giáo trình nghề thủy thủ tàu cá MH01 kiến thức cơ bản của thủy thủ tàu cá

MmmBỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN



GIÁO TRÌNH MÔN HỌC
KIẾN THỨC CƠ BẢN
CỦA THỦY THỦ TÀU CÁ
MÃ SỐ:MH01
NGHỀ: THỦY THỦ TÀU CÁ
Trình độ: Sơ cấp nghề







2

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liu này thuc loi sách giáo trình nên các ngun thông tin có th c
phép dùng nguyên bn hoc trích dùng cho các m o và tham
kho.
Mi m     ch lc hoc s dng vi m  
doanh thiu lành mnh s b nghiêm cm.
MÃ TÀI LIỆU: MH01

3

LỜI GIỚI THIỆU
Ngh Thy th tàu cá là ngh làm công vic ca mt thy th 
cá. Hin nay, ti các làng cá ven bin Vit Nam, lng nông thôn
tham gia làm vic trên tàu cá vi vai trò là mt thy th là rt l
trong h o nghu này dn hiu qu ng thp và
tim n rt nhit an toàn, là mt trong nhng nguyên nhân dn
vic khai thác thy sn ca các tàu cá  vn có nhi  li thêm nhng

Vic biên son Giáo trình môn hc Kin thn ca thy th tàu cá da
trên : kho sát thc t v nhu cu kin thi vi thy th tàu cá  Vit
Nam, ý kin t các cuc hi tho chuyên môn, tham kho nhng tài liu liên
c và c.
Giáo trình môn hc Kin th n ca thy th tàu cá nhm trang b
nhng kin thn nht mà mt thy th tàu cá cn ph 
 tiy ngh Thy
th tàu cá mt cách có h thng và hiu qu.
Giáo trình Kin thn ca thy th tàu cá g
1. Bài 1. Nhng nn trong hàng hi
2. Bài 2. Kin thn v khai thác thy sn
3. Bài 3. Lut quc t có liên quan
4. n thy th tàu cá
Trong quá trình biên son Giáo trình, chúng tôi luôn nhc s 
tn tình và có hiu qu ca V T chc cán b (B Nông nghip và Phát trin
nông thôn), S Nông nghip và Phát trin nông thôn ca mt s tnh ven bin,
mt s doanh nghip khai thác thy sn, cng nghip
ng Trung hc Thy sn. Chúng tôi xin gi li tri ân v s

 tn tình và có hiu qu 
Ngoài ra, trong Giáo trìnhnày, chúng tôi có s dng mt s u, hình nh
cng nghiu kin gp và xin
phép. Chúng tôi xin gi li xin phép, cng th.
Mt sc c gu ki kho sát 
phm vi r Giáo trình này phù hi các vùng min trong c
c. Bên cn ch ch quan nên Giáo trình chc chn còn thiu sót.
Vi tinh thn cu th, chúng tôi rt vui mn nhng ý kin cc gi
 giáo trình nc hoàn thi
Xin c
Tham gia biên son
1. Ch biên 




4

MỤC LỤC
 MC TRANG
 2
 3
 4
 8
 9
  10
 10
A.  10
1.  10
1.1.  11

1.2.  12
1.3.  13
2.  13
2.1.  14
2.2.  15
3.  16
3.1.  16
3.2.   16
3.3.  19
4.  20
4.1. Gió: 20
4.2. Sóng: 22
4.3.  23
4.4.  25
5.  26
5.1.  26
5.2.  27
5.3.  28
B.  29


5

1. : 29
2.  29
C.  30
 31
 31
A.  31
1.  31

1.1.  32
1.2.  32
1.3.  33
1.4.  33
2.  37
2.1.  37
2.2.  40
2.3.  42
3.  44
3.1.  45
3.2.  46
3.3.  47
B.  49
1. : 49
2.  49
C.  49
có liên quan 50
 50
A.  50
1.  50
1.1.  50
1.2. liên quan: 50
2.  54
2.1.  54
2.2. ên quan: 54


6

3.  63

3.1.  63
3.2. ên quan: 63
4.  69
4.1.  69
4.2. ên quan: 70
B.  74
1.  74
2.  74
C.  74
 76
 76
A.  76
1.  76
1.1.  76
1.2. Ý  76
2.  76
2.1.  76
2.2.  77
2.3. : 77
2.4.  79
3.  79
3.1.  79
3.2.  80
3.3.  80
4.  89
4.1.  89
4.2.  89
4.3.  89
4.4.  90
4.5.  90

4.6.  90


7

4.7.  93
B.  94
1. : 94
2.  95
C.  95
 96
: 96
 96
 96
 97
 100
 104
 106
 106

8

CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, VIẾT TẮT

Thuật ngữ chuyên môn, viết tắt
Ý nghĩa
GPS

Nm
Hi lý1.852m
Knot
Hi lý/gi
Mb (milibar)

Cv

SOS

Semaphore

Inmarsat


VHF

HF

Cospas-Sarsat
H thng Cospas-Sarsat là h thng
thông tin v tinh toàn cu ca T chc
Cospas-Sarsat cung cp thông tin báo
ng cp cu và thông tin v trí tr
giúp hong tìm kim cu nn.




9

MÔN HỌC: KIẾN THỨC CƠ BẢN CỦA THỦY THỦ TÀU CÁ
Mã môn học: MH01

Giới thiệu môn học:
Mc tiêu ca Môn hc này là nhm cung ci hc nhng kin thc
n nht ca ngh Thy th tàu cá. Nhng kin thc này là nn t i
hc hp theo mt cách có hiu qu.
c tp ch yu là hc lý thuyc minh ha bng hình,
i hc phi liên h vi thc t hic ý
a các v trong Môn hng thi vn dc các các kin thc
t Môn h vn dng trong hc t
 yu là thông qua hình thc thi t lun hoc trc
nghim.

10

Bài 1: Những nội dung cơ bản trong hàng hải
Mã bài MH01-01
Mục tiêu:
- c nhng kin thn trong hàng hng
ng cách trên bi
- c các kin thc v thy trit triu, bán nht triu,
c l
- c các kin thc v thi tit: bão, áp thp nhi
- Mô t và nêu c các dng c dng trong hàng hnh
v 
A. Nội dung:
1. Kiến thức cơ bản trong hàng hải:
Hàng hi là vii trên bin. Vii trên bin khác vt
lin  nh
-   ng không có sn phi t tính toán
 cht khong cách t n B.
- Vinh v trí ca A, B phi bng t.
Thy th tàu cá không có trách nhin, tuy nhiên
h cn bit mt s khái nin trong hàng hi s  hiu
c mnh lnh ca thuy làm nhim v ca mình.


11

1.1. H t:

1.1.1. Kinh tuyn:

Hình MH.1.1. Những đường tròn cơ bản trên bề mặt trái đất
Chú thích: 1. Cc Bt; 2.  tuyo; 4. Ct;
5. Kinh tuyn; 6. T m trên b mt; 7. Kinh tuyn gc; N. Bc;

Kinh tuyn là nhng vòng tròn lng kính bng
c (cc Bc, cc Nam) ca trát.
 là giá tr tính b ca kinh tuyn. Kinh tuyn có giá tr t n
. Nhng kinh tuyn  n gc, gi là kinh tuyn
 ng v  ông). Nhng kinh tuyn  phía Tây (E) kinh
tuyn gc, gi là kinh tuyng v Tây). Kinh tuyn gc
có  bng 0. Kinh tuyn gt ra làm 2 phn bng nhau theo


12

chiu dc, phu; phn phía Tây, gi là Tây bán
cu.
n:
n là nhng vòng tròn nh ng kính nh ng
kính ct) và song song vi xío.
 là giá tr tính b cn có giá tr t .
Nhn  phía Bo, gn Bng v
 Bc). Nhng  tuyn  phía Nam (S) o, gi là tuyn Nam 
ng vi   Nam).  bt ra làm 2
phn bng nhau theo chiu ngang, phn phía Bc, gi là Bc bán cu; phn phía
Nam, gi là Nam bán cu.
1.1.3. T:
T (v trí) cm trên b mnh bi kinh  và

 ca kinh tuy
Ví d:
Th i, có t là:
 01 phút 42 giây B: 105  51 phút 
Thành ph H Chí Minh, có t là:
 46 phút 10 giây B 40 ph
1.2. , góc mn:
1.2.1. :
- tht:là góc hp bng Bc tht ng trc dc tàu, theo
ching htht có giá tr t .
ng Bc thng ni t n cc Bc trái t.
ng trc dng ni t m gi
- p bng Bu Bc ca kim nam
ng trc dc tàu.
Ging Bc thng Bc la bàn có s khác nhau v giá trng
là nh.
Chú ý:
nh v GPS s t; la bàn s 
1.2.2. :
-  v tht:là góc hp bng Bc thng ni t n
mc tiêu (tàu b


13

-  v la bàn: là góc hp bng Bng ni t tàu ta
n mc tiêu (tàu b
Gi th la bàn có khác nhau v giá trng là
nh.
1.2.3. Góc mn:

Góc mn là góc hp bng trc dng ni t n mc
tiêu. Góc mn có giá tr t . Mc tiêu  mn phi tàu (ng trên tàu,
nhìn v i là mn phi, bên tay trái là mn trái), ta có góc
mn phi; mc tiêu  bên trái tàu, ta có góc mn trái.

Hình MH.1.2. Hướng đi, phương vị, góc mạn
ng Bc th thng trc dng
n; 5. Tàu bn (mc tiêu); 6. Tàu ta.
1.3.  tính khong cách trên bin và t chy tàu:
1.3.1.  tính khong cách trên bin:
Khác vt li tính khong cách trên bin là hi lý (có ký hiu
là Nm). 1 hi lý = 1.852 m (có th t ít  nhng khu vc khác nhau
trên b mt).
1.3.2.  tính t chy tàu:
 tính t chy tàu là hi lý/gi (còn gi là Knot).
2. Một số máy móc và dụng cụ hàng hải:
Các máy móc và dng c hàng hi phc v cho vic tính toán hàng h
ng cách t m khác trên binh v


14

trí tàu ti thm hin tm làm cho chuyn hiu qu và an
toàn.
2.1. Mt s máy móc hàng hi ph bin:

2.1.1. nh v GPS:
Là mt lo  n hàng
hi.  bit v trí
tàu,  ng

cách git,
vn tc tàu.
Hi   nh v GPS
c s dng ph bin trên tàu cá
 Vit Nam.
Máy định vị GPS

2.1.2. 
Là mt lo  n hàng
h     bi 
sâu, cha bi
tàu, phát hi
Hi      
c s dng khá ph bin trên
tàu cá  Vit Nam.
Máy đo sâu dò cá

2.1.3. Máy thông tin vô
tuyn:
Là mt lo  n hàng
h thông tin
gia tàu vi tàu và gia tàu vi
b nhi thông tin v thi
tit, tìm kim, cu n 
ng, giá thy sn
Máy thông tin vô tuyến


15

2.1.4. La bàn t:
Là mt loi máy hàng hi. La
bàn t    bi ng
a tàu. Ngoài ra la bàn t còn
     ca mc
tiêu, phc v cho vinh v
trí tàu.
La bàn là loi máy hàng hi
không th thiu trên các tàu bin
    ánh cá nói
riêng.
La bàn từ
Hình MH.1.3. Một số máy móc hàng hải phổ biến
2.2. Mt s dng c hàng hi ph bin:

2.2.1. H:
H là mt loi b c
bit, th hin ch yu là bin và
 có các yu
t  sâu, chng
ngi v
i ta thao tác h  
ch      u
qu khi mu     n
  n. Sau khi thao
tác h, ta s bing
ng cách gim.
Hải đồ

2.2.2. Dng c thao tác hi
:
G c song song, com-
pa, cc ty, bút chì
Chú thích:
1. c song song
2. Com-pa
3. Cc ty
4. Bút chì
Dụng cụ thao tác hải đồ
Hình MH.1.4. Một số dụng cụ hàng hải phổ biến


16

3. Kiến thức cơ bản về thủy triều:
3.1. Thy triu:

Hình MH.1.5. Lực hút của mặt trăng với trái đất, tạo ra hiện tượng thủy triều.
Thy triu là hing mc bin dâng lên và h xung trong ngày
theo chu k. Hic do lc hút ca mi vt.
Trong 1 tháng có 2 ln mt nht, to ra lc hút ln nht, hình
thành 2 k ng (khong 15 và 30 âm lch) và 2 ln mt
nht, to ra lc hút nh nht, hình thành 2 k c kém (khong mùng 10 và 23
âm lch).
Thy triu có n vi i trên bi trôi dt tàu do
dòng thy triu, tàu có th b mc cn khi thy triu xuc ng
n vic khai thác thy st thy triu lên, xu quynh thi
u qu.

3.2. Mt s khái nim v thy triu:

Hình MH.1.6. Chế độ nhật triều


17


Hình MH.1.7. Chế độ bán nhật triều, tiếp đến là 3-5
3.2.1. Nht triu:
Là ch  thy triu mà mi ngày có 1 lc ln và 1 lc ròng.
3.2.2. Bán nht triu:
Là ch  thy triu mà mi ngày có 2 lc ln và 2 lc ròng.
3.2.3c ln:
V trí cao nht ca mc bin trong 1 chu k ng triu (còn gi là
nh triu).
3.2.4c ròng:
V trí thp nht ca mc bin trong 1 chu k ng triu (còn gi là
chân triu).
Nu trong 1 ngày có 2 lc ln và 2 lc ròng (bán nht triu) thì
phân bic lc ln thc ròng c
ròng thp (NRt).


18


Hình MH.1.8. Các yếu tố thủy triều chính
3.2.5. Thi gian triu dâng:
Là khong thi gian t c ln k tip.

3.2.6. Thi gian triu rút:
Là khong thi gian t c ln c ròng k tip.
3.2.7. K ng và k c kém:
C trong 1 tháng có 3-5 ngày triu lên xung rt mnh (lên rt cao, xung
rt thp) gi là k u gim dn kéo dài chng 5-6 ngày,
tin chng 3-5 ngày triu lên xung rt yu gi là k c kém.
K ng trong tháng có 2 ln vào khong 15 và 30 âm lch. K c
kém có 2 ln vào khong 10 và 23 âm lch.
Các k c lp li mt cách tung khác nhau v :
ht k ng, triu gim chuyn sang k c kém; qua k c kém,
tring dn ti k ng.


19

3.3. Lch thy triu:

Hình MH.1.9. Bảng tính thủy triều cho cảng chính
3.3.1. Khái nim:
Lch thy triu là tp hp các bng tính thy triu ti các cng chính. Trong
bng tính thy triu này i ta tính s cao mc tng gi, gi 
c ln, gi  c ròng.
Lch thy triu Vit Nam có 3 tp:
- Tp I: Tính thy triu cho các cng chính: Hòn Du, Hng Gai, Ca Ông,
Ca Hi, Ca Gianh, Ca Vit.
- Tp II: Tính thy triu cho các c      
Tranàu, Cng Sa.
- Tp III: Tính sn thy triu cho các cng cc láng gi
Hng-Kông, Kom-Pong-Som, Xin-ga--Cc.
3.3.2. Bng tính thy triu cho các cng chính:

Trên bng này có các cch, ngày tháng âm lch và tun
 cao mc tng gic lc ròng. Mi bng này tính thy
triu cho 1 tháng ca cng chính.
 tra các yu t thy trii chiu gia hàng và ct trong bng
tính.


20

4. Kiến thức cơ bản về thời tiết:
4.1. Gió:
Gió là s chuyng ngang ca không khí, t t cao
    th      t không thí th
không khí có nhi 
c th hin bng gió và t gió.
ng mà t n v trí ca chúng ta. ng
n.

Hình MH.1.10. 16 hướng gió cơ bản và góc tương ứng (độ)
Bảng 1-1: Hướng gió và ký hiệu
Hướng gió
Ký hiệu
Hướng gió
Ký hiệu
Bc
N
Nam
S
Bc
NNE

Nam Tây Nam
SSW
c
NE
Tây Nam
SW
c
ENE
Tây Tây Nam
WSW

E
Tây
W


21

am
ESE
Tây Tây Bc
WNW
am
SE
Tây Bc
NW
am
SSE
Bc Tây Bc
NNW

T c chia thành cp gió theo Bng cp gió Bô-pho (Beaufort)
Bảng 1-2: Cấp gió và sóng (Việt Nam)

Cấp
gió
Tốc độ gió
Độ cao
sóng trung
bình
Mức độ nguy hại
Bô-pho
m/s
km/h
m
0
1
2
3
0-0.2
0,3-1,5
1,6-3,3
3,4-5,4
<1
1-5
6-11
12-19
-
0,1
0,2
0,6



4

5
5,5-7,9

8,0-10,7
20-28

29-38
1,0

2,0
-       
 

- 


6

7
10,8-13,8

13,9-17,1
39-49

50-61
3,0

4,0
- Cây 

-     

8

9
17,2-20,7

20,8-24,4
62-74

75-88
5,5

7,0
-      
      

-     

10

24,5-28,4

89-102

9,0

- 

- 


22

11
28,5-32,6
103-117
11,5

12

13
14
15
16
17
32,7-36,9

37,0-41,4
41,5-46,1
46,2-50,9
51,0-56,0
56,1-61,2
118-133

134-149

150-166
167-183
184-201
202-220
14,0
- 

-     
     

Gió cnh
Gió cp 7: Gió khá mnh
Gió cp 8: Gió mnh
Gió cp 9: Gió rt mnh
 ViBc và mùa gió Tây Nam,
2 mùa gió này hình thành 2 mùa v khai thác thy sn chính là: v Bc và v
Nam.
- c hong t 
- Mùa gió Tây Nam hong t n tháng 10.
Gió có ng rt ln hong ca tàu thuyn trên bi
lng a tàu, làm lt tàu 
4.2. Sóng:
Sóng bin là s ng ca mc bin do nhiu nguyên nhân gây ra,
ng xuyên. S quan h gi
Bng 1-2.
Các yu t chính cnh sóng, chân sóng, mc trung bình
(mt bin khi lng và vn tc sóng 


23

Hình MH.1.11. Các yếu tố chính của sóng
Sóng càng ln thì càng gây nguy him cho tàu thuyi trên bin
u, sóng do gió bão gây ra.


Hình MH.1.12.Sóng bạc đầu
Hình MH.1.13. Sóng bão
4.3. Bão và áp thp nhii:
Bão và áp thp nhic gi chung là xoáy thun nhii. Xoáy thun
nhi i là mt vùng    ng kính rng t    
thành trên vùng bin nhii.  Bc bán cu, gió thi xoáy vào trung tâm theo
c ching h. Tùy theo t gió mnh nht  vùng gn tâm
mà xoáy thun nhic phân chia thành áp thp nhii hay là bão.


24


Hình MH.1.14. Các yếu tố trong khu vực bão
- Khi gió mnh nht vùng gn tâm xoáy thun nhit t cn cp
7 (tc là t 39  61 km/gi) thì gi là áp thp nhii.
- Khi gió mnh nht vùng gn tâm xoáy thun nhit t cp 8 tr lên
(tc là t 62 km/gi tr lên) thì gi là bão.
Bão là hic bit nguy him, gây ra gió rt mnh, có th m
tàu thuy  nhà ct lt nghiêm trng, có khi tr
thành thm ha.
 Vit Nam, kh bão phát sinh tp
trung t n tháng 12 trên khu vc bit t

phát trin mnh, bão di chuyng t  t lin
 b vào b bin. T Bc vào Nam mùa bão chm dn
phù hp vi s di chuyn ca di hi t nhii: t Móng Cái  Thanh Hóa
(tháng 7,8), Thanh Hóa Qung Tr (tháng 9), Qung Tr - B
10), B TPHCM (tháng 11), TPHCM  Cà Mau (tháng 12).



25


Hình MH.1.15. Khu vực bão, ảnh chụp từ vệ tinh.
4.4. Tm nhìn xa:
Tm nhìn xa là khong không gian có th nhìn thc vt  xa trên mt
bin, tùy thu trong sut ca khí quy ln ca m cao ca

Bng 1-3: Thang 10 cp quc t v tm nhìn ngang
Cấp
nhìn xa
Khoảng
cách
Đặc điểm thời tiết
Đặc trưng quy ước
tầm nhìn
0
0-50m
c
Tm nhìn xa (TNX) c
k xu
1

50-200m
Mù dày
TNX rt xu
2
200-500m
Mù va,tuyt rt dày
TNX rt xu
3
500-1000m
Mù yu, tuyt dày
TNX xu
4
1-2km
Tuyt vt to
TNX xu
5
2-4km
Tuyt y
TNX trung bình
6
4-10km
a, tuyt yu, màn

TNX trung bình
7
10-20km
i
TNX tt