Báo cáo thực tập tại công ty chứng khoán

BÀI THẢO LUẬN:
CÔNG TY CHỨNG KHOÁN
MÔN: THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
NHÓM THỰC HIỆN: NHÓM 1
LỚP: NH49A
I/ KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY CHỨNG KHOÁN
1.Khái niệm
Công ty chứng khoán là một định chế tài chính trung gian thực hiện các
nghiệp vụ trên thi trường chứng khoán.
Ở Việt Nam, theo quyết định 04/1998/QĐ-UBCK3 ngày 13 tháng 10 năm
1998 của UBCKNN, CTCK là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn
thành lập hợp pháp tại Việt Nam, được UBCKNN cấp giấy phép thực hiện một
hoặc một số loại hình kinh doanh chứng khoán.
2.Phân loại công ty chứng khoán
Căn cứ vào mô hình hoạt động công ty chứng khoán có thể chia thành:
2.1.Công ty chuyên doanh chứng khoán
Theo mô hình này, hoạt động kinh doanh chứng khoán sẽ do các công ty
độc lập, chuyên môn hóa trong lĩnh vực chứng khoán đảm nhận; các ngân hàng
không được trực tiếp tham gia kinh doanh chứng khoán.
Ưu điểm của mô hình này:
- Hạn chế rủi ro cho hệ thống ngân hàng.
- Tạo điều kiện cho TTCK phát triển do tính chuyên môn hóa cao hơn.
Mô hình này được áp dụng ở nhiều nước như Mỹ, Nhật, Canada…
2.2. Công ty đa năng kinh doanh tiền tệ và chứng khoán
Theo mô hình này, các ngân hàng thương mại hoạt động với tư cách là chủ
thể kinh doanh chứng khoán, bảo hiểm và kinh doanh tiền tệ.
Mô hình này có ưu điểm là ngân hàng có thể đa dạng hóa, kết hợp nhiều
lĩnh vực kinh doanh, nhờ đó giảm bớt rủi ro cho hoạt động kinh doanh chung, khả
năng chịu đựng các biến động của TTCK là cao. Mặt khác, ngân hàng tận dụng
được thế mạnh về vốn để kinh doanh chứng khoán; khách hàng có thể sử dụng
được nhiều dịch vụ đa dạng và lâu năm của ngân hàng.

Tuy nhiên, mô hinh này bộc lộ một số hạn chế như không phát triển được
thị trường cổ phiếu do các ngân hàng có xu hướng bảo thủ, thích hoạt động tín
dụng truyền thống hơn là bảo lãnh phát hành cổ phiếu, trái phiếu. Mặt khác, theo
2
mô hình này, nếu có biến động trên TTCK sẽ ảnh hưởng mạnh đến hoạt động kinh
doanh tiền tệ của ngân hàng, dễ dẫn đến các cuộc khủng hoảng tài chính.
Do những hạn chế trên mà trước đây Mỹ và nhiều nước khác đã áp dụng
mô hình này, nhưng sau cuộc khủng hoảng năm 1933, đa số các nước đã chuyển
sang mô hình chuyên doanh chứng khoán, chỉ có Đức vẫn duy trì đến ngày nay.
Tại Việt Nam, do quy mô các ngân hàng thương mại nói chung là rất nhỏ
bé, và đặc biệt vốn dài hạn rất thấp, hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt
Nam chủ yếu trong lĩnh vực tính dụng thương mại ngắn hạn, trong hoạt động của
TTCK thuộc lĩnh vực vốn dài hạn. Khả năng khắc phục những điểm yếu này của
ngân hàng Việt Nam còn rất lâu dài. Do đó, để bảo vệ an toàn cho các ngân hàng,
Nghị định 144/CP về chứng khoán và TTCK quy định các Ngân hàng thương mại
muốn kinh doanh chứng khoán phải tách ra một phần vốn tự có của mình thành
lập một Công ty chứng khoán chuyên doanh trực thuộc, hạch toán độc lập với
ngân hàng.
3.Điều kiện và thủ tục thành lập công ty chứng khoán
3.1.Điều kiện thành lập công ty chứng khoán
- Điều kiện về vốn: CTCK phải có mức vốn điều lệ tối thiểu bằng vốn pháp
định.
Ở Việt Nam, CTCK phải có vốn điều lệ thực góp tối thiểu bằng mức vốn
pháp định theo quy định tại Điều 18 Nghị định số 14/2007/NĐ-CP ngày
19/01/2007 như sau:
Vốn pháp định cho các nghiệp vụ kinh doanh của CTCK, CTCK có vốn
đầu tư nước ngoài, chi nhánh CTCK nước ngoài tại Việt Nam là:
a) Môi giới chứng khoán: 25 tỷ đồng Việt Nam;
b) Tự doanh chứng khoán: 100 tỷ đồng Việt Nam;
c) Bảo lãnh phát hành chứng khoán: 165 tỷ đồng Việt Nam;

d) Tư vấn đầu tư chứng khoán: 10 tỷ đồng Việt Nam.
Trường hợp CTCK xin cấp phép cho nhiều loại hình kinh doanh thì vốn
pháp định là tổng số vốn pháp định của từng loại hình riêng lẻ.
- Điều kiện vè nhân sự: những người quản lý hay nhân viên giao dịch cuẩ
công ty phải đáp ứng các yêu cầu về kiến thức, trình độ chuyên môn và kinh
nghiệm, cũng xnhư mứ độ tín nhiệm, tính trung thực.
3
- Điều kiện về cơ sở vật chất: các tổ chức và cá nhân sang lập CTCK phải
đảm bảo yêu cầu cơ sở vật chất tối thiểu cho CTCK.
- Ở Việt Nam các CTCK muốn được cấp giấy phép phải đáp ứng thêm các
điều kiện sau đây:
+) Có phương án hoạt động kinh doanh phù hợp với mục tiêu phát triển
kinh tế - xã hội và phát triển ngành chứng khoán.
+) Có đủ cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ cho việc kinh doanh chứng
khoán.
+) Giám đốc (TGĐ), các nhân viên kinh doanh (không kể nhân viên kế
toán, văn thư hành chính, thủ quỹ) của CTCK phải có giấy phép hành nghề chứng
khoán do UBCKNN cấp.
3.2. Thủ tục thành lập
Hồ sơ xin cấp giấy phép kinh doanh chứng khoán đối với công ty chứng
khoán 100% vốn trong nước bao gồm:
- Đơn xin cấp giấy phép kinh doanh chứng khoán.
- Phương án kinh doanh dự kiến trong 3 năm đầu.
- Điều lệ công ty.
- Bản thuyết trình cơ sở vật chất, kỹ thuật và phương tiện phục vụ hoạt
động kinh doanh chứng khoán.
- Biên bản góp vốn của các cổ đông sáng lập đối với công ty cổ phần, của
thành viên sáng lập đối với công ty trách nhiệm hữu hạn có từ hai thành viên trở
lên hoặc quyết định giao vốn của chủ sở hữu đối với công ty trách nhiệm hữu hạn
một thành viên.

- Bản sao hợp lệ giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh của pháp nhân tham
gia góp vốn lập công ty chứng khoán.
- Báo cáo tài chính của các bên là pháp nhân góp trên 10% vốn điều lệ của
công ty chứng khoán.
- Lý lịch tóm tắt của các thành viên Hội đồng quản trị, thành viên Hội đồng
thành viên, Chủ tịch công ty.
- Hồ sơ hợp lệ xin cấp chứng chỉ hành nghề kinh doanh chứng khoán của
Tổng giám đốc, Phó tổng giám đốc (Giám đốc, Phó giám đốc) và các nhân viên
kinh doanh của công ty.
4
- Hồ sơ hợp lệ của 2 nhân viên thực hiện nghiệp vụ lưu ký chứng khoán
theo quy định tại Quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán do
Bộ Tài chính ban hành.
Các tổ chức kinh doanh chứng khoán nước ngoài kinh doanh chứng khoán
tại Việt Nam phải thành lập công ty liên doanh với đối tác Việt Nam theo giấy
phép do UBCKNN cấp sau khi được Bộ Tài chính chấp thuận.
Thời hạn cấp giấy phép kinh doanh chứng khoán tối đa là 60 ngày, kể từ
ngày UBCKNN nhận được hồ sơ hợp lệ (gồm bộ bản chính và 2 bộ bản sao).
Sau khi nhận được văn bản chấp thuận nguyên tắc việc cấp giấy phép kinh
doanh chứng khoán của UBCKNN, tổ chức xin phép kinh doanh chứng khoán
phải chuyển toàn bộ số vốn điều lệ vào tài khoản phong tỏa tại Ngân hàng chỉ định
thanh toán. Số tiền này chỉ được giải tỏa sau khi tổ chức xin phép được chính thức
cấp giấy phép kinh doanh chứng khoán. Trường hợp vốn điều lệ có phần vốn góp
bằng hiện vật hoặc quyền sử dụng đất, tổ chức xin phép kinh doanh chứng khoán
phải gửi UBCKNN các giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng và
giá trị hiện vật tương đương với phần vốn góp.
UBCKNN chính thức cấp giấy phép kinh doanh chứng khoán sau khi tổ
chức xin phép hoàn thành thủ tục đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật
hiện hành.
Công ty chứng khoán muốn lập, đóng cửa chi nhánh phải được UBCKNN

chấp thuận.
4. Các nghiệp vụ của công ty chứng khoán
4.1. Môi giới chứng khoán
Là một hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán trong đó công ty
chứng khoán đại diện cho khách hàng tiến hành giao dịch thông qua cơ chế giao
dịch tại Sở giao dịch chứng khoán hay thị trường OTC mà chính khách hàng sẽ
phải chịu trách nhiệm đối với hậu quả kinh tế của việc giao dịch đó.
Khi thực hiện nghiệp vụ môi giới, công ty chứng khoán phải mở tài khoản
giao dịch chứng khoán và tiền cho từng khách hàng trên cơ sở hợp đồng ký kết
giữa khách hàng và công ty.
Trong trường hợp khách hàng của công ty chứng khoán mở tài khoản lưu
ký chứng khoán tại tổ chức lưu ký là ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân
5
hàng nước ngoài, công ty chứng khoán có trách nhiệm hướng dẫn các thủ tục giao
dịch, mua bán cho khách hàng và phải ký hợp đồng bằng văn bản với tổ chức lưu
ký. Tiền hoa hồng môi giới thường được tính phần trăm trên tổng giá trị của một
giao dịch.
Tùy theo quy định cua mỗi nước, cách thức hoạt động của từng Sở giao
dịch chứng khoán mà người ta có thể phân chia thành nhiều loại nhà môi giới khác
nhau như sau:
4.1.1. Môi giới dịch vụ (Full Service Broker)
Là loại môi giới có thể cung cấp đầy đủ dịch vụ như mua bán chứng khoán,
giữ hộ cổ phiếu, thu cổ tức, cho khách hàng vay tiền, cho vay cổ phiếu để bán
trước, mua sau và nhất là có thể cung cấp tài liệu, cho ý kiến cố vấn trong việc đầu
tư.
4.1.2. Môi giới chiết khấu ( Discount Broker)
Là loại môi giới chỉ cung cấp một số dịch vụ như mua bán hộ chứng khoán.
Đối với môi giới loại này thì khoản phí và hoa hồng nhẹ hơn môi giới toàn dịch vụ
vì không có tư vấn, nghiên cứ thị trường.
4.1.3. Môi giới ủy nhiệm hay môi giới thừa hành

Đây là những nhân viên của một công ty chứng khoán thành viên của một
Sở giao dịch, làm việc hưởng lương của một công ty chứng khoán và được bố trí
để thực hiện các lệnh mua bán cho các công ty chứng khoán hay cho khách hàng
của công ty trên sàn giao dịch.
4.1.4. Môi giới độc lập
Môi giới độc lập (Independent Broker) chính là các môi giới làm việc cho
chính họ và hưởng hoa hồng hay thù lao theo dịch vụ. Họ là một thành viên tự bỏ
tiền ra thuê chỗ tại Sở giao dịch (sàn giao dịch) giống như các công ty chứng
khoán thành viên. Họ chuyên thực thi các lệnh cho các công ty thành viên khác
của Sở giao dịch.
4.1.5. Nhà môi giới chuyên môn
Các sở giao dịch chứng khoán thường quy định mỗi loại chứng khoán chỉ
được phép giao dịch tại một điểm nhất định gọi là quầy giao dịch (Post), các quầy
này được bố trí liên tiếp quanh sàn giao dịch (floor). Trong quầy giao dịch có một
số nhà môi giới được gọi là nhà môi giới chuyên môn hay chuyên gia. Các chuyên
gia này chỉ giao dịch một số loại chứng khoán nhất định. Nhà môi giới chuyên
6
môn thực hiện 2 chức năng chủ yếu là thực hiện các lệnh giao dịch và lệnh thị
trường.
4.2. Tự doanh chứng khoán
Là nghiệp vụ mà trong đó công ty chứng khoán thực hiện mua và bán
chứng khoán cho chính mình.
Công ty chứng khoán thực hiện nghiệp vụ tự doanh nhằm mục đích thu lợi
hoặc đôi khi nhằm mục đích can thiệp điều tiết giá trên thị trường. Chứng khoán
tự doanh có thể là chứng khoán niêm yết hoặc chưa niêm yết trên TTCK. Ngoài ra
công ty chứng khoán có thể tự doanh chứng khoán lô lẻ của khách hàng, sau đó
tập hợp lại thành lô chẵn để giao dịch trên TTCK.
Theo Điều 20 quy chế hoạt động và tổ chức của công ty chứng khoán số
55/2004/QĐ-BTC ngày 17/6/2004 quy định về hoạt động tự doanh của công ty
chứng khoán như sau:

- Công ty chứng khoán phải đảm bảo có đủ tiền và chứng khoán để thanh
toán các lệnh giao dịch của chính mình
- Khi tiến hành nghiệp vụ tự doanh, công ty chứng khoán không được:
+ Đầu tư vào cổ phiếu của công ty có sở hữu trên 50% vốn điều lệ của
công ty chứng khoán.
+ Đầu tư vượt quá 20% tổng số cổ phiếu đang lưu hành của một tổ chức
niêm yết.
+ Đầu tư quá 15% số cổ phiếu đang lưu hành của một tổ chức không niêm
yết.
Hoạt động tự doanh hiện nay được xem là một trong những hoạt động quan
trọng nhất của các công ty chứng khoán tại Việt nam trong việc nâng cao lợi
nhuân. Tuy nhiên, do nghiệp vụ tự doanh và môi giới dễ nảy sinh xung đột lợi ích
nên các nước thường quy định các công ty chứng khoán phải tổ chức thực hiện 2
nghiệp vụ ở 2 bộ phận riêng biệt nếu công ty chứng hoán đó được thực hiện cả 2
nghiệp vụ.
4.3. Nghiêp vụ quản lý danh mục đầu tư
7
- Là hoạt động quản lý vốn của khách hàng thông qua việc mua, bán, và
nắm giữ các chứng khoán vì quyền lợi khách hàng theo hợp đồng được ký kết giữa
công ty chứng khoán và khách hàng.
- Nghiệp vụ này đươc thực hiện khi một số nhà đầu tư tổ chức hoặc cá nhân
muốn tham gia TTCK nhưng họ không có đủ điều kiện về thời gian hoặc kiến thức
chuyên môn để quyết định đầu tư, vì vậy, họ ủy thác cho công ty chứng khoán đầu
tư kèm theo thỏa thuận lãi, lỗ. Người ủy thác đầu tư thường không can dự vào việc
đầu tư của công ty chứng khoán và trả một khoản phí cho công ty chứng khoán
theo thỏa thuận.
- Các công ty chứng khoán khi thực hiệp nghiệp vụ này ngoài việc được
hưởng phí quản lý, họ còn có thể nhận được những khoản tiền thưởng nhất định
khi mang lại lợi nhuận cao cho nhà đầu tư.
- Khi thực hiện quản lý danh mục đầu tư, công ty chứng khoán phải quản

lý tiền và chứng khoán cho từng khách hàng ủy thác và sử dụng tiền trong tài
khoản theo đúng các điều kiện quy định trong hợp đồng đã ký kết. Hợp đồng phải
xác định rõ mức độ ủy quyền của khách hàng cho công ty chứng khoán và điều
quan trọng nữa là phải xác định khách hàng phải chịu mọi rủi ro của hoạt động
đầu tư. Để đảm bảo quyền lợi của khách hàng, định kỳ, công ty chứng khoán phải
gửi báo cáo giá trị các khoản đầu tư theo giá thị trường tại thời điểm báo cáo cho
khách hàng.
4.4. Nghiệp vụ bảo lãnh phát hành
- Là việc bảo lãnh giúp tổ chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi
chào bán chứng khoán, nhận mua một phần hay toàn bộ chứng khoán của tổ chức
phát hành để bán lại hoặc mua số chứng khoán còn lại chưa được phân phối hết.
- Tổ chức phát hành được hưởng phí bảo lãnh hoặc một tỷ lệ hoa hồng nhất
định trên số tiền thu được từ đợt phát hành.
Hiện nay trên thế giới có một số hình thưc bảo lãnh phát hành sau:
+ Bảo lãnh cam kết chắc chắn: là hình thức bảo lãnh mà tổ chức bảo lãnh
phát hành cam kết sẽ mua toàn bộ số chứng khoán phát hành cho dù có phân phối
hết hay không.
+ Bão lãnh cố gắng tối đa: là phương thức bảo lãnh mà theo đó tổ chức bảo
lãnh thỏa thuận làm đại lý phát hành cho tổ chức phát hành. Tổ chức bảo lãnh
8
không cam kết bán toàn bộ số chứng khoán mà cam kết sẽ cố gắng tối đa. Số
chứng khoán còn lại nếu không phân phối hết sẽ trả lại cho tổ chức phát hành
+ Bảo lãnh tất cả hoặc không: là phương thức bảo lãnh mà theo đó, tổ chức
phát hành yêu cầu tổ chức bảo lãnh phải bán hết số chứng khoán dự định phát
hành, nếu không phân phối hết sẽ hủy bỏ đợt phát hành. Theo phương thức này,
không có một sự bảo đảm đợt phát hành có thành công hay không, nên UBCKNN
thường quy định số chứng khoán mà nhà đầu tư đã mua trong thời gian chào bán
sẽ được giữ bởi một người thứ ba để chờ kết quả cuối cùng của đợt phát hành. Nếu
đợt phát hành không thành công thì nhà đầu tư sẽ được trả lại toàn bộ số tiền đặt
cọc.

+ Bảo lãnh với hạn mức tối thiều: là phương thức kết hợp giữa phương thức
bảo lãnh cố gắng tối da và phương bảo lãnh tất cả hoặc không. Theo phương thức
này, tổ chức phát hành yêu cầu tổ chức bảo lãnh bán tối thiểu một tỷ lệ chứng
khoán nhất định. Nếu số lượng chứng khoán bán ra dưới hạn mức này thì đợt phát
hành sẽ được hủy bỏ và toàn bộ tiền đặt cọc mua chứng khoán sẽ được trả lại cho
nhà đầu tư. Đây là phương thức bảo lãnh tương đối hiệu quả, vừa bảo vệ lợi ích
cho tổ chức phát hành, vừa hạn chế rủi ro cho tổ chức bảo lãnh.
Riêng tại Việt Nam hiện nay chỉ áp dụng hình thức bảo lãnh với cam kết
chắc chắn nhằm mục đích bảo vệ của nhà đầu tư và gắn kết trách nhiệm của các
công ty chứng khoán. Điều này gây ra một số khó khăn cho các công ty chứng
khoán trong việc triển khai nghiệp vụ này.
4.5. Tư vấn tài chính và đầu tư chứng khoán
Là dịch vụ mà công ty chứng khoán cung cấp cho khách hàng trong lĩnh
vực tư vấn đầu tư chứng khoán; tư vấn tái cơ cấu tài chính, chia, tách, sáp nhập,
hợp nhất doanh nghiệp; tư vấn cho doanh nghiệp trong việc phát hành và niêm yết
chứng khoán.
Đây là nghiệp vụ mà vốn của nó chính là kiến thức chuyên môn, kinh
nghiệm nghề nghiệp của đội ngũ chuyên viên tư vấn của công ty chứng khoán.
· Tư vấn tài chính (Tư vấn cho người phát hành):
Đây là một mảng hoạt động quan trọng mang lại nguồn thu tương đối cao
cho công ty chứng khoán. Khi thực hiện nghiệp vụ này, công ty chứng khoán phải
9
ký hợp đồng với tổ chức được tư vấn và liên đới chịu trách nhiệm về nội dung
trong hồ sơ xin niêm yết. Hoạt động này tương đối đa dạng bao gồm:
+ Xác định giá trị doanh nghiệp: là việc định giá các tài sản hữu hình và vô
hình của doanh nghiệp trước khi chào bán chứng khoán.
+ Tư vấn về loại chứng khoán phát hành: tùy theo điều kiện cụ thể của từng
doanh nghiệp như tình hình tài chính, chiến lược phát triển của công ty… mà xác
định loại chứng khoán phát hành là cổ phiếu hay trái phiếu.
+ Tư vấn chia, tách, hợp nhất, sáp nhập doanh nghiêp…: khi một doanh

nghiệp muốn thâu tóm hay hợp nhất với một doanh nghiệp khác, họ tìm đến các
công ty chứng khoán để nhờ trợ giúp về các vấn đề kỹ thuật, phương pháp tiến
hành sao cho phù hợp và đỡ tốn chi phí…
+ Tư vấn đầu tư chứng khoán: là việc các chuyên viên tư vấn sử dụng kiến
thức chuyên môn của mình để tư vấn cho nhà đầu tư về thời điểm mua bán chứng
khoán, loại chứng khoán mua bán, thời gian nắm giữ, tình hình diễn biến thị
trường, xu hướng giá cả… Theo quy định tại Việt Nam, khi thực hiện tư vấn đầu
tư chứng khoán cho khách hàng, các công ty chứng khoán và nhân viên kinh
doanh phải:
- Tuân thủ đạo đức nghề nghiệp.
- Bảo đảm tính trung thực, khách quan và khoa học của hoạt động tư vấn.
- Không được tiến hành các hoạt động có thể làm cho khách hàng và công
chúng hiểu lầm về giá cả, giá trị và bản chất của bất kỳ loại chứng khoán nào.
- Không được có hành vi cung cấp thông tin sai sự thật để dụ dỗ hay mời
gọi khách hàng mua bán một loại chứng khoán nào đó.
- Bảo mật các thông tin nhận được từ người sử dụng dịch vụ tư vấn trừ
trường hợp đươc khách hàng đồng ý hoặc pháp luật có quy định khác.
- Chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động tư vấn và bồi thường thiệt
hại cho người sử dụng dịch vụ tư vấn khi vi phạm cam kết trong hợp đồng tư vấn.
Tuy nhiên, các nhà tư vấn thường đánh giá tình huống theo kiến thức, kinh
nghiệm và tư duy chủ quan của họ, do vậy việc đánh giá tình huống của mỗi nha
tư vấn là khác nhau. Tính khách quan và chính xác của các bản phân tích sẽ mang
lại uy tín cho nhà tư vấn.
4.6. Các nghiệp vụ hỗ trợ khác
10
- Nhìn chung, các nghiệp vụ hỗ trợ giao dịch nhằm mục đích tạo thuận lợi
cho nhà đầu tư, giúp nhà đầu tư không bỏ lỡ các cơ hội đàu tư, nâng cao hiệu quả
sử dụng vốn.
- Nghiệp vụ lưu ký chứng khoán.: là công việc đầu tiên để các chứng khoán
có thể giao dịch trên thị tường tập trung – việc lưu giữ, bảo quản chứng khoán của

khách hàng và giúp khách hàng thực hiện các quyền của mình đối với chứng
khoán – được thực hiện thông qua các thành viên lưu ký của thị trường giao dịch
chứng khoán.
- Lưu ký chứng khoán là một hoạt động rẩt cần thiết trên TTCK. Bởi vì trên
TTCK tập trung, việc thanh toán các giao dịch diễn ra tại Sở giao dịch chứng
khoán. Vì vậy, lưu ký chứng khoán một mặt giúp cho quá trình thanh toán tại Sở
giao dịch đươc diễn ra thuận lợi, nhanh chóng, dễ dàng. Mặt khác, nó hạn
chế rủi ro cho người nắm giữ chứng khoán như rủi ro bị hỏng, rách, thất lạc chứng
chỉ chứng khoán…
- Cho vay cầm cố chứng khoán: là một hình thức tín dụng mà trong đó
người đi vay dùng số chứng khoán sở hữu hợp pháp của mình làm tài sản cầm cố
để vay kiếm tiền nhằm mục đích kinh doanh, tiêu dùng…
- Cho vay bảo chứng: là một hình thức tín dụng mà khách hàng vay tiền để
mua chứng khoán, sau đó dùng số chứng khoán mua được từ tiền vay để làm tài
sản cầm cố cho khoản vay.
- Cho vay ứng trước tiền bán chứng khoán: là việc công ty chứng khoán
ứng trước tiền bán chứng khoán của khách hàng được thực hiện tại TTGD
5. Vai trò của công ty chứng khoán
5.1. Vai trò làm cầu nối giữa cung - cầu chứng khoán
Công ty chứng khoán là một định chế tài chính trung gian tham gia hầu hết
vào quá trình luân chuyển của chứng khoán: từ khâu phát hành trên thị trường sơ
cấp đến khâu giao dịch mua bán trên thị trường thứ cấp.
-Trên thị trường sơ cấp
+ Công ty chứng khoán là cầu nối giữa nhà phát hành và nhà đầu tư, giúp
các tổ chức phát hành huy động vốn một cách nhanh chóng thông qua nghiệp vụ
bảo lãnh phát hành.
11
+ Công ty chứng khoán với nghiệp vụ chuyên môn, kinh nghiệp nghề
nghiệp và bộ máy tổ chức thích hợp, họ thực hiện tốt vai trò trung gian môi giới
mua bán, phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư và thực hiện một số dịch vụ khác

cho cả người đầu tư và người phát hành. Với nghiệp vụ này, CTCK thực hiện vai
trò làm cầu nối và là kênh dẫn vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu.
-Trên thị trường thứ cấp
Công ty chứng khoán là cầu nối giữa các nhà đầu tư, là trung gian chuyển
các khoản đầu tư thành tiền và ngược lại. CTCK với nghiệp vụ môi giới, tư vấn
đầu tư đảm nhận tốt vai trò chuyển đổi này, giúp cho các nhà đầu tư giảm thiều
thiệt hại về giá trị khoản đầu tư của mình.
5.2.Vai trò xác định giá cả chứng khoán
Thông qua Sở giao dịch chứng khoán, thị trường OTC, các CTCK cung cấp
một cơ chế giá cả nhằm giúp nhà đầu tư có được sự đánh giá đúng thực tế và chính
xác về giá trị khoản đầu tư của mình.
5.3.Thực hiện tính thanh khoản của chứng khoán
Các CTCK thực hiện cơ chế chuyển đổi này, từ đó giúp các nhà đầu tư thực
hiện mong muốn chuyển tiền mặt thành chứng khoán và ngược lại một cách ít
thiệt hại nhất (chi phí chuyển đổi rẻ nhất và thời gian chuyển đổi ngắn nhất có
thể).
12
II/ CÔNG TY CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM
A. Thực trạng:
1.Giai đoạn 2000 – 2005
1.1.Số lượng và quy mô hoạt động của công ty chứng khoán
Ngày 28/11/1996, Chính phủ ra nghị định thành lập Ủy Ban Chứng khoán
Nhà Nước
Ngày 11/7/1998, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập hai Trung tâm
giao dịch chứng khoán thuộc Ủy ban Chứng khoán nhà nước
20/07/2000 : Trung tâm giao dịch chứng khoán TP.HCM chính thức đi vào
hoạt động với:
4 Cty chứng khoán :SSI với vốn điều lệ ban đầu là 6 tỷ đồng
2 cổ phiếu niêm yết : Công ty cổ phần Cơ điện lạnh (REE) và Công ty cổ
phần Cáp và Vật liệu viễn thông (Sacom). Một tuần chỉ có hai phiên giao dịch.Giá

trị cổ phiếu niêm yết là 270 tỷ đồng (theo mệnh giá)
Trong những năm đầu, thị trường chứng khoán Việt Nam còn non nớt, số
nhà đầu tư tham gia thị trường còn ít, không nhiều cá nhân, tổ chức mặn mà với
việc thành lập các CTCK. Thị trường chứng khoán phát triển chậm, không có biến
động lớn.Đến 05/05/2001 mới chỉ có 5 công ty niêm yết và 7 công ty kinh doanh
chứng khoán hoạt động tại trung tâm giao dịch chứng khoán.
Thị trường chứng khoán Việt Nam tiếp tục phát triển chậm chạp trong các
năm tiếp theo. Số lượng các CTCK sau 3 năm thị trường hoạt động chỉ là 12 công
ty với tổng vốn điều lệ là 465 tỷ đồng, thực hiện tất cả các nghiệp vụ chứng khoán.
Số lượng mã cổ phiếu được giao dịch trên thị trường không cao (73 mã) với giá trị
vốn hóa không lớn. Thị trường mới chỉ có 14000 nhà đầu tư. Số nhà đầu tư là tổ
chức và nhà đầu tư nước ngoài không lớn. Tình trạng trên là do thị trường chứng
khoán chưa thực sự trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế.
Nhìn vào biểu đồ ta thấy chỉ số vn index không tăng mà thậm chí còn sụt giảm
trong 3 năm đầu.
Năm 2004 và 2005 thị trường có những chuyển biến tích cực.Chỉ số VN
index liên tục tăng. Qua 5 năm TTGDCK TP hcm đã vận hành hệ thống giao dịch
thông suốt và an toàn trên 1.000 phiên giao dịch, với giá trị giao dịch bình quân
phiên của toàn thị trường liên tục tăng từ 1,4 tỷ đồng trong năm 2000 lên 81 tỷ
đồng trong 7 tháng đầu năm 2005. Bức tranh chung của Thị trường chứng khoán
13
Việt Nam năm 2005 có sự khởi sắc, quy mô thị trường được mở rộng, tăng khoảng
55% giá trị chứng khoán niêm yết, số lượng nhà đầu tư tăng 35%, lòng tin của nhà
đầu tư đối với thị trường được nâng lên. Đây là một cơ hội lớn cho các công ty
chứng khoán tăng số khách hàng ,số lượng nhà đầu tư từ dưới 3.000 tài khoản vào
năm 2000 nay đã đạt trên 24.300 tài khoản, trong đó có 250 nhà đầu tư là tổ chức
Cũng trong năm 2005 trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội chính thức
đi vào hoạt động là một động lực lớn cho TTCK và cũng là một cơ hội lớn cho các
công ty chứng khoán.
Qua 5 năm hoạt động đã có 14 CTCK được thành lập và hoạt động trên

TTCK. Năm 2005, cả 14 công ty đều có lãi. Các CTCK SSI, Bảo Việt, ACB,
VCBS đều có mức lợi nhuận trên 30%. Sự lớn mạnh của các CTCK không chỉ
thể hiện qua việc mở rộng quy mô hoạt động ra một số tỉnh-thành trong nước như
Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM, Bình Dương, Cần Thơ…, mà tiềm lực về
vốn và nguồn nhân lực cũng không ngừng gia tăng, góp phần nâng cao năng lực
hoạt động của thị trường.
1.2.Chất lượng hoạt động
Tính đến năm 2004 Các CTCK mở rộng hoạt động nghiệp vụ, có kết quả
kinh doanh và tiềm năng phát triển khả quan :
Cùng với sự gia tăng về số lượng, chất lượng các loại hình dịch vụ và tiện
ích phục vụ người đầu tư cũng ngày càng được nâng cấp và đa dạng hóa. Các mô
hình đầu tư mới như quỹ đầu tư chứng khoán, hợp đồng mua lại trái phiếu, cổ
phiếu có kỳ hạn… cũng đã bắt đầu xuất hiện trên thị trường, làm phong phú thêm
hàng hóa để người đầu tư lựa chọn. Các dịch vụ gia tăng giá trị như liên kết tài
khoản với ngân hàng, báo giá chứng khoán qua điện thoại, theo dõi giao dịch
chứng khoán trực tuyến, đặt lệnh giao dịch qua điện thoại, Internet… được các
CTCK đưa vào áp dụng ngày càng nhiều, đem lại lợi ích thiết thực cho người đầu
tư. . Nguồn vốn điều lệ của các CTCK đã lên tới trên 810 tỷ đồng, hoạt động kinh
doanh đã ổn định hơn sau một số năm đầu khó khăn, đến năm 2004 các CTCK đều
có lãi và đã thực hiện trích quỹ dự phòng tài chính để tăng vốn điều lệ.
Cụ thể:
+ Về kết quả triển khai các hoạt động nghiệp vụ được cấp phép: Các
CTCK đã chủ động triển khai mạnh hoạt động tư vấn tài chính doanh nghiệp: cung
14
cấp dịch vụ định giá doanh nghiệp, tư vấn cổ phần hoá, thực hiện đấu giá phát
hành cổ phiếu qua CTCK, tư vấn niêm yết và phát hành bổ sung tăng vốn qua
TTCK. Trong năm 2004, các CTCK đã làm đại lý phát hành cổ phiếu cho gần 20
công ty và tư vấn cổ phần hoá cho gần 100 doanh nghiệp, tư vấn niêm yết mới và
niêm yết bổ sung cho 10 doanh nghiệp, đây là đóng góp của các CTCK trong tiến
trình đẩy mạnh cổ phần hoá DNNN của nhà nước

Trong năm 2004 đã có 6/13 CTCK triển khai nghiệp vụ quản lý danh mục
đầu tư với tổng giá trị chứng khoán trong danh mục trên 240 tỷ đồng. Bên cạnh
đó, các CTCK đã thực hiện bảo lãnh phát hành với tổng giá trị là 9.034 tỷ đồng.
+ Về kết quả kinh doanh: Hầu hết các CTCK đều có lãi. So với năm 2003
doanh thu tự doanh tăng 8 lần (tự doanh trái phiếu chiếm 90% tổng giá trị tự
doanh), doanh thu môi giới tăng 3 lần và doanh thu tư vấn tăng 1,6 lần.
+ Về tiềm năng phát triển: các CTCK bắt đầu xác định thế mạnh nghiệp vụ
của từng công ty. Một số công ty đã thực hiện tăng vốn điều lệ (như Công ty cổ
phần chứng khoán Sài gòn, CTCK Ngân hàng Công thương).
+ Các tổ chức kinh doanh chứng khoán đã thành lập Hiệp hội để phối hợp
hoạt động giữa các hội viên và thúc đẩy phát triển TTCK, bước đầu đã tham gia
nghiệp vụ cho các nhân viên hành nghề.
Tuy nhiên vẫn còn những hạn chế và tồn tại:
- Khung pháp lý và chính sách phát triển thị trường ck cũng như các công
ty chứng khoán vẫn chưa hoàn thiện. Chúng ta chưa có Luật Chứng khoán, hệ
thống các văn bản về chứng khoán và TTCK hiện hành có tính pháp lý chưa cao
và còn nhiều bất cập .Các văn bản pháp quy ở mức thấp vì vậy không bao trùm
được hết phạm vi hoạt động của thị trường, chưa tạo ra được một thể chế hoàn
chỉnh theo nguyên lý vốn có của nó Điều này đã gây khó khăn cho các công ty
chứng khoán trong việc hoạt động cũng như chấp hành luật.
- Quy mô của thị trường cổ phiếu nhỏ nên chưa thu hút các nhà đầu tư. Với
30 CTNY mà đa phần là các doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ, tổng giá trị vốn hóa
thị trường cổ phiếu hiện chỉ vào khoảng 0,6% GDP (nếu tính cả trái phiếu thì tổng
giá trị niêm yết toàn thị trường là 30.800 tỷ đồng, chiếm 4,8% GDP), hãy còn quá
nhỏ để có thể đại diện cho nền kinh tế. Quy mô nhỏ đã gây khó khăn cho các công
ty chứng khoán trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh.Hơn nữa “miếng bánh
15
nhỏ” này lại bị các ông lớn như SSI,Bảo Việt … nắm giữ đa phần nên sẽ càng khó
khăn cho các công ty nhỏ và mới.
- Cơ chế hoạt động của TTCK chưa thực sự ổn định đã ảnh hưởng xấu đến

các công ty chứng khoán
- Năng lực trình độ của cán bộ quản lý, các nhân viên hành nghề chưa đáp
ứng được với yêu cầu phát triển lâu dài của thị trường.Điều nãy cũng dễ hiểu vì
TTCK VN là một thị trường non trẻ,thiếu kinh nghiệm.
- Máy móc thiết bị chưa hiện đại nên việc giám sát và thông tin của thị
trường không hiệu quả,hệ thống công nghệ thông tin còn ở trình độ thấp.
-Chất lượng hoạt động và cung cấp dịch vụ trên TTCK chưa cao, tính minh
bạch và hiệu quả còn hạn chế, thể hiện ở chất lượng công tác công bố thông tin,
chất lượng hoạt động của TTGDCK cũng như các thành viên thị trường. Các biểu
hiện vi phạm trên thị trường ở một số CTCK cũng như công ty niêm yết đã ảnh
hưởng đến lòng tin của công chúng đầu tư, các giải pháp phát triển thị trường chưa
đồng bộ.
Nguyên nhân của tình trạng trên là do: tính chủ động, hiệu quả trong công
tác quản lý, giám sát hoạt động TTCK chưa cao. Chưa có một chương trình hành
động thống nhất để phát huy vai trò và khả năng của các thành viên thị trường
trong nỗ lực chung để phát triển TTCK, đặc biệt là vai trò phối kết hợp của các
Bộ, ngành, địa phương với cơ quan quản lý Nhà nước về chứng khoán và TTCK
còn hạn chế. Đồng thời, năng lực và kinh nghiệm thực tiễn của cán bộ quản lý
cũng như nhân viên hành nghề còn có hạn chế nhất định; chưa xây dựng và thực
hiện chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của tổ chức và người kinh doanh chứng
khoán.
2.Giai đoạn 2006 - 2007
Trước tiên cần phải khẳng định giai đoạn 2006-2007 là thời kì bùng nổ
mạnh mẽ của thị trường chứng khoán nói chung và công ty chứng khoán nói riêng.
Sự gia tăng mạnh mẽ cả về số lượng, quy mô và mở rộng nghiệp vụ của các công
ty chứng khoán là rất đáng kinh ngạc.
Qua sáu năm hoạt động, khởi điểm từ vài công ty năm 2000 tính đến cuối
năm 2006 số lượng công ty đã tăng lên 55 và sang năm 2007 là 78.
16
Bên cạnh đó, các CTCK cũng chú trọng đến việc mở rộng mạng lưới giao

dịch thông qua các chi nhánh, các đại lí nhận lệnh, Tuy nhiên về địa bàn hoạt
động còn rất nhiều hạn chế chủ yếu chỉ tập trung tại hai thành phố lớn là Hà Nội
và Tp. Hồ Chí Minh. So với nhu cầu giao dịch của nhà đầu tư, nhu cầu tư vấn
CPH, niêm yết Việc phân tích một cách tương đối đơn giản các con số như trên
cho thấy, sự gia tăng của số lượng các CTCK trong thời gian vừa qua có xu hướng
phù hợp với xu hướng gia tăng của quy mô và hàng hóa trên thị trường. Giá trị thị
trường tăng mạnh, số lượng hàng hóa lớn đòi hỏi một lực lượng trung gian thị
trường mạnh có tiềm lực tài chính, công nghệ, chuyên môn tốt. Mặt khác, khi thị
trường phát triển trong giai đoạn nóng, số lượng CTCK dù tăng nhanh vẫn chưa
thể đáp ứng được đòi hỏi giao dịch của nhà đầu tư, cũng như nhu cầu về tư vấn cổ
phần hóa (CPH), tư vấn niêm yết. Năm 2001 chỉ có 8.700 tài khoản nhà đầu tư,
năm 2006 tăng lên 72.700 tài khoản, năm 2007 là 303.980 tài khoản và đến đầu
năm 2008 là 383.980 tài khoản. Có thể thấy sự quá tải của các CTCK trong giai
đoạn 2006-2007 trong việc thực hiện các nghiệp vụ môi giới, tư vấn niêm yết. Mặt
khác, số lượng CTCK tuy tăng nhưng về cơ bản, số lượng chi nhánh vẫn hạn chế
(tính đến cuối 2007 chỉ có 45 chi nhánh/78 CTCK). So sánh với các nước, ví dụ
tại Nhật Bản hay Hàn Quốc, các CTCK thường có và tiềm năng phát triển của thị
trường, thiết nghĩ với số lượng CTCK như hiện nay chưa phải là nhiều, nhất là
trong điều kiện thị trường phát triển mạnh, không bị sụt giảm như những năm
2006 -2007.
2.1. Về quy mô vốn
Giá trị vốn hóa của thị trường tính đến hết năm 2006 tăng hơn 20 lần so với
năm 2001, tăng gần 3 lần so với năm 2005. Trong giai đoạn này, mức tăng của số
lượng các CtyCK thấp hơn nhiều so với mức tăng của giá trị vốn hóa của thị
trường/GDP và số lượng CTNY. Số lượng CtyNY cũng tăng gần 4 lần so với năm
2005 và đạt các chỉ tiêu tăng trưởng tốt. TTCK thu hút được sự quan tâm của đông
đảo công chúng đầu tư và các thành phần kinh tế. Giá cổ phiếu trên thị trường liên
tục tăng trong một giai đoạn dài. Bối cảnh chung nền kinh tế đạt tốc độ tăng
trưởng cao, xuất hiện nhiều cơ hội phát triển mới từ việc gia nhập WTO, các chỉ
tiêu kinh tế vĩ mô được duy trì ở mức hợp lý, đầu tư nước ngoài (ĐTNN) được đẩy

mạnh. Tất cả những yếu tố này đã tạo niềm tin cho các nhà đầu tư vào một TTCK
17
tiềm năng, với những kỳ vọng về các khoản lợi nhuận do thị trường đem lại
Nhiều tổ chức nhanh chóng gia nhập thị trường và mong muốn được “hưởng một
phần của chiếc bánh” lợi nhuận từ TTCK. Do vậy, nhu cầu thành lập CTCK tăng
mạnh là điều dễ hiểu.
Mặt khác, 2006 còn là năm bản lề, trước khi Luật Chứng khoán có hiệu lực.
Những tổ chức tài chính muốn gia nhập thị trường đứng trước sức ép phải “nhanh
chân” trước khi yêu cầu về vốn để thành lập CTCK tăng từ 44 tỷ đồng lên 300 tỷ
đồng theo quy định của Luật Chứng khoán, khi luật này có hiệu lực. Đồng thời, cơ
chế ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho các CTCK mới thành lập sắp được bãi
bỏ. Điều này dẫn đến một số lượng lớn hồ sơ nhanh chóng được hoàn tất và đệ
trình cơ quan chức năng để được hưởng các khoản ưu đãi trên.
Sang năm 2007 giá trị vốn hóa thị trường năm đạt trên 43% GDP, số lượng
các CTCK tăng ở mức cao hơn so với mức tăng của giá trị vốn hóa thị
trường/GDP và số lượng CTNY. Sở dĩ như vậy là do nhu cầu thành lập CTCK vẫn
lớn trong khi giá sụt giảm liên tục, khiến cho giá trị vốn hóa thị trường giảm
mạnh. Giả thiết, nếu thị trường vẫn ở mức chiếm 40-50% GDP thì tương quan này
có thể khác rất nhiều. Một nhân tố khác phải tính đến, đó là năm 2007, Việt Nam
chính thức trở thành thành viên của WTO, đồng nghĩa với việc phải có lộ trình
thực hiện các cam kết về dịch vụ tài chính, chứng khoán. Theo đó, ngay từ khi gia
nhập WTO, CTCK nước ngoài được góp vốn, liên doanh với đối tác trong nước
với tỷ lệ không quá 49%. Sau 5 năm kể từ ngày gia nhập WTO, CTCK nước ngoài
được phép thành lập chi nhánh, CTCK 100% vốn nước ngoài. Điều này mở ra
triển vọng cho ngành dịch vụ chứng khoán tại Việt Nam khi đang chờ đón làn
sóng kinh doanh mới từ việc gia nhập WTO. Đồng thời, theo cam kết WTO, cơ
quan quản lý không có lý do gì để đưa ra hạn chế về số lượng giấy phép kinh
doanh, đặc biệt trong hoàn cảnh các công ty nước ngoài chưa đến thời điểm được
gia nhập thị trường.
Bài học từ các thị trường mới nổi cho thấy, tại TTCK Trung Quốc trước

đây có số lượng CtyCK lên đến 2.000 công ty, nhưng đến thời điểm sụt giảm còn
70 công ty, và hiện nay là 107 công ty. TTCK Đài Loan thời điểm cao nhất có 278
công ty, sau đó sụt giảm còn 48 công ty. TTCK Thái Lan trước đây cũng có tới
hơn 200 CTCK, sau đó giảm xuống còn hơn 50 công ty. Việc giảm số lượng các
18
CTCK tại các nước thường được thực hiện thông qua việc tăng yêu cầu về mức
vốn của các CTCK (đây cũng là điều kiện cơ bản và khó nhất khi lập CTCK).
Điều này dẫn đến hàng loạt các cuộc sáp nhập, thâu tóm, hợp nhất giữa các công
ty. Liệu các CTCK còn non trẻ của Việt Nam đã sẵn sàng cho quá trình này chưa?
Mặt khác, theo cam kết về dịch vụ chứng khoán khi Việt Nam gia nhập WTO, vào
năm 2012, các CTCK nước ngoài được phép thành lập văn phòng đại diện, chi
nhánh, CTCK 100% vốn tại Việt Nam. Giới hạn số lượng CTCK lúc này sẽ đặt
các CtyCK trong nước vào nguy cơ bị thâu tóm bởi các công ty nước ngoài có
tiềm lực tài chính mạnh. Kinh doanh dịch vụ chứng khoán nhiều khả năng sẽ trở
thành sân chơi do các nhà cung cấp dịch vụ khổng lồ nước ngoài thống trị, trong
khi các công ty trong nước với kinh nghiệm còn non trẻ, tiềm lực kinh tế còn
mỏng khó lòng sống sót trong cuộc cạnh tranh sắp tới. Do vậy, nếu dùng biện
pháp tăng yêu cầu về vốn để khống chế số lượng các CTCK thì cần cân nhắc tăng
đến bao nhiêu là hợp lý?
Yêu cầu về vốn 300 tỷ đã là một con số tương đối lớn đối với một nhà cung
cấp dịch vụ trong nước, bởi thiết nghĩ CTCK không cần thiết phải có số vốn lớn
đến như một ngân hàng thương mại (hiện mức vốn tối thiểu là 1.000 tỷ đồng),
đồng thời cần cân nhắc tới tương quan với tổng giá trị vốn hóa thị trường và số
lượng hàng hóa trên thị trường. Nên chăng, chúng ta nên tập trung vào việc nâng
tiêu chí thành lập CTCK dưới góc độ nâng cao chất lượng như việc bắt buộc khi
thành lập CTCK mới cần phải có sự tham gia của các định chế tài chính lớn như
ngân hàng, bảo hiểm Một vấn đề nữa đặt ra là số lượng các CTCK khi thị trường
sụt giảm sẽ là bao nhiêu và khi thị trường tăng trưởng trở lại thì bao nhiêu là đủ?
Trong mọi thời điểm, thiết nghĩ, vấn đề chất lượng nên được đặt lên hàng đầu,
nhất là trong tình hình thị trường hiện nay, việc tăng cường năng lực cho đội ngũ

trung gian thị trường càng là vấn đề cấp thiết.
2.2.Về hoạt động của các công ty chứng khoán
Theo thống kê của UBCKNN cho thấy hết năm 2006 và quí I năm 2007 lợi
nhuận sau thuế đều tăng mạnh ( ngoại trừ cong ty chứng khoán Việt Nam lỗ 1,573
tỷ đồng). Phải kể đến TOP 5 CTCK trên thị trường Việt Nam đều đạt được lợi
nhuận lớn như: Lợi nhuận sau thuế của SSI cán đích 864 tỷ đồng, ACBS là 332 tỷ
đồng BVSC 214 tỷ đồng, KLS 126 tỷ đồng
19
Trong các nghiệp vụ cơ bản của một công ty chứng khoán gồm: Tự doanh;
môi giới; tư vấn tài chính và đầu tư chứng khoán; lưu ký chứng khoán, bảo lãnh
phát hành chứng khoán thì tự doanh là mang lại nguồn lợi lớn nhất.Tất nhiên, đó
là vào thời điểm giá chứng khoán lên như diều gặp gió và thường xuyên xanh sàn.
Với các chức năng còn lại, CTCK chỉ là kiếm tiền lẻ duy trì hoạt động, phần trăm
thu về trên tổng mức lợi nhuận là rất khiêm tốn Một trong những nguồn thu lớn
nhất của các công ty CK đến từ mảng môi giới, hiện đang được tính ở mức 0,2-
0,3% tổng giá trị giao dịch của các nhà đầu tư (cá biệt có công ty thu đến 0,5%).
Nếu tính trung bình thị trường TP.HCM và Hà Nội đạt tổng giá trị giao dịch hơn
1.000 tỉ đồng/phiên thì cứ mỗi phiên 55 công CK “xơi” chừng 2-3 tỉ đồng. Tuy
nhiên, một số công ty đang “phất” lên chủ yếu nhờ mảng tự doanh. Trong đó, SSI
đang được xem là công ty CK có mảng tự doanh mạnh nhất trên thị trường. Năm
2006, các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn của công ty này lên đến 1.786 tỉ đồng,
trong khi đầu tư tài chính dài hạn chỉ có 147,8 tỉ đồng.
3. Giai đoạn nửa cuối 2007 đến nay
Đây là giai đoạn thị trường chứng khoán có nhiều sự thay đổi. Các công ty
chứng khoán cũng chịu ảnh hưởng lớn do sự biến động của thị trường.
3.1. Về số lượng và quy mô giao dịch
Tính đến hết 12-2008, số lượng CTCK là 102 công ty, trong đó có 24 công
ty được cấp phép trong năm 2008. Theo số liệu gần đây nhất, tính đến tháng
8/2009 số lượng CTCK là 104.
20

Quy mô giao dịch trên thị trường không ổn định. Từ những tháng cuối năm
2008, khối lượng và giá trị giao dịch giảm dần, đặc biệt giảm mạnh vào đầu năm
2009. Từ tháng 02/2009 khối lượng và giá trị giao dịch đã có dấu hiệu đi lên và
dần vào ổn định.
Tháng
Khớp lệnh Thỏa thuận
Khối lượng Giá trị Khối lượng Giá trị
9 - 2009 651,765,000 23,795,944,290,000 9,209,915 397,819,880,000
8 - 2009 556,223,600 18,618,609,780,000 8,053,561 305,723,249,900
7 - 2009 369,676,900 11,985,734,540,000 10,175,286 359,035,850,000
6 - 2009 646,825,200 22,671,729,230,000 16,121,778 656,320,553,900
5 - 2009 575,340,200 15,923,114,180,000 7,242,672 219,431,489,900
4 - 2009 379,131,900 9,157,202,910,000 7,822,209 179,945,312,300
3 - 2009 217,688,200 4,110,436,010,000 3,060,497 51,699,166,700
2 - 2009 79,521,800 1,527,630,610,000 2,405,475 54,420,785,000
1 - 2009 54,301,100 1,122,368,900,000 5,270,313 249,524,547,600
12 - 2008 136,874,500 3,067,684,670,000 9,443,200 456,395,499,600
11 - 2008 167,032,300 4,512,373,810,000 6,123,639 208,762,282,700
10 - 2008 189,692,400 5,458,884,590,000 7,075,524 311,184,108,600
Sự bất ổn này là do tác động của nhiều yếu tố.
Về việc sụt giảm giá trị giao dịch, trước hết là do ảnh hưởng của các chính
sách kinh tế vĩ mô như thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt quá mạnh, các biện
pháp về tài khoá chống lạm phát làm quy mô giao dịch giảm từ những tháng đầu
năm 2008.
Thứ hai là do tâm lý của nhà đầu tư. Đối với các doanh nghiệp cổ phần hóa
hoặc niêm yết trên sàn, họ đều đưa ra những mức giá quá cao. Còn ở phía nhà đầu
tư, người ta cũng kỳ vọng quá cao. Hai yếu tố này gặp nhau và đẩy thị trường lên
khá cao. Và cuối năm 2007, thị trường đã nhận ra điều đó và có phản ứng. Ở phía
nhà đầu tư rõ ràng là có phản ứng, người ta không chịu mua cao nữa, trong khi cái
quán tính hay sự chuẩn bị của rất nhiều công ty để phát hành tăng vốn hay cổ phần

hóa thì vẫn tiếp tục triển khai, phát hành hoặc niêm yết giá cao. Khi mà thị trường
không chấp nhận nữa mà giá vẫn tiếp tục được đẩy ra cao như thế thì thị trường
buộc phải kéo xuống. Chính lý do đó đã làm cho quy mô giao dịch giảm mạnh.
21
Bên cạnh đó, đầu năm 2009 cũng trùng với giai đoạn Tết Âm lịch. Theo
tâm lý nhà đầu tư Việt Nam ”không muốn mất tiền vào ngày mùng 1”, thêm vào
đó là việc rút bớt vốn để thanh toán các khoản nợ đã làm giá trị giao dịch giảm
đáng kể.
Thứ ba, do thị trường chứng khoán thế giới bắt đầu suy giảm mạnh thì Việt
Nam không tránh khỏi sự ảnh hưởng, cho tới giờ phút này.
Sự gia tăng trở lại của khối lượng giao dịch từ 2/2009 là do ảnh hưỏng lớn
từ các chính sách kích cầu của chính phủ và sự phục hồi dần của nền kinh tế.
Tổng kết lại:
Năm 2007, tăng trưởng giá trị giao dịch cao hơn tăng trưởng số lượng công
ty chứng khoán, bởivậy giá trị giao dịch / 1 công ty chứng khoán tăng cao hơn,
giúp các công ty chứng khoán có lãi hơn trong môi giới giao dịch. Năm 2008, tăng
trưởng giá trị giao dịch không theo kịp với tăng trưởng số lượng các công ty
chứng khoán, bởi vậy giá trị giao dịch trung bình / 1 công ty chứng khoán đang có
xu thế giảm.
22
3.2.Về hoạt động của các công ty chứng khoán:
Theo nghị định số 14/2007/NĐ-CP ngày 19/01/2007 quy định, công ty
chứng khoán đã được cấp giấy phép hoạt động kinh doanh nhưng không đáp ứng
đủ điều kiện về vốn sẽ phải làm thủ tục tăng vốn trong thời hạn hai năm kể từ ngày
Nghị định có hiệu lực.
Điều này dẫn đến một tình trạng : các CTCK nếu muốn đáp ứng đủ các
điều kiện về vốn theo quy định mà không gây ảnh hưởng đến thị trường thì thường
cắt giảm 2 nghiệp vụ: bảo lãnh phát hành, tự doanh. Trong khi đó tự doanh chính
là nghiệp vụ đem lại nhiều lợi nhuận cho công ty trong thời kì trước đó.
Tuy nhiên một số công ty vẫn muốn hoạt động trên cả 4 nghiệp vụ thì phải

tăng vốn. Theo thống kê của Ủy ban chứng khoán Nhà nước, khoảng 35 công ty
chứng khoán thuộc diện phải tăng vốn hoặc cắt bớt nghiệp vụ đã thực hiện gần
như đầy đủ. Một số công ty đang trong quá trình hoàn tất thủ tục để trình lên SSC.
Vậy các công ty chứng khoán sẽ tăng vốn bằng cách nào? Huy động thêm vốn
không phải là một giải pháp được lựa chọn bởi việc thực hiện cực khó, lối ra được
nhiều công ty chứng khoán nghĩ đến là xin giảm bớt nghiệp vụ để phù hợp với vốn
điều lệ hiện tại. Phát hành thêm cổ phiếu lúc này không có người mua trong khi cổ
đông sáng lập cũng không dám bỏ thêm vào. Thêm vào đó ếu tăng vốn, công ty
cũng không biết sử dụng vào mục đích gì, nếu lại đi đầu tư sẽ lỗ thêm. Việc rút bớt
nghiệp vụ không ảnh hưởng gì đến thị trường bởi nhu cầu hiện tại không có. Khi
thị trường khởi sắc, công ty sẽ xin tăng vốn, bổ sung nghiệp vụ cũng không
Bảo lãnh phát hành chứng khoán ngốn nhiều vốn nhất (165 tỷ đồng) được
nhiều công ty chứng khoán chọn cắt giảm, như các công ty Tràng An, Quốc Tế,
Hà Nội, Thủ Đô, SME, Quốc Gia, Việt Tín. Thị trường hiện tập trung vào hai
nghiệp vụ chính: môi giới và tư vấn đầu tư, vốn cần thiết cho hai mảng này cũng
chỉ có 35 tỷ đồng muộn. Chứng khoán năm qua sụt hơn 60% giá trị, hoạt động tự
doanh nhiều công ty chứng khoán thua lỗ. Do vậy, đây cũng là nghiệp vụ được các
công ty chứng khoán chọn cắt giảm. Tuy nhiên, với khoản tự doanh còn tồn đọng,
nếu buộc phải thanh lý ngay khi Ủy ban chứng khoán Nhà nước chấp thuận cho
cắt giảm liệu sẽ tạo làn sóng bán tháo vẫn là nỗi lo của nhiều người.
Một sự kiện nổi lên trong hoạt động của các công ty chứng khoán những
tháng đầu tiên năm 2009 là liên kết với các sàn vàng mở đại lý nhận lệnh. Tận
23
dụng nhân lực, cơ sở vật chất, khách hàng hiện có để được thêm khoản phí môi
giới hàng tháng, đây chính là lý do khiến các sàn vàng mọc lên nhanh chóng. Tuy
nhiên, đến cuối tháng 3/2009Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có văn bản yêu
cầu các công ty chứng khoán phải tạm ngừng mở sàn vàng đề chờ văn bản hướng
dẫn cụ thể. Theo đó, đối với các công ty chưa mở sàn giao dịch vàng, Ủy ban
Chứng khoán yêu cầu không được mở sàn giao dịch vàng cho đến khi có văn bản
hướng dẫn. Đối với những sàn đã mở, Ủy ban Chứng khoán yêu cầu các công ty

chứng khoán phải báo cáo thời gian mở sàn giao dịch vàng; hình thức pháp lý; đối
tác hợp tác mở sàn; doanh số giao dịch bình quân tháng,…Trên thực tế, hơn 2
tháng kể từ ngày UBCKNN yêu cầu các công ty chứng khoán tạm ngưng mở sàn
vàng, các sàn vàng không những hao hụt đi mà còn tiếp tục mọc lên mạnh mẽ.
Câu hỏi đặt ra là có nên hay không trong việc cho phép mở các sàn vàng? Có rất
nhiều ý kiến trái chiều nhau về vấn đề này. Nhưng theo ý kiến khách quan Trong
một thời gian dài VN-Index rớt từ hơn 1.000 xuông hơn 200 điểm. Nhà đầu tư
chịu thiệt hại rất lớn. Tiền mất dần trong chứng khoán buộc nhà đầu tư phải tìm cơ
hội đầu tư khác để giữ lại giá trị trong điều kiện kinh tế suy giảm. Việc công ty
chứng khoán mở sàn vàng cũng là mở đường thoát cho nhà đầu tư.
Vậy giải pháp đưa ra là nên đưa ra để nâng cao tính kiểm soát chứ không
phải cấm đoán vì các công ty chứng khoán có trăm nghìn cách để lách quy định.
Tháng 8 vừa qua UBND TP.HCM đã thống nhất sẽ kiến nghị Chính phủ, Ngân
hàng Nhà nước và Bộ Tài chính giao Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM quản lý
sàn vàng tập trung tại TP.HCM, nhằm đảm bảo hoạt động an toàn và hạn chế rủi
ro cho người kinh doanh. Hiện cả nước có hơn 20 sàn vàng. Người kinh doanh tại
sàn có những quan ngại khác nhau khi chọn sàn vàng để kinh doanh. Rủi ro về
công nghệ, tính pháp lý và tính minh bạch là vấn đề người kinh doanh quan tâm
khi chọn sàn, bên cạnh tính thanh khoản cao và dịch vụ rẻ. Yêu cầu cấp thiết đặt ra
là phải xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh để sàn vàng hoạt động một cách
hiệu quả nhất.
3.3.Hiệu quả của hoạt động kinh doanh:
Những khoản lỗ khổng lồ
Bất ngờ nhất có lẽ là khoản lỗ lên tới 554 tỷ đồng của CTCK Ngân hàng
Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC). Với khoản lỗ này, BSC chỉ còn vỏn vẹn 274
24
tỷ đồng vốn chủ sở hữu, trong khi vốn điều lệ của công ty này là 700 tỷ đồng (vào
thời điểm cuối năm 2008, tổng các khoản trích lập dự phòng giảm giá của BSC là
gần 633,5 tỷ đồng). Tuy nhiên, tỷ lệ lỗ/vốn điều lệ của BSC chỉ là 79,16%, không
phải là mức thua lỗ lớn nhất. Xét theo tiêu chí này, kỷ lục tạm thời thuộc về CTCK

Bảo Việt (BVSC). Với khoản lỗ 452 tỷ đồng trên vốn điều lệ 451 tỷ đồng, tương
đương 100,2% vốn điều lệ, BVSC đã khiến khá nhiều NĐT bất ngờ. Dù vậy, do
vốn chủ sở hữu lớn có được từ thặng dư phát hành và tích lũy các năm trước,
BVSC vẫn duy trì mức vốn chủ sở hữu lớn, lên tới 1.067,57 tỷ đồng. Một số
CTCK khác cũng có tỷ lệ lỗ/vốn điều lệ lớn như: Kim Long, Âu Việt, Hải
Phòng…Phân tích sơ bộ BCTC năm 2008 tóm tắt cho thấy, các CTCK thua lỗ chủ
yếu do hoạt động tự doanh. BVSC phải trích lập các khoản đầu tư lên tới hơn 445
tỷ đồng, VNDirect trích 105,8 tỷ đồng, CTCK Hải Phòng trích 87,7 tỷ đồng…
Sự thua lỗ của CTCK là hình ảnh chung, phù hợp với diễn biến TTCK suy
giảm và kém thanh khoản trong năm 2008. Những CTCK có nghiệp vụ chính là
môi giới và tư vấn cũng thua lỗ. Trường hợp CTCK Tầm Nhìn, vốn điều lệ là 25
tỷ đồng, đủ cho nghiệp vụ môi giới, nhưng sau 2 năm hoạt động, doanh thu (năm
2007 và 2008) chỉ đạt hơn 3 tỷ đồng, khoản lỗ tổng cộng lên đến hơn 13 tỷ đồng,
dẫn đến vốn chủ sở hữu của công ty này chỉ còn non nửa (11,2 tỷ đồng). Một số
CTCK dù đã đi vào hoạt động từ trước năm 2007, nhưng doanh thu vẫn rất khiêm
tốn, thể hiện hoạt động môi giới chưa hiệu quả, như trường hợp của CTCK Nam
Việt, doanh thu các năm 2007 và 2008 chỉ đạt lần lượt 30 triệu đồng và 277 triệu
đồng!
9 tháng đầu năm 2009: Vượt cả dự tính!
Bắt sóng phục hồi của thị trường, lợi nhuận của các công ty nhanh chóng
trở lại. Đến thời điểm này nhiều công ty chứng khoán đã công bố kết quả kinh
doanh 6 tháng đầu năm 2009. Trong đó, có những con số vượt cả dự tính, nhưng
không gây ngạc nhiên, khi đặt trong những chuyển biến tích cực trên của thị
trường. Mặt khác, sau khi trải qua năm 2008 đầy khó khăn, cũng như trong quý
1/2009, hầu hết các thành viên đều rất thận trọng khi dự tính các mục tiêu trong
năm này.
Công ty Cổ phần Chứng khoán Tp.HCM (HSC) là một trong số ít thành
viên có lãi năm 2008 (23,5 tỷ đồng). Năm 2009, HSC đặt mục tiêu thu lợi nhuận
trước thuế khoảng 123 tỷ đồng; sau 6 tháng đầu năm, kết quả đã vượt mục tiêu với
25