Bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học để thi vào lớp 10 chuyên trung học phổ thông qua dạng bài tập về oxit


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC


NHỮ VĂN THÀNH

BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI HÓA HỌC
ĐỂ THI VÀO LỚP 10 CHUYÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
QUA DẠNG BÀI TẬP VỀ OXIT


LUẬN VĂN THẠC SỸ SƯ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số: 60 14 01 11


Người hướng dẫn khoa học: TS. Vi Anh Tuấn

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN

TácgiảxingửilờicảmơntrântrọngnhấtđếnBanGiámhiệuTrườngĐại
HọcGiáoDục–ĐạiHọcQuốcGiaHàNộiđãtạomọiđiềukiệnthuậnlợiđểcác
họcviênchúngtôihoànthànhtốtnhiệmvụcủamình.
CùngvớicáchọcviênlớpCaohọcLýluậnvàphươngphápdạyhọcbộmônHóa
học,chânthànhcảmơnquýthầycôđãtậntìnhgiảngdạy,mởrộngvàchuyểntải
kiếnthứcchuyênmônsâusắcvàcậpnhậtthôngtinhiệnđạivềkhoahọcGiáodục
nóichungvàHóahọcnóiriêng.

Đặc biệt,chúngtôichânthành cảm ơnPGS.TS.LêKim Long,TS.ViAnh
Tuấncácthầyđãkhôngquảnngại thời gianvàcông sức, hướngdẫntậntìnhvà
vạchranhữngđịnhhướngsángsuốtgiúptácgiảhoànthànhtốtluậnvăn.
TácgiảcũngxingửilờicảmơnđếnthầycôởtrườngTHCSTânHồng-Tỉnh
HảiDươngcũngnhưquýthầycôcủanhiềutrườngTHCStrongđịabànHuyệnBình
Giang-TỉnhHảiDươngđãcónhiềugiúpđỡtácgiảtrongquátrìnhtiếnhànhthực
nghiệmsưphạmchođềtài.
Cuốicùng,xincảmơngiađình,bạnbèthânthuộcđãluônlàchỗdựatinhthần
vữngchắc,giúptácgiảthựchiệntốtluậnvănnày.


Hà nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả



Nhữ Văn Thành




DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

 Bộgiáodụcvàđàotạo :BGD&ĐT 
 Bàitậphóahọc :BTHH 
 Bảotoànnguyêntử :BTNT 
 Dungdịch :dd 
 Đốichứng :ĐC 
 Địnhluậtbảotoànkhốilượng :ĐLBTKL 
 Điềukiệntiêuchuẩn :ĐKTC(đktc)



 Gam :g 
 Giáoviên :GV 
 Hệthốngbàitập :HTBT 
 Họcsinh :HS 
 Họcsinhgiỏi :HSG 
 Họcsinhgiỏihóahọc :HSGHH 
 Khoahọccôngnghệ :KHCN 
 Khoahọckỹthuật :KHKT 
 Nănglực :NL 
 Phònggiáodục :PGD 
 Phógiáosư,tiếnsĩ :PGS.TS 
 Phươngphápdạyhọc :PPDH 
 Phươngtrìnhhóahọc: :PTHH 
 Sáchgiáokhoa :SGK 
 Sáchthamkhảo :STK 
 Tínhchấthóahọc :TCHH 
 Thựcnghiệm :TN 
 Trunghọccơsở :THCS 
 Thựcnghiệmsưphạm :TNSP 
 Nhiệtđộ
:(T
0
)
0
t


 Tiếnsĩ: :TS 

 Xúctác :xt 

MỤC LỤC

Lờicảmơn

i
Danhmụccácchữviếttắt

ii
Danhmụccácbảng

iii
Danhmụccácsơđồ

iv
Mụclục 
…
v
MỞ ĐẦU

1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI……… 6
1.1.TổngquanvềvấnđềbồidưỡnghọcsinhgiỏitrênthếgiớivàViệtNam 6
1.1.1.Vấnđềbồidưỡngdântríởcácnướcpháttriển 6
1.1.2.HệthốngtrườngchuyênởViệtNam

11
1.1.3.Tổngquanvềvấnđềnghiêncứu

12
1.2.Họcsinhgiỏihóahọc

12
1.2.1.Kháiniệmhọcsinhgiỏihóahọc…………………………………… 12
1.2.2.Năngkhiếuhóahọc 12
1.2.3.Nhữngphẩmchấtvànănglựcquantrọngnhấtcủamộthọcsinhgiỏi
hóahọccầnbồidưỡngvàpháttriển 

13
1.2.4.Nhữngkĩnăngcầnthiếtcủagiáoviêncầncókhibồidưỡnghọcsinh
giỏi 

16
1.2.5.Bàitậphóahọc  17
1.2.6.CấutrúcđềthiHSGHHvàđềthivàolớp10chuyênTHPT 21
1.2.7.Thựctrạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở các trường THCS
HuyệnBìnhGianghiệnnay 

24
Tiểukếtchương1  29
CHƯƠNG 2: BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN HÓA HỌC ĐỂ
THI VÀO LỚP 10 CHUYÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUA
DẠNG BÀI TẬP VỀ OXIT


30
2.1. Cơsởxâydựnghệthốngbàitậpbồidưỡnghọcsinhgiỏiquadạngbài
tậpvềoxit 



30
2.1.1. Nguyêntắcxâydựng 30

2.1.2.Kĩnăngxâydựngngânhàngbàitậpvàsoạnthảochuyênđề 31
2.2.Hệthốngbàitậpbồidưỡnghọcsinhgiỏiđểônthivàolớp10chuyên
trunghọcphổthôngquabàitậpvềoxit 

33
2.2.1. Chuyênđề1:Bàitậpvềtínhchấtcủaoxitbazơ  33
2.2.2. Chuyênđề2:Bàitậpvềtínhchấtcủaoxitaxit 43
2.2.3.Chuyênđề3:Bàitậpvềtínhchấtcủaoxitlưỡngtính 68
2.2.4.Chuyênđề4:Bàitậpvềtínhchấtcủaoxittrungtính 75
2.2.5.Chuyênđề5:Bàitậptổnghợpvànângcaovềoxit 83
2.2.6.Giáoánmộtsốchuyênđề  94
Tiểukếtchương2  101
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

102
3.1.Mụcđíchvànhiệmvụcủathựcnghiệmsưphạm

102
3.1.1.Mụcđích

102
3.1.2.Nhiệmvụ

102
3.2.Đốitượngthựcnghiệmsưphạm………………………………………… 102
3.3.Tiếntrìnhvànộidungthựcnghiệmsưphạm

102
3.3.1.Chọnlớpthựcnghiệmvàlớpđốichứng……………………………

102
3.3.2.Traođổivớigiáoviêndạythựcnghiệm……………………………  103
3.3.3.Tiếntrìnhthựcnghiệmsưphạm……………………………………  103
3.4.Phântích,đánhgiákếtquảthựcnghiệmsưphạm

104
3.4.1.Phântíchđịnhtínhkếtquảthựcnghiệm

104
3.4.2.Phântíchđịnhlượngkếtquảthựcnghiệm………………………… 

Tiểukếtchương3……………………………………………………………

104

114
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

115
1.Kếtluận

115
2.Khuyếnnghị

115
TÀI LIỆU THAM KHẢO

117
PHỤ LỤC

118




DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng1.2.Cấutrúcđềthisố1  21
Bảng1.2.Cấutrúcđềthisố2  22
Bảng1.3.Cấutrúcđềthisố3  23
Bảng1.4.KếtquảđiềutravềnhữngkhókhăncủaGVtrongquátrìnhbồi
dưỡngHSG 

24
Bảng1.5.KếtquảđiềutravềnhữngkhókhăncủaHStrongquátrìnhbồi
dưỡngHSG 

25
Bảng3.1.Thốngkếkếtquảkiểmtralần1  105
Bảng3.2.Thốngkếkếtquảkiểmtralần2  105
Bảng3.3.Bảngphânphốitầnsố,tầnsuấtvàtầnsuấttíchlũy  106
Bảng3.4.Bảngphânphốitầnsố,tầnsuấtvàtầnsuấttíchlũy  106
Bảng3.5.Bảngphânphốitầnsố,tầnsuấtvàtầnsuấttíchlũy  107
Bảng3.6.Tổnghợpkếtquảbàikiểmtralần1  108
Bảng3.7.Phânphốitầnsuấtvàtầnsuấttíchlũycủalớp9A
1

và9A
3
…… 
108

Bảng3.8.Phânphốitầnsuấtvàtầnsuấttíchlũycủalớp9A
2
và9A
4
………
109

Bảng3.9.Bảngphânphốitầnsố,tầnsuấtvàtầnsuấttíchlũy  109
Bảng3.10.Tổnghợpkếtquảbàikiểmtrasố2…………………………… 
110

Bảng3.11.Cácthamsốđặctrưngcủabàikiểmtrasố1……………………
111

Bảng3.12.Cácthamsốđặctrưngcủabàikiểmtrasố2……………………
111

Bảng3.13.Kếtquảxửlíđểtínhtoáncácthamsốbàikiểmtrasố1………
111

Bảng3.14.Kếtquảxửlíđểtínhtoáncácthamsốbàikiểmtrasố2………
111

 
 







DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
 Trang
Đồthị3.1.Phânphốitầnsuấtcủabàikiểmtrasố1lớp9A
1
vàlớp9A
3
.

107
ĐồThị.3.2.Phânphốitầnsuấtlũytíchcủabàikiểmtrasố1lớp9A
1
và
lớp9A
3



108
Đồthị3.3.Phânphốitầnsuấtcủabàikiểmtrasố2lớp9A
2
vàlớp9A
4


109
Đồthị3.4.Phânphốitầnsuấtlũytíchcủabàikiểmtrasố2lớp9A
2
vàlớp
9A
4



109

1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Luật giáo dục (2/1998-tr.8) điều 28 đã ghi: " Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp
với đặc điểm của từng lớp học môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện
kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh".
 Muốnđổimớigiáodụcthìphảiđổimớicáchdạyvàcáchhọc,ngườigiáo
viêncầncoitrọngviệchìnhthànhvàpháttriểntiềmlựctrítuệchohọcsinh,đặc
biệtlànănglựctưduy,nănglựchànhđộng.Cầntạođiềukiệnchohọcsinhcóý
thứcvàbiếtvậndụngtổnghợpkiếnthứcvàocuộcsốngthựctiễn,đồngthờichúý
rènluyệnchohọcsinhnănglựctưduysángtạo;chúýcácthaotáctưduycơbản
nhưphântích,tổnghợp,sosánh,kháiquáthoá….
 Nhưvậy,muốnđổimớiphươngphápdạyhọcphảichốngthóiquenápđặt,
truyềnthụkiếnthứctheomộtchiềumàphảitạocơhộichohọcsinhpháthiệnkiến
thứcvàtiếpcậnkiếnthứcđểgiảiquyếtvấnđềmộtcáchlinhhoạtvàsángtạo.
Nhiệmvụnàyđượcthựchiệnbằngnhiềuphươngphápkhácnhausongsử
dụnghệthốngbàitậphóahọclàmộtcáchđadạnglinhhoạtsẽmanglạihiệuquả
cao.Bàitậphóahọcđượcđánhgiálàphươngphápdạyhọchiệunghiệmtrongviệc
pháthiện,bồidưỡngnănglựcnhậnthứcvàtưduyhóahọcchoHSnhấtlàHSkhá
giỏi.Việcsửdụngbàitậphóahọcđểcủngcốmởrộngkiếnthức,rènkĩnănghóa
học,tíchcựcchủđộngvàtưduysángtạochoHS.
Trongmônhoáhọcthìbàitậphoáhọccómộtvaitròcựckỳquantrọngnólà
nguồnđểgiáo viênsửdụngđểkhaithácbàigiảngtìmkiếmthôngtin,cungcấp
kiếnthứclíthuyết,bàitậphoáhọc cũngđượcgiáoviênsửdụngkhôngchỉcủngcố

kiếnthứclíthuyếtđểgiảithíchcáchiệntượng,cácquátrìnhphảnứngxảyratrong
thựctếđờisốngsảnxuất,thôngquabàitậphóahọccòngiúptínhtoánsốliệucủa
cácđạilượngliênquanđếnthựctếhoặcgiảđịnh.Trongquátrìnhnghiêncứunhiều
dạngbàitoánhoáhọckhácnhauvềcácloạihợpchấtchấtvôcơcũngnhưhợpchất
hữucơtrongchươngtrìnhhóahọctrunghọccơsở,tôinhậnthấyrằngbàitậpliên
quantínhchấthóahọccủaoxit làmộttrongcácdạngbàitậptươngtốiphongphú,
2

đadạnggặpnhiềutrongcácbàikiểmtra,cácđềthivàolớp10trunghọcphổthông
chuyênvàkhôngchuyên,cácđềthichọnhọcsinhgiỏivớitầnsuấtcao.Bởilẽbài
tậpvềtínhchấthóahọccủaoxit làdạngbàitậpliênquanđếntínhchấthóahọc
chungcủaoxitnhưtínhchấthóahọccủaoxitaxit,tínhchấthóahọccủabazơ,tính
chấthóahọccủaoxittrungtính,tínhchấthóahọccủaoxitlưỡngtínhvàcáchđiều
chế,nhữngứngdụngcủacácoxittrên,nócũnglàtiềnđềđểhọcsinhnghiêncứu
tiếptínhchấthóahọccủacácoxittrongchươngtrìnhhóahọclớp11trunghọcphổ
thông.Thôngthườngnhữngbàitậpvềoxit thườngđadạng,kháphứctạpvàxảyra
theonhiều phương trình phản ứng khác nhau điều đó làmchohọcsinh gặp khó
khăntrongviệcviếtphươngtrìnhhóahọc,tínhtoán.Vídụngoàikháiniệmvềoxit,
côngthứctổng quát, đặcbiệtnghiêncứutínhchấthóa họccủacácloạioxit, thì
nhữngkhókhănmàHSgặpphảichínhlàviếtthứtựcácphảnứnghóahọccủaoxit
axitvớidungdịchkiềmcủakimloại(nhómI,II)hayđổtừtừdungdịchkiềmvào
oxitaxitthìthứtựsảnphẩmcủaphảnứngcũngrấtkhácnhau.HScũngthườngmắc
sailầmkhiviếtcácphảnứnghóahọccủaoxitlưỡngtínhvớidungdịchkiềm,và
cũngthườngbiệnluậnthiếutrườnghợpkhibàitoányêucầutínhthểtích(haykhối
lượng)củaoxitaxitkhiđãcholượngkiềmvàkhốilượngmuối
Mộtkhókhăntiếptheomàhọcsinhcũnggặpkhókhănlàbàitoánvềoxit
axittácdụngvớikiềmsảnphẩmkhôngnóirõlàmuốiaxit,haymuốitrunghòahay
cảhaimuối màchỉ chochấtrắnsaucô cạn.Bàitập vềoxit làmột trong những
chuyênđềhaydođómỗithầycôthườnglựachọnđểkhaithácvềtưduycủahọc
sinhthôngquacácdạngcủađềthihọcsinhgiỏi,đềthivàolớp10chuyên,hayđề

thivàocáctrườngCaođẳng-Đạihọcbởilẽvớimảngkiếnthứcnàymongmuốnsẽ
pháthuyđượctưduyđộclậpsángtạocủahọcsinh,pháthiệncácemcótốchấttốt
đểhọctậpởcáclớpchuyênHóađồngthờitháogỡnhữngđiểmcònhạnchếcủa
họcsinhkhicácemlàmbàitập địnhtính(nêugiảithíchhiệntượng),haybàitập
địnhlượngtrongthựctếnêntôiđãchọnluậnvăn:“Bồi dưỡng học sinh giỏi môn
Hóa học để thi vào lớp 10 chuyên trung học phổ thông qua dạng bài tập về Oxit” 
2. Mục đích nghiên cứu.
-Nghiêncứutuyểnchọn,xâydựngvàsửdụngdạngbàitậpvềoxitđểbồidưỡnghọc
sinhgiỏivàthivàolớp10chuyêntrunghọcphổthông
3

-Thôngquaquátrìnhbồidưỡngnângcaonănglựcnhậnthứcvàkhảnăngtưduykĩ
năngtínhtoánvàsuyluậncủahọcsinhngàycàngđượcnângcao,gópphầnnâng
caochấtlượngđộituyểnHSGvàchấtlượnghọcsinhnóichung
3.Nhiệm vụ nghiên cứu
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
bazơ
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
lưỡngtính
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
trungtínhkhửoxitkimloại
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
axitvớidungdịchkiềmcủakimloạinhómI,II
-Xâydựngcácdạngcâuhỏivàbàitập:liênquanđếntínhchấthóahọccủaoxit
-Mộtsốcâuhỏivàbàitậpvàđềthihọcsinhgiỏi,đềtuyểnsinhvàolớp10chuyên
trunghọcphổthông(THPT)liênquanđếntínhchấthóahọccủaoxit
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
-QuátrìnhbồidưỡngHSGvàchươngtrìnhônluyệnHSGởtrườngTHCSđểthi
vàolớp10chuyêntrunghọcphổthông,ônthiđầuvàolớp10THPTcônglập

4.2. Đối tượng nghiên cứu
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
bazơvớidungdịchaxitvớicácbàitậpliênquan
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
lưỡngtínhvớidungdịchbazơvớicácbàitậpliênquan
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
trungtínhkhửoxitkimloạivớicácbàitậpliênquan
-Nghiêncứucơsởlíthuyết,bảnchấtcủaphảnứng:vềtínhchấthóahọccủaoxit
axitvớidungdịchkiềmcủakimloạinhómI,IIvớicácbàitậpliênquan
-Nghiêncứu,chọnlựacáccáchgiảikhácnhauđểtìmrađápsốdạngtoánhóahọc
nàychínhxácvànhanhchóng.
5. Phạm vi nghiên cứu
4

Đề tài chỉ đisâuvàonghiên cứu tính chấthóahọc,điềuchế,cácphương
phápgiảithôngthường,phươngphápgiảibằngviệcvậndụngmộtsốđịnhluậtcơ
bảnđãhọcởTHCSvềtínhchấthóahọccủaoxitbazơ,oxitaxit,oxitlưỡngtính,
oxittrungtính trongquátrìnhbồidưỡnghọcsinhgiỏiởcáctrunghọctrongHuyện
BìnhGiang-TỉnhHảiDương,chưabaoquáthếtcáccáchlàmdạngtậpvềoxitaxit
P
2
O
5
tácdụngvớikiềmtrongchươngtrìnhtrunghọcphổthông,haybàitậpvề(hỗn
hợpoxitbazơkếthợpvớikimloại)khiphảnứngvớihỗnhợpaxitthôngthường,
hayaxitcótínhoxihóamạnhHNO
3
,H
2
SO

4

6. Giả thuyết khoa học
Nếuxâydựngđượchệthốngbàitậpcóchấtlượngtheotừngchuyênđềcụ
thểlànguồntưliệuđểHSvàGVthamkhảo.
Kếthợpvớigiáoviênsửdụnghợplícácphươngphápdạyhọthìsẽnâng
caochấtlượngđộituyểnHSGHHvàkếtquảthivàolớp10chuyêntrunghọcphổ
thôngsẽngàycàngtăng
7. Phương pháp nghiên cứu
Đểhoànthànhtốtluậnvănnàytôiđãsửtôiđãsửdụngphốihợpcácnhóm
phươngphápnghiêncứusau:
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết
-Phươngphápthuthậpcácnguồntàiliệulíluận.
-Phươngphápphântích,tổnghợpcácnguồntàiliệuđãthuthập.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phươngphápthựcnghiệmsưphạm:Đánhgiáhiệuquảcủaviệcápdụnghệthống
bàitậpvềtínhchấthóahọccủaoxittrongviệcbồidưỡngHSGởtrườngTHCS
7.3. Phương pháp thống kê toán học:Xửlíphântíchcáckếtquảthựcnghiệmsư
phạm.
8. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
-CácnghiêncứukhảosátđượctiếnhànhtrênphạmviởTrườngTHCSTânHồng
ởHuyệnBìnhGiang-TỉnhHảiDương
-Sốliệusửdụngđểnghiêncứuđềtàinàyđượcthuthậptrongkhoảngthờigiantừ
tháng6năm2014đếntháng11năm2014quacáclớpbồidưỡngHSGlớp9tại
trườngTHCSTânHồng.
5

9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
-Ý nghĩa lí luận:Đềxuấtthêmcáchgiảivàmộtsốcáchhaymộtsốbàitậpvềoxit
axittácdụngvớidungdịchkiềm,oxitbazơtácdụngvớihỗnhợpaxit,oxittrung

tínhkhửhỗnhợpoxitkimloại
- Ý nghĩa thực tiễn:Cáchthiếtkếmộtsốcâuhỏivàbàitậpvềmộtsốbàitậpvề
oxitaxittác dụngvớidungdịch kiềm,oxitbazơtác dụngvớihỗnhợpaxit,oxit
trungtínhkhửhỗnhợpoxitkimloạitrongcácđềthihọcsinhgiỏivàcácđềthivào
lớp10chuyêntrunghọcphổthông
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoàiphầnmởđầu,kếtluậnvàkhuyếnnghị,tàiliệuthamkhảovàphụlục,
luậnvăndựkiếnđượctrìnhbàytheo3chương:
Chương 1. Cơsởlíluậnvàcơsởthựctiễncủađềtài
Chương 2. BồidưỡnghọcsinhgiỏimônHóahọcđểthivàolớp10chuyêntrung
họcphổthôngquadạngbàitậpvềOxit
Chương 3. Thựcnghiệmsưphạm



CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Tổng quan về vấn đề bồi dưỡng học sinh giỏi trên thế giới và Việt Nam
1.1.1. Vấn đề bồi dưỡng dân trí ở các nước phát triển
 
57, .10 15
tr 

Vaitròcủacácnhântàivớisựpháttriểncủaquốcgiađãđượcxácđịnhở
nhiềunướctrênthếgiới.ỞViệtNam,năm1484,ThânNhânTrungđãkhắcvàobia
đáđặttạiVănMiếuQuốcTửGiámdòng chữ“Hiềntài lànguyênkhíquốcgia,
nguyênkhíthịnhthìnướcmạnh,rồilêncao;nguyênkhísuythìnướcyếu,rồixuống
thấp”.Chânlínày đã đượcnhiềunướckhẳngđịnh và chútrọngpháttriểntrong
chiếnlượcpháttriểncủađấtnướcmình.Ngàynay,khithếgiớibướcsanggiaiđoạn

toàncầuhóathìvaitròcủacánhân,nhữngnhântàicủađấtnướccàngtrởlênquan
trọnghơnbaogiờhết.Vìvậykhôngcóđấtnướcnàolạikhôngchămlođếnviệc
6

pháthiện,bồidưỡngvàsửdụngnhântài,tuynhiênmỗiđấtnước,mỗigiaiđoạnlại
có những quan niệm và cáchphát hiện bồi dưỡng nhân tài khác nhau. Chúng ta
cùngxemxétquanniệmcủathếgiớivềvấnđềbồidưỡnghọcsinhgiỏi.
1.1.1.1. Quan niệm của thế giới về bồi dưỡng học sinh giỏi
Việcpháthiệnvàbồidưỡnghọcsinhgiỏiđãđượcchúýtừrấtlâu.ỞTrung
quốc,từthờinhàĐường(năm618trướccôngnguyên)nhữngtrẻemcótàiđược
mờivềHoàngcungđểhọctậpvàgiáodụcbằngnhữnghìnhthứcđặcbiệt.ỞChâu
âutrongsuốtthờikìPhụcHưng,nhữngngườicótàinăngvềnghệthuật,kiếntrúc
hayvàvănhọc…đềuđượcnhànước,cáctổchức,cánhântàitrợvàgiúpđỡ.
-NướcMỹmãiđếnthếkỉXIXmớichúýđếnvấnđềgiáodụchọcsinhgiỏivàtài
năng.ĐầutiênlàhìnhthứcgiáodụclinhhoạttàitrườngSt.PulicSchoolsLouis
1868.SauđólầnlượtcáctrườngWoburn,MAnăm1884,Elizabeth,NJnăm1886
vàởCambridge,MAnăm1891.TrườngSt,Louistừđóđãchophéphọcsinhgiỏi
họcchươngtrìnhsáunămtrongvòng4năm.Đếnnăm1920cótớihaiphầnbacác
thànhphốlớntạiHoaKỳđãthựchiệnchươngtrìnhgiáodụchọcsinhgiỏi.Trong
suốtthếkỉXX,họcsinhgiỏiđãtrởthànhvấnđềcủanướcMỹ.Hàngloạtcáctổ
chức và trung tâm nghiêncứu, bồi dưỡng học sinh giỏi ra đời như Mensa( năm
1946), The American Association for the Gifted( năm 1953), The Departman of
EducationpublishedNationalExcelent:ACasefordevolopingAmerican’sTalent(
năm1993).Năm2002có38bangcủaHoaKỳcóđạoluậtvềgiáodụchọcsinh
giỏi,trongđócó28bangcóthểđápứngđầyđủchoviệcgiáodụchọcsinhgiỏi.
ỞChâuÂu,việnquốctếAuriovớinhiệmvụnhậndiện,khảosátHSGvàHStài
năng trên khắp thế giới (website). Singapore có hẳn
chươngtrìnhgiáodụcHSG(GiftedEducationPrograme),nướcAnhthànhlậpcả
mộtviệnhànlâmquốcgiadànhchoHSGvàtàinăngtrẻ(ThenationalAcademy
forGiftedandTalentedYouth,website)vàhiệphộiquốc

gia dành cho HSG(The National Association for Gifted Children, website
) và website hướng dẫn GV dạy cho HSG và tài năng(
Guidance for Teachers in Teaching Gifted and Talented Students, website
/>7

Từnăm2001chínhquyềnNewZealandđãphêchuẩnkếhoạchpháttriểnchiếnlược
HSG(website />CộnghòaliênbangĐứccóhiệphộidànhchoHSGvàtàinăngĐức(German
SocietyforTheGiftedandTalentedChild,website 
GiáodụcphổthôngHànQuốccómộtchươngtrìnhđặcbiệtdànhchoHSGnhằm
giúpchínhquyềnpháthiệnHStàinăngtừrấtsớm
Năm1994đãcókhoảng57/174cơsởgiáodụcởHànQuốctổchứcchươngtrình
đặcbiệtdànhchoHSG(www.inca.org.uk)
Từnăm1985,TrungQuốcthừanhậnphảicómộtchươngtrìnhgiáodụcđặcbiệt
dànhchohailoạiđốitượngHSyếukémvàHSG,trongđóchophépcácHSGcó
thểhọcvượtlớp.MộttrongmườilămmụctiêuưutiêncủaViệnQuốcGianghiên
cứugiáodụcvàĐàotạoẤnĐộlàpháthiệnvàbồidưỡngHStàinăng.Nhưvậyhầu
hếtcácnướcđềucoitrọngvấnđềđàotạovàbồidưỡngHSGtrongchiếnlượcphát
triểnchươngtrìnhgiáodụcphổthông.
1.1.1.2. Khái niệm về học sinh giỏi
NhìnchungcácnướcđềudùnghaithuậtngữchínhlàGift(Giỏi,cónăng
khiếu)vàTalent(tàinăng)đểchỉHSG.LuậtBangGeorgia(Hoakỳ)địnhnghĩa
HSG“HSGlàHSchứngminhđượctrítuệởtrìnhđộcao,cókhảnăngsángtạo,thể
hiệnmộtđộngcơhọctậpmãnhliệt,đạtxuấtsắctronglĩnhvựclíthuyết,khoahọc,
ngườicầncósựgiáodụcđặcbiệtđểđạtđượctrìnhđộtươngứngvànănglựccủa
ngườiđó”(Geougialaw)
-TheoClack2002,ởMỹngườitađịnhnghĩa“HSG là những HS, những người trẻ
tuổi, có dấu hiệu về khả năng hoàn thành xuất sắc công việc trong các lĩnh vực như
trí tuệ, sự sáng tạo, nghệ thuật, khả năng lãnh đạo hoặc trong lĩnh vực lí thuyết
chuyên biệt. Những người này đòi hỏi sự phục vụ vì các hoạt động không theo
trường lớp thông thường nhằm phát triển hết năng lực của họ”.(Wikiperia,thefree

eacycloperiaAcademyforGiftedChildren).
-BáchkhoatoànthưEncataEncycloperiacũngkhẳngđịnh“Giáo dục HSG là một
lĩnh vực đặc biệt liên quan đến việc giảng dạy cho những học sinh có khả năng
khác thường ”.
8

-CơquangiáodụcHoaKỳmiêutảkháiniệmHSGnhưsau:“Đó là những HS có
khả năng thể hiện xuất sắc hoặc năng lực nổi trội trong các lĩnh vực trí tuệ, sự sáng
tạo, khả năng lãnh đạo, nghệ thuật hoặc các lĩnh vực lí thuyết chuyên biệt. Những
HS này thể hiện tài năng đặc biệt của mình ở tất cả các bình diện xã hội, văn hóa
và kinh tế”(EducationofGiftedStudentEncataEncycloperia.2005).
Nhiềunướcquanniệm:HSGlànhữngđứatrẻcónănglựctrongcáclĩnhvực
trítuệ,sángtạo,nghệthuậtvànănglựclãnhđạohoặclĩnhvựclíthuyết.Nhưvậy
HSGcầncósựphụcvụvàhoạtđộnghọctậptrongnhữngđiềukiệnđặcbiệtđểphát
triểncácnănglụcsángtạocủahọ.
1.1.1.3. Mục tiêu dạy học học sinh giỏi
-MụctiêuchínhcủachươngtrìnhdànhchoHSGvàHStàinăngởcácnướcđều
hướngđếnmộtsốđiểmchínhsau:
+Pháttriểnphươngphápsuynghĩởtrìnhđộcaophùhợpvớikhảnăngtrítuệcủa
trẻ
+Bồidưỡngsựlaođộng,làmviệcsángtạo
+Pháttriểncáckĩnăng,phươngphápvàtháiđộtựhọcsuốtđời
+Nângcaoýthứcvàkhátvọngcủatrẻvềsựtựchịutráchnhiệm
+Khuyếnkhíchsựpháttriểnvềlươngtâmvàýthứctráchnhiệmtronglaođộng
gópchoxãhội
+Pháttriểnphẩmchấtlãnhđạo(GiáodụcSingapore,website
/>-ChươngtrìnhdànhchoHSGcủaHànQuốcthìnêumụctiêu:
+Khuyếnkhíchhọcsinhsuynghĩsángtạo
+Thúcđẩyđộngcơhọctập
+BảođảmchokhảnăngcủaHSđượcpháttriểntrongtươnglaithànhnhữngngười

đứngđầutrongcáclĩnhvựckhoahọcchuyênngành
()vớimụctiêunàycácnướcđềutậptrungpháthiệnvàbồi
dưỡngHSGtrêncáclĩnhvựctrítuệ(intellectual),sựsángtạo(creative),nghệ
thuật(arts),khảnănglãnhđạo(Leadership),lĩnhvựclíthuyết(ecademic).Cũngcó
nướcchúýkhảosátpháthiệnvàbồidưỡngHSGởcáclĩnhvựcnănglựctrítuệ
chung,nhậnthức,líthuyết,sángtạo,lãnhđạo,nghệthuật,nghenhìn,trìnhdiễn
9

1.1.1.4. Phương pháp và các hình thức giáo dục học sinh giỏi
Nhiềutàiliệukhẳngđịnh:HSGcóthểhọcbằngnhiềuhìnhthứckhácnhau
vàtốcđộnhanhhơnsovớicácbạncùnglớpvìthếcầncónhữngchươngtrìnhHSG
đểpháttriểnvàđápứngđượctàinăngcủahọ.TheoFreemancóhaiphươngpháp
mànhàtrườngcóthểvậndụngtrongviệcdạyhọcchoHSGđólà:
+ThúcđẩytốcđộhọctậpcủaHSbằngcáchchuyểnchúnglênhọccùngvớinhóm
HSlớntuổihoặc“chấtđầy”thêmtưliệumàchúngcóthểhọc
+Làmgiàu,mởrộngvàđàosâuthêmcáctưliệuhọctậpchongườihọc(Freeman
etal1999)
-Nhiềunướcthườngvậndụngmộtchươngtrìnhđặcbiệtvớicáchdạyđặcbiệtcho
phépHShọcdồn,họctắt,họctíchhợpnộidungcácmônhọchoặcghépchương
trìnhmônhọccủahaihoặcbanămđểHScóthểđẩynhanh,tốtnghiệpphổthông
sớmhơncácHSbìnhthường
-TừđiểnbáchkhoaWikiperiatrongmụcgiáodụcHSG(Giftededucation)nêulên
cáchìnhthứcgiáodụcHSGnhưsau:
+Tổchứclớphọcchuyênbiệt:HSGđirènluyệntrongmộtlớphoặcmộttrường
họcriêngthườnggọilàlớpchuyên,lớpnăngkhiếu.Cáclớptrườnghoặctrường
chuyên(độclập)cónhiệmvụhàngđầulàđápứngcácđòihỏichonhữngHSGvềlí
thuyết.HìnhthứcnàyđòihỏinhàtrườngđiềukiệnnhưbảovệHS,giúpđỡvàđào
tạochuyênmônchoGV,biênsoạnchươngtrình,bàihọc,phươngtiệndạyhọc…
+PhươngphápMông-te-xơ-ri(Montessori-method):TrongmộtlớpHScó3nhóm
tuổi,nhàtrườngtạođiềukiệnchoHScócơhộihọctậpđểvượtlênsovớicácnhóm

bạncùngtuổi.Phươngphápnàyđòihỏiphảixâydựngđượccácmứcđộkhátựdo
vàhếtsứccólợichonhữngHSGtronghìnhthứchọctậpvàtốcđộcao.
+Tănggiatốc(Accaleration):NhữngHSxuấtsắcxếpvàomộtlớpcótrìnhđộcao
vớinhiềutàiliệutươngứngvớikhảnăngcủamỗiHS.Mộtsốtrườngđềnghịhoàn
thànhchươngtrìnhnhanhhơnđểhọcsinhcóthểhọcbậctrênsớmhơn.Nhưng
hướngtiếpcậnchoHSGlàmviệcvớinhữngtàiliệulíthuyếttươngứngvớikhả
năngcủachúngcũngdễlàmchoHSxarờixãhội.
+Họctáchdời(Pullout):MộtphầnthờigiantheolớpHSG,phầncònlạihọctheo
lớpthường.
10

+Làmcáchgiàutrínhớ(Enrichment):ToànbộthờigianHShọctheolớpbình
thườngnhưngnhậntàiliệumởrộngđểthửsứctựhọcởnhà.
+Dạyởnhà(Homeshooling):Mộtnửathờigianhọcởnhà,họclớp,họcnhóm,học
cócốvấn(mentor),hoặcmộtthầymộttrò(Tutor)vàkhôngcầndạy.
+Sởthíchriêng(Hobby)mộtsốmônthểthaonhưcờvuađượctổchứcdànhcho
HSGthửsứctrítuệsaugiờhọc.
Nhưvậyởcácnướckhácnhauđãcónhiềuphươngphápvàhìnhthứcgiáo
dụcHSG,cáchìnhthứcnàyrấtđadạngvàđềuhướngđếntạođiềukiệnhọctậpcho
HSGpháttriểnhếtnănglựccủamình.HSGcầncóhìnhthứchọctậpkhácvớiHS
thườngđểpháthuyđượctiềmnăngcủađốitượngnày.
1.1.1.5. Đánh giá học sinh giỏi
TheoClack,khiđánhgiáHSGcầntuântheomộtsốnguyêntắcsau:
-Xemxétmộtcáchtoàndiệncácmônhọcđốivớinhữnghọcsinhnổitrội.
-Sửdụngnhiềudạngkiểmtravàcácchỉsốđánhgiákhácnhau.
-BảođảmchotấtcảcácHScóđượcđiềukiệnthửsứcđầuvàomộtcáchcôngbằng
vàkhôngthiênvị.
-Pháttriểncáchìnhthứcđánhgiánhằmchophépcáctỉlệkhácnhaucủađộtincậy
vàhứngthú.
-TìmkiếmnhữngHScódấuhiệutiềmẩnbằngnhữngcáchthứcđadạngkểcả

nhữngcáchkhônglànhmạnh.
-Chúýnhữngnhântốđộngcơnhưniềmhứngthú,sựnỗlựcvàcảmxúctrongviệc
đánhgiátàinăng(NationalExcellence:AcaseforDevelopingAmerican’sTalent-
clack.2002).HoặctựđánhgiáHSGcầndựatrêncáccơsở:Khảnăngtinhthần,trí
tuệ,sángtạovàđộngcơhọctập(“Giftedness”UnderGeorgialaw).Mộtsốtrường
ápdụngcáchkiểmtrachỉsốthôngminh(IQ),vídụtrườngHighlyGifted
Magret(HGM)LosAngelessUnifiedschoolDistrict’s,tuyểnvàotrườngnhữngHS
cóchỉsốIQtừ145trởlên.
ViệcbồidưỡngHSGvàđánhgiátuyểnchọncủacácnướckhácnhaucũng
cónhữngđiểmkhácnhau.CácnướcSingapore,HànQuốc,Anh,HoaKỳ,Autralia,
đãchúýđếnviệcbồidưỡngHSGtừbậctiểuhọcđếnTHPTvềmộtsốlĩnhvực,đối
vớiTâyBanNha,Đức,PhápthìbồidưỡngHSGtừbậcTHPTvớihìnhthứctổchức
11

cáctrườngchuyên,ỞNhậtBảnvàmộtsốbangcủaHoaKỳkhôngtổchứctrường
chuyênmàsửdụngcáchìnhthứcbồidưỡngkhác.VìvậyđểvấnđềgiáodụcHSG
đãtrởthànhvấnđềthờisựgâynhiềutranhluậngiữacácnhàgiáodụccácnước.
1.1.2. Hệ thống trường chuyên ở Việt Nam
Đầuthậpkỉ60củathếkýXX,thựchiệnchỉthịcủaNguyênthủtướngPhạm
VănĐồng,đểkhuyếnkhíchcácHSGtoán,TrườngđạihọctổnghợpHàNội(naylà
trườngĐạihọcKhoaHọcTựNhiên-ĐHQGHN)đãphốihợpvớicôngtygiáodục
HàNộitổchứcmộtlớpbồidưỡngToánchoHSGToáncủaHàNội“LớpToánđặc
biệt”đầutiêncủanướctarađờivàotháng9năm1965.
-Tiếpnốicác“LớpToánđặcbiệt”(saunàygọilàchuyênToán)trongnhữngthập
kỉ80,thậpkỉ90củathếkỉXX,cáclớpchuyênNgữVăn,Ngoạingữ,Vậtlí,Hóa
Học,Sinhhọc,Tinhọc,Lịchsử,Địalíđượcmởđồngthờivớiviệcthànhlậpcác
trường,khốilớpTHPTchuyêntạihầuhếtcáctỉnh,ThànhphốvàsốtrườngĐạihọc
tạonênhệthốngcáctrườngTHPTchuyên.Đếnnăm2006-2007,đãcó7trườngĐại
Học,63/64Tỉnh,Thànhphốcótrườngchuyênvới74trườngkhốiTHPTchuyên,
tổngsốcókhoảngtrên50.000họcsinh

-Mụcđíchbanđầucủahệthốngtrườngchuyênnhưcácnhàkhoahọckhởisướng:
LêVănThiêm,HoàngTuy,TạQuangBửu,NgụyNhư…mongđợi,lànơiphát
triểncáctàinăngđặcbiệtxuấtsắctrongcáclĩnhvựckhoahọccơbản.Trongthời
kìđầucủahệthốngtrườngchuyên,khimớihìnhthànhmộtsốlớpphổthông
chuyêntạicácđạihọc,mụctiêunàyđãđượctheosátvàđạtđượcthànhtựukhimà
phầnlớncáchọcsinhchuyênToán,khiđótiếptụctheođuổicáclĩnhvựcToánhọc,
HóaHọc,Vậtlí,Tinhọc…Đâylàgiaiđoạnhệthốngtrườngchuyênlàmđứngvai
tròcủanó.NhữngHSchuyêntrongthờikìnàyhiệnđangnắmgiữcácvịtrílãnh
đạochủchốttạicáctrườngĐạihọclớn,cácViệnnghiêncứucũngnhưcáccánhân
tiêubiểunhấtcủanềnkhoahọcnướcnhà.Songsongvớicáctrườngchuyênkhối
THPTthìtừnăm2003trởvềđâycáctrườngTHCStrongcáchuyệnđềuthànhlập
trườngchuyên,haytrườnghọctậpnhưquimôtrườngchuyêntuyểnchọncáchọc
sinhđạtdanhhiệuHSGkhitốtnghiệptiểuhọcvàotrường.
1.1.3. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
12

ViệcnghiêncứucácvấnđềbồidưỡngchoHSnănglựctưduysángtạo,
nănglựcgiảiquyếtvấnđề,từtrướcđếnnaycũngđãcónhiềucôngtrìnhnghiêncứu
củacáctácgiảnhư:GS.TSNguyễnNgụQuangnghiêncứulíluậnvềbàitoánHóa
học,PGS.TSNguyễnXuânTrường,PGS.TSLêXuânTrọng,PGS.TSNguyễn
HữuĐinh,PGS.TSTrầnThànhHuếnghiêncứuvềBàitậphóahọcnângcao,TS
VũAnhTuấnnghiêncứuphầnHóahọcTHPTnóichungbaogồmcácphầnhóa
họcđạicương,hóahọcvôcơ,hóahọchữucơvàxuấtbảnsáchBồidưỡngHSG
HóaTHCSnhưngchưađisâunghiêncứucácchuyênđềcụthể,đặcbiệtlàcácdạng
bàitậpvềoxitđểbồidưỡngHSGđểônthivàolớp10chuyênTHPT.
1.2. Học sinh giỏi hóa học:
1.2.1. Khái niệm học sinh giỏi hóa học
TừkháiniệmvềHSGtacóthểhiểuHSGHHlànhữngHScónănglựcnổi
trội,cóbiểuhiệnkhảnănghoànthànhxuấtsắccáchoạtđộngvềcáclĩnhvựctrí
tuệ,sựsángtạo,đặcbiệtlàcókhảnăngchuyênbiệttronghọctậpvànghiêncứu

hóahọc.NhưvậyHSGHHcókiếnthứchóahọccơbản,vữngvàng,sâusắcvàhệ
thống,biếtvậndụnglinhhoạtvàsángtạokiếnthứchóahọcvàotìnhhìnhmới,có
nănglựctưduykháiquátvàsángtạo.Đồngthờicòncókĩnăngthựchànhthành
thạovàcónănglựcnghiêncứukhoahọcHóaHọc.
1.2.2. Năng khiếu hóa học
Baogồm2mặttíchcựcchủyếulà:
*KhảnăngtưduyToánhọc
*Khảnăngquansát,nhậnthứcvànhậnxétcáchiệntượngtựnhiên,lĩnhhộivàvận
dụngtốtcáckháiniệm,địnhluậthoáhọc.
1.2.2.1. Học sinh có khả năng tư duy Toán học tốt nhưng không có khả năng quan
sát, nhận thức các hiện tượng tự nhiên
ThìkhôngthểcóniềmsaymêHóahọcdẫnđếnhọcmônHóatheocáchthức
phiếndiện,côngthứcvàToánhóacácsựviệc,hiệntượngcủaHóahọc.
1.2.2.2.Học sinh có khả năng quan sát, nhận thức các hiện tượng tự nhiên dẫn đến
niềm say mê Hóa học nhưng khả năng tư duy Toán học chưa tốt
13

ThìviệcnghiêncứuHóahọcgặprấtnhiềukhókhăn,nhấtlàhiệnnayviệcáp
dụngcôngnghệtinhọcvàoHóahọcngàyđượcpháttriển.Tấtyếunhữnghọcsinh
nàycũngkhôngthểđạtkếtquảxuấtsắcđược.
1.2.3. Những phẩm chất và năng lực quan trọng nhất của một học sinh giỏi hóa
học cần bồi dưỡng và phát triển
 
69

Hiệnnaychưacómộttàiliệucụthểđịnhnghĩanhưthếnàolàhọcsinhgiỏihóa
học.Chúngtôixinđưaramộtsốýkiếncủacácthầygiáođãcókinhnghiệmlâu
nămtrongviệcgiảngdạyvàbồidưỡnghọcsinhgiỏi.Từnhữngýkiếnđóhyvọng
sẽgópphầnlàmsángtỏquanđiểmvềnhữngnănglựcvàphẩmchấtcủahọcsinh
giỏihóahọc.Đểrồitừđócóhướngđiđúngđắntrongviệcpháthiệnvàbồidưỡng

nhữngngôisaotỏasángtrênbầutrờihóahọccủanướcnhà.
 TheoGS.TSnhàgiáonhândânNguyễnCảnhToàn
 
27
:“học giỏi là ham
học, chủ động tìm học, tự học một cách thông minh sáng tạo, biết gắn học
với hành”
 ThầyLêVănDũng(ĐạihọcSưPhạmHuế)chorằng
 
36
:“Một học sinh có
tư duy hóa học phát triển là có năng lực quan sát tốt, có trí nhớ logic nhạy
bén, có óc tưởng tượng linh hoạt phong phú, ứng đối sắc sảo với các vấn đề
hóa học và làm việc có phương pháp”
 PhógiáosưBùiLongBiên(ĐạiHọcBáchKhoaHàNội)chorằng
 
36
:
“Học sinh giỏi hóa học phải là người nắm vững bản chất hiện tượng hóa học,
nắm vững các kiến thức cơ bản đã được học, vận dụng tối ưu các kiến thức đó
để giải quyết một hay nhiều vấn đề mới ( do chưa được học hoặc chưa thấy bao
giờ) trong các kì thi đưa ra”
 PGS.PTS Trần Thành Huế (Đại học Sư Phạm Hà Nội) thì có ý kiến như
sau
 
36
:“Nếu dựa vào kết quả thi để đánh giá thì bài thi đó phải hội tụ các
yêu cầu sau đây”.
-Cókiếnthứccơ bảntốt:thểhiệnnắmvữngcáckháiniệm,cácđịnhnghĩa,các
địnhluậthayquiluậtđãđượcquiđịnhtrongchươngtrình,khôngthểhiệnthiếuxót

vềcôngthức,phươngtrìnhhóahọc.Sốđiểmphầnnàychiếm50%toànbài.
14

-Vậndụngsắcbénvàcósángtạocáckiếnthứccơbản.Phầnnàychiếmkhoảng
40%toànbài
-Tiếpthuvàdùngđượcngaymộtsốvấnđềmớinảysinhdođềthiđưara.Phần
nàychiếmkhoảng6%toànbài.
-Bàilàmtrìnhbàysạchđẹprõràng.Phầnnàychiếm4%toànbài.
Ngoàinhữngbàithilýthuyếthọcsinhcòngặpcácbàithithựchành,đốivớicác
bàithiloạinày,yêucầungườihọcsinhphảicókỹ năng thựchànhtốt,khuyến
khíchcáctàinăngthựchành,nhưsựkhéoléo,cósựquansáthiệntượngtốtvàgiải
thíchđượcbảnchấthiệntượngđó.
 TheoThầyVũAnhTuấn(BộGD&ĐT)thìnăngkhiếuhóahọcbaogồmhai
mặttíchcựcvàchủyếulà
 
27
 
36

+ Khả năngtưduy toánhọckhả năng quan sát, nhận thứcvànhận xét cáchiện
tượngtựnhiên,lĩnhhộivàvậndụngtốtcáckháiniệm,cácđịnhluậthóahọc 
-VấnđềnăngkhiếuhoáhọcvànhữngthànhtốchủyếucủanăngkhiếuHoáhọc
còncầnđượctiếptụcnghiêncứuthêm.Trướcmắtcầnxácđịnhnhữngphẩmchất
vànănglựcquantrọngnhấtcủamộthọcsinhgiỏihóahọc.Theochúngtôi,đólà:
a.Cókiếnthứchoáhọccơbảnvữngvàng,sâusắc,hệthống(chínhlànắm
vữngbảnchấthoáhọccủacáchiệntượnghoáhọc).
b.Cónănglựctưduyhoáhọc(biếtphântích,tổnghợp,sosánh,kháiquát
hoá cao, có khả năng sử dụng phương pháp đoán mới: qui nạp, diễn dịch, loại
suy ).Cókhảnăngquansát,nhậnthức,nhậnxétcáchiệntượngtựnhiên.
c.Biếtvậndụnglinh hoạt,mềmdẻo,sángtạonhữngkiếnthứccơbảnvà

nhữngnhậnthứcđóvàotìnhhuốngmới,khôngtheođườngmòn.
TheocáctàiliệuvềTâmlýhọcvàphươngphápdạyhọcHoáhọcthìnăng
khiếuHoáhọcđượcthểhiệnquamộtsốnănglựcvàphẩmchấtsau:
1.2.3.1.Năng lực tiếp thu kiến thức
-Khả năng nhậnthứcvấnđềnhanh,rõràngvànhanhchóngvận dụngvàotình
huốngtươngtự(tíchhợpkiếnthức).
-Luônhàohứngtrongcáctiếthọc,nhấtlàbàihọcmới.
-Cóýthứctựbổsung,hoànthiệnnhữngtrithứcđãthuđượcngaytừdạngsơkhởi.
1.2.3.2. Năng lực suy luận logic
15

-Biếtphântíchcácsựvậthiệntượngquacácdấuhiệuđặctrưngcủachúng.
-Biếtthayđổigócnhìnkhixemxétmộtsựvật,hiệntượng.
-Biếtcáchtìmraconđườngngắnđểsớmđiđếnkếtluậnmongmuốn.
-Biếtxétđủcácđiềukiệncầnthiếtđểđạtđượckếtluậnmongmuốn.
-Biếtxâydựngcácphầnvídụđểloạibỏmộtsốmiềntìmkiếmvôích.
-Biếtquaylạiđiểmxuấtphátđểtìmđườngđimới.
1.2.3.3. Năng lực đặc biệt
-Biếtdiễnđạtchínhxácđiềumìnhmuốn.
-Sửdụngthànhthạohệthốngkíhiệu,cácquiướcđểdiễntảvấnđề.
-Biếtphânbiệtthànhthạocáckĩnăngđọc,nóivàviết.
-Biếtthugọnvàtrậttựhóacácvấnđềđểdùngkháiniệmtrướcmôtảchocáckhái
niệmsau.
1.2.3.4. Năng lực lao động sáng tạo
-Biếttổnghợpcácyếutố,cácthaotácđểthiếtkếmộtdãyhoạtđộngnhằmđạtđến
kếtquảmongmuốn
1.2.3.5. Năng lực kiểm chứng
-Biếtsuyxétđúngsaitừmộtloạtsựkiện.
-Biếttạoracáctươngtựhaytươngphảnđểkhẳngđịnhhaybácbỏmộtđặctrưng
nàođótrongsảnphẩmdomìnhtạora.

-Biếtchỉramộtcáchchắcchắncácdữliệucầnphảikiểmnghiệmsaukhithựchiện
mộtsốlầnkiểmnghiệm.
1.2.3.6. Năng lực thực hành
-Biếtthựchiệndứtkhoátmộtsốthaotácthínghiệm.
-Biếtkiênnhẫnvàkiêntrìtrongquátrìnhlàmsángtỏmộtsốvấnđềlíthuyếtqua
thựcnghiệm.
-Hóahọclàbộmônkhoahọcthựcnghiệmnênđòihỏihọcsinhphảicónănglực
thựcnghiệm,tiếnhànhcácthínghiệmhóahọc(TNHH)vìđâycũnglàmộttrong
các yêu cầu của các kì thi HSG trường, HSG huyện, HSG tỉnh, HSG quốc gia,
Olimpicquốctế.
1.2.3.7. Năng lực vận dụng kiến thức giải quyết các vấn đề thực tiễn
16

HScónănglựcvậndụngcáckiếnthứcđãhọcđểgiảiquyếtcácvấnđềliênquan
đếnthựctế,sảnxuấthàngngày.
 TheotàiliệucủahộiHóahọcViệtnam
 
18
:nhữngphẩmchấtvànănglực
quantrongnhấtcủahọcsinhgiỏihóahọcđólà:
-Cónănglựctưduytốtvàsángtạo(biếtphântích,tổnghợpsosánh,kháiquátcao,
cókhảnăngsửdụngphươngphápmớiquinạp,diễndịch,loạisuy )
-Cókiếnthứcsâusắc,vữngvàng,hệthống(chínhlànắmrõbảnchấthóahọccủa
hiệntượnghóahọc).Biếtvậndụngsángtạo, linhhoạt nhữngtìnhhuốngđóvào
thựctế.
-Cókĩnăngthựcnghiệmtốt,cónănglựcvệphươngphápnghiêncứukhoahọchóa
học(biếtnêuranhữnglíluậnchonhữnghiệntượngxảyratrongthựctế,biếtcách
dùngthựcnghiệmđể kiểm chứnglạinhữngthínghiệmtrên vàbiếtcáchdùng lí
thuyếtđểgiảithíchcáchiệntượngđãđượckiểmchứng).
 Cácýkiếntrênđãchochúngtacócàinhìntươngđốiđầyđủvềmộthọcsinh

giỏihóahọc.Chúngtôixinđúckếtlạivấnđềnhưsau
* Năng lực và phẩm chất của học sinh giỏi hóa học:
-Cólòngsaymêhọctậphóahọccaođộ,cósựnhạycảmhóahọcvàcókhảnăngtự
họctựnghiêncứu.
-Cónănglựctưduytốtvàsángtạo.
-Nắmvữngbảnchấthiệntượnghóahọc,kiếnthứccơbản,kĩnăngthựchànhthí
nghiệm,dồngthờivậndụngthôngminh,sángtạonhữngkiếnthức,kĩnăngấyvà
điềukiệncụthể.
1.2.4. Những kĩ năng cần thiết của giáo viên cần có khi bồi dưỡng học sinh giỏi
1.2.4.1.Các nhóm kĩ năng cơ bản
a)Nhómkĩnăngnhậnthức
-Đọcvàhiểutàiliệu,kháiquát,tổnghợpvàtómtắttàiliệu.
-Xâydựngđềcương,biênsoạngiáoán,lậpkếhoạchbồidưỡng.
b)Nhómkĩnăngtruyềnđạt
-Kĩnănggiaotiếp,ngônngữ.
-Kĩnăngchuyểnđổi,pháttriểnkiếnthức.
-Kĩnăngnêuvấnđềvàđặtcâuhỏi.
17

c)Nhómkĩnăngtổchứcvàquảnlí
-Giámsát,theodõi,độngviên,khuyếnkhích.
-Tiếpnhận,điềuchỉnhthôngtinphảnhồi.
d)Nhómkĩnăngsửdụngcácphươngtiệndạyhọc
-TNthựchành(thaotác,quansát,giảithích,kếtluận)
-Cácthiếtbịhỗtrợ(tranhảnhphươngtiệnnghenhìn )
e)Nhómkĩnăngkiểmtra,đánhgiá
-Xâydựngngânhàngcâuhỏi,đềkiểmtratừcâuhỏitươngđương.
-Phânloạiđềkiểmtratheođốitượng,thờilượngchươngtrìnhtậphuấn.
1.2.4.2. Một số chi tiết trong kĩ năng
a)Kĩnăngđặtcâuhỏi

-Câuhỏiđượcdiễnđạtrõràng,ngắngọn,xúctích,dễhiểu,sửdụngtừngữphù
hợp,khôngquáphứctạp.
-Câuhỏicóthứtựlogic,hìnhthứcthayđổivàkhôngmangtínhépbuộc.
b)Kĩnăngtrìnhbày
-Nắmđượcvấnđềcầntrìnhbày,chuẩnbịchuđáo,cầntậptrìnhbàytrước.
-Nóirõràngvàđủâmlượng,baoquáttốtvàchúýtháiđộphảnhồitừHS.
c)Kĩnăngcungcấpthôngtin
-Nêurõmụcđíchvàtrọngtâmbàihọc.
-Sửdụngcácphươngtiệndạyhọcphùhợp.
-Sửdụngngônngữthíchhợpvàdiễnđạtcácýtheothứtựlogic.
-Nhấnmạnhcácýchínhvàliêntụckếtcácývớinhau.
-Kếtthúcrõràngvàcónhắclạitrọngtâmbàihọc.
1.2.5. Bài tập hóa học
1.2.5.1. Khái niệm về bài tập hóa học
Theotừđiểntiếngviệt,bàitậplàyêucầucủachươngtrìnhchohọcsinhlàm
đểvậndụngnhữngđiềuđãhọcvàcầngiảiquyếtvấnđềbằngphươngphápkhoa
học.Mộtsốtàiliệulíluậndạyhọc“thườngdùngbàitoánhoáhọc”đểchỉnhững
bàitậpđịnhlượngđólànhữngbàitậpcótínhtoánkhihọcsinhcầnthựchiệnnhững
phéptínhnhấtđịnh.
18

TheocácnhàlíluậndạyhọcLiênXô(cũ),bàitậpbaogồmcảcâuhỏivàbài
toán,màtrongkhihoànthànhchúng,họcsinhvừanắmđượcvừahoànthiệnmộttri
thứchaymộtkỹnăngnàođó,bằngcáchtrảlờimiệng,trảlờiviếthoặckèmtheo
thựcnghiệm.
Ởnướcta,sáchgiáokhoahoặcsách thamkhảo,thuậtngữ“bàitập”được
dùngtheoquanđiểmnày.Vềmặtlýluậndạyhọc,đểpháthuytốiđatácdụngcủa
BTHHtrongquátrìnhdạyhọcngườiGVphảisửdụngvàhiểunótheoquanđiểm
hệthốngvàlýthuyếthoạtđộng.MộtHSlớp1khôngthểxembàitậplớp9làmột“
bàitập”vàngượclại,đốivớiHSlớp9,bàitoánlớp1khôngcònlà“bàitập”nữa!

Bàitậpchỉcóthểlà“bàitập”khinótrởthànhđốitượnghoạtđộngcủachủthể,khi
cómộtngườinàođócónhucầuchọnnólàmđốitượng,mongmuốngiảinó,tứclà
khicómột“ngườigiải”.
a)Bàitập-đốitượng.
b)Ngườigiải-chủthể.
Bàitậplàmộthệthôngtinchínhxác,baogồm2tậphợpgắnbóchặtchẽ,tác
độngqualạivớinhauđólànhữngđiềukiệnvànhữngyêucầu.
Ngườigiải(hệgiải)baogồmhaithànhtốlàcáchgiảivàphươngtiệngiải(các
cáchbiếnđổi,thaotáctrítuệ, ).
 
Sơ đồ 1.2. Cấu trúc của hệ bài tập
ThôngthườngtrongSGKvàtàiliệulýluậndạyhọcbộmôn,ngườitahiểu
bàitậplànhưngbàiluyệntậpđượclựachọnmộtcáchphùhợp vớimụcđíchchủ
yếulànghiên cứu cáchiệntượnghoáhọc, hìnhthànhkháiniệm, pháttriểntư
duyhoáhọcvàrènluyệnkỹnăngvậndụngkiếnthứccủaHSvàothựctiễn.
Nhữngđiềukiện
Nhữngyêucầu Phươngtiệngiải
Phépgiải
BÀITẬP
NGƯỜIGIẢI