Slide sinh 11 hô hấp ở động vật _N.Q Ngọc

Cuộc thi thiết kế bài giảng điện tử e-Learning
Cuộc thi thiết kế bài giảng điện tử e-Learning


Bài giảng
Bài giảng
Tiết 17: HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT
Chương trình Sinh học, lớp 11
Chương trình Sinh học, lớp 11
Giáo viên: Ngô Quốc Ngọc
Giáo viên: Ngô Quốc Ngọc


Điện thoại di động: 01638988788
Điện thoại di động: 01638988788
Trường THPT Mường Nhà, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên
Trường THPT Mường Nhà, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên
Tháng 1/2015
Tháng 1/2015
UBND TỈNH ĐIỆN BIÊN
UBND TỈNH ĐIỆN BIÊN
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

Trong vũ trụ bao la, có một hành tinh
Trong vũ trụ bao la, có một hành tinh
nhỏ bé mang tên Trái Đất, sự kì diệu trên
nhỏ bé mang tên Trái Đất, sự kì diệu trên

hành tinh này đó là sự sống. Sự sống là
hành tinh này đó là sự sống. Sự sống là
kết quả tiến hóa kì diệu của vật chất.
kết quả tiến hóa kì diệu của vật chất.
Sự sống tồn tại, phát triển và tiến hóa
Sự sống tồn tại, phát triển và tiến hóa
Để tồn tại các sinh vật trên trái đât cần các quá
Để tồn tại các sinh vật trên trái đât cần các quá
trình trao đổi vật chất với môi trường xung quanh.
trình trao đổi vật chất với môi trường xung quanh.

Thật là sảng khoái sau khi ngáp phải
Thật là sảng khoái sau khi ngáp phải
không các bạn?
không các bạn?


Bài hôm nay chúng ta sẽ nghiên
Bài hôm nay chúng ta sẽ nghiên
cứu một trong những quá trình đó
cứu một trong những quá trình đó
Hình ảnh những người thợ lặn phải
Hình ảnh những người thợ lặn phải
dùng bình oxi để thở được dưới nước
dùng bình oxi để thở được dưới nước
Hãy xâu chuỗi và liên kết các hình ảnh
Hãy xâu chuỗi và liên kết các hình ảnh
sau sẽ cho ta biết về quá trình này.
sau sẽ cho ta biết về quá trình này.
Và xem các hình ảnh vui nhộn

Và xem các hình ảnh vui nhộn
về ngáp ngủ sau:
về ngáp ngủ sau:
Người phụ nữ và người đàn ông này
Người phụ nữ và người đàn ông này
đang hít thở nguồn không khí trong lành.
đang hít thở nguồn không khí trong lành.
Bài học hôm nay chúng ta nghiên cứu một
Bài học hôm nay chúng ta nghiên cứu một
phần nhỏ về quá trình hô hấp.
phần nhỏ về quá trình hô hấp.
Câu trả lời: Quá trình hô hấp
Câu trả lời: Quá trình hô hấp
Hô hấp ở động vật
Hô hấp ở động vật

I, Hô hấp là gì?
I, Hô hấp là gì?
và giải phóng năng lượng cho các hoạt
và giải phóng năng lượng cho các hoạt
động sống, đồng thời thải
động sống, đồng thời thải
CO
CO
2
2
ra ngoài.
ra ngoài.
Hô hấp là tập hợp những quá trình
Hô hấp là tập hợp những quá trình

trong đó cơ thể lấ
trong đó cơ thể lấ
y
y


O
O
2
2
từ bên ngoài
từ bên ngoài
vào để oxi hóa các chất trong tế bào
vào để oxi hóa các chất trong tế bào
Người thợ lặn này anh ta muốn hoạt động
Người thợ lặn này anh ta muốn hoạt động
dưới nước phải dùng bình oxi để thở.
dưới nước phải dùng bình oxi để thở.
Vậy người thợ lặn dùng khí gì để thở?
Vậy người thợ lặn dùng khí gì để thở?
Anh ta thải ra khí gì?
Anh ta thải ra khí gì?
Khi thở anh ta phải thải ra các bóng khí
Khi thở anh ta phải thải ra các bóng khí
Nếu không có bình oxi anh ta có hoạt
Nếu không có bình oxi anh ta có hoạt
động lâu dưới nước được không?
động lâu dưới nước được không?

Hô hấp ở động vật bao gồm:

Hô hấp ở động vật bao gồm:
Hô hấp ngoài
Hô hấp ngoài
Vận chuyển khí
Vận chuyển khí
và Hô hấp trong
và Hô hấp trong
Hô hấp ở động vật gồm mấy giai đoạn?
Hô hấp ở động vật gồm mấy giai đoạn?

Hô hấp ngoài
Hô hấp ngoài
là quá trình trao đổi
là quá trình trao đổi
khí giữa cơ thể và môi trường sống
khí giữa cơ thể và môi trường sống
Hô hấp ngoài là gì?
Hô hấp ngoài là gì?
thông qua bề mặt trao đổi khí
thông qua bề mặt trao đổi khí

II, Bề mặt trao đổi khí là gì?
II, Bề mặt trao đổi khí là gì?
BỀ MẶT
BỀ MẶT
TRAO ĐỔI KHÍ
TRAO ĐỔI KHÍ
MÔI TRƯỜNG
MÔI TRƯỜNG
MÁU

MÁU
(TẾ BÀO
(TẾ BÀO
)
)
O
O
2
2
O
O
2
2
CO
CO
2
2
CO
CO
2
2
Quan sát sơ đồ hãy cho biết bề mặt trao đổi
Quan sát sơ đồ hãy cho biết bề mặt trao đổi
khí có tác dụng gi?
khí có tác dụng gi?
Bề mặt trao đổi khí là bộ phận cho
Bề mặt trao đổi khí là bộ phận cho
O
O
2

2
từ môi trường
từ môi trường
ngoài khuếch tán vào trong tế bào (hoặc máu) và
ngoài khuếch tán vào trong tế bào (hoặc máu) và
CO
CO
2
2
khuếch tán từ tế bào (hoặc máu ) ra ngoài
khuếch tán từ tế bào (hoặc máu ) ra ngoài
Căn cứ vào tác dụng bề mặt trao đổi khí ta
Căn cứ vào tác dụng bề mặt trao đổi khí ta
có khái niệm bề mặt trao đổi khí như sau:
có khái niệm bề mặt trao đổi khí như sau:

Hãy lấy một số ví dụ về bề mặt trao
Hãy lấy một số ví dụ về bề mặt trao
đổi khí ở các loài động vật
đổi khí ở các loài động vật
khác nhau?
khác nhau?
Nói cách khác bề mặt trao đổi khí chính là
Nói cách khác bề mặt trao đổi khí chính là
cơ quan hô hấp ở các loài động vật.
cơ quan hô hấp ở các loài động vật.

Bề mặt trao đổi khí là “
Bề mặt trao đổi khí là “
Phổi

Phổi
” ở các động vật sống trên cạn như:
” ở các động vật sống trên cạn như:
Lưỡng cư
Lưỡng cư
Chim
Chim
Thú
Thú
Bò sát
Bò sát

Bề mặt trao đổi khí là “
Bề mặt trao đổi khí là “
Mang
Mang
” ở các
” ở các
động vật sống dưới nước như:
động vật sống dưới nước như:
Thân mềm
Thân mềm
Cá
Cá

Trao đổi khí qua “
Trao đổi khí qua “
Hệ thống ống khí
Hệ thống ống khí
”

”
như các loài Côn trùng
như các loài Côn trùng

Trao đổi khí qua “
Trao đổi khí qua “
Bề mặt cơ thể
Bề mặt cơ thể
” có ở:
” có ở:
Giun
Giun
Ruột khoang
Ruột khoang
(Thủy tức)
(Thủy tức)
Động vật đơn bào
Động vật đơn bào
(Amip)
(Amip)

Bề mặt trao đổi khí có đặc điểm gì? Đặc điểm đó có vai trò gì?
Bề mặt trao đổi khí có đặc điểm gì? Đặc điểm đó có vai trò gì?
Vậy bề mặt trao đổi khí của cơ quan hô
Vậy bề mặt trao đổi khí của cơ quan hô
hấp ở các động vật là khác nhau
hấp ở các động vật là khác nhau
.
.
Qua các ví dụ trên ta thấy bề mặt trao đổi khí có

Qua các ví dụ trên ta thấy bề mặt trao đổi khí có
loài là phổi, có loài là mang, có loài là da
loài là phổi, có loài là mang, có loài là da


Nhưng chúng vẫn có chung các đặc điểm nhất định.
Nhưng chúng vẫn có chung các đặc điểm nhất định.
1- Bề mặt trao đổi khí rộng
1- Bề mặt trao đổi khí rộng
Làm tăng diện tích tiếp xúc với môi trường
Làm tăng diện tích tiếp xúc với môi trường
3 - Bề mặt trao đổi khí có nhiều mao mạch và
3 - Bề mặt trao đổi khí có nhiều mao mạch và
máu có sắc tố hô hấp
máu có sắc tố hô hấp


Tăng diện tích tiếp xúc giữa máu với môi
Tăng diện tích tiếp xúc giữa máu với môi
trường. Sắc tố hô hấp giúp vận chuyển khí
trường. Sắc tố hô hấp giúp vận chuyển khí






2 - Bề mặt trao đổi khí mỏng và ẩm ướt
2 - Bề mặt trao đổi khí mỏng và ẩm ướt
Giúp O

Giúp O
2
2
và CO
và CO
2
2
dễ dàng khuếch tán qua
dễ dàng khuếch tán qua
4 - Có sự lưu thông khí
4 - Có sự lưu thông khí
Tạo ra sự chênh lệch về nồng độ khí O
Tạo ra sự chênh lệch về nồng độ khí O
2
2
và
và
CO
CO
2
2
Bằng thực tế hãy cho biết các đặc điểm chung giũa phổi
Bằng thực tế hãy cho biết các đặc điểm chung giũa phổi
của thú của chim, mang của cá và da của giun đất?
của thú của chim, mang của cá và da của giun đất?

1, Trao đổi khí qua
1, Trao đổi khí qua

bề mặt cơ thể
bề mặt cơ thể
Một ví dụ cho trao đổi khí qua bề mặt
Một ví dụ cho trao đổi khí qua bề mặt
cơ thể là sự trao đổi khí của giun đất
cơ thể là sự trao đổi khí của giun đất
Sự trao đổi được thực hiện trực tiếp
Sự trao đổi được thực hiện trực tiếp
qua bề mặt cơ thể
qua bề mặt cơ thể
Cơ thể giun có kích thước nhỏ (tỉ lệ S/V lớn)
Cơ thể giun có kích thước nhỏ (tỉ lệ S/V lớn)
Da luôn ẩm ướt
Da luôn ẩm ướt
Dưới da có nhiều mao mạch, sắc tố hô hấp
Dưới da có nhiều mao mạch, sắc tố hô hấp
O
O
2
2
từ môi trường khuếch tán qua da vào máu và
từ môi trường khuếch tán qua da vào máu và
CO
CO
2
2
trong cơ thể khuếch tán qua da ra ngoài
trong cơ thể khuếch tán qua da ra ngoài
Hãy cho biết giun đất có đặc điểm gì
Hãy cho biết giun đất có đặc điểm gì

tạo
tạo
điều kiện thuận lợi cho trao đổi khí qua da?
điều kiện thuận lợi cho trao đổi khí qua da?
Vậy sự trao đổi khí qua da diễn ra như thế nào?
Vậy sự trao đổi khí qua da diễn ra như thế nào?

Ta có thể giải thích việc làm này giúp cho
Ta có thể giải thích việc làm này giúp cho
da của giun luôn ẩm ướt
da của giun luôn ẩm ướt
Tuổi thơ có lẽ ai cũng đã từng câu cá bằng giun
Tuổi thơ có lẽ ai cũng đã từng câu cá bằng giun
Khi đi câu chúng ta cho vào
Khi đi câu chúng ta cho vào
hộp đựng giun một ít đất ẩm
hộp đựng giun một ít đất ẩm
tạo điều kiện cho O
tạo điều kiện cho O
2
2
và CO
và CO
2
2
khuếch
khuếch
tán qua da, tránh cho giun bị chết
tán qua da, tránh cho giun bị chết
Vậy việc có tác dụng gi?

Vậy việc có tác dụng gi?

2, Trao đổi khí qua hệ thống ống khí
2, Trao đổi khí qua hệ thống ống khí
Khác với giun đất, châu chấu sống trên mặt đất không trao
Khác với giun đất, châu chấu sống trên mặt đất không trao
đổi khí qua da mà trao đổi khí thông qua hệ thống ống khí
đổi khí qua da mà trao đổi khí thông qua hệ thống ống khí
Hệ thống ống khí thông ra bên ngoài
Hệ thống ống khí thông ra bên ngoài
nhờ lỗ thở nằm ở phần bụng của cơ thể.
nhờ lỗ thở nằm ở phần bụng của cơ thể.
Sự thông khí được thực hiện
Sự thông khí được thực hiện
nhờ sự co giãn của phần bụng.
nhờ sự co giãn của phần bụng.
Khí O
Khí O
2
2
và CO
và CO
2
2
được trao đổi trực tiếp
được trao đổi trực tiếp
với tế bào qua hệ thống ống khí.
với tế bào qua hệ thống ống khí.
Hệ thống ống khí được cấu tạo từ
Hệ thống ống khí được cấu tạo từ

những ống dẫn khí
những ống dẫn khí
Các ống dẫn khí phân nhánh nhỏ dần
Các ống dẫn khí phân nhánh nhỏ dần
các ống nhỏ nhất tiếp xúc trực tiếp
các ống nhỏ nhất tiếp xúc trực tiếp
với tế bào của cơ thể
với tế bào của cơ thể
ống khí
ống khí
tế bào
tế bào
tế bào
tế bào
lỗ thở
lỗ thở
O
O
2
2
CO
CO
2
2
O
O
2
2
CO
CO

2
2
Vậy hệ thống ống khí được cấu tạo như thế nào?
Vậy hệ thống ống khí được cấu tạo như thế nào?
Vậy sự trao đổi khí diễn ra như thế nào?
Vậy sự trao đổi khí diễn ra như thế nào?
Giun đất phải sống trong đất tránh ánh nắng mặt trời
Giun đất phải sống trong đất tránh ánh nắng mặt trời
hay gió là các tác nhân có thể làm cho da bị khô
hay gió là các tác nhân có thể làm cho da bị khô

sẽ gây ra sự khó khăn trong lưu thông khí
sẽ gây ra sự khó khăn trong lưu thông khí
Một con châu chấu không thể to bằng con mèo
Một con châu chấu không thể to bằng con mèo
chú dế mèn được coi là khổng lồ này
chú dế mèn được coi là khổng lồ này
chiều dài cũng chỉ khoảng hơn 10 cm
chiều dài cũng chỉ khoảng hơn 10 cm
nếu hệ thống ống khí quá dài
nếu hệ thống ống khí quá dài
và phân nhánh quá nhiều
và phân nhánh quá nhiều
Cơ thể côn trùng không to được một phần
Cơ thể côn trùng không to được một phần
là do sự trao đổi khí qua hệ thống ống khí
là do sự trao đổi khí qua hệ thống ống khí
Tại sao cơ thể côn trùng lại có kích thước nhỏ?
Tại sao cơ thể côn trùng lại có kích thước nhỏ?
Nếu châu chấu to bằng mèo có lẽ chúng ta

Nếu châu chấu to bằng mèo có lẽ chúng ta
không phải nuôi lợn nữa.
không phải nuôi lợn nữa.


làm thực phẩm nữa
làm thực phẩm nữa

làm tắc ống dẫn khí, không lưu thông
làm tắc ống dẫn khí, không lưu thông
được khí không hô hấp được
được khí không hô hấp được
Động vật dưới nước có cơ quan hô
Động vật dưới nước có cơ quan hô
hấp thích nghi với môi trường nước
hấp thích nghi với môi trường nước
Khi châu chấu trong nước chúng sẽ chết
Khi châu chấu trong nước chúng sẽ chết
do nước tràn vào hệ thống ống khí
do nước tràn vào hệ thống ống khí
Tại sao châu chấu rơi xuống nước lại chết?
Tại sao châu chấu rơi xuống nước lại chết?
Cơ quan trao đổi khí thích nghi với môi trường
Cơ quan trao đổi khí thích nghi với môi trường
nước do sự tiến hóa lâu dài đó là mang.
nước do sự tiến hóa lâu dài đó là mang.

Cá sống dưới nước, trao đổi khí bằng mang
Cá sống dưới nước, trao đổi khí bằng mang
Mang có các cung mang, trên

Mang có các cung mang, trên
các cung mang có phiến mang
các cung mang có phiến mang
phiến mang có bề mặt mỏng và
phiến mang có bề mặt mỏng và
chứa rất nhiều mao mạch máu
chứa rất nhiều mao mạch máu
Điều thú vị ở đây là cách sắp xếp của
Điều thú vị ở đây là cách sắp xếp của
các mao mạch trong phiến mang
các mao mạch trong phiến mang
giúp cho dòng máu trong các mạch luôn chẩy
giúp cho dòng máu trong các mạch luôn chẩy
song song và ngược chiều với dòng nước
song song và ngược chiều với dòng nước
Phiến mang
Phiến mang
Cung mang
Cung mang
Mao mạch
Mao mạch
Dòng máu vào
Dòng máu vào
Dòng máu ra
Dòng máu ra
Dòng nước
Dòng nước
3, Trao đổi khí bằng mang
3, Trao đổi khí bằng mang
Vậy mang cá có cấu tạo như thế nào thích

Vậy mang cá có cấu tạo như thế nào thích
nghi với trao đổi khí trong nước?
nghi với trao đổi khí trong nước?

Đặc điểm này do cử động nhịp nhàng của
Đặc điểm này do cử động nhịp nhàng của
miệng, xương nắp mang và diềm nắp mang
miệng, xương nắp mang và diềm nắp mang
Nhờ các đặc điểm trên làm tăng
Nhờ các đặc điểm trên làm tăng
hiệu suất trao đổi
hiệu suất trao đổi
khí giữa máu và dòng nước giàu O
khí giữa máu và dòng nước giàu O
2
2
đi qua mang.
đi qua mang.
Không những vậy dòng nước qua mang của
Không những vậy dòng nước qua mang của
cá luôn theo một chiều và gần như liên tục
cá luôn theo một chiều và gần như liên tục
Nền khoang miệng hạ
Nền khoang miệng hạ
xuống
xuống
Mở miệng ra
Mở miệng ra
Diềm nắp mang đóng lại
Diềm nắp mang đóng lại

Nền khoang miệng nâng lên
Nền khoang miệng nâng lên
Nước bị
Nước bị
đẩy ra
đẩy ra
Miệng ngậm lại
Miệng ngậm lại
Diềm nắp mang mở ra
Diềm nắp mang mở ra
Nước vào
Nước vào
cá xương lấy được 80% lượng O
cá xương lấy được 80% lượng O
2
2
của nước
của nước

và khí CO
và khí CO
2
2
khuếch tán từ máu qua mang vào nước
khuếch tán từ máu qua mang vào nước
Sự trao đổi k
Sự trao đổi k
hí
hí
qua mang

qua mang


diễn ra theo cơ chế khuếch tán
diễn ra theo cơ chế khuếch tán
khí
khí
O
O
2
2
trong nước khuếch tán qua mang vào
trong nước khuếch tán qua mang vào
máu
máu
mang sẽ bị khô các phiến mang sẽ
mang sẽ bị khô các phiến mang sẽ
xẹp và dính lại không hô hấp được
xẹp và dính lại không hô hấp được
Mang là cơ quan trao đổi khí
Mang là cơ quan trao đổi khí
thích nghi với môi trường nước
thích nghi với môi trường nước
khi cá trên cạn không còn lực đẩy của nước
khi cá trên cạn không còn lực đẩy của nước
Vậy tại sao trên cạn cá không hô hấp được?
Vậy tại sao trên cạn cá không hô hấp được?

mà chúng hô hấp bằng phổi như cá voi, cá heo
mà chúng hô hấp bằng phổi như cá voi, cá heo

Một số động vật cũng sống dưới nước
Một số động vật cũng sống dưới nước
nhưng cơ quan hô hấp lại không phải mang
nhưng cơ quan hô hấp lại không phải mang

khi ngoi lên mặt nước, khí dồn đẩy ra ngoài
khi ngoi lên mặt nước, khí dồn đẩy ra ngoài
qua lỗ mũi gây áp lực lớn tạo cột nước cao
qua lỗ mũi gây áp lực lớn tạo cột nước cao
Cá voi, cá heo là thú sống dưới nước
Cá voi, cá heo là thú sống dưới nước
phổi chúng có dung tích lớn, khả năng nhịn thở cao
phổi chúng có dung tích lớn, khả năng nhịn thở cao

4, Trao đổi khí bằng phổi
4, Trao đổi khí bằng phổi
Ở t
Ở t
hú
hú
:
:


phổi gồm hệ thống ống dẫn khí phân
phổi gồm hệ thống ống dẫn khí phân
nhánh nhỏ dần tận cùng là các
nhánh nhỏ dần tận cùng là các
phế nang
phế nang

Phổi là cơ quan trao đổi khí của động vật trên cạn
Phổi là cơ quan trao đổi khí của động vật trên cạn
Phổi thú và phổi chim có cấu tạo khác nhau.
Phổi thú và phổi chim có cấu tạo khác nhau.
phế nang có bề mặt mỏng và
phế nang có bề mặt mỏng và
chứa nhiều mao mạch máu
chứa nhiều mao mạch máu


Sau đây chúng ta đi nghiên cứu cấu tạo
Sau đây chúng ta đi nghiên cứu cấu tạo
và sự trao đổi khí ở phổi thú.
và sự trao đổi khí ở phổi thú.
Phế nang
Phế nang
Mao mạch
Mao mạch
Ống dẫn
Ống dẫn


khí
khí
Phổi Thú
Phổi Thú
Khí O
Khí O
2
2

và CO
và CO
2
2
được trao đổi
được trao đổi
giữa máu trong
giữa máu trong
mao mạch và không khí
mao mạch và không khí
qua bề mặt phế
qua bề mặt phế
nang.
nang.


Theo nghiên cứu tổng diện tích bề mặt các phế
Theo nghiên cứu tổng diện tích bề mặt các phế
nang ở phổi người khoảng 70 m
nang ở phổi người khoảng 70 m
2
2


.
.
Dựa vào cấu tạo của phế nang hãy cho biết
Dựa vào cấu tạo của phế nang hãy cho biết
quá trình trao đổi khí diễn ra như thế nào?
quá trình trao đổi khí diễn ra như thế nào?

CO
CO
2
2
O
O
2
2
Quan sát hình ta thấy phổi thú có cấu tạo như sau:
Quan sát hình ta thấy phổi thú có cấu tạo như sau:
Vậy là diện tích bề mặt trao đổi khí của phổi thú
Vậy là diện tích bề mặt trao đổi khí của phổi thú
rất lớn điều này làm tăng hiệu quả trao đổi khí.
rất lớn điều này làm tăng hiệu quả trao đổi khí.
Ta có thể thấy rằng số lượng
Ta có thể thấy rằng số lượng
phế nang trong phổi là rất lớn.
phế nang trong phổi là rất lớn.

Không khí đi vào và đi ra khỏi phổi qua đường
Không khí đi vào và đi ra khỏi phổi qua đường
dẫn khí (khoang mũi, hầu, khí quản, phế quản)
dẫn khí (khoang mũi, hầu, khí quản, phế quản)
Ta thấy khi hô hấp lồng ngực được nâng lên hạ xuống
Ta thấy khi hô hấp lồng ngực được nâng lên hạ xuống
Liên hệ hô hấp ở người hãy cho biết khí
Liên hệ hô hấp ở người hãy cho biết khí
đi vào và đi ra phổi qua các bộ phận nào ?
đi vào và đi ra phổi qua các bộ phận nào ?
Nhờ đâu mà khí có thể lưu thông trong phổi?

Nhờ đâu mà khí có thể lưu thông trong phổi?
vậy sự lưu thông khí nhờ các cơ hô hấp
vậy sự lưu thông khí nhờ các cơ hô hấp
làm thay đổi thể tích khoang ngực
làm thay đổi thể tích khoang ngực