Một vài ý kiến nhằm bổ sung và khắc phục những điểm còn thiếu sót trong quy định của pháp luật về BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BTTH : Bồi thường thiệt hại
BLDS : Bộ luật Dân sự
TAND : Tòa án nhân dân
1
MỤC LỤC
trang
ĐẶT VẤN ĐỀ 4
NỘI DUNG
A/ Một số vấn đề lý luận về bồi thường thiệt hại(BTTH) do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra :
I, Một số khái niệm cơ bản : 4
II, Đặc điểm của trách nhiệm BTTH do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 5
1. Cơ sở pháp lý : 6
2. Về chủ thể phải BTTH : 6
3. Điều kiện phát sinh trách nhiệm BTTH do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 6
III, Những quy định của pháp luật hiện hành về BTTH do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra :
1. Các quy định của pháp luật về nguồn nguy hiểm cao độ : 8
2. Các dấu hiệu để xác định
nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại : 9
3. Các quy định của pháp luật về trách nhiệm của
chủ thể trong BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 10
4. Ý nghĩa pháp lý của quy định về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 13
B/ Thực tiễn về bồi thường thiệt hại do
2
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 14
I, Vụ việc thứ nhất : 14

II, Vụ việc thứ hai : 16
C/ Một vài ý kiến nhằm bổ sung và khắc phục những điểm
còn thiếu sót trong quy định của pháp luật về
BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : 18
KẾT LUẬN 20
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 22
3
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong cuộc sống ngày nay, chúng ta có thể thấy rằng hoạt động của
những sự vật như máy móc, phương tiện, các hệ thống sản xuất trong các
nhà máy, xí nghiệp…đã và đang đóng vai trò vô cùng quan trọng, thay đổi
một cách căn bản cuộc sống của con người. Lợi ích mà những sự vật trên
mang lại cho con người là hết sức to lớn. Tuy nhiên, cái gì cũng có mặt trái
của nó, khi hoạt động, vận hành, những sự vật kể trên luôn ẩn chứa trong
mình nguy cơ gây thiệt hại, đe dọa tới sự an toàn về tính mạng, sức khỏe, tài
sản của con người. Những thiệt hại trên hoàn toàn mang tính khách quan,
nằm ngoài sự kiểm soát của con người, dù cho con người đã tìm cách để vận
hành, điều khiển chúng một cách an toàn nhất có thể. Chính từ nguyên nhân
này, trong khoa học pháp lý xuất hiện thuật ngữ “nguồn nguy hiểm cao độ”
dùng để gọi chung cho các sự vật tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại như trên.
Trên cơ sở đánh giá mức độ tiềm ẩn nguy cơ, mối liên quan giữa hành vi của
con người với thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, pháp luật đã đề
cập đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Dưới đây chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu “bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra” dưới hai góc độ lý luận và thực tiễn, để có thể hiểu rõ
hơn về trách nhiệm pháp lý đặc biệt này.
NỘI DUNG
A/ Một số vấn đề lý luận về bồi thường thiệt hại(BTTH) do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra :
I, Một số khái niệm cơ bản :

* Bồi thường thiệt hại : là sự gánh chịu một hậu quả bất lợi bằng việc
bù đắp tổn thất cho người khác
1
.
1
(1) : Theo />4
* Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra : BTTH do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra được hiểu là trách nhiệm của chủ sở hữu
hoặc người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt
hại cho người khác, phải bồi thường thiệt hại kể cả trong trường hợp chủ sở
hữu hay chiếm hữu hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ đó không có lỗi.
* Nguồn nguy hiểm cao độ : là những vật chất nhất định do pháp luật
quy định luôn tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại cho con người, con người không
thể kiểm soát được một cách tuyệt đối
2
. Khoản 1 điều 623 Bộ luật dân
sự(BLDS) 2005 có nêu : “Nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện
giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt
động, vũ khí, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các
nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật quy định”
3
. Theo quy định này,
nguồn nguy hiểm cao độ là những vật, thú dữ… có tiềm ẩn những nguy cơ
gây thiệt hại mà không phải bao giờ con người cũng có thể lường trước được
và ngăn chặn.
II, Đặc điểm của trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra :
BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là một loại trách nhiệm
pháp lý thuộc trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng. Ngoài những đặc điểm của trách

nhiệm pháp lý nói chung, trách nhiệm BTHH do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra còn có những đặc điểm riêng sau đây :
1. Cơ sở pháp lý :
Trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là một loại
trách nhiệm dân sự và chịu sự điều chỉnh của pháp luật dân sự, được quy
2
(2) : Theo Giáo trình Luật dân sự Việt Nam tập 2, TS. Lê Đình Nghị (chủ biên), Nxb. Giáo dục.
3
(3) : Trích khoản 1 Điều 623 BLDS 2005, Nxb. Lao Động – Xã Hội.
5
định trong (BLDS) 2005 tại điều 623 và tại Mục III Nghị quyết 03/2006/NQ-
HĐTP của Hội đồng Tòa án Nhân dân Tối cao về hướng dẫn áp dụng một số
quy định của BLDS 2005 về BTTH ngoài hợp đồng và các văn bản pháp luật
khác có liên quan.
2. Về chủ thể phải BTTH :
Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải BTTH do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu (mượn,
thuê…), sử dụng (giao ô tô cho lái xe theo hợp đồng với chủ sở hữu) thì
những người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, những
thỏa thuận này không được vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo
đức của xã hội.
3. Điều kiện phát sinh trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra :
* Có hoạt động gây thiệt hại trái pháp luật do chính nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra :
Việc gây thiệt hại trái phát luật là những thiệt hại do sự hoạt động của
nguồn nguy hiểm cao độ tạo ra, pháp luật không cho phép. Những thiệt hại
về tài sản của các tổ chức, của nhà nước ; những thiệt hại về tài sản, sức
khỏe, tính mạng của cá nhân là nhóm khách thể được pháp luật bảo vệ.
Những thiệt hại về quyền, lợi ích chính đáng của chủ thể trong xã hội do

chính sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ gây ra làm phát sinh trách
nhiệm bồi thường của các chủ thể có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ
đó. Ngay ở tên của điều 623 BLDS “Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra” đã cho thấy thiệt hại ở đây là do chính nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra, do những hoạt động chủ quan nội tại của nguồn nguy hiểm đó
dẫn đến thiệt hại, nếu thiệt hại liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ mà
không phải do tự thân nguồn nguy hiểm đó gây thiệt hại thì trách nhiệm
6
BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra không phát sinh mà đây là trách
nhiệm BTTH thông thường. Ta có thể thấy một số ví dụ về hoạt động tự
thân nguồn nguy hiểm cao độ như xe ô tô đang đi trên đường thì bị mất
phanh, cần cẩu đang bốc dỡ hàng thì bị gãy trục… Cũng phải nhìn nhận rằng
để phát sinh trách nhiệm trên , nguồn nguy hiểm cao độ phải đang ở trạng
thái “đang hoạt động”, vì khi ở trạng thái hoạt động, vận hành thì nguồn
nguy hiểm cao độ mới có khả năng gây thiệt hại do những hoạt động nội tại.
Ví dụ như một chiếc ô tô đang để trong gara (không hoạt động) bị đứt phanh
với cũng chiếc ô tô ấy bị đứt phanh trên đường đi thì ở trường hợp sau mức
độ nguy hiểm mà ô tô gây ra sẽ là rất lớn, còn mức độ nguy hiểm ở trường
hợp trước gần như bằng không.
* Có thiệt hại xảy ra :
Trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra cũng là một
loại trách nhiệm BTTH, và vì vậy thiệt hại xảy ra được coi là điều kiện tiên
quyết để phát sinh trách nhiệm BTTH. Nếu không có thiệt hại xảy ra thì sẽ
không phát sinh trách nhiệm bồi thường. Tuy cũng là một loại trách nhiệm
BTTH nhưng trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có điểm
khác so với trách nhiệm BTTH chung, đó là không có trách nhiệm bồi
thường liên quan đến danh dự, nhân phẩm, vì nguồn nguy hiểm gây thiệt hại
là do hoạt động của chúng, do vậy những thiệt hại gây ra chỉ có thể là tài
sản, sức khỏe hay tính mạng. Nguồn nguy hiểm cao độ do tính chất nguy
hiểm của nó có thể gây thiệt hại cho bất kỳ ai: chủ sở hữu, người đang chiếm

hữu, vận hành, những người không có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao
độ… Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ chỉ được
đặt ra khi nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại cho những “người xung
quanh”, là những người khi xảy ra thiệt hại không có quan hệ lao động hoặc
7
sở hữu liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ nhằm để bảo vệ quyền được
bồi thường cho những người này.
* Có mối quan hệ nhân quả giữa sự hoạt động của nguồn nguy hiểm
cao độ và thiệt hại xảy ra :
Quan hệ giữa sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt hại
xảy ra phải mang tính chặt chẽ, hoạt động của nguồn nguy hiểm là nguyên
nhân trực tiếp gây thiệt hai, không có yếu tố lỗi của con người. Mối quan hệ
nhân quả này chính là cơ sở xác định trách nhiệm bồi thường của chủ sở hữu
nguồn nguy hiểm cao độ.
* Về điều kiện lỗi trong trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra không đặt ra bởi đây là trách nhiệm pháp lý đặc biệt, vẫn phát sinh
khi có đủ 3 điều kiện ở trên mà không cần yếu tố lỗi, và chủ sở hữu, người
được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi
thường cả khi không có lỗi, trừ các trường hợp quy định tại khoản 3 điều
623 BLDS : “ a) Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại;
b) Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết,
trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.”
4
III, Những quy định của pháp luật hiện hành về BTTH do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra :
1. Các quy định của pháp luật về nguồn nguy hiểm cao độ :
Đoạn 1 khoản 1 điều 623 BLDS không đưa ra một định nghĩa khái
quát về nguồn nguy hiểm cao độ mà chỉ có quy định mang tính liệt kê như
gồm các phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy
công nghiệp đang hoạt động… Khái niệm cụ thể của các loại nguồn nguy

hiểm trên được quy định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau,
như Luật Giao thông đường bộ 2008, Bộ Luật Hàng hải 2005, Luật Điện
4
(4) : Trích khoản 3 điều 623 BLDS 2005, Nxb. Lao Động – Xã Hội.
8