Bài giảng Hành vi con người trong môi trường xã hội Bài 2 - TS. Nguyễn Thị Lan

Bài 2
Các phương pháp tiếp cận hành vi
con người trong môi trường xã hội


I.Thuyết phân tâm
1.Sigmund Freud: 1856-1939. Do thái.
Sinh ở Đức. 4 tuổi chuyển sang Áo sống. Bác sĩ.
Sử dụng phép thôi miên để tìm hiểu tâm lý.
Chữa bệnh tâm thần.
1900: sách “ Giải thích các giấc mộng”
23 tập sách tập hợp các nghiên cứu và bài
viết về phân tâm học.


6 đặc điểm của lý thuyết
a/Tiếp cận động năng: xem năng lượng thần
kinh, tâm lý như năng lượng vật lý, có xung
năng, dục năng…cũng gia tăng, phân phối, biến
đổi và được giải tỏa.
Năng lượng tâm lý đạt tới sự căng thẳng phải
được giải thoát bằng hành vi để đạt tới khối
cảm (đói-mút tay…)


Tiếp cận động năng






Cơ thể con người có phần bản năng (gọi là xung
năng sinh lý), mâu thuẫn với lý trí, bao gồm cả
sự kích thích ở một vùng nào đó của cơ thể . Sự
xung đột bên trong đó kích thích tâm trí, tạo nên
nhu cầu.
Như vậy, năng lượng tâm lý xuất phát từ năng
lượng “Sinh lý”
Tâm trí và cơ thể không ngừng tác động tới nhau.


Xung năng tính dục




Được gợi lên từ những vùng kính dục của cơ thể
như miệng, hậu môn, cơ quan sinh dục. Sự thay
đổi vị trí của sung các xung năng tạo ra sự
chuyển động từ giai đoạn này sang giai đoạn
khác.
Mục tiêu của các xung năng tạo ra các nhu cầu
và giải thỏa mãn nhu cầu sẽ tạo sự cân bằng tâm
lý và sinh lý.


b.Tiếp cận cấu trúc


Các xung năng không trực tiếp dẫn tới hành vi

mà được thực hiện dán tiếp qua cấu trúc:
Cái ấy (con): bản năng;
Cái tôi (người)
Siêu tôi.


Quan hệ cấu trúc

Cái tôi

Siêu tôi

Tiềm thức

Vô thức
Cái ấy


c.Tiếp cận địa hình




Lãnh điạ của vơ thức: cảm giác bị dồn nén
Lãnh địa của tiền ý thức: gần với ý thức
Lãnh điạ của ý thức: con người biết được tại thời
điểm


d. Tiếp cận giai đoạn







Miệng: < 1 tuổi
Hậu môn: < 3 tuổi
Tượng dương vật: < 7 tuổi
Tiềm tàng < 11-12 tuổi
Dậy thì: > 11-12 tuổi.


Giai đoan 1. Miệng



Sơ sinh đến 1,5 tuổi
Trẻ đạt được khoái cảm qua bú mẹ, xung năng
mồm miệng. Bú, ăn, nhai và cắn giảm bớt sung
động tình dục khó chịu.
Dục năng được xả vào vùng kích dục là mồm.
Nếu khơng được thỏa mãn, trẻ bú tay hoặc các
vật nó có được. Trẻ hụt hẫng nếu không được
thỏa mãn.


HỤT HẪNG





Lo sợ: do sung năng tính dục quá mạnh hoặc khi
không thấy mẹ.
Phải giúp trẻ làm quen với thay đổi nhưng phù
hợp. Khoogn nhiều q và khơng ít q sẽ giúp
trẻ bình thường.
Nếu lo hãi quá ở giai đoạn trước có thể dẫn tới
thối lui sang giai đoạn sau.


GIAI ĐOẠN HẬU MÔN
Đến 3 tuổi.
 Cuối giai đoạn 1, nhu cầu sinh lý đi đại tiện tạo
ra sự căng thẳng, được giảm nhẹ (giải quyết) khi
đi vệ sinh. Vùng kích dục đem lại lo lắng, hụt
hẫng cùng với những khoái cảm.
 Khi bị bắt đi vệ sinh đúng chỗ, trẻ bị căng thẳng,
xung đột.
 Giải quyết bằng cách giúp trẻ vào kỷ luật.


Giai đoạn 3. Tượng dương vật





Khoảng 3-5 tuổi.

Quan tâm chính là có dương vật ở con trai và
khơng ở con cái.
Phức cảm Edip ở em trai và Electra ở em gái.


Giai đoạn 4. Tiềm ẩn





Từ 5 tuổi đến tuổi dậy thì
Trẻ khơng bị kích thích nào trên cơ thể, qn đi
các xung năng tính dục.
Tập trung vào các hoạt động vui chơi và ở học
đường.


Giai đoạn sinh dục





Ở tuổi vị thành niên
Xung năng tính dục tái xuất hiện
Tình yêu
Chọn hình mẫu thời bé để gắn bó.

Trường hợp bé Han




5 tuổi. Xuất hiện sự tấn công, sợ con ngựa cắn
hoặc bị ngã. Thấy con ngựa to đè con nhỏ ngã.
Không dám ra khỏi nhà.
Mặc cảm Edip: ngựa tượng trưng cho bố Han, sợ
ngựa cắn và khao khát mãnh liệt với mẹ


e.Bình thường-khơng bình
thường




Bệnh nhân tâm thần có những yếu tố khơng bình
thường; 2 yếu tố này quan hệ theo những ngun
tắc.
Ví dụ: người trầm cảm do siêu tơi q mạnh,
kìm nén được những mâu thuẫn; kẻ ác dâm có
sung năng tấn cơng mạnh khơng kiểm sốt được.
TUY VẬY, trong mỗi người bình thường đều có
dấu vết của trầm cảm, ác dâm…


g.Phân tâm học


Freud sử dụng phương pháp phân tích tâm lý
thơng qua phân tích các giấc mơ của bệnh nhân
là người lớn. Những người đó khi bị tơi miên
thường nó về những gì sảy ra với họ trong quá
khứ, khi còn là trẻ con.


Kết luận
Phát hiện ra vô thức như lực cho phát triển
 Là lý thuyết về phát triển nhận thức
Yếu:
-Phương pháp khơng phù hợp
-Trắc nghiệm khơng chắc chắn
-Nhấn mạnh tới tình dục của tuổi trẻ em.



Ứng dụng


Cơ sở sinh học để phân tích sự hình thành hành
vi trong mối quan hệ với các nghiên cứu khác.