ven àûúâng. Hoa àểp, quấ àểp nhûng khưng ùn

àûúåc, khưng dng àûúåc vâo bêët cûá viïåc gò.
Hoa câ àng lâ mâu tđm. Lẩ mưåt àiïìu lâ hoa khưng ngûãng mùåt
bao giúâ, khưng giưëng hoa hưìng, hoa sối, hoa sen mâ nố ln ln
ci xëng, cûá nhû tûå mònh soi gûúng xem mùåt mònh ra sao, mâ têëm
gûúng chđnh lâ mùåt àêët, chó lâ mùåt àêët. Mêëy cấnh hoa mâu tđm nhẩt,
chiïëc nhu thô hùèn ra ngoâi, vâng choế. Hoa câ nhỗ li ti nïn chùèng ai
ngùỉt nố mâ chúi.
Tuy nhiïn, mâu tđm êëy àậ ài vâo lông ngûúâi tûâ bao nhiïu kiïëp
nïn ngûúâi ta lêëy mâu ca nố mâ àùåt tïn cho mâu.
Cố lệ khưng cố ngûúâi con gấi nâo lẩi khưng u mâu tđm, tûâ tđm
thêỵm Hụë àïën tđm nhẩt hoa câ
Chiïëc ấo cấnh cưí trôn, têëm thùt lûng phêët phú, chiïëc quai nốn
bay bay nhê nhể mâu tđm hoa câ êëy àng lâ thêåt nhể nhâng, cûá
nhû lâm têm hưìn con ngûúâi sùỉp bay bưíng lïn.
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 15

Cố anh con trai nâo khưng nhúá vïì ngûúâi thûúng ca mònh khi cố
mâu tđm hoa câ phêët phú vâo giêëc mú nhû thïë.
Mổi cêy câ, hoa àïìu tđm. Vêåy mâ quẫ câ sao mâ khấc nhau àïën
vêåy. Câ phấo trôn xoe nhû hôn bi, thûá xanh, thûá trùỉng, thûá cố xổc. Câ
bất to bùçng nùỉm tay, thûá dểt àïí mëi xưíi, àïí nến mùån, thûá trôn àïí
bung, thûá câ dï àïí rấn, àïí nûúáng
Khưng hiïíu àûúåc vâ chûa ai giẫi thđch àûúåc xem tẩi sao cng
mâu hoa, cng dấng hoa mâ quẫ khấc nhau lâm vêåy? Thânh mốn ùn
ca con ngûúâi cng khấc nhau lâm vêåy?
Khưng hiïíu mâu tđm cố giôn khưng, mâ sao khi ta ùn quẫ câ thò
nố giôn àïën thïë? Chûa ai àûúåc ùn mâu tđm bao giúâ, chûá nïëu ùn mưåt
lêìn thò múái biïët, àânh cûá àïí nố lâ bđ mêåt, mưåt bđ mêåt àấng u, nhêët
lâ nhûäng ai tûâng ài trưìng câ vâo ma xn, ùn câ bung vâo hưm mất
giúâi, nhai quẫ câ mëi mùån vúái bất canh cua rau àay, mng túi chiïìu

hê lưång giố Vâ cûá tûúãng tûúång rùçng ta nhai mâu tđm hoa câ, cố sai
àêu.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 16















H
H
H
Û
Û
Û

Ú
Ú
Ú
N
N
N
G
G
G



T
T
T
H
H
H
Õ
Õ
Õ




Chùỉc khưng phẫi chó lâ tûå nhiïn mâ tấc giẫ vư danh ca chuån
Têëm Cấm cho cư Têëm tûâ trong quẫ thõ chui ra. Ngûúâi cư gấi êëy chùỉc
phẫi thúm lùỉm, vò quẫ thõ cố mâu àểp thïë, da thõt cùng thïë, hûúng thõ
thúm thïë. Nïëu khưng thò sao cư Têëm khưng chui ra tûâ quẫ mđt, quẫ
na, quẫ sêìu riïng, quẫ bûáa thêåt chua, quẫ dûâa toân nûúác ?

Cûá cëi ma hẩ lẩi lâ ma thõ chđn. Cêy thõ lâ cêy cưí th, mưåt
lâng gêìn Àưì Sún cố mưåt xốm Thõ, hâng chc cêy thõ khưíng lưì, thên àậ
vùån vểo trong sú tûúáp vâ trong sêu mưëi àc àệo, nhûng nùm nâo cng
vêỵn cho quẫ. Ngûúâi úã àêy khoe rùçng hâng cêy nây àậ sưëng hâng
nghòn nùm vò thïë xốm múái mang tïn Xốm Thõ. Nïëu nhû thïë thò hâng
cêy êëy àậ chûáng kiïën bao nhiïu con nûúác rông, con nûúác kiïåt, bao
nhiïu giưng bậo, bao nhiïu con thuìn mang ngûúâi àấnh cấ ra khúi,
cố thuìn trúã lẩi, cố thuìn khưng bao giúâ vïì
Cêy thõ cûá xanh àúâi àúâi. Nïëu so vúái cêy àa, cêy àïì, cêy thưng,
cêy sêëu thò ai giâ hún ai? Ta chó biïët cêy lâ mưåt phêìn hưìn àêët nûúác.
Bưå rïỵ ca cêy cûá lùån sêu vâo lông àêët. Bưå lấ ca cêy cûá vûún vâo trúâi
xanh Vâ hûúng thõ thúm xa, thúm ngất, thúm nhû mưåt loâi hoa
cûá phẫng phêët mú hưì sët bao nhiïu nùm thấng trong ma thõ, vâ cẫ
khi hïët ma quẫ chđn cêu chuån Têëm Cấm àûúåc kïí lïn, thò hûúng
thõ cûá thúm, thúm nhû cưí tđch, thúm nhû ûúác mën ca nưỵi lông ngûúâi
mong cho cư gấi kia sung sûúáng, mong cho hoâng tûã gùåp àûúåc nâng
con gấi tïm trêìu cấnh phûúång, cố giổng nối nhû chim Vâng Anh, mâ
con chim Vâng Anh thò cố mâu giưëng da quẫ thõ lùỉm lùỉm
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 17

Cố mưåt quẫ thõ trïn bân, cố khi ta mú hưì tan vâo giêëc ng àêìy
hûúng mâ ta cho àố lâ hoa, hoa hưìng, trưån vâo hoa hụå, hoa nhâi trưån
lêỵn mống rưìng nhûng sûåc tónh, thò vêỵn chó lâ hûúng quẫ mâu vâng
cố cư Têëm êín mònh trong àố
Vò thïë mâ bao giúâ ta cng thêëy k lẩ khi cố hûúng thõ.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 18

K
K
K
H
H
H
U
U
U
Á
Á
Á
C
C
C



G

G
G
I
I
I
Û
Û
Û
Ä
Ä
Ä
A
A
A




Khc giûäa ca con cấ àem lâm mốn, bao giúâ cng ngon nhêët.
Nhûng khc giûäa ca tònh u cố say sûa mï àùỉm hoan lẩc nhû thã
ban àêìu? Khc giûäa ca mưåt nùm, khưng hưëi hẫ nhû cëi nùm, khưng
trân àêìy hưìi hưåp hy vổng nhû àêìu nùm, nố kếo dâi ra, nố àún àiïåu
thïm, nố cố phẫi lâ thúâi gian àểp nhêët?
Múã àêìu cën sấch vâ kïët thc cën sấch, bao giúâ cng phẫi lâ
cấi hay cấi àểp, cấi êën tûúång nhêët (kïí cẫ mưåt bâi thú ngùỉn), vêåy thò
cấi khc giûäa ca nố ra sao? Khc giûäa êëy lâ vúã kõch chûa "múã nt",
nhên vêåt côn trong quấ trònh, hóåc chûa quấ àểp, hóåc chûa quấ
xêëu
Khc giûäa ca cåc hânh trònh lâ cấi c chûa qua, cấi múái chûa
àïën. Ta côn phẫi àúåi chúâ.

Cố nhâ thú vđ em bế nùçm giûäa hai bïn bưë mể nhû con thuìn
giûäa biïín khúi, àûúåc che chùỉn an toân trong ïm êëm.
Côn "Miïëng giûäa lâng " àậ lâm bao nhiïu kiïëp ngûúâi khưën khưí
vò phẫi tranh giânh, mua bấn mâ cố, lùỉm khi àưíi cẫ cú nghiïåp, nố
khấc "Mưåt sâng xố bïëp" thïë nâo?D rùçng miïëng giûäa lâng êëy chó lâ
mưåt miïëng dưìi tiïët, mưåt nùỉm xưi chim chim, mưåt chến rûúåu. Ài trïn
àûúâng, khưng bïn trấi mâ cng chùèng bïn phẫi, cûá giûäa àûúâng mâ ài,
chûa chùỉc àậ lâ khưn, chûa chùỉc àậ an toân. Vư dun nhêët lâ giûäa
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 19

bíi chiïëu hònh, nhûäng lúâi quẫng cấo xen vâo nhđ nhưë, têy têìu lai
cùng, nhêíy nhốt loẩn xẩ, phẫn cẫm trong lông khấn giẫ.
Cố bao nhiïu khc giûäa quanh ta vâ bêët cûá lc nâo. Khưng thïí
thưëng kï cho chđnh xấc. Vâ cng khưng cêìn thiïët.
Mưỵi con ngûúâi, ba mûúi tíi hay nùm mûúi tíi lâ khc giûäa
ca àúâi mònh? Nhûäng nùm thấng êëy àấnh dêëu bùçng cấi gò, thânh
cưng hay thêët bẩi, ra ài hay trúã vïì, sung sûúáng hay àau khưí, thu
chung hay bưåi phẫn, ngẫ nhiïìu vïì quấ khûá hay àậ ngêìm chûáa cẫ
tûúng lai ? Khưng cố cưng thûác chung cho têët cẫ.
Tûâ mưåt miïëng ùn nhỗ nhoi lâ khc giûäa, chưỵ giûäa àïën nưỵi niïìm
to lúán lâ khc giûäa cåc àúâi nhiïìu khi khưng cố mưåt àûúâng biïn
rẩch rôi. Chó cố bẫn thên ta biïët rộ mưåt cấch mú hưì.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 20















K
K
K
I

I
I
Ï
Ï
Ï
Ë
Ë
Ë
P
P
P



P
P
P
H
H
H
Ê
Ê
Ê
Å
Å
Å
N
N
N

Cố ai trïn àúâi lẩi khưng tûâng phẫi ài trong chang chang nùỉng
lûãa ngây hê hóåc chõu cún mûa xưëi xẫ giûäa àûúâng xa ngt ngất? Nùỉng
mûa lâ chuån mn àúâi, sinh ra lâm ngûúâi cng phẫi lu àêët trúâi mâ
chõu àûång, vûúåt qua nâo cố khấc chi àêu chiïëc lấ phẫi xanh qua
vâng rưìi rng vïì gưëc c, chiïëc bấnh xe phẫi lùn trong bn lêìy lưåi vâ
lẩo xẩo àấ dùm hay khêëp khïính gêåp ghïình con àûúâng xa múâ bi
Con àûúâng sinh ra àïí nhổc nhùçn, àïí àưí mưì hưi, àïí tûå mònh àûáng
thùèng trïn àưi chên vûäng chậi thò chiïëc bấnh xe sinh ra lâ àïí quay
tđt, àïí vûúåt àûúâng xa, àïí mònh trúã thânh chiïëc quay tđt àố. Nïëu khấc
ài sệ khưng thânh gò cẫ. Chiïëc bấnh xe nïëu hònh vng thò khưng thïí
quay vâ khưng thânh bấnh xe. Nïëu con ngûúâi chó nùçm ngûãa sët mưåt
àúâi trïn giûúâng, cố ngûúâi chùm bốn tûâng thòa chấo, thòa cúm cho
àïën chïët, thò àố khưng phẫi lâ con ngûúâi. Nïëu chiïëc lâ cûá nùçm im
trong lội gưỵ, d lâ thên cêy hay cânh ngang, nố cng khưng thïí lâ
chiïëc lấ.
Quẫ cố ngổt, quẫ thúm, quẫ chua, quẫ àùỉng nhûng àïìu cố
nhiïåm v riïng ca mònh, mang hẩt vâ ni hẩt, chïët ài múái thẫ hïët
àân con vâo cội àúâi cho sinh sưi con chấu. Nố hûúng gò võ gò thò do ch
quan con ngûúâi àùåt ra cho nố, chûá bẫn thên quẫ nâo àêu cố biïët, nâo
àêu cố cêìn.
Con ngûúâi cng vêåy. Phẫi lâm viïåc àïí trẫ núå nhên sinh àậ sinh
ra mònh, àậ ni nêëng mònh côn trấi àêët hay rưång ra lâ v tr, nïëu
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 21

mưåt con ngûúâi sinh ra, rưìi giâ ài, chïët ài, trấi àêët àêu cố cêìn, àêu cố
biït
L lệ thò vư cng vư têån, con ngûúâi àậ hỗi nhau: Ta sinh ra àïí

lâm gò? Ta phẫi lâm gò? Triïåu cêu trẫ lúâi thoẫ àấng vâ chûa thoẫ
àấng cûá nhû chiïëc bấnh xe tẩi sao khưng vng, khưng bêìu dc,
khưng bất giấc, lc lùng mâ cûá phẫi hònh trôn?
Àïën mưåt lc nâo, thïë k ba mûúi hay nùm mûúi, con ngûúâi nghơ
ra, sinh ra nhiïìu thûá cấnh nưíi, cấnh ngêìm khưng côn cêìn àïën
chiïëc bấnh xe nûäa sệ ra sao nhó? Ta ngưìi àấy giïëng ca ngây hưm
nay, ta chûa thïí trẫ lúâi

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 22

M
M
M
A
A
A
Â
Â
Â
U
U
U



V
V
V
Ư
Ư
Ư
I
I
I



M

M
M
Ú
Ú
Ú
Á
Á
Á
I
I
I




Àậ tûâng cố thúâi k nhâ gianh nhiïìu hún nhâ gẩch. Lâng nâo
cng chó cố mêëy ngưi to rưång xêy gẩch, lúåp ngối àố lâ Àònh, Cha,
Àïìn, Miïëu vâ àưi khi cẫ chiïëc quấn ngoâi cấnh àưìng cho ngûúâi ài lâm
tr mûa trấnh nùỉng lc nghó trûa.
Tûâ vấch àêët àïën tûúâng hoa quanh àònh, tûúâng gẩch cố cêy trêìu
khưng leo ngoâi cha, khưng hiïíu cố quy àõnh nâo khưng? mâ mưỵi
nùm quết vưi, bao giúâ mâu vưi cng trùỉng tinh, khưng cố mâu gò khấc.
Tûâ xa, rêët xa àậ nhòn thêëy nhûäng mẫng tûúâng trùỉng lưëp, trùỉng múâ
thêëp thoấng giûäa mâu xanh lâng qụ thên thåc.
Chó úã thânh phưë múái cố nûúác vưi mang nhiïìu mâu sùỉc khấc.
Trûúâng hổc quết vưi mâu vâng. Mùåt phưë cng mang mâu vâng lâ ch
ëu, na nấ nhû cấc ngưi nhâ lâm cưng súã.
Trong nhâ, phêìn lúán àûúåc quết vưi mâu xanh, chùỉc lâ àïí dõu con
mùỉt.
Nhâ nâo quết vưi mâu àỗ gổi lâ "nhâ àỗ" tûác lâ, mưåt núi chûáa

"àiïëm". Nûúác ta khưng cố mâu vưi xanh quết ngoâi cûãa cng lâ quấn
rûúåu cố ca k, gổi lâ "lêìu xanh" nhû trong truån Kiïìu.
Tuy vêåy, khoẫng hún chc nùm nay, àậ cố nhiïìu àưíi khấc. Mâu
vưi khưng côn quy àõnh ngêìm nhû trûúác. Nưng thưn cng quết mâu
vâng, ngûúâi thânh phưë côn mang cẫ mâu xanh ra mùåt phưë. Cố nhâ
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 23

quết vưi mâu xấm (pha bùçng than cấm) àïí cố mâu lẩ, treo tranh cho
nưíi bêåt.
Khưng chó cố mưåt mâu vưi trùỉng, pha thânh nûúác, àem quết cho
sấng, cho àểp, cho vïå sinh, cho bïìn. Nay cố nhiïìu phưë úã Hâ Nưåi nhû
phưë Nguỵn Khuën, phưë Ngộ Gẩch chun bấn à mâu àïí pha
vâo vưi quết tûúâng, khưng nhûäng thïë côn cẫ sún dêìu, khưng quết
bùçng chưíi mâ bùçng con lùn
Trùm nùm c k đt thay àưíi. Rưìi bng ra, chó mûúâi nùm thưi àậ
cố bao nhiïu àiïìu khấc lẩ. Nưng thưn vâ thânh thõ xđch lẩi bïn nhau.
Khiïëu thêím m vâ con mùỉt ngûúâi thay àưíi theo, nay khưng thïí cho
thïë nây lâ c, thïë kia lâ múái. Tu theo súã thđch, ti tiïìn, ngûúâi ta
khưng cêìn biïët ai khen, ai chï cưng viïåc ca mònh
Tûâ mưåt mâu vưi mong sao khưng cố gò quấ àấng trong cấc
viïåc khấc quanh ta.

TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 24















M
M
M
O
O
O
Á
Á
Á
N
N
N

T
T
T
R
R
R
U
U
U
N
N
N
G
G
G



L
L
L
Û
Û
Û
U
U
U

Gia àònh tưi trung lûu, ngoâi bûäa sấng thò hai bûäa chđnh lâ trûa
vâ tưëi. Nối trung lûu nghơa lâ nối mưỵi bûäa thïë nâo cng phẫi cố vâi ba
mốn, lâ mùån ài vúái nhẩt, khư ài vúái canh, thõt cấ ài vúái rau dûa vâ
mưỵi tìn hay mûúi ngây, mốn àố lẩi àûúåc lùåp lẩi. Gổi lâ mốn nhûng
cng nhiïìu khi àún giẫn, cht dûa cẫi c àêìu ma, mốn dûa cẫi bùỉp
hay dûa cêìn ma àưng, quẫ câ tđm thấi mỗng bốp mëi ùn xưíi àûúåc
ngay mêëy quẫ dûa leo (dûa chåt) gổt vỗ, thấi vất ùn cho mất
råt
Thõt thùn lúån rim mùån vúái hẩt tiïu, thõt bô xâo hânh têy, tỗi
têy, cấ rấn "sưët" câ chua, riïu cua, câ bung, ưëc nêëu chëi xanh, thõt gâ
rang gûâng, canh mùng nêëu thõt võt khưng phẫi mốn thûúâng xun.
Mốn thûúâng xun nâo cng phẫi cố, àố lâ rau. Ma nâo thûác
êëy, mâu xanh xët hiïån trïn mêm nhû mưåt lệ àûúng nhiïn, khưng
thïí thiïëu. Rau mëng låc xanh rúân, rau mëng xâo tỗi àêåm àâ vêỵn
thanh mất, rau bùỉp cẫi låc, xu hâo låc, rau bđ ngư xâo, c cẫi låc,
bđ låc, bêìu låc, àưi khi rau mëng låc trưån đt giấ àưỵ chêìn chđn,
thïm mưåt cht mëi vûâng thânh mưåt mốn khấc hoân toân: Mốn nưåm
àún giẫn, chó thïm nûãa quẫ chanh tûúi mâ khưng cêìn bò lúån, vêỵn cûá
ngon vò lẩ miïång, àún giẫn, dïỵ lâm nhûng khấc hùèn cấc mốn xâo nêëu
khấc úã chưỵ chay tõnh ca nố.
Mưåt mốn àùåc biïåt ca gia àònh tưi (cố lệ nhâ ai cng thïë) lâ bất
nûúác chêëm. Khưng bao giúâ bất nûúác chêëm rốt trong chai ra mâ thânh
ngay nûúác chêëm. Nố phẫi àûúåc pha mưåt thûá gò àố. Trûúác hïët khưng
TUÍN TÊÅP TẤC PHÊÍM BÙNG SÚN 25

phẫi lâ thûá nûúác mùỉm quấ ngon, vò thûá nây bao giúâ cng húi nùång
mi, tuy ngon nhûng khưng lâm vui cấi mi. Dêìm quẫ trûáng låc àïí

chêëm bùỉp cẫi, xu hâo, cẫi c. Dêìm mêëy quẫ xêëu xanh cho mốn rau
mëng låc chiïìu hê. Tuåt ngon vò nố chua thanh, chua dõu, khưng
phẫi thûá cố quanh nùm. Pha thïm cht giêëm hóåc nûãa quẫ chanh
cưëm, thẫ vâo àêëy vâi lất úát àỗ tûúi àïí chêëm mốn àêåu rấn. Nûúác mùỉm
cố tỗi àêåp giêåp àïí chêëm thõt ngan, thõt võt. Pha cht gûâng àïí chêëm
thõt bô, thõt trêu hay ưëc låc. Ùn mốn cấ låc khưng thïí thiïëu bất
nûúác chêëm cố chanh tûúi vâ nhêët lâ hẩt tiïu bùỉc
Linh hưìn ca mưỵi mốn ùn hònh nhû hiïån ra khi nố àûúåc gùåp
mốn nûúác chêëm ph húåp. Cố mốn nây khưng khố, chó cêìn bâ nưåi trúå
ch mưåt cht trûúác khi mêm cúm àûúåc dổn ra mâ thưi.