Em hãy phân tích bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy

Em hãy phân tích bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy.
Trăng- hình ảnh giản dị mà quen thuộc, trong sáng và trữ tình.
Trăng đã trở thành đề tài thường xuyên xuất hiện trên những trang thơ
của các thi sĩ qua bao thời đại. Nếu như “ Tĩnh dạ tứ” cũa Lí Bạch tả
cảnh đêm trăng sáng tuyệt đẹp gợi lên nỗi niềm nhớ quê hương, “ Vọng
nguyệt” của Hồ Chí Minh thể hiện tâm hồn lạc quan, phong thái ung
dung và lòng yêu thiên nhiên tha thiết của Bác thì đến với bài thớ “Ánh
trăng” của Nguyễn Duy, chúng ta bắt gặp hình ảnh vầng trăng mang ý
nghĩa triết lí sâu sắc. Đó chính là đạo lí “uống nước nhớ nguồn”.
Những sáng tác thơ của Nguyễn Duy sâu lắng và thấn đẫm cái hồn của
ca dao, dân ca Việt Nam . Thơ ông không cố tìm ra cái mới mà lại khai
thác, đi sâu vào cái nghĩa tình muôn đời của người Việt. “Ánh trăng” là
một bài thơ như vậy.Trăng đối với nhà thơ có ý nghĩa đặïc biệt: đó là
vầng trăng tri kỉ, vầng trăng tình nghĩa và vầng trăng thức tỉnh. Nó như
một hồi chuông cảng tỉnh cho mỗi con người có lối sống quên đi quá
khứ.
Tác giả đã mở đầu bài thơ với hình ảnh trăng trong kí ức thuổi thơ
của nhà thơ và trong chiến tranh:
“Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ”
Hình ảnh vầng trăng đang được trải rộng ra trong cái không gian
êm đềm và trong sáng của thuổi thơ. Hai câu thơ với vỏn vẹn mười chữ
nhưng dường như đã diễn tả một cách khái quát về sự vận động cả cuộc
sống con người. Mỗi con người sinh ra và lớn lên có nhiều thứ để gắn bó
và liên kết. Cánh đồng, sông và bể là nhưng nơi chốn cất giữ bao kỉ
niệm của một thời ấâu thơ mà khó có thể quên được. Cũng chính nới đó,
ta bắt gặp hình ảnh vầng trăng. Với cách gieo vần lưng “đồng”, “sông”
và điệp từ “ với” đã diễn tả tuổi thơ được đi nhiều, tiếp xúc nhiều và
được hưởng hạnh phúc ngắm những cảnh đẹp của bãi bồi thiên nhiên

cũa tác giả.Tuổi thơ như thế không phải ai cũng có được ! Khi lớn lên,
vầng trăng đã tho tác giả vào chiến trường để “chờ giặc tới’.Trăng luôn
sát cách bên người lính, cùng họ trải nghiệm sương gió, vượt qua những
đau thương và khốc liệt của bom đạn kẻ thù. Người lính hành quân dưới
ánh trăng dát vàng con đường, ngủ dưới ánh trăng, và cũng dưới ánh
trăng sáng đù, tâm sự của những người lính lại mở ra để vơi đi bớt nỗi
cô đơn, nỗi nhớ nhà. Trăng đã thật sự trởø thành “tri kỉ” của người lính
trong nhưng năm tháng máu lửa.
Khổ thơ thứ hai như một lời nhắc nhở về những năm tháng đã
qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, đất nước hiền hậu,
bình dị. Vầng trăng đù, người bạn tri kỉ đó, ngỡ như sẽ không bao giờ
quên được:
“Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa”
Vần lưng một lần nữa lại xuất hiện: “trần trụi”, “hồn nhiên”, “thiên
nhiên” làm cho âm điệu câu thơ thêm liền mạch, dường như nguồn cảm
xúc cũa tác giả vẫng đang tràn đầy. Chính cái hình ảnh so sánh ẩn dụ đã
tô đâm lên cái chất trần trụi, cái chất hồn nhiên của người lính trong
nhữnh năm tháng ở rừng. Cái vầng trăng mộc mạc và giản dị đó là tâm
hồn của những người nhà quê, của đồng, của sông. của bể và của những
người lính hồn nhiên, chân chất ấy. Thế rồi cái tâm hồn - vầng trăng ấy
sẽ phài làm quen với môt hoàn cảnh sống hoàn toàn mới mẻ:
“Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường”
Thời gian trôi qua cuốn theo mọi thứ như một cơn lốc, chỉ có
tình cảm là còn ở lại trong tâm hồn mỗi con người như một ánh dương

chói loà. Thế nhưng con người không thể kháng cự lại sự thay đổi
đó.Người lính năm xưa nay cũng làm quen dần với những thứ xa hoa nơi
“ánh điện, cửa gương”. Và rồi trong chính sự xa hoa đó, người lính đã
quên đi người bạn tri kỉ của mình, người bạn mà tưởng chừng chẳng thể
quên được, “người tri kỉ ấy” đi qua ngõ nhà mình nhưng mình lại xem
như không quen không biết. Phép nhân hoá vầng trăng trong câu thơ thật
sự có cái gì đó làm rung động lòng người đoc bởi vì vầng trăng ấy chính
là một con người.
Cũng chính phép nhân hoá đó làm cho người đọc cảm thương cho
một “người bạn” bị chính người bạn thân một thời của mình lãng quên.
Sự ồn ã của phố phường, những công việc mưu sinh và những nhu cầu
vật chất thường nhật khác đã lôi kéo con gười ra khỏi những giá trị tinh
thần ấy, một phần vô tâm của con người đã lấn át lí trí của người lính,
khiến họ trở thành kẻ quay lưng với quá khứ. Con người khi được sống
đầy đủ về mặt vật chất thì thường hay quên đi những giá trị tinh thần,
quên đi cái nền tảng cơ bản củacuộc sống, đó chình là tình cảm con
người. Nhưng rồi một tình huống bất ngờ xảy ra buộc ngươi lính phải
đối mặt:
“Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn -đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn”
Khi đèn điện tắt, cũng là khi không còn được sống trong cái xa
hoa, đầy đủ về vật chất, người lính bỗng phải đối diện với cái thực tại tối
tăm. Trong cái “thình lình”, “đột ngột” ấy, người lính vôi bật tung cửa sổ
và bất ngờ nhận ra một cái gì đó. Đó chẳng phải ai xa lạ mà chính là
người bạn tri kỉ năm xưa của mình đây hay sao? Con người ấy không hề
biết được rằng cái người bạn tri kỉ, tình nghĩa, người bạn đã bị anh ta
lãng quên luôn ở ngoài kia để chờ đợi anh ta. “Người bạn ấy” không bao
giờ bỏ rơi con người, không bao giờ oán giận hay trách móc con người

vì họ đã quên đi mình. Vầng trăng ấy vẫn rất vị tha và khoan dung, nó
cũng sẵn sàng đón nhận tấm lòng của một con người biết sám hối, biết
vươn lên hoàn thiện mình. Cuộc đời mỗi con người không ai có thể đóan
biết trước được. Không ai mãi sống trong một cuộc sống yên bình mà
không có khó khăn, thử thách. Cũng như một dòng sông, đời người là
một chuỗi dài với những qunh co, uốn khúc . Và chính trong những khúc
quanh ấy, những biến cố ấy, con người mới thật sự hiểu được cái gì là
quan trọng, cái gì sẽ gắn bó với họ trong suốt hành trình dài và rộng của
cuộc đới. Dường như người lính trong bài thơ đã hiểu được điều đó!
“Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng”
Khi người đối mặt với trăng, có cái gì đókhiến cho người lính
áy náydù cho không bị quở trách một lời nào. Hai từ “mặt” trong cùng
một dòng thô: mặt trăng và mặt người đang cùng nhau trò chuyện .
Người lính cảm thấy có cái gì “rưng rưng” tự trong tận đáy lòng và
dường như nước mắt đang muốn trào ra vì xúc động trước lòng vị tha
của người bạn “tri kỉ” của mình . Đối mặt với vầng trăng, bỗng người
lính cảm thấy như đang xem một thước phim quay chậm về tuổi thơ của
mình ngày nào, nới có “sông” và có “bể” .Chính những thước phim quay
chậm ấy làm người lính trào dâng nhưng nỗi niềm và ngững giọt nước
mắt tuôn ra tự nhiên, không chút gượng ép nào! Những giọt nước mắt ấy
đã phần nào làm cho người lính trở nên thanh thản hơn, làm tâm hồn anh
trong sáng lại. Một lần nữa những hình tượng trong tuổi thơ và chiến
tranh được láy lại làm sáng tỏ những điều mà con người cảm nhận được.
Cái tâm hồn ấy, cái vẻ đẹp mộc mạc ấy không bao giờ bị mất đi, nó luôn
lặng lẽ sống trong tâm hồn mỗi con người và nó sẽ lên tiếng khi con
người bị tổn thương. Đoạn thơ hay ở chất thơ mộc mạc, chân thành,
ngôn ngữ bình dị mà thấm thía, những hình ảnh đi vào lòng người.

Vầng trăng trong khổ thớ thứ ba đã thực sự thức tỉnh con người:
“Trăng cứ tròn vành vạnh
kề chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình”
Khổ thơ cuối cùnh mang tính hàm súc độc đáo và đạt tới chiều
sâu tư tưởng và triết lí. “Trăng tròn vành vạnh” là vẻ đẹp của trăng vẫn
viên mãn, tròn đầy và không hề bị suy suyển dù cho trải qua biết bao
thăng trầm. Trăng chỉ im lặng phăng phắc, trăng không nói gì cả, trăng
chỉ nhìn, nhưng cái nhìn đó đủù khiến cho con người giật mình. Ánh
trăng như một tấm gương để cho con người soi mình qua đó, để con
người nhận ra mình để thức tỉnh lương tri. Con người có thể chối bỏ, có
thể lãng quên bất cứ điều gì trong tâm hồn anh ta . Nhưng dù gì đi nũa
thì những giá trị văn hoá tinh thần của dân tộc cũng luôn vậy bọc và che
chở cho con người.
“Ánh trăng” đã đi vào lòng người đọc bao thế hệ như một lời
nhắc nhở đối với mỗi người: Nếu ai đã lỡ quên đi, đã lỡ đánh mất những
giá trị tinh thần qúy giá thì hãy thức tỉnh và tìmlại những giá trị đó. còn
ai chưa biết coi trọng những giá trị ấy thì hãy nâng niu những kí ức quý
giá của mình ngay từ bây giờ, đừng để quá muộn. Bài thơ không chỉ hay
về mắt nội dung mà cón có những nét đột phá trong nghệ thuật. Thể thơ
năm chữ được vận dụng sáng tạo, các chữ đầu dòng thơ không viết hoa
thể hiện những cảm xúc liền mạch của nhà thơ. Nhịp thơ biến ảo rất
nhanh, giọng điệu tâm tình dã gấy ấn tượng mạnh trong lòng người đọc.