THU THẬP CHỨNG CỨ Ở NƯỚC NGOÀI VÀ ỦY THÁC QUỐC TẾ

THU THẬP CHỨNG CỨ Ở NƯỚC NGOÀI VÀ ỦY THÁC
QUỐC TẾ
Trong công cuộc đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn hướng tới việc mở rộng
quan hệ đối ngoại, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Việt Nam đã ký kết và tham gia
nhiều điều ước, trong đó có các hiệp định tương trợ tư pháp và pháp lý được ký kết
giữa Nhà nước ta với các nước khác. Các hiệp định này được ký kết đã đánh dấu
những bước phát triển mới trong quan hệ pháp lý quốc tế giữa nước ta với các nước có
liên quan trong nhiều lĩnh vực tư pháp và pháp lý, góp phần mở rộng quan hệ pháp lý
quốc tế, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của công dân, tạo điều kiện thuận lợi trong việc
hợp tác giải quyết nhiều vấn đề pháp lý đa dạng và phức tạp về hình sự, dân sự, hôn
nhân-gia đình giữa Nhà nước, công dân Việt Nam với các Nhà nước và công dân của
các nước hữu quan. Điều này đã góp phần rất quan trọng vào việc thực hiện chính
sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta và chính sách hợp tác, tương trợ về tư pháp và
pháp lý giữa nước ta với các quốc gia khác, trên cơ sở độc lập, chủ quyền, không can
thiệp vào công việc nội bộ của nhau.
Thành phố Hà Nội là trung tâm chính trị, văn hóa-xã hội của cả nước. Trong thời gian
qua việc mở rộng mối quan hệ giao lưu về các lĩnh vực chính trị, văn hóa xã hội, kinh
tế, pháp luật đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Về lĩnh
vực pháp luật nói riêng, những năm qua Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã thực
hiện tốt hợp tác quốc tế với Tòa án nước ngoài trong việc ủy thác tư pháp quốc tế,
cùng nhau hợp tác giải quyết nhiều vấn đề về hình sự, dân sự, hôn nhân-gia đình,
kinh tế, lao động.
I. CÁC HIỆP ĐỊNH TƯƠNG TRỢ TƯ PHÁP.
Hiệp định tương trợ tư pháp là Điều ước quốc tế quan trọng, được ký kết với danh
nghĩa Nhà nước, nhằm điều chỉnh quan hệ giữa nước ta và nước ngoài về tương trợ tư
pháp như: lập, tống đạt giấy tờ, điều tra thu thập chứng cứ, công nhận và thi hành
các bản án, quyết định của Tòa án về các vấn đề dân sự, tiến hành khám xét, thu giữ,
chuyển giao vật chứng, tiến hành giám định, lấy lời khai của các bên, người làm
chứng, bị cáo và những người khác là đối tượng của các vụ điều tra hình sự, dẫn độ để
truy tố hình sự hoặc để thi hành bản án.
Cho đến nay, Nhà nước CHXHCN Việt Nam đã ký kết hợp định tương trợ tư pháp và

pháp lý về các vấn đề dân sự, gia đình, lao động và hình sự với nhiều nước (Cộng hòa
Séc và Slovakia, Cộng hòa Liên bang Đức, Cộng hòa Cuba, CHND Hunggari, CHND
Bungari, CH Ba Lan, CHDCND Lào, Liên bang Nga, CHND Trung Hoa, CH Pháp,
Ucraina, Mông Cổ, Bêlarút). Để áp dụng thống nhất các quy định trong Hiệp định, Nhà
nước ta cũng đã ban hành 2 văn bản hướng dẫn quan trọng:
 Thông tư liên bộ số 139/TT-LB ngày 12/3/1984 của Bộ Tư pháp-Viện kiểm sát nhân
dân tối cao-Tòa án nhân dân tối cao-Bộ Nội vụ-Bộ Ngoại giao về việc thi hành Hiệp
định tương trợ tư pháp và pháp lý về các vấn đề dân sự, gia đình và hình sự đã ký
giữa nước ta với Liên Xô và các nước XHCN.
 Thông tư số 163/HTQT ngày 25/3/1993 của Bộ Tư pháp về việc thực hiện ủy thác tư
pháp của Tòa án nước ngoài.
Trong bài tham luận này, tôi chỉ trình bày về một số tình hình thực tiễn thu thập
chứng cứ ở nước ngoài và ủy thác tư pháp quốc tế về các vụ án dân sự, hôn nhân-gia
đình. Hiện nay việc tiến hành thực hiện ủy thác tư pháp quốc tế của Tòa án căn cứ vào
Thông tư số 163/HTQT của Bộ Tư pháp hướng dẫn về tống đạt giấy tờ và lấy lời khai
trong các vụ dân sự do Tòa án nước ngoài thụ lý.
II. THỰC TIỄN THỰC HIỆN VIỆC ỦY THÁC TƯ PHÁP TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN
THÀNH
PHỐ HÀ NỘI.
1. Việc nhận ủy thác hồ sơ
Theo số liệu thống kê trong 02 năm gần đây (năm 2004 và 5 tháng đầu năm 2005),
Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã thụ lý và giải quyết:
 Năm 2004: đã giải quyết 21 hồ sơ đạt tỉ lệ 100%. Cụ thể là:
o Cộng hòa Liên bang Đức (06 hồ sơ): Tòa án sơ thẩm Erfurt, sơ thẩm Freising, sơ
thẩm Kothen, sơ thẩm Gorlar, Magdeburg và Tòa án trung thẩm Gera.
o Cộng hòa Séc (05 hồ sơ): Tòa án Trida, Tòa án huyện tại Ceské, huyện Cheb,
Tòa án sơ thẩm Jesenik và sơ thẩm Praha.
o Cộng hòa Ba Lan (04 hồ sơ): Tòa án khu vực Vacsava, khu vực Zielona Gora,
khu vực Praga và khu vực Lublin.
o Cộng hòa Liên bang Nga (02 hồ sơ): Tòa án Trọng tài thành phố Matxcơva.

o Cộng hòa Pháp (02 hồ sơ): Tòa án phúc thẩm Cộng hòa Pháp.
o CHND Trung Hoa (01 hồ sơ): Tòa án nhân dân Trung Hoa.
o Hunggary (01 hồ sơ): Tòa án sơ thẩm Bộ nội vụ.
 5 tháng đầu năm 2005: thụ lý 14 hồ sơ và hiện giải quyết được 09 hồ sơ đạt tỉ lệ
64,29%.
Nơi ủy thác Thụ lý Giải quyết
CH Ba Lan (04 hồ sơ)
-TA khu vực thành phố
Tychy.
-TA khu vực Warszawa-
Praga.
-Tòa án khu vực Lodz.
-Tòa án tỉnh tại 'Swidnica
(03 hồ sơ)
- TA khu vực Warszawa-
Praga
-Tòa án khu vực Lodz.
-Tòa án tỉnh tại 'Swidnica.
CHLB Đức (03 hồ sơ)
-Tòa án sơ thẩm Kothen.
-Tòa án sơ thẩm Hof.
-Tòa án trung thẩm Berlin
(02 hồ sơ)
-Tòa án sơ thẩm Hof.
-Tòa án trung thẩm Berlin.
Cộng hòa
Pháp
(02 hồ sơ)
-Tòa án phúc thẩm CH Pháp.
(02 hồ sơ)

-Tòa án phúc thẩm CH Pháp.
Cộng hòa (02 hồ sơ)
Séc -Tòa án phúc thẩm Jesenik
-Tòa án huyện Ceské.
CHND
Trung Hoa
(01 hồ sơ)
-Tòa án Guangzhau (Quảng
Châu).
CH Slovakia (01 hồ sơ)
-Tòa án quận Tranva.
(01 hồ sơ)
-Tòa án quận Tranva
Hunggary (01 hồ sơ)
-Tòa án quận IV và XV
Budapest
(01 hồ sơ)
-Tòa án quận IV và XV
Budapest
Việc thực hiện ủy thác tư pháp các hồ sơ này chủ yếu về tống đạt hồ sơ cho các đương
sự (về các vụ việc ly hôn, tranh chấp tài sản…). Thẩm phán của Tòa án được phân
công giải quyết hồ sơ sẽ gửi giấy báo theo địa chỉ có trong hồ sơ triệu tập người cần
được tống đạt đến Tòa án để thực hiện việc việc tống đạt giấy tờ. Việc tống đạt giấy tờ
được thực hiện chủ yếu tại trụ sở của Tòa án thành phố Hà Nội (trường hợp có lý do
chính đáng theo luật định thì việc tống đạt sẽ được tiến hành tại nơi đương sự cư trú
hoặc nơi làm việc).
 Giao cho người cần tống đạt các giấy tờ cần tống đạt gồm 01 bản gốc và 01
bản dịch.
 Lập biên bản tống đạt hồ sơ, có chữ ký của Thẩm phán, của cán bộ thư ký, của
người nhận tống đạt và đóng dấu của Tòa án.

 Photo Chứng minh thư nhân dân của đương sự cần tống đạt (để xác nhận Tòa
án đã tống đạt các giấy tờ đến đúng đương sự mà Tòa án nước ngoài yêu cầu tống
đạt).
Về thủ tục liên hệ với Tòa án ủy thác và gửi hồ sơ: Tòa án thành phố Hà Nội làm công
văn (kèm Biên bản tống đạt hồ sơ có ký nhận của đương sự + Bản photo Chứng minh
thư nhân dân của đương sự) trả lời về việc đã thực hiện việc tống đạt hồ sơ cho đương
sự và xin gửi kết quả của việc ủy thác cho Tòa án nước ngoài để giải quyết tiếp theo
thẩm quyền. (Phụ lục1-tr.10)
Tuy nhiên, cũng có trường hợp Tòa án Hà Nội gửi lại toàn bộ hồ sơ ủy thác tư pháp
quốc tế cho Tòa án ủy thác thông qua Bộ Tư pháp Việt Nam do địa chỉ của đương sự
trong hồ sơ ủy thác cung cấp không đầy đủ, rõ ràng và chính xác.Tòa án đã gửi giấy
báo nhiều lần và tiến hành xác minh nhưng không có đương sự cần tống đạt ở địa chỉ
đó hoặc đương sự đã quay trở lại nước sở tại không còn ở tại Việt Nam (VD: Hồ sơ ủy
thác TPQT của Tòa án sơ thẩm Praha - Cộng hòa Séc; Tòa án khu vực Vacsava - Cộng
hòa Ba Lan) hoặc trong hồ sơ chỉ có bản gốc mà không có bản dịch (VD: Hồ sơ ủy thác
TPQT của Tòa án khu vực Zielona Gora - Cộng hòa Ba Lan).
Đối với những trường hợp này thì Tòa án thành phố Hà Nội làm công văn trả lời về việc
đã thực hiện việc tống đạt hồ sơ cho đương sự nhưng không thực hiện được vì lý do
trên và xin gửi lại toàn bộ hồ sơ cho Bộ Tư pháp Việt Nam để giải quyết theo thẩm
quyền (kèm theo công văn có Biên bản xác minh + Hồ sơ ủy thác quốc tế + Công văn
về việc chuyển ủy thác tư pháp quốc tế).
2. Việc gửi ủy thác hồ sư: Theo số liệu thống kê:
Năm 2004: Tổng số là 85 hồ sơ
Năm 2005: Tổng số là 21 hồ sơ ủy thác (tống đạt bản án, quyết định, điều tra…)
Các vấn đề
ủy thác
Quốc gia Năm 2004 Năm 2005
Ủy thác tống
đạt bản án ly
hôn sơ thẩm

CHLB Đức 11 03
CHLB Nga 05 01
Mỹ 03
CH Ba Lan 02
CH Séc 02
Canada 01
CHDC ND Lào 01
Vương quốc Anh 01
Hàn Quốc 01
Thụy Sĩ 01
Tổng: 28 vụ 4 vụ
Ủy thác tống
đạt quyết
Canada 02
CHLB Đức 02
Italia 01
Tổng: 05 vụ 0 vụ
Ủy thác tống
đạt bản án
dân sự sơ
thẩm
CHLB Đức 01
Malaixia 01
Ucraina 01
CHND Trung Hoa 01
Tổng: 04 vụ 0 vụ
Ủy thác tống
đạt thông báo kết
quả xét xử và
thông báo kháng cáo

CHLB Đức 01 01
CH Séc 01
Tổng: 01 vụ 02 vụ
Ủy thác tống
đạt QĐĐC vụ
Angôla 01
CHLB Đức 01 02
CHLB Nga 01
CH Pháp 01
CH Séc 01
Tổng: 04 vụ 03 vụ
Ủy thác tống
đạt quyết
định đình chỉ
vụ án dân sự
CH Áo 01
CH Ba Lan 01
CHLB Đức 01 01
CHLB Nga 01
Tổng: 03 vụ 02 vụ
Ủy thác điều tra vụ CH Ba Lan 01
CHLB Đức 09 01
CHLB Nga 07 01
Cộng hòa Séc 05 01
Canada 02
Đài Loan 01
Hàn Quốc 02
Anggôla 01
Australia 01
CH Pháp 01 02

Mỹ 01 01
Tổng: 29 vụ 08 vụ
Ủy thác điều tra vụ
án dân sự: chủ yếu
lấy lời khai của
đương sự, người có
quyền lợi và nghĩa
vụ lien quan
CHLB Đức 03 vụ
CH Áo 02 vụ
CH Ba Lan 01 vụ
CHLB Nga 01 vụ
CH Séc 01 vụ
Canada 01
Hàn Quốc 01
Nhật Bản 01
Tổng: 09 vụ 02 vụ
Ủy thác điều
tra vụ án
kinh tế
Hàn Quốc 01 vụ
Thái Lan 01 vụ
Tổng: 02 vụ 0 vụ
Tuy nhiên, cũng còn có những trường hợp Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã có
công văn về việc uỷ thác điều tra vụ án dân sự nhưng vẫn chưa nhận được công văn
trả lời. Do vậy mà Tòa án gửi tiếp công văn ủy thác tư pháp lần thứ hai đề nghị Đại sứ
quán Việt Nam ở các nước sở tại có công dân Việt Nam cư trú (là đương sự hoặc là
người liên quan đến vụ việc Tòa án nhân dân Hà Nội đang giải quyết) để thực hiện ủy
thác tư pháp theo đúng quy định Điều 30 Pháp lệnh lãnh sự quán công bố ngày
24/11/1990. Tòa án thành phố Hà Nội cần lấy lời khai của đương sự, người có quyền

lợi và nghĩa vụ liên quan về các vấn đề có liên quan đến việc giải quyết vụ án. VD:
trong vụ kiện xin ly hôn, bị đơn đang ở nước ngoài thì cần lấy lời khai về các điểm sau:
􀂃 Ngày, tháng, năm kết hôn? Có đăng ký kết hôn không, có tự nguyện kết hôn
không?
􀂃 Cuộc sống chung của vợ chồng đến thời gian nào thì phát sinh mâu thuẫn,
nguyên nhân gì? Nay có đơn xin ly hôn thì có ý kiến, nguyện vọng gì không? Đề
nghị Tòa án xử vắng mặt hay có mặt?
􀂃 Quá trình chung sống có mấy con chung? Họ, tên, tuổi các con? Nếu Tòa án giải
quyết cho ly hôn thì ai nuôi con, phí tổn đóng góp nuôi như thế nào?
􀂃 Về tài sản: Tài sản chung có những gì (cần khai rõ)? Đề xuất chia như thế nào và