tóm tắt luận án tiến sĩ nông ngiệp Đánh giá tình hình chăn nuôi và một số giải pháp kỹ thuật nâng cao năng suất của dê nuôi tại Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI



BOUNMY PHIOVANKHAM



ðÁNH GIÁ TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI
VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP KỸ THUẬT
NÂNG CAO NĂNG SUẤT CỦA DÊ NUÔI TẠI LÀO


Chuyên ngành: Chăn nuôi ñộng vật
Mã số: 62.62.40.01


TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP





HÀ NỘI - 2012

Luận án ñược hoàn thành tại:
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Xuân Trạch
2. PGS.TS. ðinh Văn Bình


Phản biện 1: PGS. TS. Vũ Chí Cương
Viện Chăn nuôi

Phản biện 2: PGS. TS. Phan Xuân Hảo
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội

Phản biện 3: PGS. TS. Phan ðình Thắm
Trường ðại học Nông lâm Thái Nguyên


Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại:
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
Vào hồi giờ phút ngày tháng năm


Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
1

MỞ ðẦU

1. Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu
Chăn nuôi dê là một nghề truyền thống ở Lào gắn liền với quá trình

phát triển của nền nông nghiệp. Lào là một nước có ñiều kiện ñể phát triển
chăn nuôi dê nhờ có nhiều diện tích ñồi núi có nhiều cây cỏ phát triển
quanh năm. Tuy vậy, cho ñến nay, chăn nuôi dê ở Lào chỉ theo phương
thức tự cung tự cấp, tận dụng cây cỏ tự nhiên, phụ phẩm nông nghiệp và
thức ăn thừa trong gia ñình. Giống dê ñược nuôi chủ yếu là dê ñịa phương
(dê Lạt) có năng suất thấp.
Nhận rõ nhu cầu và tầm quan trọng của chăn nuôi dê trong việc phát triển
nông nghiệp và nông thôn ở Lào, ðảng và Nhà nước Lào ñã có chủ trương
khuyến khích phát triển chăn nuôi dê. Một trong những giải pháp ñể thực hiện
chủ trương ñó là nhập các giống dê ngoại ñể vừa nhân giống thuần vừa lai tạo
với dê ñịa phương nhằm tăng năng suất và hiệu quả chăn nuôi. Dê Bách Thảo
của Việt Nam là một giống dê có năng suất thịt cao và sinh sản tốt nên ñược
coi là một nguồn gen quý ñể cải tạo dê ñịa phương của Lào. Hơn nữa, dinh
dưỡng có vai trò rất quan trọng trong việc phát huy tiềm năng di truyền và vì
thế việc cải thiện chế ñộ nuôi dưỡng cũng cần ñược ñánh giá trong mối tương
tác với cải tiến di truyền.
2. Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài
ðề tài nghiên cứu nhằm các mục tiêu cụ thể như sau:
- ðánh giá hiện trạng và tiềm năng phát triển chăn nuôi dê ở Lào.
- ðánh giá khả năng cải tạo thể vóc và năng suất của dê ñịa phương bằng
cách lai giống với dê Bách Thảo nhập từ Việt Nam.
- ðánh giá khả năng nâng cao sức sản xuất thịt và hiệu quả chăn nuôi dê
thông qua cải thiện chế ñộ nuôi dưỡng.
3. Những ñóng góp mới của luận án
ðây là công trình nghiên cứu ñầu tiên về lai dê Bách Thảo với dê Lạt,
cung cấp cơ sở khoa học khẳng ñịnh dê Bách Thảo có thể dùng ñể lai cải tạo
2

dê ñịa phương của Lào (dê Lạt). Hơn nữa, ñề tài luận án ñã chứng minh ñược
rằng bổ sung dinh dưỡng (protein và khoáng) là một giải pháp hiệu quả ñể

nâng cao năng suất của dê nuôi chăn thả tại Lào. Nhiều chỉ tiêu khảo sát về
thành phần cơ thể, thành phần thân thịt, chất lượng thịt trên dê Lạt và dê lai F
1

(BT x L) là hoàn toàn mới và cũng có thể dùng làm tài liệu tham chiếu tốt cho
hai loại dê tương tự ở Việt nam là dê Cỏ và dê lai F
1
(BT x Cỏ) vì ở Việt Nam
các chỉ tiêu này cũng chưa khảo sát ñược trên hai ñối tượng này. Ngoài ra,
qua ñề tài này, lần ñầu tiên mô hình phi tuyến tính Gompertz ñã ñược sử dụng
ñể mô tả ñộng thái sinh trưởng của dê với ñộ chính xác cao, có thể áp dụng
trong sản xuất ñể ước tính khối lượng dê dựa vào ñộ tuổi.
4. Cấu trúc của luận án
Luận án chính ñược trình bày trên 110 trang không kể phụ lục, khổ
A4 với 9 hình, 30 bảng, 2 ñồ thị và biểu ñồ, 2 sơ ñồ và 103 tài liệu tham
khảo. Phần nội dung chính của luận án bao gồm: ðặt vấn ñề (3 trang),
Chương 1 Tổng quan tài liệu (39 trang), Chương 2 Vật liệu và phương pháp
nghiên cứu (15 trang), Chương 3 Kết quả và thảo luận (38 trang), Kết luận
và ñề nghị (2 trang).
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. ðặc ñiểm sinh học của dê
- ðặc ñiểm sinh trưởng và phát triển: Cũng giống như các gia súc khác,
quá trình sinh trưởng của dê tuân theo quy luật giai ñoạn và quy luật sinh
trưởng không ñồng ñều. Các giai ñoạn trong vòng ñời của dê gồm: bú sữa,
sau cai sữa - phối giống lần ñầu, trưởng thành và già cỗi.
- ðặc ñiểm sinh sản: Theo Devendra và McLeroy (1984), tuổi thành thục
về tính trung bình của dê là khoảng 4-12 tháng tuổi, khác nhau theo giống và
chế ñộ dinh dưỡng. Chu kỳ ñộng dục thường từ 17-23 ngày, thời gian mang
thai khoảng 150 ngày, ñẻ 1,4-1,7 lứa/năm và 1-4 con/lứa.
- Năng suất và chất lượng thịt:

Năng suất và chất lượng thịt chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố cơ bản là:
giống, giới tính, tuổi và khối lượng lúc giết mổ, dinh dưỡng và phương thức
nuôi dưỡng.
3

1.2. Cơ sở khoa học của lai giống
Lai giống nhằm tạo ra con lai ñạt ñược một hay nhiều mục ñích chính
sau: (1) mang những tính trạng tốt từ hai bên bố mẹ (hiệu ứng cộng gộp),
(2) có những ưu ñiểm vượt trội hơn bố mẹ (ưu thế lai), (3) mang những
ñặc ñiểm mới (do tổ hợp gen mới), và (4) ñưa nhanh nguồn gen nhập nội
vào quần thể giống ñịa phương.
Mukherjee (1991) cho biết dê lai F
1
(dê ðức x Katjang) có khối lượng
sơ sinh cao hơn dê Katjang tới 40%. Baruah và cs (2000) so sánh sữa của
dê Assam (dê ñịa phương) với dê lai (Beetal x Assam) cho thấy dê lai
F
1
(Beetal x Assam) có sản lượng sữa tăng 70% so với dê Assam. Dê Boer
là giống dê cho thịt nổi tiếng, là kết quả của lai giống ñịa phương của Nam
Phi với dê Nubian và dê Ấn ðộ (Nimbkar và cộng sự, 2000). Khối lượng
dê lai giữa ñực Boer với cái F
1
(BT x Cỏ) và ñực Boer với cái F
1
(Ấn ðộ x
Cỏ) tăng 20-30% so với dê F
1
(BT x Cỏ) và F
1

(Ấn ðộ x Cỏ) (ðinh Văn
Bình và cs, 2003).
1.3. Dê Bách Thảo và dê Lạt
- Dê Bách Thảo: Trong ñiều kiện chăn nuôi quảng canh, dê Bách Thảo
có khả năng sinh trưởng bình quân 60-70 g/con/ngày (năm 1) 24-30
g/con/ngày (năm 2) và dưới 20 g/con/ngày (năm 3 trở ñi) (Nguyễn Thiện và
cs, 1999). Trung bình một dê cái cho 2,5-3,4 con sơ sinh/năm. Tỷ lệ thịt xẻ
trung bình từ 38,95-42,42%; tỷ lệ thịt tinh là 27,50-29,29% (Lê Văn Thông
và cs, 1999).
- Dê Lạt: Dê Lạt có tốc ñộ sinh trưởng chậm. Dê có tầm vóc nhỏ, con cái
nặng 26-28 kg, con ñực nặng 40-45 kg, ñẻ 1,45-1,5 con/lứa (Phimphachanh-
vongsod, 2004).
1.4. Tình hình chăn nuôi dê trên thế giới và ở Lào
Số lượng ñầu dê của thế giới ñạt 591,7 ngàn triệu con năm 2010 với tổng
sản lượng thịt là 5,16 triệu tấn và sữa là 16,69 ngàn triệu tấn (FAO, 2010).
ðàn dê tập trung chủ yếu ở châu Á và châu Phi.
Tổng ñàn dê của Lào có khoảng trên 367.000 con (năm 2010), chủ yếu
tập trung ở miền Bắc (41,36%) và miền Trung (42,24%), miền Nam chỉ
chiếm 16,40%. ðàn dê có máu ngoại chỉ chiếm 0,45% tổng ñàn (Ministry of
Agriculture and Forestry, 2010).
4

CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. ðối tượng nghiên cứu
- Gia súc: Dê ñịa phương (Lạt) và dê lai F
1
(BT x L).
- Thức ăn: Lá sắn khô, tảng ñá liếm.
2.2. ðịa ñiểm và thời gian nghiên cứu
- Thời gian: 2008-2012.

- ðịa ñiểm: Một số tỉnh (Luangprabang, Savannakhet, Champasack và
Atapeu) và Trung tâm nghiên cứu chăn nuôi Nậm Xuông (Lào), Trường ðại
học Nông nghiệp Hà Nội.
2.3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu
2.3.1. ðiều tra khảo sát tình hình chăn nuôi dê tại Lào
Các chỉ tiêu theo dõi về số lượng ñầu con và số hộ chăn nuôi trên cả nước
ñược lấy từ các cơ quan thống kê trung ương và ñịa phương.
ðiều tra nhanh nông thôn (RRA) kết hợp với khảo sát trực tiếp trên 126
ñàn dê tại 4 tỉnh ñể mô tả tình hình chăn nuôi dê, thông tin về phương thức
chăn nuôi, giống, thức ăn, chuồng trại, thị trường.
2.3.2. Lai giống và ñánh giá khả năng sinh trưởng, sinh sản của dê lai so
với dê ñịa phương nuôi tại nông hộ
Tổng số 6 dê ñực Bách Thảo của Việt Nam ñược nhập sang Lào ñể phối
giống với 126 dê cái Lạt tại tỉnh Atapeu. Dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt thuần
ñược nuôi trong cùng ñiều kiện sản xuất nông hộ ñể theo dõi:
- Ngoại hình và sinh trưởng: ðặc ñiểm ngoại hình, khối lượng tích luỹ ở
các ñộ tuổi, ñộng thái sinh trưởng qua các tháng tuổi.
- Năng suất sinh sản (dê cái): Tuổi phối giống lần ñầu, chu kỳ ñộng dục,
tuổi ñẻ lứa ñầu, ñộng dục lại sau ñẻ, thời gian mang thai, khoảng cách lứa ñẻ,
số con ñẻ ra/lứa.
2.3.3. ðánh giá ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng ñến
năng suất và phẩm chất thịt của dê
Thí nghiệm nuôi dưỡng ñược tiến hành tại Trung tâm nghiên cứu chăn
nuôi Nậm Xuông, thuộc Viện nghiên cứu khoa học Nông Lâm nghiệp quốc
gia Lào (NAFRI), trong thời gian 5 tháng (3-8/2010) gồm 1 tháng nuôi
5

thích nghi và 4 tháng theo dõi thí nghiệm. Thí nghiệm ñược thiết kế theo

mô hình nhân tố 2 x 2, trong ñó: nhân tố thứ nhất là phẩm giống gồm 2 loại
dê là dê ñịa phương (dê Lạt) và dê lai F
1
(BT x L), còn nhân tố thứ hai là
chế ñộ nuôi dưỡng gồm nuôi theo truyền thống và nuôi cải tiến.
Mỗi loại dê gồm 30 con dê ñực 6-7 tháng tuổi ñược chia ngẫu nhiên
thành 2 nhóm ñều nhau (15 con/nhóm): một nhóm nuôi theo chế ñộ truyền
thống (chăn thả tự do kiếm ăn từ 7 giờ sáng ñến 5 giờ chiều), nhóm thứ hai
nuôi theo chế ñộ cải tiến (bổ sung lá sắn khô và ñá liếm khoáng cho ăn tự
do tại chuồng ngoài thời gian chăn thả chung với nhóm kia).
Các chỉ tiêu theo dõi trong quá trình thí nghiệm bao gồm: thu nhận thức
ăn bổ sung, thay ñổi khối lượng, tăng trọng bình quân. Cuối kỳ thí nghiệm
mỗi lô ñược chọn ngẫu nhiên 3 con ñể mổ khảo sát ñể ñánh giá các chỉ tiêu:
khối lượng giết mổ, khối lượng móc hàm, khối lượng thịt xẻ, khối lượng
thịt tinh và tỷ lệ các phần thân thịt (% nạc, % xương ); các chỉ tiêu phẩm
chất thịt: giá trị pH ở các thời ñiểm 3 giờ và 24 giờ, màu sắc thịt, tỷ lệ mất
nước bảo quản, tỷ lệ mất nước chế biến, ñộ dai của thịt.
ðể ñánh giá hiệu quả kinh tế của lai giống và bổ sung dinh dưỡng,
phương pháp phân tích riêng phần (partial budget analysis) ñược sử dụng,
nghĩa là chỉ ñưa vào phân tích những phần có sự khác biệt về thu/chi giữa
hai loại dê (dê lai F
1
và dê Lạt) hay hai chế ñộ nuôi dưỡng (cải tiến và truyền
thống). Những phần ñược xem là giống nhau không ñưa vào so sánh.
2.4.4. Xử lý thống kê
Số liệu ñiều tra ñược phân tích theo thống kê mô tả. Số liệu theo dõi dê
lai F1 và dê Lạt nuôi trong nông hộ và thí nghiệm nuôi dưỡng ñược xử lý
bằng phần mềm Minitab 16 ñể phân tích phương sai (ANOVA/GML) theo
mô hình một nhân tố (phẩm giống) hay hai nhân tố có tương tác (phẩm
giống và chế ñộ nuôi dưỡng). So sánh cặp ñôi các giá trị trung bình ñược

thực hiện theo phương pháp Tukey.
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Tình hình chăn nuôi dê tại Lào
3.1.1. Số lượng và phân bố ñàn dê trong cả nước
Số liệu thống kê về ñàn dê ñược nuôi ở các tỉnh của Lào trong những năm
gần ñây (bảng 3.1).
6

Bảng 3.1. Số lượng dê (nghìn con) và sản lượng thịt ước tính (tấn)
qua các năm
Tỉnh 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Miền Bắc 53,60

50,00 56,70 63,30 79,00 85,30 89,80 101,14

115,60

148,50

157,80

Phongsaly 1,10 2,10 1,30 1,40 2,10 1,90 3,70 4,10 4,50 5,00 4,90
Luangnamtha 15,10

4,60 5,20 5,00 5,50 5,60 5,90 6,20 6,30 9,30 18,90
Oudomxay 17,60

11,70 12,30 14,90 20,80 13,60 15,60 18,00 19,50 21,70 20,90
Bokeo 2,10 3,80 1,70 1,80 4,50 4,40 5,10 5,70 6,40 9,80 10,40
Luangprabang 2,30 21,70 21,00 23,70 24,90 36,10 36,70 41,10 46,30 62,80 63,30

Huaphanh 11,60

2,40 10,20 10,50 13,50 15,70 16,20 19,00 25,10 31,20 27,50
Xayabury 3,80 3,70 5,00 6,00 7,70 8,00 6,60 7,04 7,50 8,70 11,90
Miền Trung 36,80

60,60 59,10 58,10 38,40 83,00 95,20 104,60

112,80

134,10

141,80

Vienetiane. C 1,80 4,80 6,10 5,30 8,20 14,40 15,20 15,50 17,80 18,80 18,50
Xiengkhuang 7,50 6,30 5,40 4,00 9,20 6,70 6,50 7,10 8,10 13,80 14,50
Vienetian. Pr 2,30 4,20 4,40 4,50 7,40 10,70 11,50 12,50 14,20 15,30 15,50
Borikhamxay 1,80 1,70 1,80 2,90 2,10 4,80 7,90 9,40 10,10 12,90 15,60
Kham-muane 2,70 5,70 4,90 4,80 6,90 7,20 11,00 12,50 14,00 24,20 26,80
Savannakhet 20,70

37,90 36,50 36,60 4,60 39,20 43,10 47,60 48,60 49,10 50,90
Miền Nam 8,40 11,15 11,70 15,10 23,20 21,70 31,60 36,80 40,30 56,20 66,70
Salavan 3,50 3,80 4,60 8,10 11,50 11,00 16,20 20,00 21,5 30,10 38,60
Xekong 1,80 4,60 4,00 4,20 6,30 5,60 7,30 8,00 8,80 12,10 13,60
Champasack 2,10 1,45 1,40 1,60 3,20 2,80 5,50 6,00 6,90 10,50 10,80
Atapeu 1,00 1,30 1,70 1,20 2,20 2,30 2,60 2,80 3,10 3,50 3,70
Tổng số (x 1000) 98,80

121,75

127,50

136,50

140,60

190,00

216,60

242,54

268,70

338,80

366,30

Tổng SL thịt (tấn)

429 480 490 527 659 735 812 1036 1120 1422 1392
Dê ñược nuôi chủ yếu ở miền Trung và miền Bắc. Nhìn chung số lượng dê
ở các tỉnh trên cả nước tăng lên với tốc ñộ khá nhanh trong vòng 10 năm qua.
Ba tỉnh Luangparbang, Savannakhet và Saravan nhờ có nhiều ñồi núi, rất
phong phú về các loại cây cỏ tự nhiên, thời tiết khí hậu mát mẻ nên có ñàn dê
phát triển nhất.
7

3.1.2.

ðặc ñiểm chăn nuôi dê nông hộ tại Lào

3.1.2.1. Tỷ lệ các hộ nuôi dê ở các quy mô chăn nuôi khác nhau
Số hộ chăn nuôi dê trên cả nước tăng liên tục từ năm 2000 (8113 hộ) ñến
2009 (24.446 hộ). Tuy nhiên, từ năm 2009 chuyển sang năm 2010 số hộ nuôi
dê ñã giảm xuống (23.945 hộ) do mưa lũ kéo dài.
Bảng 3.2. Tỷ lệ số hộ nuôi dê trong các làng ñiều tra (năm 2009)
Làng

ñiều
tra

Tỉnh
Tổng số hộ
(hộ/làng)
Số hộ
nuôi dê (hộ)
Tỷ lệ hộ
nuôi dê (%)
Laksip Luangprabang 65 11 16,92
Khoksavang Luangprabang 70 14 20,00
Nongsaphang Savanakhet 150 20 13,33
Nongdeun Savanakhet 220 15 6,81
Laksisip Champasack 90 15 16,66
Kengkia Champasack 85 15 17,64
Xekhaman Attapeu 75 19 25,33
Kengmakhua Attapeu 95 17 17,89
Tổng 850 126 14,82
Tỷ lệ các hộ chăn nuôi dê tại các làng khá cao (bảng 3.2), dao ñộng từ
6,81% ñến 25,33% (trung bình 14,82%). Phần lớn các hộ có quy mô ñàn 6-

10 con (57,14%), tiếp ñó là các hộ nuôi 1-5 con (22,86%) và các hộ nuôi
11-15 con (13,33%), còn lại chỉ có một ít hộ (6,67%) nuôi 16-20 con. Chưa
có hộ nào nuôi trên 20 con dê. Như vậy, chăn nuôi dê ở Lào có quy mô còn
nhỏ lẻ (bảng 3.3).
Bảng 3.3. Số hộ chăn nuôi dê ở các quy mô khác nhau (năm 2009)
Quy mô (con/hộ)
Số hộ Tỷ lệ (%)
1 – 5 29 22,86
6 – 10 72 57,14
11 – 15 17 13,33
16 – 20 8 6,67
> 20 0 0,00
Cộng 126 100,00
8

3.1.2.2. Giống và nhân giống
Dê ñịa phương, hay còn gọi là dê Lạt là giống dê ñược nuôi từ lâu ñời ở
Lào, có các ñặc ñiểm tương tự dê Cỏ ở Việt Nam (ðinh Văn Bình và cs,
2007). Dê này có tầm vóc nhỏ với khối lượng trưởng thành khoảng 24-30 kg.
Phương thức phối giống duy nhất là phối tự nhiên trong ñàn, dẫn ñến ñộ ñồng
huyết rất cao.
3.1.2.3. Thức ăn và phương thức chăn nuôi
Số liệu ñiều tra về các loại thức ăn ñược nông hộ dùng bổ sung cho dê tại
chuồng (bảng 3.4).

Bảng 3.4. Các loại thức ăn ñược bổ sung cho dê tại chuồng (năm 2009)
Loại thức ăn
Số hộ
sử dụng
Tỷ lệ (%)

(trong 50 hộ bổ sung TĂ)
Lá mít 17 34
Lá chuối 10 20
Lá xoài 14 28
Lá táo 8 16
Lá sắn 5 10
Thân lá ñậu sau thu củ 11 22
Thân lá ngô sau thu bắp 8 16
Lá cây tự nhiên 47 94
Cỏ tự nhiên 7 14
Cỏ trồng 2 4
Toàn bộ số hộ ñược ñiều tra (126 hộ) ñều nuôi dê theo phương thức quảng
canh. Dê ñược thả tự do theo ñàn vào lúc 7-8 giờ sáng và về chuồng vào lúc 4-5
giờ chiều. ðôi khi người dân có bổ sung thêm một ít sắn, khoai, cám, ngô và
một số loại cỏ lá tại chuồng như cỏ chỉ, so ñũa, cây chuối, lá khế, lá mít…
(bảng 3.4).
Người dân hầu như chưa quen trồng các loại cây thức ăn ñể bổ sung cho
dê. Việc bảo quản, chế biến và dự trữ thức ăn cho dê cũng chưa ñược quan
tâm. Chế ñộ nuôi dưỡng dê như hiện tại tỏ ra không ñáp ứng ñủ nhu cầu dinh
9

dưỡng cho dê, ñặc biệt là vào mùa khô (tháng 2 ñến tháng 5), nên dê chậm
lớn, năng suất thấp.
3.1.2.4. Chuồng trại
Tỷ lệ các hộ nuôi dê có các kiểu chuồng khác nhau ñược trình bày trong
bảng 3.5. Chuồng dê thường ñược làm bằng gỗ, tranh tre, nứa, lá. Khung
chuồng làm bằng tre hay gỗ. Nền sàn bằng gỗ hoặc tre. Sàn chuồng có chiều
cao cách mặt ñất khoảng 0,7-1,0m. Mái chuồng lợp bằng cỏ tranh, tre, nứa, gỗ
hay cũng có khi ñược lợp bằng tôn.
Bảng 3.5. Các kiểu chuồng nuôi dê nông hộ (năm 2009)

Kiểu chuồng Số hộ
Tỷ lệ (%)
Chuồng bằng gỗ 90 71,43
Chuồng bằng tre nứa 25 19,84
Không chuồng 11 8,73
Tổng 126 100,00
3.1.2.5. Thị trường
Dê thường ñược xuất bán phần lớn là dê trưởng thành (25-30kg) ñể làm
thịt hoặc làm giống. Tham gia vào chuỗi tiêu thụ dê chủ yếu là các thương lái
ở các xóm và thị trấn. Họ làm cùng một lúc nhiều hoạt ñộng khác nhau gồm
thu gom, vận chuyển, giết mổ, bán buôn, bán lẻ. Sản phẩm cuối cùng ñược
bán cho các nhà hàng hay người tiêu dùng có nhu cầu. Ở một số tỉnh biên
giới người dân có thể bán dê sang cả Việt Nam. Bình thường mỗi năm một
hộ chăn nuôi dê có thể bán 3-5 con dê, thậm chí trên 10 con.

Bảng 3.6. Số lượng dê bán hàng năm của các hộ chăn nuôi (năm 2009)
Sô dê bán/năm/hộ Số hộ
Tỷ lệ (%)
0 17 13,49
1- 5 64 50,79
6-10 38 30,17
11-15 6 4,76
>15 1 0,79
10

Tóm lại, chăn nuôi dê ở Lào ñã có từ lâu ñời, có nhiều thuận lợi về ñiều
kiện chăn thả và thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, chăn nuôi dê vẫn
mang tính quảng canh, ñầu tư ít, quy mô nhỏ lẻ, năng suất thấp.
3.2. Khả năng sinh trưởng và sinh sản của dê lai so với dê lạt nuôi tại
nông hộ

3.2.1. Kết quả phối giống
Kết quả theo dõi phối giống và sinh sản cho thấy số con ñẻ ra/lứa của
dê ñực Bách Thảo và dê Lạt ñạt lần lượt là 1,53 và 1,61 con/lứa. Tổng số 101
dê lai F
1
(45 ñực và 56 cái) và 116 dê Lạt thuần (50 ñực và 66 cái) sinh ra
ñược theo dõi chặt chẽ ñể ñánh giá về thể vóc và tốc ñộ sinh trưởng.
3.2.2. ðặc ñiểm ngoại hình của dê lai và dê Lạt
Kết quả ñiều tra về màu sắc lông của dê (bảng 3.7).

Bảng 3.7. Mầu sắc lông của dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt
Dê lai F
1
(BT x L)

Dê Lạt
Mầu sắc lông
n %

n %
ðen 34 33,66 22 18,97
Xám 29 28,72 32 27,59
Vàng (nâu) 21 20,79 44 37,93
Khác 17 16,83 18 15,51
Tổng số 101 100 116 100
Màu sắc lông của dê Lạt không ñồng nhất, màu vàng là phổ biến
(37,93%), màu ñen chiếm 18,97%, màu xám chiếm 28%, còn lại là một số
màu khác không ñiển hình (chiếm 15,51%). Dê F

1
(BT x L) có màu lông
chính là màu ñen (chiếm 33,66 %), còn lại là các màu khác như xám (28,72
%), vàng (20,79 %). Con lai F
1
(Bách Thảo x Lạt) có màu sắc lông của cả bố
lẫn mẹ (bảng 3.7).
3.2.3. Khả năng sinh trưởng của dê lai và dê Lạt
3.2.3.1. Khối lượng ở các ñộ tuổi
Khối lượng của hai loại dê (bảng 3.8). Dê lai F
1
(BT x L) có khối lượng
cơ thể lớn hơn dê Lạt ở tất cả các thời ñiểm theo dõi và dê ñực luôn có khối
11

lượng cơ thể lớn hơn nhiều so với dê cái. Tuổi càng tăng thì sự chênh lệch
về khối lượng giữa dê ñực và dê cái càng tăng.
Bảng 3.8. Khối lượng của dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt ở các ñộ tuổi (kg)
Dê lai F
1
(BT x L)
Dê Lạt
ðực Cái ðực Cái
ðộ tuổi
n Mean ± SE

n Mean ± SE

n Mean ± SE

n Mean ± SE

Sơ sinh 45

2,83
a

± 0,02
56

2,08
c

± 0,02
50

2,50
b

± 0,02
66

1,82
d

± 0,02
3 tháng 40

10,45
a

± 0,02
48

8,22
c

± 0,02
45

8,59
b
± 0,03
62

7,48
d
± 0,03
6 tháng 38

15,95
a

± 0,02
45

13,32
c

± 0,03
41

14,40
b

± 0,03
57

12,98
d

± 0,03
9 tháng 38

23,29
a

± 0,18
43

20,81
b

± 0,19
38

19,91
c

± 0,21
50

16,88
d
± 0,22
12 tháng

38

28,66
a

± 0,02
41

24,31
b

± 0,03
36

24,71
b

± 0,03
48

20,38

c

± 0,03
18 tháng

37

31,65
a

± 0,03
33

26,84
b
± 0,03
32

26,75
b
± 0,03
43

22,25
c
± 0,04
24 tháng

32

34,48
a
± 0,03
29

29,19
b

± 0,03
25

28,75
c

± 0,03
35

23,03
d

± 0,04
30 tháng

29

36,16
a
± 0,03
26

30,61
b
± 0,03
23

29,27
c

± 0,04
30

24,42
d

± 0,04
36 tháng

25

37,16
a

± 0,04
23

31,32
b

± 0,04
20

29,66
c

± 0,04
25

24,73
d
± 0,04
Ghi chú: Các giá trị trung bình trong cùng một hàng mang chữ số khác nhau (
a, b
) thì sai khác có
ý nghĩa thống kê (p <0,05).
3.2.3.2. ðộng thái sinh trưởng
ðộng thái sinh trưởng của dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt tuân theo mô hình
phi tuyến Gompertz (bảng 3.9). Kết quả tính toán cho thấy, các tham số A,
b và k của hàm hồi quy có xác suất tồn tại với ñộ tin cậy cao (P<0,001),
hệ số xác ñịnh của các hàm cao (R
2
>0,96). Căn cứ vào các mô hình
Gompertz, khối lượng trưởng thành của dê cái và dê ñực có thể ước tính là
23,93 và 29,93 kg ñối với dê Lạt; 32,66 và 37,69 kg ñối với dê lai F
1
.
12

Bảng 3.9. Hàm Gompertz mô tả ñộng thái sinh trưởng

của dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt
Tham số Hàm sinh trưởng
Loại dê
A b k W = A*EXP[-EXP(b - k*T )]
R
2
(%)
F
1
(ñực)
37,691

1,225

0,007

W=37,691EXP[-EXP(1,225-0,007T )]
98,99
F
1
(cái)
32,661

1,448

0,007

W=32,661EXP[-EXP(1,448-0,007T )]

98,91
Lạt (ñực)
29,929

1,286

0,006

W=29,929EXP[-EXP(1,286-0,006T )]
96,92
Lạt (cái)
23,930

1,363

0,006

W=23,930EXP[-EXP(1,363-0,006T )]
98,23
3.2.3. Khả năng sinh sản của dê cái lai và dê cái Lạt
Bảng 3.10 cho thấy dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt có thời gian mang thai,
tuổi ñẻ lứa ñầu và số con ñẻ ra/lứa tương ñương nhau (P>0,05). Tuy nhiên, dê
lai F
1
có ñộng dục lại sau khi ñẻ sớm hơn (P<0,001) và do ñó khoảng cách lứa
ñẻ ngắn hơn so với dê Lạt (P<0,001).
Bảng 3.10. Một số chỉ tiêu sinh sản của dê cái lai F
1

(BT x L)
và dê cái Lạt
F
1
(n=41)

Lạt (n=42)
Chỉ tiêu
Mean SE

Mean SE
P
Tuổi phối giống lần ñầu (ngày) 210,63
b
0,36

205,79
a
0,35 <0,001

Chu kỳ ñộng dục (ngày) 20,45
a
0,25 21,45
b
0,25 0,008
Tuổi ñẻ lứa ñầu (ngày) 365,88

1,81 361,31

1,78 0,076

ðộng dục lại sau ñẻ (ngày) 75,05
a
0,32 91,48
b
0,32 <0,001

Thời gian mang thai (ngày) 150,88

0,30 150,41

0,30 0,263
Khoảng cách lứa ñẻ (ngày) 225,93
a
0,50 241,88
b
0,49 <0,001

Số con ñẻ ra/lứa (con) 1,59

0,11 1,56

0,06 0,581
Ghi chú: Các giá trị trung bình trong cùn một hàng mang chữ số khác nhau (
a, b
) thì sai khác
giữa hai loại dê có ý nghĩa thống kê (P<0,05).
13

3.3. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng ñến năng suất và phẩm
chất thịt của dê

3.3.1. Thu nhận thức ăn
Kết quả theo dõi lượng thu nhận thức ăn bổ sung của dê (bảng 3.11).
Bảng 3.11. Lượng các chất dinh dưỡng thu nhận từ thức ăn bổ sung
g/con/ngày

g/kg P/ngày
Chỉ tiêu
F
1
(BTxL)
N=30
Lạt
N=30
SEM

F
1
(BTxL)
N=30
Lạt
N=30
SEM

1. Lá sắn khô



VCK 228,6
a
171,1

b
7,43

10,83 10,50 0,30
Protein thô 71,35
a
53,78
b
2,31

3,38 3,30 0,09
Xơ thô 74,51
a
55,58
b
2,42

3,53 3,41 0,10
Mỡ 22,86
a
17,05
b
0,74

1,08 1,05 0,03
Dẫn xuất không Nitơ 107,81
a
80,40
b
3,51

5,11 4,92 0,14
Khoáng 29,13
a
21,13
b
0,95

1,38 1,33 0,04
2. ðá liếm
4,77
a
3,55
b
0,28

0,23 0,22 0,02
Ghi chú: Các giá trị trung bình trong cùng một hàng mang chữ số khác nhau (
a, b
) thì sai khác
giữa hai loại dê có ý nghĩa thống kê ( P<0,05). SEM: Sai số chuẩn của giá trị trung
bình. P: khối lượng cơ thể dê.
Kết quả cho thấy cả hai loại dê ñều ăn thêm lá sắn và ñá liếm bổ sung tại
chuồng. Lượng thu nhận lá sắn khô và ñá liếm cũng như các thành phần dinh
dưỡng của nó ở dê lai F
1
(BT x L) cao hơn rất rõ rệt so với dê Lạt (P<0,001).
Tuy nhiên, lượng thu nhận thức ăn bổ sung tính cho mỗi ñơn vị khối lượng
cơ thể (g/kg P/ngày) không có sự khác nhau ñáng kể giữa hai loại dê
(P>0,05).

3.3.2.
Tốc ñộ sinh trưởng

Kết quả (bảng 3.12 và 3.13) cho thấy phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng
ñều có ảnh hưởng ñến khối lượng cuối kỳ và tăng trọng của dê (P<0,001).
Tuy nhiên, không có sự tương tác rõ rệt nào giữa phẩm giống và chế ñộ dinh
dưỡng (P>0,05), có nghĩa là cả hai loại dê ñều có chiều hướng phản ứng
tương tự nhau ñối với việc cải thiện chế ñộ dinh dưỡng. Nuôi dưỡng cải tiến
14

(có bổ sung protein và khoáng) ñều có tác dụng cải thiện tăng trọng cho cả dê
lai F
1
(BT x L) và dê Lạt.
Bảng 3.12. Khối lượng và tăng khối lượng của ñàn dê thí nghiệm
Dê F
1
(BT x L)

Dê Lạt

Yếu tố
Chỉ tiêu
Nuôi
TT
(n=15)

Nuôi

CT

(n=15)



Nuôi
TT
(n=15)

Nuôi
CT
(n=15)




Phẩm
giống
(PG)

Nuôi
dư
ỡng
(ND)

Tương
tác
PG*ND

Khối lượng ban
ñầu (kg/con)

16,60
a


± 0,37
16,64
a


± 0,32
12,35
b


± 0,34
12,58
b

± 0,32
*** NS NS
Khối lượng kết
thúc (kg/con)
22,84
b


± 0,39
24,54
a

± 0,35
16,28
d


± 0,36
17,79
c

± 0,35
*** *** NS
Tăng khối lượng
cả kỳ (kg/con)
6,24
b


± 0,25

7,90
a

± 0,23
3,93
d
± 0,23
5,21
c

± 0,23
*** *** NS
Tăng khối lượng
bình quân
(g/con/ngày)
53,43
b


± 6,24
66,61
a


± 7,90
32,60
d


± 3,94
44,29
c

± 5,21
*** *** NS
Ghi chú: Các giá trị trung bình trong một hàng mang chữ số khác nhau (
a, b, c, d
) thì sai khác nhau
có ý nghĩa ở mức P<0,05. Mức ý nghĩa thống kê: *** P<0,001); **P<0,01); *P<0,05;
NS: sai khác không ý nghĩa thống kê.

Bảng 3.13. Khối lượng và tăng khối lượng của dê theo phẩm giống
và chế ñộ nuôi dưỡng
Phẩm giống Nuôi dưỡng
Chỉ tiêu
F
1

(n=30)
Lạt
(n=30)

TT
(n=30)
CT
(n=30)
Khối lượng ban ñầu (kg/con)
16,62
a

± 0,24
12,46
b


± 0,23

14,47
± 0,25
14,61

± 0,23
Khối lượng kết thúc (kg/con)
23,69
a

± 0,26
17,04
b
± 0,25

19,56
a
± 0,26
21,17
b


± 0,24
Tăng khối lượng cả kỳ (kg/con)
7,06
a

± 0,17
4,57
b


± 0,16

5,08

a


± 0,17
6,55
b
± 0,16
Tăng khối lượng bình quân
(g/con/ngày)
60,02
a

± 1,49
38,45
b
± 1,42

43,02
a


± 1,51
55,45
b


± 1,40
Ghi chú: Các giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi có mang chữ số khác
nhau (
a, b

) thì sai khác nhau có ý nghĩa ở mức P<0,05.
15

3.3.3. Tỷ lệ thịt xẻ và các phần thân thịt
Kết quả cho thấy không có sự khác nhau rõ rệt về tỷ lệ thịt xẻ giữa dê lai F
1

và dê Lạt (P>0,05). Tuy nhiên, dê lai F
1
có tỷ lệ phần bụng nhỏ hơn (P<0,01)
nhưng lại có tỷ lệ phần cổ lớn hơn (P<0,01) so với dê Lạt (bảng 3.14a và 3.14b).
Bảng 3.14a. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng
ñến tỷ lệ thịt xẻ và các phần trong thân thịt (%)
Dê lai F
1


Dê Lạt Yếu tố
Chỉ tiêu
Nuôi
TT
(n=3)

Nuôi
CT
(n=3)



Nuôi

TT
(n=3)

Nuôi
CT
(n=3)
SEM

Phẩm
giống

(PG)
Nuôi
dưỡng

(ND)
Tương
tác
PG*ND

KL giết mổ, kg 19,17

22,93

15,83 16,53 0,60 * * NS
Tỷ lệ thịt xẻ 38,40

40,75

39,10 38,16 1,58 NS NS NS

Tỷ lê ñùi trước 22,92

22,04

22,46 21,77 0,36 NS NS NS
Tỷ lệ ñùi sau 31,47

33,71

33,96 30,99 1,39 NS NS *
Tỷ lệ ngực-sườn

26,63

25,58

24,32 25,78 1,95 NS NS NS
Tỷ lệ
phần
bụng
8,03
a

7,63
a
9,18
b
10,26
b

0,66 * NS NS
Tỷ lệ phần cổ 3,58
ab

4,36
a
2,63
b
3,04
ab
0,45 ** NS NS
Ghi chú: Các giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi có mang chữ số khác
nhau (
a, b
) thì sai khác nhau có ý nghĩa ở mức P<0,05.
Bảng 3.14b. Tỷ lệ thịt xẻ và các phần trong thân thịt theo phẩm giống
và chế ñộ nuôi dưỡng (%)
Phẩm giống

Nuôi dưỡng
Chỉ tiêu



F
1
(BT x L)
(n=6)
Lạt
(n=6)

Truyền thống
(n=6)
Cải tiến
(n=6)
SEM

Khối lượng giết mổ, kg 21,05 16,18 17,50 19,73 0,43

Tỷ lệ thịt xẻ 39,57 38,63 38,75 39,46 1,58

Tỷ lê ñùi trước 22,48 22,12 22,69 21,91 0,37

Tỷ lệ ñùi sau 32,59 32,48 32,72 32,35 0,81

Tỷ lệ ngực-sườn 26,10 25,05 25,47 25,68 1,38

Tỷ lệ
phần
bụng
7,84
a
9,73
b

8,61 8,95
0,47

Tỷ lệ phần cổ 3,97

a
2,84
b
3,11 3,70 0,25

Ghi chú: Các giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi có mang chữ số khác
nhau (
a, b
) thì sai khác nhau có ý nghĩa thống kê (P<0,05).
16

Chế ñộ nuôi có ảnh hưởng rõ rệt ñến khối lượng và tốc ñộ tăng trọng của
dê (bảng 3.12 và 3.13), nhưng không có ảnh hưởng có ý nghĩa nào (P>0,05)
ñến tỷ lệ thịt xẻ cũng như tỷ các phần trong thân thịt (bảng 3.16a và 3.16b).
3.3.4. Thành phần cơ thể và thân thịt
Khi mổ khảo sát một nửa thân thịt ñược tách thịt và xương riêng ra
(mỡ không ñáng kể nên tính chung vào thịt) ñể tính tỷ lệ trong thân thịt.
Kết quả phân tích thống kê (bảng 3.15a và 3.15b).
Bảng 3.15a. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng ñến tỷ lệ
các cơ quan, bộ phận trong cơ thể (% so với khối lượng trước khi giết thịt)
Dê lai F
1


Dê Lạt

Yếu tố
Chỉ tiêu
Nuôi

TT
(n = 3)

Nuôi

CT
(n = 3)




Nuôi
TT
(n = 3)
Nuôi
CT
(n = 3)

SEM

Phẩm

giống

(PG)
Nuôi
dưỡng

(ND)

Tương
tác
PG*ND

Tỷ lệ ñầu 7,53 7,06

7,33 7,69

0,25

NS NS NS
Tỷ lệ chân 3,70 3,80

3,24 2,96

0,22

* NS NS
Tỷ lệ phổi 0,77 1,15

1,00 1,23

0,13

NS * NS
Tỷ lệ gan 2,07 1,93

2,31 2,46

0,18

* NS NS
Tỷ lệ lách 0,24 0,20

0,23 0,30

0,05

NS NS NS
Tỷ lệ cật 0,36 0,40

0,37 0,40

0,02

NS NS NS
Tỷ lệ tim 0,42 0,40

0,45 0,40

0,05

NS NS NS
Tỷ lệ dạ dày 4,36 4,13

4,37 4,33

0,33

NS NS NS

T
ỷ lệ ruột rỗng
4,85 3,96

4,73 3,94

0,97

NS NS NS
Tỷ lệ tinh hoàn

0,90 0,90

0,84 0,82

0,08

NS NS NS
Tỷ lệ lông da 7,99 7,85

7,21 7,43

0,27

NS NS NS
Tỷ lệ máu 4,47 4,43

4,20 4,81

0,16

NS NS NS
Tỷ lệ xương 11,28

11,66


11,66 10,66

0,46

NS NS NS
Ghi chú : * : P<0,05 ; NS : P≥0,05

17

Bảng 3.15b. Tỷ lệ các cơ quan, bộ phận trong cơ thể của dê theo phẩm
giống và chế ñộ nuôi khác nhau (% so với khối lượng trước khi giết thịt)
Phẩm giống

Nuôi dưỡng
Chỉ tiêu
Dê lai F
1

(n = 6)
Dê Lạt
(n = 6)

Cải tiến

(n = 6)
Truyền thống

(n = 6)
SEM

Tỷ lệ ñầu 7,30 7,51

7,37 7,43 0,18
Tỷ lệ chân 3,75
a
3,10
b


3,38 3,47 0,16
Tỷ lệ phổi 0,96 1,11

1,19
a
0,88
b
0,08
Tỷ lệ gan 2,00
a
2,38
b

2,20 2,19 0,11
Tỷ lệ lách 0,22 0,27

0,25 0,23 0,03
Tỷ lệ cật 0,38 0,38

0,40 0,36 0,01
Tỷ lệ tim 0,41 0,43

0,40 0,44 0,03
Tỷ lệ dạ dày 4,25 4,35

4,23 4,37 0,18
Tỷ lệ ruột rỗng 4,41 4,34

3,95 4,79 0,68
Tỷ lệ tinh hoàn 0,90 0,83

0,86 0,87 0,05
Tỷ lệ lông da 7,92 7,32

7,64 7,60 0,19
Tỷ lệ máu 4,45 4,50

4,62 4,33 0,12
Tỷ lệ xương 11,47 11,16

11,16 11,47 0,33
Ghi chú: Trong cùng một hàng, những giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi
không có chữ cái khác nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P<0,05); SEM: Sai số của số

trung bình.
Phẩm giống có ảnh hưởng có ý nghĩa (P<0,05) ñến tỷ lệ chân và tỷ lệ gan và
chế ñộ nuôi có ảnh hưởng có ý nghĩa (P<0,05) ñến tỷ lệ phổi.
Mặc dù khối lượng thân thịt chịu ảnh hưởng của phẩm giống (P<0,01),
tỷ lệ thịt và tỷ lệ xương trong thân thịt lại không thay ñổi ñáng kể (P>0,05)
bởi cả hai yếu tố này.
Hầu hết tỷ lệ các cơ quan, bộ phận trong cơ thể dê không khác nhau có ý
nghĩa (P>0,05) giữa hai phẩm giống và hai chế ñộ nuôi (bảng 3.16a và 3.16b).
18

Bảng 3.16a. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng
ñến tỷ lệ thịt và xương trong thân thịt dê (%)
Dê lai F
1


Dê Lạt Yếu tố
Chỉ tiêu
Nuôi
TT
(n= 3)

Nuôi
CT
(n= 3)




Nuôi

TT
(n = 3)

Nuôi
CT
(n= 3)

SEM

Phẩm
giống

(PG)

Nuôi
dưỡng

(ND)
Tương
tác
PG*ND

KL thân thịt (kg) 7,41 9,35 6,19 6,31 0,50 ** NS NS
Tỷ lệ thịt tinh (%)

68,95 70,62

69,75 70,82

1,58 NS NS NS

Tỷ lệ xương (%) 31,05 29,38

30,25 29,18

0,46 NS NS NS
Ghi chú : ** : P< 0,01 ; NS : P≥0,05
Bảng 3.16b. Tỷ lệ thịt và xương trong thân thịt của dê theo phẩm giống
và chế ñộ nuôi khác nhau
Phẩm giống

Nuôi dưỡng



Chỉ tiêu
Dê lai F
1

(n = 6)
Dê Lạt

(n = 6)


Cải tiến

(n = 6)
Truyền thống
(n = 6)
SEM

Khối lượng thân thịt (kg) 8,38
a
6,25
b


7,83 6,80 0,35
Tỷ lệ thịt tinh (%) 69,79 70,28

70,72 69,35 0,87
Tỷ lệ xương (%) 30,21 29,72

29,28 30,65 0,87
Ghi chú: Trong cùng một hàng, những giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi
không có chữ cái chung nhau thì sai khác ở mức ý nghĩa P<0,05; SEM: Sai số của số
trung bình.

3.3.5. Chất lượng thịt
Các chỉ tiêu về chất lượng thịt cơ thăn và cơ bán nguyệt (bảng 3.17a và
3.17b). Các chỉ tiêu cơ bản về chất lượng thịt không có sự sai khác (P>0,05)
giữa hai phẩm giống. Như vậy, việc lai dê Lạt với dê Bách Thảo ñã cải thiện
tốt tầm vóc và tốc ñộ sinh trưởng của dê lai F
1
, nhưng không làm ảnh hưởng
xấu ñến chất lượng thịt so với dê Lạt. Việc bổ sung lá sắn và hỗn hợp
khoáng cho dê chăn thả cũng có tác dụng tương tự. Thịt dê Lạt vốn ñược
người dân ñịa phương ưa chuộng nên việc giữ ñược chất lượng thịt của dê
ñịa phương sẽ có ý nghĩa quan trọng trong việc ñảm bảo tính bền vững cho
sản xuất.
19

Bảng 3.17a. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi
ñến chất lượng thịt cơ thăn và cơ bán nguyệt của dê
Dê lai F
1


Dê Lạt Yếu tố
Chỉ tiêu
Nuôi
TT
(n = 3)

Nuôi
CT
(n = 3)




Nuôi
TT
(n = 3)

Nuôi
CT
(n = 3)

SEM

Phẩm

giống

(PG)
Nuôi
dưỡng

(ND)
Tương
tác
PG*ND

Cơ thăn

pH
3
6,47 6,47 6,50 6,56
0,12

NS NS NS
pH
24
5,58 5,63 5,54 5,60
0,05

NS NS NS
ðộ dai (N) 71,72 78,58 81,97 82,58
7,48

NS NS NS
Mất nước bảo
quản (%)
1,09 0,76 1,41 1,20
0,24

NS NS NS
Mất nước chế
biến (%)
19,90 20,99 23,03 26,16
3,36

NS NS NS
Cơ bán nguyệt

pH
3
6,47 6,45 6,52 6,47
0,06

NS NS NS
pH
24
5,57 5,67 5,61 5,57
0,04

NS NS NS
ðộ dai (N) 74,42 75,46 73,91 68,95
5,96

NS NS NS
Mất nước bảo
quản (%)
0,89 0,51 2,47 1,70
0,56

* NS NS
Mất nước chế
biến (%)
25,82 21,36 26,92 26,58
2,64

NS NS NS
L* (ðộ sáng)

38,54 38,52 36,98 37,87
1,11

NS NS NS
a* (ðộ ñỏ) 17,32 17,35 17,00 16,37
0,57

NS NS NS
b* (ðộ vàng) 5,98 5,65 5,45 5,33
0,56

NS NS NS
Ghi chú : ** : P< 0,01 ; NS : P≥0,05

20

Bảng 3.17b. Chất lượng thịt cơ thăn và cơ bán nguyệt của dê
theo phẩm giống và chế ñộ nuôi khác nhau
Phẩm giống

Nuôi dưỡng
Chỉ tiêu
Dê lai F
1

(n = 6)
Dê Lạt

(n = 6)


CT
(n = 6)

TT
(n = 6)
SEM
Cơ thăn



pH

3
6,47 6,53

6,52 6,48 0,09
pH
24
5,61 5,57

5,61 5,56 0,03
ðộ dai (N) 75,15 82,27

80,58 76,84 5,29
Mất nước bảo quản (%) 0,93 1,31

0,98 1,25 0,17
Mất nước chế biến (%) 20,45 24,59

23,57 21,47 2,38
Cơ bán nguyệt



pH
3
6,46 6,50

6,46 6,50 0,04
pH
24
5,62 5,59

5,62 5,59 0,03
ðộ dai (N) 74,94 71,43

72,21 74,17 4,22
Mất nước bảo quản (%) 0,70
a
2,08
b


1,11 1,68 0,40
Mất nước chế biến (%) 23,59 26,75

23,97 26,37 1,87
L* (ðộ sáng) 38,53 37,43

38,20 37,76 0,79
a* (ðộ ñỏ) 17,34 16,69

16,86 17,16 0,40
b* (ðộ vàng) 5,82 5,39

5,49 5,71 0,39
Ghi chú: Trong cùng một hàng, những giá trị trung bình của hai phẩm giống hay hai chế ñộ nuôi
không có chữ cái chung nhau thì sai khác ở mức ý nghĩa P<0,05; SEM: Sai số của số
trung bình.
21

3.3.6. Hiệu quả kinh tế

3.3.6.1. Hiệu quả kinh tế theo phẩm giống của dê
Kết quả (bảng 3.18) cho thấy dù nuôi theo phương pháp cải tiến hay
truyền thống dê lai F
1
ñều cho hiệu quả kinh tế cao hơn dê Lạt. Lợi nhuận thu
ñược từ chăn nuôi dê lai F
1
cao hơn so với dê Lạt, chênh lệch là 74.287
kip/con, tăng 99%.
Bảng 3.18. Tổng hợp chi phí và lợi nhuận sơ bộ theo phẩm giống
Dê lai F
1


Dê Lạt
Chỉ tiêu
Truyền
thống
Cải
tiến

Truyền
thống
Cải
tiến
Giá giống dê (kip/kg) 20000 20000

19000 19000
Giá lá sắn khô (kip/kg) 0 750

0 750
Giá ñá liếm (kip/kg) 0 7500

0 7500
Giá bán dê (kip/kg) 21000 21000

19000 19000
* Phần chi



Mua giống dê (kip/con) 332000

332800

234650 239020
Mua lá sắn (kip/con) 0 27243

0 20331
Mua ñá liếm (kip/con) 0 4230

0 3195
Tổng chi (kip/con)
332000

364273

234650 262546
* Phần thu

Tiền bán dê (kip/con)
479640

515340

309320 338010
* Lợi nhuận thô



Tiền lãi (kip/con) 147640

151067

74670 75464
Tiền lãi (kip/con/ngày) 1230 1259

622 629
Ghi chú: Giá giống dê từ 10-15 kg là 19.000 kip; 16-20 kg là 20.000 kip; >21 kg là 21.000 kip.

22

3.3.6.2. Hiệu quả kinh tế theo chế ñộ nuôi dưỡng dê
Lợi nhuận thu ñược khi nuôi dê theo phương thức nuôi cải tiến cao hơn so
với phương thức nuôi truyền thống nhưng không nhiều do phải chi thêm tiền
mua thức ăn bổ sung (bảng 3.19).
Bảng 3.19. Tổng hợp chi phí và lợi nhuận theo chế ñộ nuôi dưỡng
Chế ñộ nuôi dưỡng

Chỉ tiêu
Truyền thống Cải tiến
Giá giống dê (kip/kg) 19000 19000
Giá lá sắn khô (kip/kg) 0 750
Giá ñá liếm (kip/kg) 0 7500
Giá bán dê (kip/kg) 20000 21000
* Phần chi
Mua giống dê (kip/con) 274930 277590
Mua lá sắn (kip/con) 0 23787
Mua ñá liếm (kip/con) 0 3712
Tổng chi 274930 305089
* Phần thu
Tiền bán giống dê (kip/con) 391200 444570
* Lợi nhuận thô

Tiền lãi (kip/con) 116270 139480
Tiền lãi (kip/con/ngày) 969 1162
Ghi chú: Giá giống dê từ 10-15 kg là 19.000 kip; 16-20 kg là 20.000 kip; >21 kg là 21.000 kip.
Tuy nhiên, ñây chỉ mới là nghiên cứu ñầu tiên nên chưa thể khẳng ñịnh
ñược hiệu quả kinh tế của hai phương pháp nuôi dưỡng trong ñiều kiện thực
tiễn tại Lào. Do ñó cần phải có những nghiên cứu mới ñể ñưa ra những kết
luận ñúng ñắn nhất và lời khuyên hữu ích cho người chăn nuôi.
23

KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ
1. KẾT LUẬN
1.1. Tình hình chăn nuôi dê tại Lào
- Chăn nuôi dê ở Lào phân bố không ñều, chủ yếu tập trung ở miền Bắc
và miền Trung.
- Chăn nuôi dê chủ yếu ở nuôi nông hộ, mang tính quảng canh với quy

mô nhỏ lẻ, ít ñầu tư.
- Giống dê ñược nuôi chủ yếu là dê ñịa phương (dê Lạt) và ñược phối
giống tự nhiên không kiểm soát.
- Thức ăn chủ yếu là cây cỏ tự nhiên do dê chăn thả tự kiếm.
- Chuồng trại ñơn giản làm bằng gỗ, tre, nứa, lá hoặc không có chuồng.
- Sản phẩm dê hợp thị hiếu người tiêu dùng, dễ tiêu thụ.
1.2. Khả năng sinh trưởng và sinh sản của dê lai và dê Lạt nuôi tại nông hộ
- Khối lượng và tốc ñộ tăng khối lượng qua các ñộ tuổi của dê lai F
1

(BT x L) luôn cao hơn dê Lạt.
- ðộng thái sinh trưởng của dê lai F
1
(BT x L) và dê Lạt ñều tuân theo
quy luật phi tuyến Gompertz.
- Tuổi phối giống lần ñầu và tuổi ñẻ lứa ñầu của dê lai F
1
(BT x L) cao
hơn dê Lạt.
- Chu kỳ ñộng dục, thời gian ñộng dục lại sau ñẻ và khoảng cách lứa ñẻ
của dê lai F
1
(BT x L) thấp hơn dê Lạt.
- Số con ñẻ ra/lứa của dê lai F
1
(BT x L) tương ñương với dê Lạt.
1.3. Ảnh hưởng của phẩm giống và chế ñộ nuôi dưỡng ñến sinh trưởng,
năng suất và phẩm chất thịt của dê
- Việc lai giống giữa dê ñực Bách Thảo với dê cái Lạt ñã cải thiện tốt tốc
ñộ sinh trưởng và năng suất thịt, nhưng không làm ảnh hưởng xấu ñến chất

lượng thịt. Thịt dê lai F
1
(BT x L) có chất lượng tốt, tương tự như dê Lạt.