Tính chất cơ bản cua dư luận xã hội và tác dụng của nó trong lĩnh vực pháp luật

Lời nói đầu
So với các nước dân chủ trên thế giới, nơi mà con người có quyền bày tỏ ý
kiến, quan điểm của mình, tự do ngôn luận, dư luận xã hội phát triển, thì Việt
Nam vẫn còn là một trong những nước có dư luận xã hội bị kìm hãm bởi nhiều
yếu tố tác động. Một xã hội chỉ thực sự dân chủ khi mà ý kiến, quan điểm của
tất cả mọi người đều được lắng nghe và tôn trọng, có như vậy đất nước mới
thực sự phát triển.
Việc nghiên cứu dư luận xã hội là vô cùng quan trọng, thông qua việc nghiên
cứu, sẽ cho thấy vai trò to lớn của dư luận xã hội đối với đời sống con người.
Do đề tài có ý nghĩa sâu sắc, và sức bao trùm rộng lớn. Bài tiểu luận này chỉ
xin đề cập tới một khía cạnh của dư luận xã hội,đó là những tính chất cơ bản
cua dư luận xã hội và tác dụng của nó trong lĩnh vực pháp luật.
Với kiến thức còn hạn chế. Bài tiểu luận chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Rất
mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp của thầy cô để giúp em hoàn thiện được
kiến thức của mình. Em xin chân thành cảm ơn.
Xã Hội Học Đại Cương – N06 Page 1
Dư luận xã hội là một hiện tượng thuộc lĩnh vực tinh thần của đời sống xã
hội. Dư luận xã hội đã xuất hiện và tồn tại từ lâu trong lịch sử xã hội, nó hình
thành, tồn tại và phát triển cùng với bản thân xã hội loài người.
Dư luận xã hội là tập hợp các ý kiến , quan điểm có tính chất phán xét,
đánh giá của các nhóm xã hội hay của xã hội nói chung trước những vấn đề
mang tính thời sự, có liên quan tới lợi ích chung thu hút được sự quan tâm của
nhiều người và được thể hiện trong các nhận định hoặc hành động thực tiễn
của họ. Dư luận xã hội là sự thể hiện ý chí, thái độ của cộng đồng xã hội, của
các nhóm xã hội nên nó có tác động manh mẽ đến suy nghĩ và hành động của
các cá nhân trong quá trình tham gia vào các lĩnh vực đời sống xã hội. Để
hiểu sâu sắc về dư luận xã hội, ta phải phân tích các tính chất cơ bản của nó.
I, Các tính chất cơ bản của dư luận xã hội.
1.Tính khuynh hướng
Thái độ của dư luận xã hội đối với mỗi sự kiện, hiện tượng, quá trình xã
hội có thể khái quát theo các khuynh hướng nhất định: tán thành, phản đối

hay lưỡng lự, chưa rõ thái độ. Cũng có thể phân chia dư luận xã hội theo các
khuynh hướng như tích cực, tiêu cực; tiến bộ, lạc hậu…Ở mỗi khuynh hướng,
thái độ tán thành hoặc phản đối có thể phân chia theo các mức độ cụ thể như:
thái độ rất tán thành, tán thành, lưỡng lự, phản đối, rất phản đối.
Tính khuynh hướng còn biểu thị ở sự thống nhất và sung đột của dư luận
xã hội. Việc xét theo các mức độ tán thành hoặc phản đối được thể hiện bằng
đồ thị. Đồ thị có dạng hình chữ U khi trong xã hội có hai loại quan điểm mâu
thuẫn đều có tỷ lệ số người ủng hộ cao, biểu thị sự xung đột. Đồ thị có dạng
hình chữ J khi trong xã hội chi có một quan điểm được ủng hộ cao, biểu thị sự
thống nhất.
Xã Hội Học Đại Cương – N06 Page 2
VD: Về vấn đề gia nhập tổ chức WTO của Việt Nam, đại đa số mọi người
đều cho rằng đó là một cơ hội tốt để Việt Nam vươn lên, phát triển nhanh
chóng. Đó là biểu thị của sự thống nhất, chung quan điểm của phần lớn số
đông.
VD: Về quan điểm về sự ra đời của văn hóa, có rất nhiều quan điểm khác
nhau, không thống nhất với nhau. Đó là biểu thị cho sự mâu thuẫn, sung đột.
một khái niệm nhưng có nhiều ý kiến khác nhau.
2. Tính lợi ích
Tính lợi ích của dư luận xã hội thể hiện ở chỗ đối tượng của dư luận xã hội
là các lợi ích của các nhóm khác nhau trong xã hội. Gồm có lợi ích vật chất và
lợi ích tinh thần.
Lợi ích vật chất được nhận thức rõ nét khi các hiện tượng diễn ra trong xã
hội có liên quan chặt chẽ đến hoạt động kinh tế và sự ổn định cuộc sống của
đông đảo người dân.
VD: Về việc giá xăng dầu tăng cao năm 2007, đã làm cho nền kinh tế bị
khủng hoảng ngiêm trọng, giá cả các mặt hàng leo thang, dẫn đến sự khó
khăn cho người dân. Đã có rất nhiều ý kiến của người dân đề nghị nhà nước
phải có biện pháp khắc phục hiệu quả, để cải thiện tình hình. Lợi ích về vật
chất của nhân dân, cụ thể là tiền bị ảnh hưởng bởi sự tăng giá xăng dầu, nên

lập tức xuất hiện các ý kiến đòi giảm giá xang dầu.
Lợi ích tinh thần được đề cập đến khi các vấn đề đang diễn ra đụng chạm
đến hệ thống các giá trị chuẩn mực xã hội, các phong tục tập quán, khuôn
mẫu hành vi ứng xử văn hóa của cộng đồng xã hội hoặc của cả một dân tộc.
VD: Về vấn đề sống thử hiện nay, đa số dư luận cho rằng không nên sống thử
vì những mặt bất cập của nó ảnh hưởng tới thuần phong mĩ tục của xã hội.
Xã Hội Học Đại Cương – N06 Page 3
Tuy nhiên vẫn có những ý kiến ủng hộ việc sống thử, vì sống thử tạo cho bản
thân nhiều kinh ngiệm trước khi tạo lập một gia đình thực sự.
Nhưng lợi ích chỉ là điều kiện cần để tạo ra dư luận xã hội. Điều kiện đủ
chính là sự nhận thức của các nhóm xã hội về lợi ích của mình và mối quan hệ
giữa chúng với các sự kiện hiện tượng, quá trình xã hội đang diễn ra.
3. Tính lan truyền
Dư luận xã hội có tính lan truyền, thể hiện ở chỗ nó là biểu hiện của hành
vi tập thể, có nghĩa là hành vi có hiệu ứng phản xạ quay vòng, bắt đầu từ một
cá nhân hay nhóm nhỏ sẽ gây nên chuỗi các kích thích của các cá nhân khác,
nhóm khác.Trong quá trình lan truyền, cần phải có các yếu tố xúc tác như
hình ảnh, âm thanh sống động trực tiếp có tính thời sự. Nhờ đó thông tin được
lan truyền nhanh chóng và được các cá nhân khác bày tở ý kiến, đóng góp,
chia sẻ.
VD: Sự kiện khung bố ngày 11tháng 9 xảy ra tại Mĩ năm 2001 đã làm xôn
xao dư luận toàn nước Mĩ. Vụ việc đã nhanh chóng lan ra khắp toàn cầu, thu
hút được sự chú ý của rất nhiều người.Cho thấy sự lan truyền của thông tin,
ban đầu chỉ trong nội bộ nước Mĩ, sau đó cả thế giới đều biết đến, đưa ra các
nhận định, ý kiến của mỗi người về sự kiện này.
4. Tính bền vững tương đối và tính dễ biến đổi
Dư luận xã hội vừa có tính bền vững tương đối vừa có tính dễ biến đổi. Có
những dư luận xã hội chỉ qua một thời gian ngắn đã thay đổi, nhưng cũng có
những dư luận xã hội qua một khoảng thời gian rất dài vẫn không thay
đổi.Tính bền vững của dư luận xã hội phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Đối với

những sự kiện, hiện tượng hay các quá trình quen thuộc, dư luận xã hội
thường rất bền vững.
Xã Hội Học Đại Cương – N06 Page 4
VD: Nhà yêu nước Phan Bội Châu, có công lao rất lớn trong công cuộc cứu
quốc.Được dư luận đánh giá rất cao về cuộc đời và sự nghiệp của ông. Đến
nay thì điều đó vẫn không thay đổi.
Cái mới lúc đầu chỉ được số ít thừa nhận và do đó dễ bị đa số phản đối.
Nhưng ý kiến của đa số nhanh chóng, dễ dàng thay đổi khi cái mới vươn lên
khẳng định mình trong cuộc sống. Tính biến đổi của dư luận xã hội thể hiện ở
hai đặc điểm:
Biến đổi theo không gian và môi trường văn hóa: Sự phán xét đánh giá của
dư luận xã hội ở nhưng nơi khác nhau và có văn hóa khác nhau thì sẽ khác
nhau.
VD:Ở các nước Phương tây, việc quan hệ tình dục ngoài hôn nhân được dư
luận dễ dàng chấp nhận, nhưng lại bị phản đối mạnh mẽ, chỉ trích ở Việt
Nam. Rõ ràng có sự khác nhau giữa dư luận xã hội ở các nước phương tây và
dư luận xã hội ở Việt Nam.
Biến đổi theo thời gian: Khi thời gian thay đổi, các quan niệm của mọi
người về một vấn đề nào đó cũng có thể thay đổi. Xã hội phát triển, nhiều giá
trị chuẩn mực văn hóa, phong tục tập quán cũng biến đổi, khiến cho cách nhìn
nhận, đánh giá của dư luận xã hội cũng thay đổi.
VD:Trong thời kì phong kiến, việc đàn ông có thể có nhiều vợ là chuyện dễ
dàng được chấp nhận. Nhưng trong thời đại hiện nay, hôn nhân chỉ được dựa
trên cơ sở một vợ một chồng. Nam nữ bình đẳng. Dư luân xã hội thời phong
kiến coi trọng phái nam thì bây giời nam nữ đều có quyền được đối xử như
nhau.
Dư luận xã hội có thể không được biểu hiện ra, gọi là dư luận xã hội tiềm
ẩn, tồn tại trong xã hội thiếu dân chủ, hoặc khi sắp có sự việc sắp tới, chưa
xảy ra, hiện thời chưa cấp bách.
Xã Hội Học Đại Cương – N06 Page 5