Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368

Lời mở đầu
Từ một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp gắn với cuộc chiến
tranh chống xâm lợc kéo dài, níc ta chun sang nỊn kinh tÕ thÞ trêng x· hội
chủ nghĩa là một nhiệm vụ mới mẻ.
Quá trình hình thành và phát triển các nền kinh tế thị trờng trên thế giới
đà diễn ra trong lịch sử rất lâu và không có một mô hình kinh tế cụ thể nào có
thể áp dụng cho mọi nền kinh tế, mọi quốc gia.
Sau 15 năm thực hiện đờng lối đổi mới toàn diện do Đảng ta khởi xớng,
đất nớc đà vợt qua nhiều thử thách cam go, trong những hoàn cảnh hết sức
phức tạp và khó khăn chồng chất. Song với đớng lối đúng đắn của Đảng, chính
sách của Nhà nớc và truyền thống yêu nớc, kiên cờng trớc khó khăn, với sự tin
tởng tuyệt đối của nhân dân vào sự lÃnh đạo của Đảng, chúng ta đà vơn lên gặt
hái đợc nhiều thành công trên mọi lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực kinh tế, tạo
tiền đề cho công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc.
Một trong những bài học lớn là Đảng và Nhà nớc ta đà chủ trơng xây
dựng nền kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa mà nội hàm của nó
trong thời kỳ quá độ là nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận động theo
cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc theo định hớng xà hội chủ nghĩa.
Đây là một vấn đề phức tạp mà cả lý luận và thực tiễn cần làm sáng tỏ.
Hơn nữa, logíc phát triển kinh tế thị trờng ở nớc ta thời gian qua mặc dù
cha dài, nhng cũng đà bộc lộ nhiều vấn đề phát sinh đòi hỏi phải đợc giải
quyết không chỉ trên thực tế, mà cả trên lĩnh vực lý luận. Chẳng hạn, đó là
những khuyết tật do thị trờng phát triển sinh ra đối với thị trờng và đối với cả
chính Nhà nớc, rồi những căn bệnh của Nhà nớc đà từng đợc coi là quốc nạn
nay lại đựơc bộc lộ dới những hình thái biến tớng mới. Đặc biệt, cái gọi là mô
hình kinh tế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc theo định hớng xà hội chủ
nghĩa cần phải đợc tiếp tục hoàn thiện và phát triển. Nhà nớc và thị trờng
không thể là hai chủ thể độc lập, tách rời cần phải có quan hệ với nhau, điều
1

Website: Email : Tel : 0918.775.368

tiÕt lÉn nhau; mà quan hệ giữa chúng phải là quan hệ giữa hai bé phËn bªn
trong cđa mét nỊn kinh tÕ thèng nhất quan hệ nội sinh. Và nh vậy, cơ chế
điều tiết nền kinh tế trong đó có chúng không thể là sự ghép nối của hai cơ chế
(cơ chế bàn tay vô hình và cơ chế bàn tay hữu hình), mà phải là một cơ chế
chung, thống nhất đợc xây dựng từ hai cơ chế đó cùng với nhiều điều kiện
khác nữa nh: chế độ chính trị, định hớng xà hội chủ nghĩa, ngời lao động làm
chủ,
Với nhận thức trên, việc lựa chọn chủ đề Phát triển kinh tế thị trờng
định hớng xà hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay làm đề tài để viết tiểu luận tốt
nghiệp chơng trình cao cấp lý luận chính trị không chỉ dừng lại ở việc tổng kết,
vận dụng các kiến thức đà đợc truyền thụ, mà trong chừng mực có thể còn là
cơ hội để trình bày một số quan điểm, nhận thức của cá nhân trớc vấn đề trên.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung gồm 3 chơng:
Chơng I: một số vấn đề lý luận về kinh tế thị trờng
định hớng xà hội chủ nghĩa. hội chủ nghĩa.
Chơng II: Tình hình phát triển kinh tế thị trờng ở nớc ta trong thời gian qua.
Chơng III: Phơng hớng phát triển kinh tế thị trờng
định hớng xà hội chủ nghĩa. hội chđ nghÜa ë níc ta trong thêi gian tíi.

Ch¬ng I

2


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Mét sè vÊn ®Ị lý ln vỊ kinh tÕ thÞ trêng
®Þnh híng x· hội chủ nghĩa. hội chủ nghĩa

1.1. Thị trờng và kinh tế thị trờng
Về vấn đề hình thành kinh tế thị trờng, những nhà sáng lập chủ nghĩa
Mác cũng đà từng đề cập đến khá nhiều, và những đánh giá của họ hoàn toàn
thích hợp với quá trình phát triển của kinh tế thị trờng cho tới nay.
Sự trao đổi hàng hóa và thị trờng từ xa đà có, có thể nói đó là hiện tợng
kinh tế chung của mọi dân téc ngay tõ thêi kú loµi ngêi bíc vµo ngìng cửa của
văn minh. Theo cách nói của Ăngghen, lịch sử của thị trờng ở Ai Cập có thể
tìm ngợc lên khoảng 6.000 năm, ở Ba-bi-lon có thể tới hơn 7.000 năm. Song
cái đợc Mác gọi là kinh tế thị trờng – tøc "kinh tÕ tiỊn tƯ", cđa c¸i quan hƯ
trao đổi phát triển hoặc của chế độ sản xuất lấy trao đổi làm cơ sở, tức là con
đẻ của giai đoạn phát triển cao của lịch sử, thì không chỉ dừng lại ở khái niệm
thị trờng thuần tuý, do vậy phải phân biệt nó với khái niệm "kinh tế thị trờng"
chúng vừa có liên hệ với nhau lại vừa phân biệt với nhau về lịch sử và lôgíc.
Sự chuyển hoá từ thị trờng sang kinh tế thị trờng là quá trình lịch sử đan
xen giữa tính tiệm tiến và tính nhảy vọt. Về mặt lịch sử thế giới, từ chế độ
công hữu nguyên thủy tan rÃ, xu hớng thị trờng ban đầu đến "thế giới hiện đại
mà quan hệ trao đổi khống chế toàn bộ sản xuất và giữa một số hình thái xÃ
hội nh vậy" lại có một loạt chế độ kinh tế, cách nhau nhiều giai đoạn trung
gian, tồn tại nhiều lớp. Tính lâu dài, tính tiệm tiến, của việc hình thành kinh tế
thị trờng biểu hiện ở đó. Kết quả tích lũy mấy nghìn năm của thị trờng đà đa
đến một cuộc đổi mới mang tính lÞch sư – tõ thÞ trêng, kinh tÕ thÞ trêng ra đời.
Nh vậy xuất phát điểm cho cuộc biến đổi về chất này là ở đâu? Tiền đề chuyển
hoá, động lực hoặc tiêu chí phản ánh sự biến đổi đó là cái gì? Đối với vấn đề
này, Mác khẳng định: "Tất cả sản phẩm và hoạt động chuyển hoá thành giá trị
trao đổi, vừa phải lấy sự tan rà của mọi mối quan hệ mà con ngời phải dựa vào
3

Website: Email : Tel : 0918.775.368

mét c¸ch cè định trong sản xuất làm tiền đề, vừa phải lấy sự dựa dẫm vào nhau
một cách toàn diện giữa những ngời sản xuất làm tiền đề. Sản xuất của mỗi ngời dựa vào sản xuất của mọi ngời; cũng nh vậy, sản phẩm của nó chuyển hoá
thành t liệu sinh hoạt của bản thân nó, cũng phải dựa vào sự tiêu dùng của tất
cả mọi ngời. Giá cả từ xa đà có, trao đổi cũng vậy. Song giá cả ngày càng do
chi phí sản xuất quyết định, trao đổi thâm nhập vào mọi quan hệ sản xuất, tất
cả những cái đó chỉ đợc phát triển đầy đủ và ngày càng đầy đủ hơn trong xÃ
hội t sản, trong xà hội tù do c¹nh tranh. HiƯn thùc cđa thÕ kû XVIII mà Adam
Smith dựa theo đợc xếp vào những thứ của thời kỳ tiền sử, những cái trớc lịch
sử chính lại là con đẻ của lịch sử"(1).
Sự chuyển hóa các quan hệ kinh tế từ thị trờng hớng vào thị trờng, sớm
nhất xuất hiện vào đầu thời kỳ xác lập chủ nghĩa t bản Tây Âu khoảng thế kỷ
XVII. Tiền đề lịch sử và cơ chế nội tại của quá trình đó đồng thời phản ánh
đặc trng bản chất chung của kinh tế thị trờng và có thể khái quát nh sau:
Thứ nhất, con ngời đợc giải phóng ra khỏi mọi quan hệ ràng buộc cố
định phi kinh tế, trở thành chủ thể kinh tế độc lập.
Thứ hai, sự phát triển đầy đủ của phân công xà hội, lao động chuyên
môn hoá, sản xuất thơng phẩm hóa, gây nên tính phụ thuộc vào xà hội ngày
càng chặt chẽ của các chủ thể kinh tế cá biệt.
Thứ ba, hoạt động trao đổi cùng với dịch vụ trao đổi trên thị trờng nhanh
chóng vơn lên giữ vai trò ngày càng quan trọng thậm chí mang tính chất quyết
định đối với phát triển kinh tế.
Thứ t, hệ thống thị trờng càng phát triển thì các kiểu tổ chức, chế độ
thể chế của nó càng ngày càng phức tạp, tinh tế, văn minh hơn.
1.2. Kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa
Chủ nghÜa M¸c cho r»ng, hƯ thèng c¸c quan hƯ kinh tÕ thêng bao gåm
ba nhãm sau: c¸c quan hƯ kinh tÕ – kü tht, c¸c quan hƯ kinh tÕ – xà hội,
(1)

C.Mác - Ph.Ăngghen, Toàn tập, tập 46, tr 102.
4


Website: Email : Tel : 0918.775.368

và các quan hƯ kinh tÕ – tỉ chøc. Nh vËy, trong thùc tế các quan hệ cơ bản đó
thờng đợc thể hiện chủ yếu ở: công nghệ kỹ thuật sản xuất, chế độ sở hữu,
và kiểu, cơ chế tổ chức quản lý.
Biểu hiện chung nhất và căn cứ trừu tợng nhất của các hình thái kinh tế xà hội thuộc về tính xà hội của thực tiễn sản xuất và đời sống con ngời. Chúng
chính là điều kiện tiền đề nói chung của sản xuất và đời sống con ngời. Tuy
nhiên, chúng tơng đối độc lập và không phải là một, chúng vừa là điều kiện tiền đề, vừa là nguyên nhân - kết quả của nhau. Nếu suy đến cùng thì tính xÃ
hội của sản xuất phải là cái có tríc, nã quy ®inh tÝnh x· héi cđa ®êi sèng con
ngời.
Mọi xà hội nào đều phải là sự kết hợp hữu cơ của chúng dới những hình
thức nhất định. Song chỉ đến một trình độ phát triển nhất định nào đó của sản
xuất thì chúng mới đợc tách ra, trở thành những hình thức độc lập, có tính phổ
biến - toàn diện, do đó nó mới có thể xứng đáng lµ mét kiĨu tỉ chøc kinh tÕ x· héi hoµn chỉnh. Trong toàn bộ lịch sử phát triển của mình, kiĨu tỉ chøc kinh
tÕ – x· héi cđa loµi ngêi đÃ, đang trải qua ba cấp độ phát triển: kinh tế tự
nhiên, kinh tế hàng hóa và ngày nay là kinh tế thị trờng. ở hình thái thứ ba,
mô hình mục tiêu đà dần quay trở về khuynh hớng sử dơng lao ®éng x· héi
trùc tiÕp sau khi ®· chän lọc và đào thải những hình thức vật hóa và tha hãa
mèi quan hƯ x· héi cđa kinh tÕ hµng hoá t hữu, trên cơ sở lực lợng sản xuất
phát triển cao và nền sản xuất xà hội hóa cao. Nã chØ cã thĨ trë thµnh hiƯn thùc
ë chđ nghÜa cộng sản trong tơng lai. Nếu vậy, quan điểm phát triển kinh tế thị
trờng hiện nay phải đợc quán triệt theo khuynh hớng đó.
Kinh tế thị trờng là hoạt động kinh tế hiện thực của sản xuất và trao đổi
hàng hóa mà ngời sản xuất xà hội thực tế làm theo. Nó trực tiếp hoặc gián tiếp
đặt mọi hoạt động kinh tÕ vµo trong mèi quan hƯ hµng hãa, tiỊn tệ, thị trờng.

Hoạt động của kinh tế thị trờng và mối quan hệ kinh tế đợc chế độ hóa, pháp
luật hóa, hình thành một chế độ kinh tế hoàn bị. Cho nên kinh tế thị trờng về
bề ngoài càng là một loại cơ chế vận hành kinh tế, thể chế kinh tÕ. Nã coi hiÖu
5


Website: Email : Tel : 0918.775.368

qu¶ kinh tÕ xà hội là mục tiêu, coi lợi ích kinh tế là cơ chế khích lệ, coi cơ
chế thị trờng là phơng thức phân bổ nguồn lực chủ yếu, coi cạnh tranh bình
đẳng tự do là môi trờng vận hành thÞ trêng thèng nhÊt.
Do kinh tÕ thÞ trêng víi t cách là hình thái kinh tế, hoạt động kinh tế,
quan hệ kinh tế, chế độ kinh tế và thể chế kinh tế, đợc hình thành đầu tiên dới
chế độ t bản chủ nghĩa; do kinh tế hiện đại phát triển cho đến nay gắn chặt với
chế độ t bản chủ nghĩa; do những ngời sáng lập chủ nghĩa Mác đà tõng nghÜ
r»ng chđ nghÜa x· héi, chđ nghÜa céng s¶n sẽ xoá bỏ hàng hóa, tiền tệ, thị trờng; do từ lâu nay coi nhẹ phạm trù lu thông cùng với tính độc lập tơng đối
của nó đối với chế độ sở hữu, cho nên nhiều ngời coi kinh tế thị trờng là chế độ
xà hội đồng nhất với chủ nghĩa t bản. Các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác cho
rằng:
Thứ nhất, hình thái kinh tế - xà hội t bản chủ nghĩa đợc cấu thành do ba
yếu tố lớn là lực lợng sản xuất hiện đại, kinh tế thị trờng phát triển và chế độ t
hữu t bản chủ nghĩa, ba yếu tố này khác nhau về tính phổ biến, tính đặc thù,
tính cá biệt trên góc độ quyết định tính chất xà hội t bản chủ nghĩa.
Thứ hai, kinh tế thị trờng với chủ nghĩa t bản trong thống nhất có bao
hàm khác biệt, trong khác biệt có bao hàm thống nhất. Trong lịch sử và đời
sống hiện thực, kinh tế thị trờng luôn kết hợp với kiểu quan hệ sở hữu nhất
định, do đó nó có tính ®Ỉc thï cđa chÕ ®é x· héi ®Ỉc thï. Sù thống nhất này
không loại trừ những khác biệt căn bản của kinh tế thị trờng ở những chế độ
sở hữu khác nhau.
Thứ ba, giữa kinh tế thị trờng với chế độ t bản chủ nghĩa là quan hệ tiền

đề và kết quả, bản chất và hình thức, thủ đoạn và mục đích. Kinh tế thị trờng
và chủ nghĩa t bản có thể nói là đồng thời hình thành về mặt lịch sử, song về
mặt logíc phải phân biệt, không đợc đồng nhất. Chỉ dựa trên chế độ sở hữu t
bản chủ nghĩa thì kinh tế hàng hóa mới đợc phát triển đầy đủ. Đối với chủ
nghĩa t bản, hàng hóa, tiền tệ, lu thông chỉ tồn tại với t cách là yếu tố trừu tợng
cho sự tồn tại của t bản, chính mối quan hệ giữa t bản với lao động làm thuê
6


Website: Email : Tel : 0918.775.368

míi t¹o cho nó những đặc trng thuộc về bản chất kinh tế - xà hội đặc thù. Nó
hiện thân của chính mối quan hệ, chế độ sở hữu t bản chủ nghĩa.
Thứ t, Mác đà từng phê phán các quan điểm sai lầm về quan hệ giữa kinh tế
thị trờng với chủ nghĩa t bản.
Ngoài ra, t tởng của Mác về mối quan hệ giữa kinh tế thị trờng và phát
triển xà hội, những đánh giá về lịch sử và vai trò của kinh tế thị trờng t bản chủ
nghĩa, về vận mệnh lịch sử của kinh tế thị trờng và thì cần phải đợc tiếp tục
đi sâu tìm tòi nghiên cứu thêm.
1.3. Thể chế kinh tế thị trờng
Hệ thống thị trờng là chủ thể thống nhất hữu cơ của các loại thị trờng
liên hệ với nhau, tác dụng lẫn nhau, nó là kết quả của sự phát triển sản xuất lớn
xà héi hãa vµ kinh tÕ hµng hãa. Kinh tÕ hµng hóa không ngừng thúc đẩy sự
phát triển của sức sản xuất xà hội và nâng cao trình độ sản xuất xà hội hóa,
cùng với việc sản xuất hàng hóa trở thành hình thức phổ biến của sản xuất xÃ
hội, thị trờng cũng đợc phát triển toàn diện, từ đó hình thành hệ thống thị trờng
hoàn chỉnh. Hệ thống thị trờng xà hội chủ nghĩa là các bộ phận cơ bản của
kinh tế thị trờng xà hội chủ nghĩa, nó là một thể tập hợp phức tạp, do nhiều
loại hình thị trờng khác nhau hợp thành. Nhìn từ phạm vi không gian, cã thÞ trêng khu vùc, thÞ trêng trong níc, thị trờng quốc tế...; nhìn từ kết cấu thời gian,
có thị trờng hàng hóa hẹn ngày giao, thị trờng hàng hóa hiện có...; nhìn từ trình

tự lu thông, có thị trờng bán buôn, thị trờng bán lẻ...
Căn cứ thuộc tính hàng hóa đa vào thị trờng, nội dung chủ yếu của
hệ thống thị trờng bao gồm:
Thứ nhất, thị trờng hàng hóa bao gồm thị trờng hàng tiêu dùng và
thị trờng t liệu sản xuất
Thị trờng hàng tiêu dùng là thị trờng mua bán có thể cung cấp sản
phẩm cuối cùng và phục vụ cho tiêu dùng cá nhân; thị tr êng t liƯu s¶n xt
7


Website: Email : Tel : 0918.775.368

là thị trờng mua bán có thể cung cấp sản phẩm vật chất cho tiêu thụ sản
xuất. Thị trờng hàng hóa là cơ sở và chỗ dựa của hệ thống thị trờng, là
khởi điểm của các loại thị trờng khác, trình độ phát triển của nó quyết định
sự hình thành và phát triển của các thị trờng khác.
Thứ hai, thị trờng yếu tố sản xuất
Chủ yếu bao gồm: thị trờng lu thông tiền tệ, thị trờng sức lao động,
thị trờng kỹ thuật, thị trờng bất động sản, thị trờng tin tức... Thị trờng lu
thông tiền tệ còn gọi là thị trờng tiền vốn, nó là tên gọi chung của các địa
điểm lu thông vốn, cơ chế lu thông vốn và các hoạt động lu thông vốn; thị
trờng sức lao động là thị trờng mua bán sức lao động theo cơ chế thị trờng
của hai bên cung và cầu yếu tố sản xuất sức lao động; thị trờng kỹ thuật là
thị trờng tiến hành mua bán hàng hóa kỹ thuật nh các thành quả khoa học
kỹ thuật, các sản phẩm khoa học kỹ thuật...; thị trờng bất động sản bao
gồm thị trờng đất đai và thị trờng nhà cửa, chuyển nhợng quyền sở hữu
đất; thị trờng tin tức là thị trờng tiến hành mua bán hàng hóa tin tức.
Hệ thống thị trờng xà hội chủ nghĩa là một chỉnh thể hữu cơ, các loại
thị trờng liên hệ với nhau, nơng dựa vào nhau và chế ớc lẫn nhau, một loại thị
trờng nào đó trởng thành không đầy đủ hoặc vận hành không thông suốt, điều

đó có thể liên quan tới các thị trờng khác, thậm chí ảnh hởng đến sự phát huy
công năng của cả hệ thống thị trờng. Ví dụ, nếu thị trờng t liệu sản xuất trởng
thành muộn, thì thị trờng hàng tiêu dùng sẽ có thể vì sự cung cấp t liệu sản
xuất không đủ mà khó có thể đợc phong phú, thị trờng tiền vốn cũng có thể vì
nhu cầu t liệu sản xuất không đủ mà khó có thể sôi động. Tơng tự, nếu không
có thị trờng hàng tiêu dùng cung cấp phong phú hàng tiêu dùng, không có thị
trờng sức lao động cung cấp đầy đủ những ngời lao động thành thạo, không có
thị trờng tiền vốn cung cấp tiền vốn đầy đủ, sự phát triển của thị trờng t liệu
sản xuất cũng sẽ bị hạn chế.
8


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Møc ®é trëng thành của thị trờng là một tiêu chí quan trọng để đánh giá
trình độ phát triển của kinh tế thị trờng, đồng thời cũng là điều kiện quan trọng
của sự phát triển kinh tế thị trờng. Trớc hết, hệ thống thị trờng hoàn thiện là
yêu cầu bản chất của việc kiÕn lËp thĨ chÕ kinh tÕ thÞ trêng x· héi chđ nghÜa.
KiÕn lËp thĨ chÕ kinh tÕ thÞ trêng x· hội chủ nghĩa là mục tiêu của công cuộc
cải cách thĨ chÕ kinh tÕ cđa níc ta, mµ thùc chÊt cđa thĨ chÕ kinh tÕ thÞ trêng
x· héi chđ nghÜa là phải làm cho thị trờng dới sự điều hành vĩ mô của nhà nớc
phát huy đợc tác dụng có tính cơ sở của việc phân phối bố trí tài nguyên. Hệ
thống thị trờng hoàn thiện là cơ sở vận hành và vật dẫn vận hành trong việc
phát huy tác dụng có tính cơ sở của việc phân phối bố trí tài nguyên của thị trờng. Mức độ trởng thành của hệ thống thị trờng phản ánh mức độ tác dụng
phân phối bố trí tài nguyên của thị trờng, cũng tiêu chí cho mức độ thành thục
của thể chế kinh tế thị trờng. Đồng thời, bồi dỡng và phát động hệ thống hệ
thống thị trờng lại là trụ cột quan trọng của việc xây lắp nên cái khung cơ bản
của thể chế kinh tế thị trờng. Chế độ doanh nghiệp hiện đại và hệ thống điều
hành vĩ mô hoàn thiện là nội dung quan trọng của cái khung cơ bản cđa thĨ
chÕ kinh tÕ thÞ trêng x· héi chđ nghÜa. Còn muốn kiến lập chế độ doanh

nghiệp hiện đại, làm cho doanh nghiệp trở thành ngời sản xuất kinh doanh
hàng hóa đợc tự chủ kinh doanh, tự do lời lỗ, tự hối thúc mình hớngtới kỳ
vọng, tự phát triển, thật sự trở thành chủ thể trong hoạt động thị trờng, thì phải
có hệ thống thị trờng phát triển làm tiền đề. Hệ thống điều hành vĩ mô mới chủ
yếu là vận dụng các chính sách kinh tế và đòn bẩy kinh tế nh: tín dụng, lÃi
suất, tỷ giá, tài chính, thuế, tiền lơng, giá cả..., thông qua việc điều tiết khống
chế thị trờng để hớng dẫn doanh nghiệp, đối với doanh nghiệp thực hiện việc
quản lý gián tiếp, đó cũng không tách khỏi hệ thống thị trờng hoàn thiện.
Thứ ba, hệ thống thị trờng hoàn thiện là điều kiện bên ngoài không
thể thiếu đợc của việc chuyển đổi thể chế kinh tế .
Chuyển đổi cơ chế kinh doanh của doanh nghiệp quốc doanh, tăng cờng
sức sống của doanh nghiệp, là kh©u trung t©m cđa viƯc kiÕn lËp thĨ chÕ kinh tÕ
9


Website: Email : Tel : 0918.775.368

thÞ trêng x· hội chủ nghĩa. Mà mấu chốt của việc chuyển đổi cơ chế kinh
doanh của doanh nghiệp là thực hiện đầy ®đ qun tù chđ kinh doanh cđa
doanh nghiƯp, lµm cho doanh nghiệp trở thành thực thể kinh tế độc lập đợc tự
chủ kinh doanh, tự do lời lỗ. Muốn thế phải có hệ thống thị trờng thống nhất,
hoàn thiện. Vì viƯc thùc hiƯn c¸c qun tù chđ cđa doanh nghiƯp nh: quyền
quyết sách kinh doanh, quyền tiêu thụ sản phẩm, quyền thu mua vật t, quyền
quyết sách đầu t, quyền xử trí tài sản, quyền hợp nhất liên doanh, quyền về lao
động nhân sự, quyền phân phối thu nhập... không tách rời thị trờng các loại
hàng hóa bao gồm cả thị trờng t liệu sản xuất và thị trờng các yếu tố, bao gồm
cả thị trờng tiền vốn, kỹ thuật, sức lao động... cùng với việc hoàn thiện và phát
triển thị trờng tài sản với đầy đủ chức năng. Nếu không có điều kiện thị trờng
tơng ứng, việc thực hiện đầy đủ các quyền tự chủ của doanh nghiệp cũng sẽ
biến thành những lời nói suông.

Cuối cùng, hệ thống thị trờng hoàn thiện là điều kiện tất yếu cho việc
thực hiện điều hành vĩ mô của nhà nớc.
Trong điều kiện kinh tế thị trờng xà hội chủ nghĩa, bản thân tác động
của thị trờng và cơ chế thị trờng cũng tồn tại những khiếm khuyết nh: tính
chụp giật, tính mù quáng, tính tự phát, tính lũng đoạn... từ đó dẫn đến sự lÃng
phí tài nguyên và hoạt động kinh tế không có trật tự. Để khắc phục những
khiếm khuyết đó, làm cho hoạt động của chủ thể thị trờng phù hợp với mục
tiêu chiến lợc của phát triển kinh tế - xà hội, nhà nớc phải tăng cờng điều hành
vĩ mô. Biện pháp quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nớc, có cái có thể tác dụng
trực tiếp đến các chủ thể kinh tế, nhng phần lớn thông qua thị trờng để hớng
dẫn các doanh nghiệp. Điều đó đòi hỏi phải có hệ thống thị trờng hoàn thiện.
Nếu không có hệ thống thị trờng hoàn thiện, các biện pháp quản lý gián tiếp
của nhà nớc sẽ mất hiệu lực, kết quả là trật tự kinh tế - xà hội bị hỗn loạn. Chỉ
có đẩy nhanh việc bồi dỡng và hoàn thiện hệ thống thị trờng, mới có thể kiến
lập nổi hệ thống điều hành vĩ mô gián tiếp.
10


Website: Email : Tel : 0918.775.368

M« thøc mơc tiêu của công cuộc cải cách thể chế kinh tế cđa n íc ta
lµ kiÕn lËp thĨ chÕ kinh tÕ thị trờng xà hội chủ nghĩa, từ đó đối với hệ
thống thị trờng xà hội chủ nghĩa cũng có những yêu cầu mới cao hơn.
Trong hệ thống thị trờng hoàn hảo, cạnh tranh có thể triển khai đầy đủ, tín
hiệu thị trờng không thể bị xuyên tạc, tác dụng thúc đẩy kinh tế phát triển
của cơ chế thị trờng có thể đợc phát huy đầy đủ. Hệ thống thị trờng không
hoàn hảo, trong những điều kiện nhất định có thể sẽ "khuyếch đại" những
khuyết tật của thị trờng. Hệ thống thị trờng xà hội chủ nghĩa có mấy đặc
trng chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, tính hoàn chỉnh.

Tính hoàn chỉnh là chỉ hệ thống thị trờng xà hội chủ nghĩa phải kết cấu
hoàn chỉnh, không chỉ bao gồm thị trờng hàng hóa, cũng không bao gồm thị trờng các yếu tố sản xuất. Chỉ có các loại thị trờng đợc phát triển đầy đủ, các
loại hàng hóa và yếu tố sản xuất đều đợc đa vào thị trờng lu thông, mới có thể
thông qua tác dụng của cơ chế thị trờng để thúc đẩy sự lu động hợp lý và phân
phối bố trí tài nguyên tốt nhất, làm cho chúng càng đáp ứng những nhu cầu
của sản xuất xà hội tốt hơn.
Thứ hai, tính thống nhất.
Tính thống nhất là chỉ các loại thị trờng ở trong nớc là một thể thống
nhất, các loại hàng hóa và yếu tố sản xuất tự do lu động, hợp lý chuyển dịch
trong phạm vi toàn quốc, không tồn tại sự chia cắt manh mún và phong toả khu
vực. Tính thống nhất là điều kiện quan trọng cho sự cạnh tranh bình đẳng của
ngời lao động và phân phối bố trí tài nguyên đợc tốt.
Thứ ba, tính mở cửa.
Tính mở cửa là chỉ thị trờng không chỉ mở cửa đối với trong nớc, mà
còn phải mở cửa với bên ngoài, liên kết thị trờng trong nớc víi thÞ trêng qc
tÕ. ë trong níc, giao dÞch thÞ trờng phải công khai, cạnh tranh phải công bằng,
đối với các chủ thể của thị trờng phải đối xử nh nhau. ở ngoài nớc, phải mở
11


Website: Email : Tel : 0918.775.368

réng cưa, ph¸t huy u thế, phấn đấu đứng vững trên thị trờng quốc tế. Đa phơng
hoá, đa dạng hoá hợp tác thị trờng, điều đó có lợi cho việc khai thác có hiệu
quả các lợi thế cả ở trong nớc và quốc tế ở mức lớn nhất, tham gia phân công
quốc tế và cạnh tranh quốc tế, phát huy tác dụng của cơ chế thị trờng ở phạm
vi lớn hơn.
Thứ t, tính cạnh tranh.
Tính cạnh tranh đợc nêu ở đây chủ yếu chỉ đề cập đến năng lực cạnh
tranh thị trờng của chúng ta phải thích ứng và phải đợc bảo hộ. Chỉ có thị trờng

cạnh tranh mới có thể thông qua tín hiệu giá cả để phản ánh tình hình cung cầu
hàng hóa và mức độ khan hiếm tơng đối của các loại tài nguyên, hớng dẫn
quyết sách sản xuất kinh doanh của các chủ thể thị trờng, từ đó thúc đẩy việc
phân phối bố trí tài nguyên đợc tốt hơn. Cũng chỉ có thị trờng cạnh tranh mới
có thể làm cho ngời sản xuất hàng hóa đứng trớc áp lực và có cảm giác nguy
cơ về những rủi ro thị trờng, từ đó nâng cao tính năng động tích cực trong hoạt
động sản xuất kinh doanh của mình, thúc đẩy kinh tế - xà hội phát triển.
Thứ năm, tính quy phạm.
Tính quy phạm còn gọi là tính trật tự, nó yêu cầu phải có hệ thống pháp
luật vận hành thị trờng hoàn chỉnh, làm cho các hoạt động thị trờng đều phải
đợc quy phạm hóa. Hệ thống thị trờng quy phạm hóa đòi hỏi giao dịch thị trờng và quản lý thị trờng phải nhất trí, công bằng, trong sáng, ổn định

12


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Chơng II

Tình hình phát triển kinh tế thị trờng
định hớng xà hội chủ nghÜa. héi chđ nghÜa ë níc ta
trong thêi gian qua

2.1. Vài nét tổng quan
Kinh tế thị trờng là nền kinh tế hàng hoá hoá đà phát triển đến mức độ
đầy đủ, hoàn thiện, toàn bộ các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất đều phải
thông qua thị trêng. Nh vËy kinh tÕ thÞ trêng xt hiƯn nh một yêu cầu khách
quan không thể thiếu đợc của nền kinh tế hàng hoá. Kinh tế hàng hoá ra đời thì
thị trờng cũng xuất hiện, nhng với sự tăng trởng mạnh mẽ của kinh tế hàng hoá
thì thị trờng đợc cũng mở rộng, đồng bộ và phong phú hơn. Khi các quan hệ

thị trờng đạt ở tầm tơng đối hoàn thiện mới làm xuất hiện kinh tế thị trờng, do
13


Website: Email : Tel : 0918.775.368

®ã kinh tÕ thị trờng không phải là một giai đoạn khác biệt, độc lập, tách rời và
đứng ngoài kinh tế hàng hoá mà nó là một giai đoạn cao của kinh tế hàng hoá.
Năm 1906 Lê nin đà coi kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trờng là hai loại
chế độ xà hội cơ bản đối lập nhau. Sau cách mạng tháng 10 Đảng cộng sản
Nga đà có lúc có ý định lợi dụng thời kỳ lịch sử đặc biệt chủ nghià cộng
sản thời chiến để chuẩn bị bớc quá độ trực tiếp, xoá bỏ tiền tệ. Nhng bắt
đầu mùa xuân năm 1921, Đảng cộng sản Nga buộc phải chuyển qua thực hiện
chính sách kinh tế mới. Những diễn biến xảy ra trong thực tiễn có những tác
động làm cho t tởng của Lê Nin có những sự thay đổi lớn. Lê nin chủ trơng sử
dụng hình thức kinh tế thị trờng để thực hiện kế hoạch kinh tế của nhà nớc và
điều này đà đem lại cho nớc Nga những thành tựu kinh tế xà hội nhất định.
Vậy cho nên, không thể đồng nhất sản xuất hàng hoá, kinh tế thị trờng
với chủ nghĩa t bản, mà kinh tế thị trờng phát triển trên cơ sở chế độ xà hội
nào, đặc biệt là chế độ sở hữu về t liệu sản xuất để xác định thể chế kinh tế
xà hội cho sự phát triển kinh tế thị trờng.
Kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa ở nớc ta theo tinh thần văn
kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX về thực chất là nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc
theo ®Þnh híng x· héi chđ nghÜa. Do ®ã, tÝnh tÊt yếu khách quan của nó trớc
hết đợc quy định bởi sự tồn tại của những điều kiện sản xuất và trao đổi hàng
hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ nghÜa x· héi ë níc ta – mét nỊn kinh tế
nhiều thành phần với sự hoạt động của nhiều chủ thể khác nhau do sự tồn tại
song song của nhiều hình thức sở hữu khác nhau về t liệu sản xuất. Các chủ thể
tồn tại độc lập với nhau, nhng ®Ịu n»m trong mét thĨ thèng nhÊt - ®ã lµ hệ

thống phân công lao động xà hội, nên họ phụ thuộc lẫn nhau về sản xuất và cả
đời sống - kinh tÕ. Quan hƯ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thể thực hiện đợc khi có sự
trao đổi hàng hoá, hợp tác và cạnh tranh bình đẳng với nhau trớc pháp luật.
Ngay đối với cả kinh tế nhà nớc, kinh tế tập thể một mặt tuy dựa trên hình thức
sở hữu công cộng về t liệu sản xuất những các chđ thĨ kinh tÕ cã qun tù chđ,
qun lùa chän trong kinh doanh, mặt khác có sự khác nhau về trình độ quản
14


Website: Email : Tel : 0918.775.368

lý, kü thuËt và hiệu quả kinh doanh do đó còn có sự khác biệt về lợi ích kinh
tế. Vì vậy, quan hệ hàng hoá - tiền tệ vẫn là một hình thức tất yếu thuận lợi và
hợp lý, đảm bảo công bằng trong mối quan hệ giữa các đơn vị ấy với nhau và
điều đó còn tất yếu đối với việc thực hiện các quan hệ kinh tế đối ngoại với các
nớc trên thế giới, của những chủ sở hữu với các quốc gia riêng biệt.
Kinh tế hàng hoá là động lực thúc đẩy quá trình phân công lao động xÃ
hội, đẩy mạnh chuyên môn hoá sản xuất trên cơ sở đó nâng cao trình độ đội
ngũ ngời lao động, góp phần cải tiến máy móc, thiết bị, tạo điều kiện ứng dụng
các kỹ thuật - công nghệ tiên tiến. Hơn nữa thúc đẩy quá trình tích luỹ và tập
trung sản xuất, mở rộng quy mô sản xuất, đổi mới phơng thức tổ chức quản
lý nhằm nâng cao năng suất lao động, nâng cao đời sống..
Kinh tế hàng hoá thúc đẩy tính năng động của mỗi ngời lao động, mỗi
đơn vị kinh tế, đồng thời tạo ra cơ chế để phân bổ và sử dụng một cách hợp lý,
tiết kiệm, có hiệu quả các nguồn lực của xà hội. Kinh tế hàng hoá có một vai
trò to lớn trong việc mở rộng và phát triển quan hệ kinh tế văn hoá giữa các
địa phơng, vùng, miền của quốc gia và các nớc, các dân tộc trong khu vực và
thế giới, cũng nh tham gia phân công lao động quốc tế, phát huy đợc những lợi
thế tơng đối và tuyệt đối của mỗi quốc gia, dân tộc.
Trong điều kiện nền kinh tÕ níc ta hiƯn nay, viƯc ph¸t triĨn kinh tÕ hàng

hoá là một yêu cầu bức thiết, khách quan có thể xem đây là con đờng cơ
bản để đa kinh tế nớc ta thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu so với xu thế
phát triển chung của toàn cầu. Đồng thời chúng ta phải thiết lập đợc một môi
trờng kinh tế, hành lang pháp lý thuận lợi nhằm hấp dẫn, khuyến khích mọi
thành phần kinh tế tham gia vào hoạt động kinh tế qua đó phát triển kinh tế
hàng hoá lên một tầm cao, thúc đẩy thị trờng ở các cấp độ khác nhau, đan xen
phát triển theo định hớng xà hội chủ nghĩa. Vì thế, cho nên ngoài những đặc
trng vốn có của kinh tế thị trờng nói chung thì kinh tế thị trờng định hớng xÃ
hội chủ nghĩa ở nớc ta có những đặc trng riªng cđa nã.

15


Website: Email : Tel : 0918.775.368

VỊ mơc tiªu, phát triển kinh tế thị trờng nhằm giải phóng sức sản xuất,
khai thác triệt để, hiệu quả mọi nguồn lực trong và ngoài nớc để thực hiện tiến
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng cơ sở vật chất – kü tht cđa
chđ nghÜa x· héi, n©ng cao hiƯu qu¶ kinh tÕ – x· héi, tõng bíc c¶i thiƯn và
nâng cao đời sống nhân dân. Tăng trởng kinh tế đi đôi với phát triển mọi mặt
của xà hội, đảm bảo xà hội công bằng văn minh, khuyến khích làm giàu hợp
pháp gắn liền với xoá đói giảm nghèo.
Về chế độ sở hữu, kinh tế thị trờng xà hội chủ nghĩa phát triển đợc thực
hiện thông qua việc đa dạng hoá các hình thức sở hữu, nhng về cơ bản vẫn dựa
trên cơ sở của chế độ công hữu về t liệu sản xuất là chủ yếu. Trong đó, kinh tế
nhà nớc, kinh tế tập thể giữ vai trò chủ đạo và nền tảng.
Về chế độ quản lý, kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa có sự
quản lý cđa nhµ níc x· héi chđ nghÜa lµ nhµ nớc của dân, do dân, vì dân và do
Đảng cộng sản lÃnh đạo, bảo vệ lợi ích của mọi tầng lớp nhân dân. Sự quản lý
của nhà nớc xà hội chủ nghĩa nhằm mục đích kết hợp tính định hớng và cân

đối của kế hoạch với tính tự chủ, năng động và nhạy bén của thị trờng. Thị trờng vừa là đối tợng vừa là căn cứ để nhà nớc kế hoạch hoá. Thực hiện cơ chế
thị trờng để thực hiện kế hoạch hoá một cách tổng thể hơn, phát huy những
mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của thị trờng.
Về chế độ phân phối, kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa, một
mặt có nhiều hình thức phân phối, nhng mặt khác cũng có hình thức phân phối
theo năng suất lao động với hiệu quả kinh tế là chủ yếu. Đồng thời còn có các
hình thức phân phối khác nữa vừa khuyến khích lao động vừa đảm bảo những
phúc lợi cơ bản.
Về chính sách xà hội, kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa một
mặt khuyến khích nhân dân làm giàu hợp pháp, tích cực thực hiện các chơng
trình, dự án xoá đói giảm nghèo, hạn chế tối thiểu sự phân hoá giữa giàu nghèo, thành thị nông thôn. Mặt khác phải chăm lo các chính sách xà hội,
tiến bộ, công bằng xà hội ngay trong quá trình phát triển kinh tế chứ kh«ng
16


Website: Email : Tel : 0918.775.368

phải đến khi kinh tế. Giữ gìn đạo đức và bản sắc văn hoá dân tộc, xây dựng
quan hệ giữa con ngời với con ngời vì sự văn minh tiến bộ, vì sự ấm no hạnh
phúc của mỗi ngời dân sống trong xà hội - thể chế chính trị đơng đại.
Trên đây là những đặc trng chủ yếu của nền kinh tế thị trờng định hớng
xà hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay, về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với
tính chất và trình độ của lực lợng sản xuất và mô hình phát triển kinh tế thị trờng chủ yếu dựa trên cơ sở chế độ sở hữu công cộng về t liệu sản xuất trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xà hội.
Trên cơ sở xác định mô hình và thể chế kinh tế phù hợp với điều kiện
kinh tế xà hội nớc ta hiện nay, Đại hội IX đà xác định đờng lối, chính sách
phát triển kinh tế trong thời kỳ quá độ một cách cụ thể: Tiếp tục hoàn thiện
đồng bộ các yếu tố của kinh tế thị trờng, tăng cờng vai trò quản lý kinh tế của
nhà nớc xà hội chủ nghĩa; Đẩy mạnh tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá,
xây dựng một nỊn kinh tÕ ®éc lËp tù chđ, ®a níc ta phát triển thành một nớc

công nghiệp; Ưu tiên phát triển lực lợng sản xuất, đồng thời xây dựng quan hệ
sản xuất phù hợp theo định hớng xà hội chủ nghĩa; Phát huy cao độ nội lực,
đồng thời tận dụng, tranh thủ các nguồn lực từ bên ngoài, chủ động trong quá
trình hội nhập kinh tế quốc tế để có thể phát triển nhanh, hiệu quả và bền
vững; Tăng trởng kinh tế đi đôi với phát triển văn hoá, từng bớc cải thiện, nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, thực hiện tiến bộ và công
bằng xà hội, bảo vệ môi trờng; Kết hợp phát triển kinh tế xà hội với tăng cờng quốc phòng an ninh.
2.2. Thành tựu và vấn đề
a. Thành tựu:
Qua 15 năm đổi mới, dới sự lÃnh đạo sáng suốt của Đảng đất nớc và
nhân dân ta đà đạt đợc những thành tựu vợt bậc cả về kinh tế xà hội. Về
kinh tế mức tăng trởng thể hiện ở chỗ: tổng sản phẩm quốc dân (GDP) tăng
gấp hai lần sau 10 năm, kết cấu hạ tầng kinh tế - xà hội và năng lực sản xuất
tăng hơn trớc. Tích luỹ nội bộ nền kinh tế ở mức không đáng kể nhng đến năm
17


Website: Email : Tel : 0918.775.368

2000 đà đạt đợc 27%. Từ tình trạng khan hiếm, sản xuất không đáp ứng đủ
nhu cầu thiết yếu, phải dựa vào nguồn viện trợ nớc ngoài là chủ yếu, nay
không những đảm bảo đủ lơng thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng, vật liệu xây
dựng mà còn là nớc đứng thứ 3 trên thế giới về xuất khẩu gạo, ngoài ra còn có
nhiều ngành hàng khác nh rau quả, nông thuỷ sản, hàng thủ công mỹ nghệ,
may mặc, than, dầu thô trở thành thế mạnh của chúng ta trong hoạt động
xuất nhập khẩu.
Kết cấu hạ tầng phát triển khá nhanh. Cơ cấu nền kinh tế có bơc chuyển
dịch tích cực. Trong GDP tỷ trọng nông nghiệp từ 37,8% giảm xuống 25%;
công nghiệp tăng từ 22,7% lên 34,5%; dịch vụ tăng từ 38,6% lên 40,5%.
Nền kinh tế nhiều thnàh phần trong đó nền kinh tế nhà nớc là chủ đạo,

hệ thống doanh nghiệp nhà nớc từng bớc đổi mới và phát triển, hình thành các
Tổng công ty lớn trong nhiều lĩnh vực then chốt và ngành mũi nhọn của đất nớc. Thể chế quản lý và phân phối đợc chuyển đổi phù hợp hơn với trình độ
phát triển của lực lợng sản xuất. Văn hoá xà hội có những bớc tiến bộ mới,
trình độ dân trí ngày càng đợc nâng cao, chất lợng nguồn nhân lực, tính năng
động trong xà hội và mức hởng thụ văn hoá của nhân dân đợc nâng lên. Sự
nghiệp giáo dục - đào tạo, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, các hoạt động văn
hóa - thể dục - thể thao, thông tin đại chúng, công tác kế hoạch hoá gia đình và
nhiều hoạt động xà hội khác có nhiều mặt tích cực và đợc phát triển lên một
tầm cao mới. ĐÃ cơ bản hoàn thành mục tiêu xoá mù chữ và phổ cập giáo
dục cấp tiểu học trên cả nớc, bắt đầu phổ cập trung học cơ sở ở một số thành
phố, tỉnh đồng bằng. Đời sống của nhân dân đợc cải thiện rõ rệt, số hộ có mức
thu nhập trung bình và số hộ giàu tăng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 30% xuống
còn 11%. Tỷ lệ tăng dân số giảm từ 2,31% xuống 1,53%. Tuổi thọ bình quân
tăng từ 65 tuổi lên 68 tuổi. Mỗi năm thêm 1 triệu lao động có việc làm, nhiều
công trình nhà ở, bệnh viện, trờng học và đờng giao thông không ngừng đợc
sửa chữa, nâng cấp, xây dựng mới, phát triển ở cả nông thôn và thành thị. Ngời
lao động đà đựoc giải phóng khỏi sự ràng buộc của nhiều cơ chế cồng kềnh,
bất hợp lý, phát huy quyền làm chủ và tính năng động, sáng tạo, chủ động h¬n
18


Website: Email : Tel : 0918.775.368

trong viƯc t×m việc làm, tăng thu nhập, tham gia các hoạt động chung của cộng
đồng - xà hội. Chính những điều đó đà làm cho đời sống của nhân dân ngày
càng ổn định, nâng cao, điều quan trọng hơn là niềm tin của nhân dân vào đờng lối, chính sách lÃnh đạo của Đảng và nhà nớc ta ngày càng đợc củng cố.
Chính trị xà hội ổn định, an ninh quốc phòng giữ vững, quan hệ đối ngoại đợc
mở rộng. Từ chỗ bị bao vây cấm vận, nớc ta đà chủ động tranh thủ thời cơ từng
bớc hội nhập có hiệu quả với kinh tế thế giới, bình thờng hoá và mở rộng quan
hệ với các tổ chức tài chính quốc tế, phát triển quan hệ kinh tế với hầu hết các

nớc trên thế giới, gia nhập và có vai trò ngày cµng tÝch cùc trong nhiỊu tỉ chøc
kinh tÕ trong khu vực và thế giới. Nhịp độ tăng kim ngạch xuất khẩu tăng gấp
3 lần nhịp độ tăng GDP. Thu hút đáng kể đầu t trực tiếp và các nguồn tài trợ
chính thức nớc ngoài.
Trong những năm qua những diễn biến phức tạp của tình hình kinh tế
chính trị thế giới và thiên tai đà gây ra những thiệt hại không nhỏ đến nền kinh
tế nớc ta, những về cơ bản chúng ta đà hạn chế đợc sự ảnh hởng, ngăn chặn,
khắc phục những khó khăn và đà đạt đựơc những thành tựu quan trọng về kinh
tế xà hội đa nớc ta tiếp tục phát triển trên con đờng xà hội chủ nghĩa.
Nhìn chung, đến nay thế và lực của chúng ta đà mạnh hơn rất nhiều lần
so với những giai đoạn trớc - đà làm thay đổi bộ mặt thành thị, nông thôn,
củng cố vững chắc độc lập dân tộc, nâng cao uy tín của nứoc ta trên trờng quốc
tế. Cùng với những thành tựu đà đạt đợc qua các giai đoạn thực hiện đổi mới,
thực hiện chiến lợc ổn định và phát triển kinh tế xà hội, kinh nghiệm lÃnh
đạo của Đảng đợc củng cố, bổ sung và phát triển - đó là những nhân tố nội lực
chủ yếu tạo ra sức mạnh và những thời cơ lớn cho sự phát triển của những thời
kỳ tiếp theo.
b. Một số vấn đề tồn tại:
Bên cạnh những thành tựu đà đạt đợc cả trên lĩnh vực kinh tế – x· héi
trong thêi gian qua, kinh tÕ thÞ trêng ở nớc ta cũng có mặt hạn chế của nó. Do
mới ra đời còn cha phát triển, việc hình thành và phát triển hệ thống thị trờng
lại đòi hỏi phải trải qua nhiều giai đoạn, nhiều cấp độ khác nhau. Cïng mét lóc
19


Website: Email : Tel : 0918.775.368

víi viƯc chóng ta vừa phải chuyển đổi từ nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hoá
tập trung quan liêu sang cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định
hớng xà hội chủ nghĩa; chúng ta lại phải chuyển đổi nền kinh tế từ phổ biến là

tự cung tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá, thậm chí nhiều nơi, nhiều chỗ phải
tiến thẳng lên kinh tế thị trêng; ®ång thêi víi viƯc chun ®ỉi nỊn kinh tÕ từ
sản xuất nhỏ thủ công thô sơ lên nền sản xuất lớn công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, từ nền kinh tÕ khÐp kÝn sang nỊn kinh tÕ më cưa trong xu thế khu vực hóa,
toàn cầu hoá đang diễn ra ngày càng gay gặt hiện nay
Nh vậy, về mặt tổng thể mà nói, hệ thống thị trờng hoàn chỉnh, thống
nhất, mở cửa, cạnh tranh, thích ứng với yêu cầu của thĨ chÕ kinh tÕ thÞ trêng x·
héi chđ nghÜa hiƯn nay vẫn cha hình thành. Trong quá trình hình thành, hệ
thống thị trờng còn tồn tại những khiếm khuyết rõ rệt nh: tính không hoàn
chỉnh, tính trễ, lạc hậu, tính ®ãng kÝn vµ tÝnh ®éc qun phi kinh tÕ ... là tất yếu
khách quan. Biểu hiện cụ thể là:
Thứ nhất, hệ thống thị trờng què quặt không đầy đủ, cản trở việc vận
hành có hiệu quả của kinh tế thị trờng. Ví dụ: thị trờng sức lao động phát triển
không cân đối, các hành vi thị trờng nh ngời lao động tự chọn nghề, tự do lu
động... vẫn không đầy đủ, doanh nghiệp không thể kịp thời điều chỉnh số lợng
công nhân viên và kết cấu của doanh nghiệp mình theo sự thay đổi điều chỉnh
quy mô sản xuất và công nhân có kỹ năng khác nhau, dẫn đến lÃng phí khá lớn
tài nguyên sức lao động.
Thứ hai, mức độ trởng thành của các loại thị trờng sớm muộn không
đều, một số thị trờng nào đó phát triển quá muộn, cả hệ thống thị trờng không
có cách nào vận hành cân đối nhịp nhàng. Trong hệ thống thị trờng của nớc ta,
thị trờng trởng thành tơng đối hoàn hảo chỉ có thị trờng hàng hóa, nhất là thị
trờng hàng tiêu dùng tơng đối hoàn thiện, còn thị trờng yếu tố thì có cái đang ở
trong quá trình hình thành, nh thị trờng lu thông tiền tệ vẫn cha hình thành một
hệ thống thống nhất của cả nớc, tiền vốn giữa các khu vực khó có thể lu thông
hòa nhập, tiền vốn khó có thể phát huy hiệu quả kinh tế - xà hội cao nhất. Thị
trờng lao động còn đang trong giai đoạn phôi thai, thị trờng bất động sản ®ang
20