Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủa nghĩa ở Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phần mở đầu
Nớc ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Trong quá
trình chuyển từ nền kinh tế tự cấp tự túc sang nền kinh tế thị trờng với nhiều
thành phần, vận động theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc theo
định hớng xã hội chủ nghĩa luôn đặt ra những vấn đề nghiên cứu lý luận thực
tiễn. Nền kinh tế nớc ta có bao nhiêu thành phần? Chúng có mối liên hệ nh
thế nào? Thành phần nào đóng vai trò quan trọng đối với toàn bộ nền kinh tế
quốc dân? Những câu hỏi đó giúp Nhà nớc có những chính sách, biện pháp
cụ thể để khuyến khích phát triển. Đề tài: Kinh tế Nhà nớc và vai trò chủ
đạo của nó trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam góp phần làm rõ hơn lịch sử phát triển, vai trò của kinh tế Nhà nớc.
Phải quan niệm nh thế nào cho đúng, cho khách quan, để hiểu đúng về vai
trò của kinh tế Nhà nớc. Để làm đợc điều đó thì chúng ta phải nắm chắc đợc
sự ra đời, bản chất và những biểu hiện của kinh tế Nhà nớc. Từ đó xác định
và phân tích vai trò của kinh tế Nhà nớc đối với nớc ta hiện nay để có biện
pháp phơng hớng đổi mới để nó làm tròn vai trò chủ đạo trong nền kinh tế
quốc dân.
Đề tài này là một đề tài rộng, đòi hỏi ngời nghiên cứu phải có trình độ
và khả năng tổng hợp cao. Với tầm hiểu biết còn hạn chế nên bài viết không
tránh khỏi những thiếu sót, em mong đợc thầy chỉ bảo và sửa chữa để đề tài
đợc hoàn thiện.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Nghiêm Văn Luyến
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phần I
Kinh tế nhà nớc Sự hình thành và bản chất
I. Quá trình hình thành và phát triển của kinh tế nhà nớc.
1. Kinh tế nhà nớc hình thành cùng với nhà nớc.

Khi loài ngời vừa thoát thai khỏi thế giới động vật, cuộc sống hoang dã,
mông muội nh Ănghen nói : ngời ta nửa là ngời, nửa là động vật man rợ còn
bất lực trớc sức mạnh của tự nhiên, còn cha biết đợc sức mạnh của chính
mình. Do đó cùng nghèo nàn nh động vật. Trong xã hội nguyên thuỷ trình
độ của lực lợng sản xuất còn thấp kém, ngời ta muốn sống tồn tại đợc họ
buộc phải dựa vào nhau. Cuộc sống mông muội hoang dã khiến cho con ngời
hòa đồng để chiến thắng thiên tai và thú dữ. cuộc sống chủ yếu là săn bắn và
hái lợm, làm chung và ăn chung. Cuộc sống của họ chỉ là kiếm ăn và cùng
ăn. Sản phẩm kiếm đợc đợc phân phối bình quân để duy trì cuộc sống tối
thiểu cha có của cải d thừa. Chính vì thế cha có sự chiếm đoạt của cải giữa
mỗi thành viên trong cộng đồng, cha có sự chiếm đoạt của chung thành của
riêng. Xã hội cha biết đến t hữu, cha biết đến nhà nớc. Trong thời gian đó
giai cấp cha xuất hiện nhà nớc và kinh tế nhà nớc cha xuất hiện.
Lực lợng sản xuất ngày càng phát triển, cuộc sống săn bắn thuận tiện.
Do đó cuộc sống của con ngời đợc nâng lên trên mức tối thiểu. Con ngời
ngày càng phát triển về trí tuệ, ban đầu nếu họ chỉ biết sử dụng những công
cụ thô sơ nh : cành cây dợc vót nhọn dùng để đâm thú dữ, những hòn đá đẽo
nhọn thì nay họ đã biết sử dụng công cụ bằng kim loại. Năng suất lao động
tăng lên sản xuất xã hội phát triển. Với đại phân công lao động lần thứ nhất:
chăn nuôi tách khỏi trồng trọt. Chính sự phân công lao động đó đợc Ănghen
nhấn mạnh đó là một sự phân công xã hội lớn đầu tiên đã nảy sinh sự phân
chia lớn đầu tiên trong xã hội thành hai giai cấp chủ nô và nô lệ, kẻ bóc lột
ngời bị bóc lột. Đại phân công lao động lần 2 : Tiểu thủ công nghiệp tách
khỏi nông nghiệp, lao đông trí óc tách khỏi lao động chân tay, hình thành các
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
mối quan hệ trao đổi, quan hệ bất bình đẳng về tài sản. Với lực lợng sản xuất
mới chế độ làm chung ăn chung không còn thích hợp nữa, sản xuất gia đình
cá thể, riêng lẻ trở thành hình thức sản xuất hiệu quả hơn. T liệu sản xuất và
sản phẩm trở thành thành tài sản riêng của từng gia đình. Sở hữu tập thể

trong thị tộc lại trở thành sở hữu cá nhân. Sở hữu về t liệu sản xuất xuất hiện
thay thế dần sở hữu công đồng nguyên thủy. Hình thức tổ chức gia đình gắn
với chế độ t hữu t nhân đầu tiên trong lịch sử. Các Mác viết chế độ t hữu t
hữu ruộng đất đã xâm nhập vào từng gia đình của công xã. Công xã nông
thôn là giai đoạn cuối cùng của hình thái kinh tế xã hội đầu tiên, đồng thời là
là giai đoạn quá độ tiến lên hình thái kinh tế xã hội thứ hai, có nghĩa là thời
kì quá độ từ xã hội dựa trên cơ sở chiếm hữu công cộng tiến lên xã hội dựa
trên cơ sở chiếm hữu t nhân. Nhu cầu tiêu dùng ngày càng đòi hỏi phỉa có
thêm nhiều sản phẩm và vấn đề cần phải đặt ra là phải có nhiều sức lao động
để tạo ra nhiều sản phẩm. Sản phẩm xã hội ngày càng nhiều có của cải d
thừa, những ngời có quyền đã lợi dụng để chiếm lấy làm của cá nhân mình.
Đồng thời họ còn chiếm đoạt cả bản thân ngời lao động. Xã hội đã phân hoá
thành hai giai cấp cơ bản: giai cấp thống trị và giai cấp bị trị. Xã hội có giai
cấp, nhà nớc ra đời bảo vệ cho quyền lợi của giai cấp thống trị, đàn áp nô
dịch giai cấp bị trị. Sự ra đời của nhà nớc là một yếu tố khách quan từ nhu
cầu phải kiềm chế sự đối lập giữa các giai cấp làm cho cuộc đấu tranh giữa
các giai cấp có quyền lợi kinh tế mâu thuẫn nhau đó, không đi đến chỗ tiêu
diệt nhau và tiêu diệt cả xã hội và giữ cho xung đột đó nằm trong vòng trật
tự:nhà nớc, nói chung chỉ là sự phản ánh dới hình thức tập trung của những
nhu cầu kinh tế của giai cấp thống trị trong sản xuất. Nhà nớc đầu tiên mà
loài ngời biết đến đó là nhà nớc nô lệ, phơng thức sản xuất chiếm hữu nô lệ
đầu tiên có giai cấp và nhà nớc. đây là nhà nớc sơ khai trong lịch sử nhân
loại, tuy nhiên là một nhà nớc tiến bộ lớn trong lịch sử vì đã có sự phân
công lao động trên trên một quy mô rộng lớn giữa công nghiệp và nông
nghiệp và do đó mới có thời kì hng thịnh. Để duy trì bộ máy nhà nớc cũng
nh để thực thi một số công trình thuộc về kết cấu hạ tầng của nền kinh tế chủ
yếu dựa vào việc huy động thuế từ các chủ nô, từ những ngời lao động tự do,
từ việc cỡng bức lao động nô lệ. Cũng nhờ sử dụng sức lao động của nhiều
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

nô lệ nên xã hội thời cổ đại đã xây dựng đợc nhiều công trình kiến trúc văn
hoá to lớn nh mốc son lịch sử lu truyền đến ngày nay.
Lực lợng sản xuất ngày càng phát triển, sự phân công lao động ngày
càng chi tiết đòi hỏi ngời lao động ngày càng nâng cao tay nghề để đáp ứng
nhu cầu sản xuất. Trong khi đó chế độ nô lệ lại sử dụng sức lao động giản
đơn và hình thức lao đọng cỡng bức điều đó đã kìm hãm sự phát triển của sản
xuất và ảnh hởng đến kết quả của ngời chủ. Từ thực tế đó đòi hỏi giai cấp
thống trị phải thay đổi hình thức tổ chức sản xuất. Bọn chủ nô phải chia nhỏ
diện tích đất đai của mình giao cho những ngời nông nô canh tác. hình thức
đầu tiên là địa tô lao dịch ( phải có thời gian quy định cụ thể để làm việc trên
ruộng đất của ngời chủ, phần lớn sản phẩm nộp cho chủ). Dù sao ngời nông
nô cũng tự do hơn ngời nô lệ, nhờ đó đã kích thích lực lợng sản xuất phát
triển theo thời gian. Phơng thức chiếm hữu nô lệ là phơng thức sản xuất tồn
tại lâu trong đêm dài trung cổ của lịch sử nhân loại đã đợc thay thế bằng một
phơng thức sản xuất tiến bộ hơn đó là phơng thức sản xuất phong kiến. đặc
trng cơ bản của phơng thức sản xuất phong kiến là : đất đai, t liệu sản xuất
chủ yếu trong nông nghiệp thuộc về địa chủ phong kiến và một phần t hữu
nhỏ của ngời nông dân tự do. Bọn địa chủ phong kiến tập trung phần lớn
ruộng đất vào tay chúng còn nông dân, những ngời trực tiếp sản xuất lại có
rất ít hoặc không có ruộng đất. Sở hữu phong kiến về ruộng đất là cơ sở của
xã hội phong kiến. Thực chất của sở hữu ruộng đất là nớc độc quyền chiếm
hữu ruộng đất của thiểu số phong kiến. Những vấn đề về xây dựng thuỷ lợi,
đê điều, kết cấu hạ tầng... đòi hỏi nhiều sức lao động tập trung quy mô lớn
chỉ có nhà nớc mới làm nổi.
Bộ máy quản lý nhà nớc nằm trong tay vua quan và giới quý tộc. Việc
duy trì bộ máy nhà nớc chủ yếu dựa vào nguồn thu thuế từ các lãnh chúa
phong kiến và từ nông dân đóng góp. Việc xây dựng các công trình thuộc kết
cấu hạ tầng xã hội nh đắp đê, phòng hộ hoặc chiến tranh để mở mang bờ cõi
chủ yếu dựa vào lực lợng từ binh và nông dân. mặt khác trong chế độ phong
kiến vẫn tồn tại bộ phận những ngời sản xuất nhỏ, cá thể. Họ là những ngời

lao động tự do gồm: nông dân, thợ thủ công tiểu thơng... Chính họ đã khôi
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phục lại những nghành nghề thủ công cổ truyền bị lãng quen trong chế độ nô
lệ. Họ đã mở ra những xởng thợ, những trung tâm buôn bán ở thành phố,
những ngời giàu có mở xí nghiệp, thuê công nhân và đây là mầm mống của
sự ra đời của chủ nghĩa t bản. chủ nghĩa t bản ra đời hình thức sở hữu cũng
đa dạng phong phú hơn. ngoài sở hữu của cá nhân, nhà t bản chiếm đoạt đại
bộ phận t liệu sản xuất trong xã hội, còn có sở hữu của địa chủ phong kiến và
sở hữu của những ngời sản xuất nhỏ: nông dân, thợ thủ công, tiểu thơng. Sở
hữu nhà nớc t bản về phạm vi, quy mô, cơ cấu lớn hơn nhiều so với nhà nớc
nô lệ và phong kiến. Nh vậy giai đoạn sau, xã hội bao giờ cũng là sự kế thừa
và tiếp tục phát triển so với giai đoạn và xã hội trớc.
Cùng với sự ra đời và phát triển của các loại hình nhà nớc. Sở hữu nhà
nớc là nền tảng của kinh tế nhà nớc đã dần phát triển và có những biểu hiện
khác nhau. Vậy tại sao kinh tế nhà nớc lại ra đời? Hay nói cách khác đó là lý
do tồn tại của kinh tế nhà nớc là gì?
2. Tính tất yếu khách quan sự tồn tại của kinh tế nhà nớc.
2.1. Kinh tế thị trờng, những u điểm và khuyết tật của nó.
Kinh tế nhà nớc ra đời là một tất yếu khách quan trong nền kinh tế . đó
là vì, trớc hết là những thất bại của thị trờng và cả u khuyết tật của cơ chế thị
trờng đòi hỏi phải có vai trò kinh tế của nhà nớc thông qua kinh tế nhà nớc. u
điểm của kinh tế thị trờng đó là một nền kinh tế phát triển với tốc độ cao.
Tuy nhiên những hạn chế của nó lại là rất lớn nh ô nhiễm môi trờng, vi phạm
một số quy phạm đạo đức chuẩn mực, vấn đề phân phối thu nhập, vấn đề giải
quyết việc làm, dịch vụ công phúc lợi xã hội và nhiều vấn đề khác mà kinh tế
thị trờng không thể tự điều chỉnh đợc. đó là những vấn đề ở tầm vĩ mô ảnh h-
ởng trực tiếp đến sự phát triển của toàn xã hôi. Cuộc khủng hoảng kinh tế thế
giới 1929-1933 chứng tỏ rằng học thuyết tự điều chỉnh nền kinh tế của trờng
phái cổ điển là thiếu chính xác. sự phát triển nhanh chóng của lực lợng sản

xuất cang đòi hỏi sự can thiệp của nhà nớc vào nền kinh tế. Lý thuyết của
J.M Keynes ( 1884-1964 ) ra đời đã chứng minh sự cần thiết và vai trò quan
trọng của nhà nớc trong việc điều tiết nền kinh tế và gắn liền nó là vai trò
quan trọng của khu vực kinh tế nhà nớc. Trong nền kinh tế thị trờng, khu vực
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
kinh tế nhà nớc ngoài chức năng kinh doanh có hiệu quả còn phải đảm nhận
chức năng xã hội và góp phần điều tiết vĩ mô mà kinh tế t nhân không thể
nào làm đợc.
2.2 Kinh tế nhà nớc với chức năng góp phần điều tiết vĩ mô.
Trong nền kinh tế thị trờng sự tồn tại của khu vực kinh tế nhà nớc là
một vấn đề cần thiết khách quan, cùng với khu vực kinh tế t nhân tạo ra một
cơ chế tác động tơng hỗ, bổ sung cho nhau. Mỗi khu vực đều có tính độc lập
tơng đối, đều có mặt mạnh mặt yếu, đều có những u thế khác nhau, thúc đẩy
nhau tạo ra sự phát triển chung của nền kinh tế quốc dân. cụ thể những lý do
tồn tại của nền kinh tế nhà nớc có thể khái quát:
Một là, đáp ứng sự phát triển của cách mạng khoa học kĩ thuật thì chỉ
có nhà nớc đầu t cho sản xuất lớn để mở đờng, hỗ trợ các thành phần kinh tế
khác phát triển mà t nhân không có khả năng đầu t.
Hai là, khu vực kinh tế nhà nớc sản xuất những hàng hoá công cộng
thông qua giá cả và chính sách xã hội để đảm bảo công bằng xã hội.
Ba là, kinh tế nhà nớc tồn tại và phát triển còn là lực lợng vật chất để
nhà nớc khắc phục chu kỳ sản xuất kinh doanh và những đột biến không lờng
trớc đặc biệt cứu vãn những doanh nghiệp t nhân bị phá sản. ngoài ra sự tồn
tại và phát triển kinh tế nhà nớc để tạo ra những công ăn việc làm, giảm tỷ lệ
thất nghiệp, độc quyền để kiểm soát những lĩnh vực kinh tế quan trọng, thực
hiện quan hệ kinh tế quốc tế và là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
II. Bản chất của kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng

1. Quan điểm của Đảng ta về kinh tế nhà nớc.
Sự ra đời của kinh tế nhà nớc là một tất yếu khách quan và ta đã khẳng
định: kinh tế nhà nớc ra đời cùng với sự ra đời của nhà nớc. Tuy nhiên đối
với nớc ta thuật ngữ kinh tế nhà nớc không phải đợc chính thức nhắc đến
khi những biểu hiện đầu tiên của nó xuất hiện.
Trong văn kiện đại hội đảng VI mới chính thức dùng thuật ngữ kinh tế.
Nhà nớc, một trong năm thành phần kinh tế ở nớc ta: thực hiện những chủ
trơng chính sách sau đây đối với từng thành phần kinh tế... tiếp tục đổi mới
và phát triển có hiệu quả kinh tế nhà nớc để làm tốt vai trò chủ đạo, làm đòn
bẩy đẩy nhanh tăng trởng kinh tế và giải quyết những vấn đề xã hội... làm lực
lợng vật chất để nhà nớc thực hiện chức năng điều tiết nền kinh tế vĩ mô.
Trớc kia trong văn kiện Đại hội Đảng các khóa trớc vá trong các văn kiện hội
nghị chỉ thấy xuất hiện thuật ngữ khu vực doanh nghiệp nhà nớc tiếp tục
chấn chỉnh và xây dựng khu vực doanh nghiệp Nhà nớc. Và đến văn kiện Đại
hội Đảng IX Đảng ta tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
Nh vậy theo quan điểm của Đảngta các thành phần kinh tế đợc nảy sinh từ
các loại hình sở hữu. Tại Đại hội Đảng VIII đã xác định nớc ta tồn tại 5
thành phần kinh tế hình thành trên cơ sở 3 loại hình sở hữu và kinh tế nhà n-
ớc đợc hình thànhtừ sở hữu toàn dân, sở hữu nhà nớc. Đối với nớc ta kinh tế
nhà nớc có vai trò hết sức quan trọng. Vậy thực chất của kinh tế nhà nớc là
gì?
2. Bản chất của kinh tế nhà nớc.
Thực chất của kinh tế nhà nớc là gì? vấn đề hiện nay có nhiều quan
điểm khác nhau. Có ý kiến coi kinh tế nhà nớc không phải là một thành phần
kinh tế mà là tài sản của một quốc gia, một công cụ kinh tế của nhà nớc...
Xét về mặt lịch sử ra đời của kinh tế nhà nớc thì kinh tế nhà nớc đợc nảy sinh
từ sở hữu nhầ nớc. Trong quá trình phát triển sở hữu nhà nớc là toàn bộ
nguồn lực mà nhà nớc nắm giữ, nó hình thành kinh tế nhà nớc.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Quan điểm của Đại hội VIII xác định kinh tế nhà nớc bao gồm các
doanh nghiệp của nhà nớc, các sở hữu của nhà nớc nh đất đai, tài nguyên
thiên nhiên, ngân sách lực lợng dự trữ vầ cả phần vốn nhà nớc đầu t vào các
doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. nh vậy kinh tế nhà nớc bao
gồm 2 bộ phận đó là : Doanh nghiệp nhà nớc và kinh tế nhà nớc phi doanh
nghiệp (đất đai, tài nguyên thiên nhiên, ngân sách quốc gia...). Kinh tế mang
tính chất rộng hơn doanh nghiệp nhà nớc. Doanh nghiệp nhà nớc là một bộ
phận quan trọng cấu thành kinh tế nhà nớc. Doanh nghiệp nhà nớc là những
tổ chức kinh tế do nhà nớc đầu t vốn thành lập và tổ chức quản lý các doanh
nghiệp đó hoặc mang ý nghĩa hoạt động công ích, tạo phúc lợi cho xã hội
hoặc hoạt động kinh doanh để thực hiện những mục tiêu kinh tế xã hội do
nhà nớc giao.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phần II
Vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng
I. Quan niệm về vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
1.1. Chủ đạo là gì?
Chủ đạo có nghĩa là có tác dụng chi phối đối với toàn bộ hay nó là tác
dụng điều khiển, quyết định đối với cái gì?
1.2 Quan niệm về vai trò chủ đạo.
Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo vì nó nắm giữ những vị trí then chốt
yết hầu xơng sống của nền kinh tế vì thế nó có khả năng điều khiển, chi phối
hoạt động của các thành phần kinh tế khác và định hớng toàn bộ sự phát triển
của nền kinh tế quốc dân. Và ngời ta khẳng định nó thực chất nó là độc
quyền tự nhiên. Độc quyền tự nhiên tức là do pháp luật nhà nớc đặt ra cho
một nghành, một xí nghiệp quốc doanh hay một tổ chức, một công ty t
nhân. Nhà nớc thờng nắm độc quyền những nghành liên quan đến an ninh
quốc phòng, đến vận mệnh của kinh tế quốc gia đến vận mệnh của kinh tế

quốc gia trong cạnh tranh quốc tế đảm bảo phát triển nền kinh tế quốc dân
một cách ổn định, cân đối, mở rộng sự hợp tác quốc tế bảo vệ sự độc lập phát
triển của kinh tế quốc dân trớc sự bành trớng của các quốc gia phát triển.
Một lý do khác cho rằng kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo vì nó đợc nhà n-
ớc bảo vệ, giúp đỡ để phát triển không ngừng. Ngoài ra còn có một lý do mà
theo quan niệm truyền thống cho rằng nó đóng vai trò chủ đạo vì nó là lực l-
ợng đảm bảo cho sự phát triển ổn định nền kinh tế, là lực lợng tạo điều kiện
giúp đỡ và liên kết các thành phần kinh tế cùng phát triển thông qua những
thiết chế và hoạt động của kiến trúc thợng tầng. Kinh tế nhà nớc góp phần
giải quyết những vấn đề xã hội nh thất nghiệp, phân phối bất bình đẳng tạo
sự ổn định cho xã hội.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
1.3 Biểu hiện của chủ đạo
Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc đã đợc bắt đầu đề cập đến từ Đại
hội Đảng lần thứ VII và đến các kỳ Đại hội sau này. Những quan niệm mới
xuất hiện và bổ sung cho những quan niệm cũ.
Văn kiện Đại hội VII nhấn mạnh kinh tế quốc doanh (kinh tế nhà nớc)
đợc củng cố và phát triển trong những doanh nghiệp trọng yếu, đảm đơng
những công việc mà các thành phần kinh tế khác không có điều kiện đầu t
kinh doanh. Theo hớng đó khu vực kinh tế quốc doanh phải đợc sắp xếp lại,
đổi mới công nghệ và tổ chức quản lý kinh doanh có hiệu quả, liên kết và hỗ
trợ các thành phần kinh tế khác, thể hiện vai trò chủ đạo với chức năng nh
một công cụ quản lý vĩ mô của nhà nớc. Nh vậy biểu hiện của chủ đạo đợc
thể hiện ở nhiều mặt: Là lực lợng nắm các yết hầu kinh tế, giữ vị trí chi phối
nền kinh tế đảm bảo cho sự phát triển ổn định của nền kinh tế, là lực lợng tạo
điều kiện giúp đỡ và liên kết các thành phần kinh tế khác cùng phát triển...
Đại hội VIII của Đảng khẳng định tiếp tục đổi mới và phát triển có hiệu
quả kinh tế nhà nớc để làm tốt vai trò chủ đạo làm đòn bẩy nhanh tăng trởng
kinh tế và giải quyết những vấn đề xã hội, mở đờng hớng dẫn hỗ trợ các

thành phần kinh tế khác phát triển, làm lực lợng vật chất để nhà nớc thực
hiện chức năng điều tiết và quản lý vĩ mô tạo nền tảng cho chế độ xã hội
mới. Để cụ thể hoá vai trò chủ đạo của nền kinh tế văn kiện VIII ghi Tập
trung nguồn lực để phát triển kinh tế nhà nớc trong những ngành những lĩnh
vực trọng yếu nh kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, hệ thống tài chính, ngân
hàng, bảo hiểm, những cơ sở sản xuất và thơng mại dịch vụ quan trọng, một
số doanh nghiệp thực hiện những nhiệm vụ có liên quan đến quốc phòng an
ninh.
Đến Đại hội IX của Đảng biểu hiện của vai trò chủ đạo đợc ghi trong
văn kiện: Tiếp tục đổi mới và phát tiển kinh tế nhà nớc để thực hiện tốt vai
trò chủ đạo trong nền kinh tế. Kinh tế nhà nớc là lực lợng vật chất quan trọng
và là công cụ để nhà nớc định hớng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Tập trung
đầu t cho kết cấu hạ tầng xã hội và một số cơ sở công nghiệp quan trọng.
Doanh nghiệp nhà nớc giữ những vị trí then chốt trong nền kinh tế, đi đầu
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
ứng dụng khoa học và công nghệ, nêu gơng về năng suất, chất lợng hiẹu quả
kinh tế xã hội và chấp hành pháp luật.
Nh vậy có thể khẳng định những biểu hiện vai trò chủ đạo của kinh tế
nhà nớc đã đợc ghi trong văn kiện VII, VIII, IX. Khái quát lại có thể thấy đ-
ợcvai trò đó đợc xác định trên 4 yếu tố:
Làm đòn bẩy thúc đẩy tăng trởng nền kinh tế, giải quyết những vấn đề
xã hội.
Làm lực lợng vật chất để nhà nớc thực hiện chính sách điều tiết và quản
lý vĩ mô.
Mở đờng, hớng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng
phát triển.
Làm nòng cốt cho công nghiệp hoá, hiện đại hóa, nền tảng vật chất kỹ
thuật cho xã hội mới.
II. Quan điểm về vai trò của kinh tế Nhà nớc.

Trên thế giới nói chung cũng nh ở Nhà nớc ta, vai trò của kinh tế Nhà
nớc có tính ổn định tơng đối, tuỳ thời gian và tuỳ tình hình mà vai trò của
kinh tế Nhà nớc biến đổi phù hợp với bản chất của Nhà nớc theo những biểu
hiện của vai trò chủ đạo đã đề cập đến những vai trò chủ yếu của kinh tế Nhà
nớc ta ở 3 mặt sau.
2.1. Mở đờng, hớng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng
phát triển.
Kinh tế Nhà nớc cần phải mở đờng các lĩnh vực sau:
Một là, xây mới, nâng cấp, cải tạo, mở rộng cơ sở hạ tầng phục vụ cho
cuộc sống nh: Giao thông (đờng xá, cầu cống), điện, thông tin liên lạc, nớc
sạch và các công trình công cộng khác phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá -
hiện đại hoá.
Việc xây dựng cơ sở hạ tầng đòi hỏi cần vốn lớn, thời gian thi công
dài, hiệu quả thu hồi vốn thấp hoặc bao cấp. Vì thế thông thờng nhiệm vụ đó
đặt lên vai kinh tế Nhà nớc để khắc phục sự lạc hậu của kết cấu hạ tầng và
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
tạo nền tảng cho nền kinh tế. Để thực hiện nhiệm vụ này Nhà nớc cần phải
xây dựng quy hoạch một cách khoa học và khả thi. Vấn đề đặt ra cần cân
nhắc, tính toán, thảo luận, dân chủ trong khi thực hiện và xác định những
hạng mục công trình cần đầu t dứt điểm bằng khả năng hiện có, tránh giàn
trải vốn, lãng phí, chất lợng hiệu quả thấp.
Hai là, tập trung nghiên cứu để xây dựng mới và cải tạo, bổ xung,
giúp đỡ các doanh nghiệp của các thành phần kinh tế mũi nhọn mà trong nớc
có lợi thế, có khả năng cạnh tranh thị trờng đem lại thu nhập lớn, thu hút đợc
lực lợng lao động, tạo đà cho phát triển kinh tế và hội nhập với khu vực và
thế giới. Tất nhiên Nhà nớc và kinh tế Nhà nớc cần phải xác định vị thế
những khu vực nào? ngành nào? hàng hoá nào cần phải mở đờng đi trớc.
Việc phát triển các ngành, các hàng hoá mũi nhọn tạo ra bớc đột phá của
nền kinh tế phù hợp với quy luật phát triển chung của nền kinh tế Nhà nớc,

thể hiện rõ chiến lợc phát triển kinh tế nhanh và bền vững.
Có thể khẳng định làm nh vậy vai trò mở đờng, đòn bẩy, hớng dẫn
giúp đỡ của kinh tế Nhà nớc có giúp đỡ mạnh nhất.
Ba là, Nhà nớc tạo điều kiện tối đa để khu vực kinh tế Nhà nớc đi đầu
trong công cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, trong việc nghiên cứu, chế
tạo, triển khai nhập, chuyển giao các loại công nghệ truyền thống, nhằm khai
thác, sử dụng có hiệu quả tài nguyên, có khả năng giải quyết việc làm và bảo
vệ môi trờng sinh thái, đồng thời xoá bỏ dần tình trạng lạc hậu của nền kinh
tế tạo năng suất lao động cao, làm cơ sở nâng cao chất lợng và khả năng cạnh
tranh của sản phẩm trên thị trờng trong nớc và quốc tế. Cần phải khẳng định
rằng đầu t cho khoa học giáo dục và công nghệ là đầu t cho phát triển. Vì thế
Nhà nớc cần huy động mọi nguồn vốn đầu t thích đáng hơn để có sự chuyển
biến về chất của lực lợng sản xuất trong nền kinh tế.
Từ sự tạo điều kiện giúp đỡ của Nhà nớc, kinh tế Nhà nớc xâm nhập,
lôi cuốn, tác động đến các thành phần kinh tế khác, biểu hiện trực tiếp và
hiệu quả ở vai trò mở đờng vào khoa học giáo dục và công nghệ.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Bốn là, cùng với các thành phần kinh tế khác, kinh tế Nhà nớc đóng
vai trò quan trọng trong việc thăm dò, khai thác, bảo quản, phát triển và sử
dụng có hiệu quả, tài nguyên và các tiềm năng khác của đất nớc.
Hơn ai hết khu vực kinh tế Nhà nớc là ngời nắm giữ phần lớn tài sản
quốc gia, là chủ thể quan trọng chi phối các hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Kinh tế Nhà nớc cần phải đi tiên phong là ngời mở đờng dẫn lối cho các
thành phần kinh tế khác bằng chính vai trò kinh tế của mình trong việc khai
thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên và các tiềm năng của xã hội. Qua
thực tiễn những nớc thành công trong mô hình kinh tế thị trờng, trong quá
trình phát triển kinh tế Nhà nớc đã có những đóng góp đáng kể trong việc cải
tạo cơ cấu kinh tế, phát huy tiềm năng của nền kinh tế, khai thác tài nguyên
thiên nhiên, sử dụng lực lợng lao động, khai thác tiềm năng về khoa học kỹ

thuật, tạo dựng những ngành kinh tế cơ bản và trong quá trình xây dựng cơ
sở hạ tầng của xã hội.
Năm là, Kinh tế Nhà nớc mở đờng đi đầu trong đổi mới trình độ và
năng lực quản lý kinh tế với trang thiết bị công cụ quản lý hiện đại, hiệu quả
và chế độ phân phối hợp lý, khuyến khích làm giầu chính đáng, lành mạnh
hoạt động tài chính, chống lãng phí tham nhũng.
Trớc mắt và lâu dài kinh tế Nhà nớc cần phải làm gơng đổi mới một
cách căn bản và thực chất lĩnh vực này. Một mặt đảm bảo công bằng kích
thích năng lực sáng tạo và tinh thần làm chủ của ngời lao động, xoá dần
những tồn tại tiêu cực trong xã hội, quốc nạn tham nhũng và những bất
công khác. Mặt khác, kinh tế Nhà nớc đóng góp xứng đáng cho các mục tiêu,
chính sách xã hội.
Sáu là, kinh tế Nhà nớc là ngời tiên phong làm gơng cho các thành
phần kinh tế khác trong việc thực hiện chủ trơng, chính sách của Nhà nớc.
Đồng thời nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu cho ngân sách
quốc gia, tạo điều kiện đầu t cho kết cấu hạ tầng và các công trình phúc lợi.
Kinh tế Nhà nớc là nơi thu hút một lực lợng lao động khá đông đảo, góp
phần giải quyết việc làm, làm hạn chế tình trạng thất nghiệp, hạn chế sự phân
hoá giàu nghèo, phân tầng xã hội.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Bẩy là, trong sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá, kinh tế Nhà n-
ớc bằng vai trò mở đờng, hỗ trợ của mình đã thúc đẩy hình thành các trung
tâm kinh tế, văn hoá xã hội mới tiên tiến, tạo điều kiện thuận lợi để phân bố
lại dân c, hình thành cụm dân c mới, trên cơ sở đó còn hình thành các trung
tâm kinh tế, dịch vụ hiện đại, đẩy nhanh tăng trởng kinh tế và giải quyết các
vấn đề xã hội.
Tám là, kinh tế Nhà nớc tiêu biểu xem trọng ngời lao động, động lực
của sự phát triển. Có thê nói đây là một trong những vai trò quan trọng của
kinh tế Nhà nớc. Nó vừa mang ý nghĩa kinh tế lại vừa mang ý nghĩa nhân văn

xã hội.
Ngời lao động trong mọi chế độ xã hội bao giờ cũng là yếu tố cơ bản
của sự phát triển xã hội, nhng nếu có sự tách biệt giữa con ngời với t cách là
mục tiêu mà xã hội phải chăm lo thì nhất định động lực phát triển kinh tế sẽ
không đợc thực hiện. Con ngời với t cách sáng tạo ra lực lợng sản xuất, đồng
thời trong quá trình ấy cũng tự hoàn thiện và nâng cao năng lực của mình.
Do đó việc xem trọng nhân tố con ngời là điều kiện quan trọng, quyết
định việc tăng trởng và phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Điều đó hiện nay
là một chân lý hiển nhiên xong trong quá trình phát triển của nhân loại đã
trải qua nhiều thăng trầm: Trong xã hội chiếm hữu nô lệ, ngời lao động chỉ
đợc xem nh là một công cụ biết nói. Đến chế độ phong kiến cuộc sống của
ngời lao động phần nào đợc cải thiện hơn song họ vẫn bị lệ thuộc vào chủ
phong kiến, họ đợc xem nh là phơng tiện để đem lại sự giàu có cho chủ. Khi
nhân loại bớc sang kỷ nguyên văn hoá T bản chủ nghĩa, ngời lao động đợc tự
do về thân thể nhng sức lao động của họ trở thành hàng hoá đặc biệt, đợc
mua bán trên thị trờng với giá hết sức rẻ mạt. Việc nhà t bản trả công cho ng-
ời lao động là việc duy trì sức lao động cho ngời lao động, đồng thời con
mang ý nghĩa duy trì nguồn lực lao động. Vấn đề đặt ra là: Muốn tăng hiệu
quả sản xuất xã hội thì phải tăng chất lợng, tăng mức sống cho ngời lao
động.
Việc xem trọng ngời lao động trong quá trình phát triển kinh tế thị tr-
ờng biểu hiện ở việc Nhà nớc quan tâm đào tạo lại ngời lao động từ việc tăng
Website: Email : Tel (: 0918.775.368