Cây tre - biểu tượng văn hóa Việt Nam

Website: Email : Tel : 0918.775.368
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA TÂM LÝ HỌC
---------------
Tiểu luận
Cây tre - biểu tượng văn hóa Việt Nam
Môn học
Cơ sở văn hóa Việt Nam
Website: Email : Tel : 0918.775.368
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Thời gian gần đây, tôi truy cập Internet và đọc được những
dòng tranh luận của một số người về việc làm của Hoa hậu Việt Nam
2006- Mai Phương Thúy. Trong chuyến sang Ba Lan dự thi Hoa hậu
thế giới vừa rồi, Mai Phương Thúy đã đem theo cây xương rồng và
giới thiệu với bạn bè thế giới rằng đó là biểu tượng của văn hóa Việt
Nam. Từ câu nói trên của Mai Phương Thúy đã gây ra một dư luận về
việc cây xương rồng có phải là biểu tượng văn hóa Việt Nam hay một
loài cây khác?
Đây là một vấn đề không mới, nhưng cũng không phải cũ và rất
đáng nhận sự quan tâm của mọi người. Khi tham gia vào cuộc tranh
luận này có lẽ mỗi người đều có một ý kiến của mình, riêng bản thân
tôi, tôi sẽ viết về cây tre thay cho những lời bình luận.
II. NỘI DUNG
1. Khái niệm biểu tượng văn hóa.
Biểu tượng văn hóa là bất cứ cái gì mang một ý nghĩa cụ thể
được thành viên của một nền văn hóa nhận biết. Như vậy, những âm
thanh, đồ vật, hình ảnh, hoạt động của con người và cả những kí tự
trong bài viết này đều là biểu tượng văn hóa.
Biểu tượng văn hóa biến đổi theo thời gian và cũng khác nhau,
thậm chí trái ngược nhau trong những nền văn hóa khác nhau. Ví dụ

như gật đầu ở Việt Nam được hiểu là đồng ý nhưng ở Bungari nó lại
có ý nghĩa là không.
Con người tạo ra thế giới biểu tượng, đến lượt nó- thế giới biểu
tượng lại nói lên chính cuôc sống con người bằng ngôn ngữ riêng mà
con người cần khám phá, thấu hiểu. Biểu tượng văn hóa có thể là một
dòng sông, một loài cây, một ngọn núi… những hiện tượng tự nhiên
đã được nhân bản hóa, cũng có thể là một cây cầu, một tượng đài,
Website: Email : Tel : 0918.775.368
một góc phố, một con người cụ thể tiêu biểu cho một đất nước, một
dân tộc, một làng quê, một thành phố.
Ví dụ như: Khi nhắc đến núi Phú Sĩ ta nghĩ ngay đến đất nước
Nhật Bản, nhắc đến tháp Epphen ta biết đó là nước Pháp, nhắc đến
hoa Tuylip ta nghĩ đến Hà Lan… Chính những sự vật đó được gọi là
biểu tượng văn hóa của các nước đã nêu.
Một đất nước, một vùng đất càng có bề dày lịch sử thì hệ biểu
tượng càng đa dang và hàm chứa nhiều ẩn số. Đất nước Việt Nam
chúng ta cũng không chỉ có một mà nhiều biểu tượng văn hóa như:
Văm Miếu Quốc Tử Giám, Hoa sen, áo dài, nón lá…
2. Cây tre trong đời sống nhân dân Việt Nam.
Từ ngàn xưa đến nay, cây tre luôn là biểu tượng đặc sắc của
dân tộc Việt Nam. Cây tre đi vào tiềm thức của dân tộc ta qua hình
ảnh oai hùng Thánh Gióng nhổ tre đánh giặc và trong suốt quá trình
lịch sử đất nước mấy nghìn năm cho đến nay nó vẫn là loài cây gắn
bó nhất với người dân Việt Nam.
Ở Việt Nam, tre mọc rất nhiều và đều khắp. Ngoài thôn, xóm,
làng, xã… còn mọc tập trung thành rừng từ Bắc vào Nam. Tre gồm
trên 40 loài và 15 giống khác nhau như: Hoa, bương, Lồ ô, Gia, Vầu,
mỡ, nứa, tàu, mạnh tông, tầm vông, trinh giang, le, trúc, là ngà…
Tre có đời sống gần 10 năm, cây tre cao nhất gần 35m, thấp
nhất chừng vài tấc. Thân tre to nhất đến 25cm, có từ 30- 50 đốt và

dài nhất là 1m (Cây lồ ô). Tre là loại cây sống quần tụ từng nhóm,
từng đầm và chết nguyên bụi.
Không như hầu hết các loại cây chỉ đứng riêng lẻ một mình,
Tre luôn mọc thành bụi, có gốc liền gốc, rễ đan rễ, thể hiện tính quần
tụ, đoàn kết, là một sức mạnh khó thể hủy diệt hay phá vỡ được.
Ngoài ý nghĩa răn dạy con người không phải ngẫu nhiên mà có. Câu
Website: Email : Tel : 0918.775.368
chuyện một người bé dễ dàng từng chiếc đũa tre, song không thể bẻ
cả bó được, đó là một ví dụ cụ thể cho tính quần tụ đoàn kết của cây
tre.
Thân Tre thẳng mà không bị gãy đó là do thớ tre dẻo và thân
tre mềm dễ lượn theo chiều gió. Với đặc tính: phối hợp cương - nhu
để đón gió thuận theo gió vừa đủ rồi lại ngạo nghễ vườn lên giữ lại
hình dáng cũ và chỉ có loài tre chịu chết cả bụi chứ không bao giờ
chịu gãy ngang thân. Đặc điểm này khiến ta liên tưởng đến những
con người Việt Nam cũng vươn lên trong khổ đau nhưng không bao
giờ biết cúi mình trước người khác, cứng rắn, mạnh mẽ mà cũng mềm
dẻo, khéo léo vô cùng.
Một đặc tính khác hầu như không có ở bất kể loài nào: Đó là
vào một thời điểm đặc biệt nào đó, quần thể tre hầu như tự lão hóa
bằng cách đồng loạt trổ bông rồi tự hủy diệt đồng loạt để chuẩn bị
cho ra một thế hệ tre mới. Về điểm này ta không có ý khảo sát đến
hoan cảnh sinh thái và các mặt khoa học khác liên quan thì sẽ thấy
một “đức tính” hi sinh cao cả của loài tre, nó cũng giống như con
người Việt ta vậy.
2.1. Cây tre trong đời sống vật chất con người Việt
Tre là một loài cây dễ kiếm và dễ sử dụng, lại có hiệu quả cao.
Những ứng dụng của nó trong cuôc sống hàng ngày đã được chứng
minh bằng một thước đo của lịch sử đó là thời gian.
Với đặc điểm là một loài cây rất dễ trồng, lớn nhanh, nó có thể

sống ở vùng nhiệt đới cận nhiệt và phục vụ nhiều lợi ích của con
người.
Trong xây dựng: Dùng để làm nhà, lợp mái…
Trong công nghiệp: dùng để sản xuất giấy, chất đốt diesel có
thẻ lấy từ cây tre.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Trong nông nghiệp: dùng để làm các dụng cụ lao động như:
đòn gánh, quang, xảo, rổ, rá… giúp ổn định đất trồng và bón phân
cho đất.
Trong y học: lá tre dùng chữa một số bệnh như: bệnh ngứa,
chảy máu, hen suyễn…
Trong thực phẩm: búp non của cây tre là măng có thể ăn được.
Trong âm nhạc: cây tre dùng để làm ra các nhạc cụ âm nhạc
như: Đàn Tơ-rưng, sáo, đàn gió…
Trong thủ công - mĩ nghệ: cây tre dùng để làm ra các sản phẩm
trang trí nhà cửa rất đẹp, và tiện dụng như: khung tranh ảnh, bát, đĩa,
khay, bàn, ghế, giường, tủ…
Tất cả những lợi ích trên của cây tre đã được nhân dân ta tận
dụng từ bao đời, nó có mặt ở hầu khắp các lĩnh vực đời sống, vật chất
cho thấy sự gắn bó và vai trò quan trọng của cây tre với người dân
Việt Nam.
2.2. Cây tre trong đời sống tinh thần của người Việt.
Ngay cả trong xã hội hiện đại ngày nay chúng ta cũng không
thể phủ nhận mỗi khi quá căng thẳng với cuôc sống thường nhật, khi
tóc đã ngả hai màu sương khói, khi bên kia bia đá thời gian đã gõ
nhịp không đều vẫn có một chốn bình yên để chúng ta tìm về. Đó là
quê hương với lũy tre làng từng vươn những cánh tay dài. Vẫy chào
người ra đi và đón chào người trở lại.
Tôi nghe người ta nói hình như đằng sau lũy tre làng cuôc sống
bình dị và thật hơn thì phải!? Tại sao khi nói đến “làng” người ta

luôn kèm theo “lũy tre” mà không phải một cụm từ nào khác? Bởi
cây tre là tâm hồn người Việt, cây tre là loài cây gần gũi nhất với
người dân Việt nói chung và gắn bó mật thiết với “văn hóa làng” nói