Cốm làng vòng bây giờ còn không?

Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA DU LỊCH HỌC
---------------
Tiểu luận
Cốm làng vòng bây giờ còn không?
1
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
PHẦN MỞ ĐẦU
Hà Nội tháng 12 trời rét như chưa bao giờ từng rét như thế. Tôi
cuộn mình trong chiếc chăn ấm và tự cho mình thêm một vài giây phút
nữa, cảm nhận cái rét ngọt đầu đông. Mùa đông đến thật nhanh quá. Tôi
chưa kịp cảm nhận được trọn cái dịu dàng của tiết trời mùa thu, vậy mà
thu đã qua từ bao giờ. Tự nhiên thèm biết bao một ít hương cốm làng
Vòng. Sao giờ thấy xa xôi quá. Hà Nội còn đây, và đâu đó vào một buổi
sáng mùa đông tôi vẫn thoảng thấy hương vị thơm lừng của bát phở rất
đặc trưng Hà Nội, vẫn mùi ốc nóng và những chiếc quẩy xinh làm nao
lòng nhiều cô cậu sinh viên sau mỗi giờ tan trường.
… Còn mùa thu Hà Nội, đâu rồi khoảng trời thương nhớ với mùi
hoa sữa thơm ngào ngạt và màu cốm xanh như ngọc? Tôi chợt nhớ chợt
thương và đâu đó gợi lại câu nói của T. Mac (Anh): “Người ta đi du lịch
khắp thế giới mong tìm được những cái mình cần và cuối cùng lại tìm

được điều đó ngay trên chính quê hương của mình? Tôi bất giác muốn
viết một cái gì đó, để tâm hồn mình được sống lại những cảm xúc ngọt
ngào về quê hương mà giữa cuộc sống bề bộn, hối hả, có lúc tôi đã bỏ
quên mất, bỏ quên đi hương cốm làng Vòng và mùa thu Hà Nội… Để giờ
đây, tôi hối hả đi tìm… “Cốm Làng Vong, bây giờ còn không?”
2
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
PHẦN NỘI DUNG
Về Hà Nội, không ai là không nhớ đến một thứ quà ngon, nổi tiếng,
thứ quà của lúa non. Cái thứ quà vừa dân dã vừa thanh tao đó có tên gọi là
“Cốm Làng Vòng”. Làng Vòng cách trung tâm Hà Nội về phía Tây Bắc độ
dăm cây số, gồm có các thôn: Vòng Tiền, Vòng Hậu, Vòng Sờ, Vòng
Trung nhưng chỉ có hai thôn Vòng Hậu và Vòng Sờ là làm cốm ngon.
Ngày nay Hà Nội được quy hoạch, mở rộng thêm, làng Vòng ngày xưa
nay là phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy. Mặc dù vậy, cái tên Làng
Vòng vẫn không mất đi trong tâm trí mỗi người dân thủ đô bởi nó đã gắn
liền với một đặc sản nổi tiếng: đặc sản “cốm Làng Vòng” Chẳng thế mà
dân gian đã có câu:
“Cốm Vòng gạo tám Mễ Trì.
Tương Bần, Húng Láng còn gì ngon hơn”.
Chuyện xưa kể lại rằng, vào khoảng thời nhà Lý (thế kỷ XI), có năm
lụt lội, mất mùa khiến người dân đói kém, chỉ kiếm được rau dại ăn qua
ngày. Dân làng Vòng ở vùng đất cao phía Tây Kinh thành nên giữ được
mấy vạt lúa nếp mới đông sữa, đang uốn câu, bèn cắt cử người trông nom,
chờ ngày lúa chín. Có người đói quá, bứt ít nếp non, gom vủi đốt cho chín
để cắn chắt. Bông lúa nướng xong ăn thấy dẻo, thơm và ngọt. Sau đó

chính người nông dân này đã nghĩ ra cách cho hạt lúa vào rang chín, đem
giã bằng cối, loại hết vỏ trấu, nhờ đó gia đình ông và cả làng Vòng qua
được nạn đói nhờ ăn nếp non. Những lời đồn đại về một món ăn lạ đến tai
triều đình. Khi nhận được lệnh truyền của nhà vua, dân làng đã mang
dâng món ăn này, gói trong lá sen. Từ đó dân làng Vòng có nghề cốm,
mọi người quen gọi là cốm làng Vòng. Mỗi dịp đầu thu, trong làng lại rộn
rã tiếng chày giã cốm. Cốm đem bán khắp kinh thành. Cốm Vòng trở
thành miếng ngon của đất Thăng Long, đã đi vào thi ca, nhạc hoạ với mùa
thu rực vàng sắc lá. Người ta nhớ Hà Nội là phải nhớ đến Cốm- mà không
3
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
chỉ nhớ đến Cốm, mà nhớ bết bao nhiều chuyện ấm lòng chung quanh mẹt
cốm, bao nhiêu tình cảm xưa cũ hiu hiu buồn, nhưng thắm thiết xiết bao?
Vẫn như lòng mình là hương cốm.
“Chả biết tay ai làm lá sen?”
(Nguyễn Sả)
“Hạt cốm xanh như ngọc
Se dần trong lá sen.
Có muốn lắm không em.
Ngày qua không trở lại”.
(Lưu Quang Vũ).
Và chợt đâu đây ngân lên câu hát quen thuộc Hà Nội mùa thu…
“Mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ,
Cốm sữa trưa hè thơm bước chân qua…”
Thứ quà mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ Việt
Nam ấy mang trong hương vị tất cả sự đảm đang, cần cù và sáng tạo của

người dân làm nông nghiệp.
Và cũng như biết bao thứ quà khác, cốm ngày xưa được làm ra với ý
nghĩa ban đầu là làm quà sau tết, tặng nhau. Ấy mới có chuyện những
chàng rể xưa muốn lấy lòng bố mẹ vợ liền làm cốm đem biếu. Dần dần
phát hiện ra thứ quà thanh nhã và tinh khiết ấy rất phù hợp với các việc lễ
nghi nên người ta làm cốm để thờ cúng tổ tiên, lễ chùa và dùng trong đám
cưới, đám hỏi của người Kinh Bắc. Ngày đó, cốm Vòng được bán khắp
các phố, chợ Hà Nội. Cứ mỗi mùa thu đến, lại thấy các bà, các chị làng
Vòng quẩy đôi gánh xinh xinh, giắt đầy cây lúa non đã tuốt hạt, đi dọc các
phố mà rao “Ai cốm đây”, nghe thật quen thuộc.
Nói về cách thức làm cốm, tất nhiên là rất nhiều vùng quê biết làm
nhưng phải thừa nhận rằng không đâu làm được hạt cốm dẻo và thơm
ngon như ở làng Vòng. Người làng Vòng làm cốm rất công phu. Đầu tiên
họ trồng lúa, đợi đến lúc lúa khum ngọn, hãy còn sữa thì gặt đem về làm
4
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
cốm. Lúa để làm cốm thì không được vò hay đập mà phải tuốt. Sau đó cho
vào nồi rang. Cốm rang xong phải mang giã ngay, không được để nguội.
Trong quá trình giã phải có kỹ thuật, không được giã mạnh tay quá cốm sẽ
nát. Khi giã phải luôn tay đảo cốm từ trên xuống dưới lên cho đều. Giã
xong thì đem cốm đi sáng và hồ, rồi đựng vào lá sen.
Không hiểu sao người ta lại dùng lá sen để đựng cốm? Có lẽ thứ quà
tinh khiết ấy phải được gói bằng lá của loài hoa “gần bùn mà chẳng hôi
tanh mùi bùn” thì mới thấy hết được ý nghĩa của nó. Mặc dù đó chỉ là
cách suy luận, song thực tế thì cốm được gói bằng lá sen thơm và ngon
hơn khi ta gói bằng một thứ lá khác. Cốm thường được ăn cùng với chuối

tiêu trứng quốc nhưng ngon nhất vẫn là ăn với trái hồng chín đỏ và Thạch
Lam trong cuốn “Hà Nội 36 phố Phường đã viết: “Cái màu xanh tươi của
cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một
thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, không gì hoà hợp bằng”.
Thế nhưng hương cốm làng Vòng với trái hồng chín đỏ đã nhạt nhoà
theo năm tháng. Đến nay, một trong những nét đẹp văn hoá ẩm thực của
người Tràng An đó đã chỉ còn lại trong kí ức. Dân làng Vòng đang đứng
trước nguy cơ mất hẳn nghề cốm cổ truyền trước tình trạng đô thị hoá
mạnh như hiện nay. Đất làng Vòng xưa kia trồng lúa giờ đã nhường chỗ
cho những ngôi nhà cao tầng. Đến Làng Vòng bây giờ dẫu vào mùa Cốm
nhưng không gian rất trầm lắng. Tiếng chày giã kia thôi rộn rã, chỉ còn
lấp ló trong ngõ hẹp bó rơm nếp xanh phơi khô để bện chổi nằm bên
những vách nhà. Chỉ thấy san sát những dãy nhà trọ lợp Phibờrô xi măng
còn thơm vùi vôi vữa và rậm rịch những bước chân của sinh viên chứ
không còn thấy bóng người quẩy gánh bán cốm.
Hương thơm đồng nội của cốm làng Vòng không còn vấn vít những
người khách lạ. Đã có biết bao người vì luyến thương hương cốm làng
Vòng mà tìm về xóm nhỏ để mua, để rồi buồn biết bao khi nghe những lời
tâm sự thật thà của những người làm cốm. Giờ họ phải bỏ cái nghề đã gắn
5