giáo trình mô đun chăm sóc và quản lý môi trường nghề nuôi cua biển

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN







GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN

CHĂM SÓC VÀ QUẢN LÝ
MÔI TRƢỜNG
MÃ SỐ: MĐ 03
NGHỀ: NUÔI CUA BIỂN
Trình độ: Sơ cấp nghề

1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể
được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và
tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
MÃ TÀI LIỆU: MĐ 03


2


LỜI GIỚI THIỆU
- Trong những năm qua, dạy nghề đã có những bước tiến vượt bậc cả về
số lượng và chất lượng, nhằm thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực kỹ
thuật trực tiếp đáp ứng nhu cầu xã hội. Cùng với sự phát triển của khoa học

công nghệ trên thế giới, nghề nuôi trồng thuỷ sản nói chung và nghề nuôi cua
biển thương phẩm ở Việt Nam nói riêng đã có những bước phát triển đáng kể.
- Chương trình đào tạo nghề nuôi cua biển đã được xây dựng trên cơ sở
phân tích nghề và được kết cấu theo mô đun. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các
cơ sở dạy nghề trong quá trình thực hiện, việc biên soạn giáo trình nghề nuôi
cua biển theo các mô đun đào tạo nghề là cấp thiết hiện nay.
- Giáo trình Mô đun Chăm sóc và quản lý môi trường nuôi là mô đun
đào tạo nghề được biên soạn theo hình thức tích hợp lý thuyết và thực hành.
Giáo trình được biên soạn theo Thông tư số 31/2010/TT-BLĐTBXH ngày
08/10/2010 của Bộ trưởng Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội.
- Giáo trình là tài liệu hướng dẫn giáo viên tổ chức việc dạy học từng bài
trong chương trình dạy nghề Nuôi cua biển trình độ sơ cấp nghề. Các thông tin
trong giáo trình có giá trị hướng dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức các bài dạy
một cách hợp lý. Giáo viên vẫn có thể thay đổi hoặc điều chỉnh cho phù hợp
với điều kiện và bối cảnh thực tế khi tiến hành thực hiện các bài dạy. Nội dung
được phân bổ giảng dạy trong thời gian 96 giờ và bao gồm 06 bài:
Bài mở đầu
Bài 1. Giới thiệu đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của cua biển
Bài 2: Tính khối lượng thức ăn và xác định chế độ cho ăn
Bài 3: Chuẩn bị thức ăn và cho ăn
Bài 4: Kiểm tra sinh trưởng
Bài 5: Quản lý môi trường nuôi
- Giáo trình là tài liệu học tập chính cho các học viên học nghề.
- Nhóm biên soạn xin được cám ơn Vụ Tổ chức cán bộ Bộ Nông
nghiệp& Phát triển nông thôn, lãnh đạo và giáo viên của trường Cao đẳng Thủy
sản, các chuyên gia và các nhà quản lý tại địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi
cho nhóm thực hiện cuốn giáo trình này.
- Do nhiều nguyên nhân, nên chắc chắn cuốn giáo trình còn có nhiều
khiếm khuyết. Nhóm biên soạn rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của
các đồng nghiệp và bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn!

Tham gia biên soạn: 1. Chủ biên: TS. Thái Thanh Bình
2. KS. Đinh Quang Thuấn
3. ThS. Trương Văn Thượng
4. TS. Bùi Quang Tề


3



MỤC LỤC
ĐỀ MỤC
TRANG
1.
Lời giới thiệu……………………………………………….
2
2.
Mục lục……………………………………………………
3
3.
MÔ ĐUN CHĂM SÓC VÀ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
NUÔI………………………………………………………

4
4.
Giới thiệu mô đun…………………………………………
4
5.
Bài mở đầu
5

6.
Bài 1: Giới thiệu đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của
cua biển

7
7.
Bài 2: Tính khối lượng thức ăn và xác định chế độ cho ăn
10
8.
Bài 3: Chuẩn bị thức ăn và cho ăn…………………………
16
9.
Bài 4: Kiểm tra sinh trưởng………………………………
24
10.
Bài 5. Quản lý môi trường nuôi
28
11.
HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN
45

4


MÔ ĐUN CHĂM SÓC VÀ QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG NUÔI
Mã mô đun: MĐ03

Giới thiệu mô đun:
- Mục tiêu mô đun:
+ Trình bày được đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của cua biển.
+ Xác định được khẩu phần dinh dưỡng, lượng thức ăn cho cua qua các
giai đoạn phát triển;
+ Chuẩn bị được thức ăn, cho ăn và kiểm tra sinh trưởng đúng kỹ thuật
theo quy trình kỹ thuật phù hợp.
+ Mô tả được phương pháp quản lý môi trường ao nuôi;
+ Xử lý các yếu tố môi trường bất lợi đúng kỹ thuật theo quy trình kỹ
thuật phù hợp;
+ Tuân thủ các khâu kỹ thuật trong xác định chế độ cho ăn, chuẩn bị, cho
ăn, kiểm tra sinh trưởng và quản lý môi trường nuôi, rèn luyện tính cẩn thận,
nghiêm túc.
- Nội dung mô đun:
+ Bài mở đầu
+ Bài 1. Giới thiệu đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của cua biển
+ Bài 2: Tính khối lượng thức ăn và xác định chế độ cho ăn
+ Bài 3: Chuẩn bị thức ăn và cho ăn
+ Bài 4: Kiểm tra sinh trưởng
+ Bài 5: Quản lý môi trường nuôi
+ Kiê
̉

m tra kết thu
́
c mô đun
- Phƣơng pháp học tập:
+ Học lý thuyết trên lớp về nội dung các chủ đề trong mô đun
+ Tự nghiên cứu tài liệu ở nhà
+ Thực hành kỹ năng cơ bản: tất cả các bài tập thực hành của các bài
được thực hiện tại ao nuôi cua của các cơ sở nuôi hoặc ao nuôi hộ gia đinh
- Phƣơng pháp đánh giá:
+ Trong quá trình thực hiện mô đun: kiểm tra lý thuyết bằng hình thức
viết (tự luận, trắc nghiệm); kiểm tra thực hành bằng bài thực hành, quan sát
đánh giá mức độ thành thạo thao tác.
+ Kết thúc mô đun: kiểm tra đánh giá mức độ hiểu biết kiến thức và khả
năng thực hiện.


5


Bài mở đầu:
Giới thiệu:
Chăm sóc và quản lý môi trường ao nuôi là một trong những khâu rất
quan trọng để nuôi cua thành công vì thức ăn, thuốc, hóa chất là những thứ phải
đầu tư cao và chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất trong nuôi cua biển.
Mục tiêu là nuôi phải bền vững và khả năng lợi nhuận cao nhất. Chăm sóc và
quản lý môi trường nuôi tốt giúp môi trường nuôi ổn định, cua tăng trưởng tối
đa, nâng cao sức khỏe và tăng hiệu quả sử dụng thức ăn. Từ đó, nâng cao tỉ lệ
sống, năng xuất và sản lượng cua nuôi.
Mục tiêu:
Hiểu biết tầm quan trọng, các nội dung chính, mối liên hệ với các mô

đun khác và những yêu cầu chính với người học để xác định thái độ đúng đắn
giúp người học tiếp thu kiến thức mô đun tốt nhất.
Nội dung chính:
1. Tầm quan trọng của mô đun
Mô đun Chăm sóc và quản lý môi trường nuôi giúp người nuôi cua xác
định được các chỉ số môi trường; chế độ cho ăn. Đây là những khâu kỹ thuật
then chốt nhằm giúp cho người nuôi điều chỉnh và ổn định các yếu tố môi
trường; tính toán được số lượng, khối lượng cua có trong ao, kích cỡ cua nuôi,
điều kiện môi trường để từ đó đưa ra kế hoạch điều chỉnh môi trường và xác
định lượng thức ăn cần sử dụng và lựa chọn loại thức ăn cho cua nhằm nâng
cao tỷ lệ sống, sinh trưởng và phát triển tốt nhất.
Cho ăn hợp lý, đúng kỹ thuật cua nhanh lớn, khỏe mạnh, không gây ô
nhiễm môi trường, sức đề kháng cao và ngược lại cho ăn không hợp lý cua
chậm lớn, khả năng cảm nhiễm với mầm bệnh tăng. Sau khi học bài này người
học có thể tính được lượng thức ăn cần sử dụng, biết cách cho cua ăn và quản
lý thức ăn trong quá trình nuôi.
Kiểm tra sinh trưởng của cua trong quá trình nuôi giúp cho người nuôi
điều chỉnh thức ăn cả về chất lượng và số lượng. Sau khi học bài này người học
có thể tính được lượng cua có trong ao, tốc độ sinh trưởng của cua trong quá
trình nuôi, từ đó tính được lượng thức ăn cần sử dụng.
Thu mẫu, xác định hàm lượng ôxy, độ mặn và pH làm cơ sở để người
nuôi đưa ra những quyết định về cách xử dụng hoá chất để cải tạo và quản lý
môi trường trong quá trình nuôi giúp cho môi trường ổn định ở trong khoảng
thích hợp tạo điều kiện cho cua sinh sống và phát triển tốt nhất.


6


2. Nội dung chƣơng trình mô đun

Mở đầu
Bài 1. Giới thiệu đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của cua biển
Bài 2: Tính khối lượng thức ăn và xác định chế độ cho ăn
Bài 3: Chuẩn bị thức ăn và cho ăn
Bài 4: Kiểm tra sinh trưởng
Bài 5: Quản lý môi trường nuôi
Kiê
̉
m tra kết thu
́
c mô đun
3. Mối quan hệ với các mô đun khác
Mô đun Chăm sóc và quản lý môi trường ao nuôi có liên quan chặt chẽ
với các mô đun khác:
Chọn và chuẩn bị nơi nuôi là mô đun cung cấp kiến thức về công tác cải
tạo, chuẩn bị nước, gây màu nước tạo môi trường sạch cho cua sinh trưởng phát
triển, thuận lợi cho công tác thả cua giống.
Chọn giống và thả giống là mô đun cung cấp kiến thức về lựa chọn giống
tốt và kỹ thuật thả giống nhằm có đàn giống thuần và giống thả thích nghi tốt
với môi trường nuôi để cua sinh trưởng và phát triển tốt nhất.
4. Những yêu cầu đối với ngƣời học
- Học viên tham dự học ít nhất 80% số giờ lý thuyết và 100 % số giờ
thực hành của mô đun.
- Học viên phải chăm chỉ, nghiêm túc.
- Học viên phải hiểu được kiến thức đại cương về đặc điểm sinh học cua
biển và kỹ thuật quản lý môi trường ao nuôi.
- Sau khi học xong học viên phải hiểu biết kiến thức và thực hiện được
chế độ cho ăn, chuẩn bị thức ăn, cho ăn và kiểm tra sinh trưởng của cua nuôi và
quản lý môi trường.

7


Bài 1: Giới thiệu đặc điểm dinh dƣỡng và sinh trƣởng của cua biển
Mục tiêu:
- Mô tả được loại thức ăn, tập tính ăn của cua biển qua các giai đoạn phát
triển;
- Mô tả được sự phát triển của cua biển từ giai đoạn cua giống đến cua
thịt;
A. Nội dung:
1. Giới thiệu đặc điểm dinh dưỡng
Tính ăn của cua biển thay đổi tùy vào giai đoạn phát triển.
1.1. Giai đoạn cua giống
- Giai đoạn này cua ăn động vật phù du. Trong nuôi nhân tạo ấu trùng
cua được cho ăn với nhiều loại thức ăn khác nhau như luân trùng, Artermia,
lòng đỏ trứng, bột sữa và thức ăn viên kích thước nhỏ.
- Khác với cua lớn hoạt động nhiều về đêm, ấu trùng có tính hướng
quang rất mạnh và có thể dùng ánh sáng để kích thích chúng bắt mồi.
- Cua con chuyển dần sang ăn tạp như rong, tảo, giáp xác, nhuyễn thể, cá
hay ngay cả xác chết động vật. Cua con 2 – 7 cm (chiều rộng giáp đầu ngực)
chúng chủ yếu ăn giáp xác. Cua tiền trưởng thành 7 – 13 cm, ăn nhiều bọn 2
mảnh vỏ và phúc túc (động vật chân bụng). Trong khi đó cua lớn hơn thường
ăn cua con và cá.
- Cua con là loài ăn tạp. Giáp xác là thức ăn chủ yếu trong giai đoạn đầu.
Thức ăn của cua tiền trưởng thành là nhóm động vật gây hại.
1.2. Giai đoạn cua trưởng thành
- Tập tính dinh dưỡng và sự khéo léo của phần miệng làm cho cua có thể
ăn nhiều loại nhuyễn thể vỏ cứng và giáp xác. Tuy nhiên, những thông tin chi
tiết về tính ăn của cua trong tự nhiên không nhiều.

- Thức ăn tự nhiên của cua là động vật như: có 50% động vật thân mềm,
21% tô, cua, còng, phần còn lại ít thấy cá có trong ống tiêu hóa của cua. Cua
không thích nghi tốt với việc bắt mồi di động. Hơn nữa tập tính kiếm ăn thay
đổi theo tuổi.
- Cua có tập tính trú ẩn vào ban ngày và kiếm ăn vào ban đêm. Nhu cầu
thức ăn của chúng khá lớn nhưng chúng có khả năng nhịn đói 10-15 ngày.
- Các loại thức ăn tự chế biến dùng để nuôi cua thịt gồm cá, tôm, nhuyễn
thể, tảo sợi và các loại phế phẩm từ nhà bếp, lò mổ, xưởng đông lạnh thủy hải
sản để giảm giá thành và tái sinh phế phẩm nguồn gốc động vật. Nuôi cua thịt


8


được sủ dụng thức ăn là mồi chết nhưng phải còn tươi và có nguồn gốc động
vật (tôm, tép, cá, hai mảnh vỏ, mực có kích thước nhỏ).
- Trong tự nhiên, tỷ lệ tử vong của cua rất cao và xảy ra trong suốt chu
kỳ sống, cũng giống như các loài động vật biển khác có ấu trùng sống trôi nổi.
Tuy nhiên, bên cạnh những kẻ thù của chúng, tính ăn nhau cũng là một nguyên
nhân quan trọng làm giảm đáng kể tỷ lệ sống của quần đàn, nhất là trong điều
kiện nuôi.
2. Giới thiệu đặc điểm sinh trưởng
- Quá trình phát triển của cua trải qua nhiều lần lột xác biến thái để lớn
lên. Thời gian giữa các lần lột xác thay đổi theo từng giai đoạn, kích thước.

Hình 1.1. Các giai đoạn phát triển của cua
- Ấu trùng có thể lột xác trong vòng 2 – 3 ngày/lần hoặc 3 – 5 ngày/lần.
- Cua lớn lột xác chậm hơn cua khi còn nhỏ, nửa tháng hay một tháng
một lần. Sự lột xác của cua có thể bị tác động bởi 3 loại kích thích tố: kích
thích tố ức chế lột xác, kích thích tố thúc đẩy lột xác và kích thích tố điều khiển
hút nước lột xác.
- Đặc biệt trong quá trình lột xác cua có thể tái sinh lại những phần đã
mất như chân hoặc càng. Cua thiếu phần phụ do bị tổn thương thường có



9


khuynh hướng lột xác sớm hơn nên có thể ứng dụng đặc điểm này vào trong kỹ
thuật nuôi cua lột.
- Qua mỗi lần lột xác trọng lượng cua tăng trung bình từ 20 - 50%, tuổi
thọ trung bình của cua từ 2 - 4 năm. Kích thước tối đa của cua biển có thể từ 19
- 28cm với trọng lượng từ 1 - 3kg/con. Thông thường trong tự nhiên cua có

kích cỡ trong khoảng 7,5 - 10,5 cm. Với kích cỡ tương đương nhau về chiều dài
hay chiều rộng thì cua đực nặng hơn cua cái.
B. Câu hỏi và bài tập thực hành:
- Câu hỏi: Hãy cho biết đặc điểm dinh dưỡng và sinh trưởng của cua
biển?
C. Ghi nhớ:
- Đặc điểm dinh dưỡng của cua biển.
- Đặc điểm sinh trưởng và quá trình lột xác của cua biển qua các giai
đoạn phát triển.


10


Bài 2: Tính khối lƣợng thức ăn và xác định chế độ cho ăn
Mục tiêu:
- Mô tả được phương pháp tính khối lượng thức ăn cho cua biển;
- Thực hiện được chế độ cho ăn đúng kỹ thuật;
- Tuân thủ các khâu kỹ thuật trong xác định chế độ cho ăn.
A. Nội dung:
1. Tính khối lượng thức ăn cho cua biển
- Định kỳ hàng tháng kiểm tra sinh trưởng của cua. Chỉ tiêu cần quan
tâm xác định chiều dài và khối lượng trung bình của cua nuôi.
- Xác định kích cỡ cua biển ở các giai đoạn phát triển nhằm mục đích lựa
chọn kích cỡ thức ăn và khẩu phần thức ăn phù hợp với giai đoạn đó.
1.1. Xác định cỡ cua biển
1.1.1. Thu mẫu cua

Hình 2.1. Thu mẫu cua



11


- Lẫy mẫu để ước lượng tương đối chính xác số cua có trong ao để giúp
quản lý thức ăn cho tốt.
- Ước lượng số lượng cua có trong ao phải kết hợp nhiều cách bao gồm:
sự hiện diện của cua ở bờ ao, sử dụng lưới kiểm tra sàng ăn.
+ Có thể dùng lưới ước lượng số lượng cua tuy nhiên cũng chỉ cho một
con số phỏng chừng.
+ Sử dụng sàng ăn là rất quan trọng để kiểm tra việc cho ăn. Mức ăn của
cua tốt hay không phản ánh khả năng sử dụng thức ăn, sức khỏe và số lượng
cua có trong ao và điều kiện môi trường sống.
- Căn cứ vào số lượng cua thả, số lượng cua ước lượng còn lại trong ao
tại thời điểm xác định ta tính toán được tỷ lệ sống của cua nuôi.

Hình 2.2. Vị trí thu mẫu cua




12


- Cách làm:
+ Bước 1. Xác định vị trí lấy mẫu
Sàng ăn thường là một tấm lưới mịn với khung có gờ cao không quá 5cm
và diện tích sàng ăn từ 0,4 – 0,5 m
2

với sàng hình tròn với đường kính 70 –
80cm và 0,64m
2
đối với sàng hình vuông (cạnh 80 x 80 cm). Số lượng sàng ăn
khoảng 1 cái cho 1500m
2
; sàng ăn nên đặt sát đáy ao và những nơi có môi
truờng trong sạch và hơi xa bờ ao. Vị trí sàng được đặt đều trong ao kể cả khu
vực giữa ao.
Số lượng sàng ăn cần tính theo diện tích ao nuôi như sau:
TT
Diện tích ao
(ha)
số lượng sàng
(chiếc)
1
0,5
4
2
0,6 – 0,7
5
3
0,8 - 1
6 -8
4
2
10-12
+ Bước 2. Xác định số lượng mẫu
Để đảm bảo kết quả chính xác cần thu ngẫu nhiên ít nhất 30 con cua, sau
đó đem cân khối lượng của 30 con và tính giá trị trung bình. Thu mẫu bằng vó

hoặc sàng ăn tại các vị trí xác định.
+ Bước 3. Xác định khối lượng trung bình:
Khối lượng trung bình của 1 con cua được xác định bằng cách:

Khối lượng cua mẫu thu (kg)
Khối lượng trung bình 1 con (kg/con) =
Số lượng con cua có trong mẫu (con)
Chú ý: + Mẫu thu phải ngẫu nhiên.
+ Số lượng mẫu thu để cân càng lớn độ chính xác càng cao.


13


1.1.2. Xác định cỡ cua
+ Bước 1. Cân trọng
lượng 30 con cua
mẫu bằng cân đĩa.








Hình 2.4. Cân trọng lượng cua
+ Bước 2. Đo lần
lượt 30 con cua mẫu,
trước tiên đo chiều

dài bằng thước đo.
Hình 2.3. Đo mẫu cua
- Đếm số cua trong sàng làm căn cứ xác định khối lượng cua nuôi có
trong ao để quyết định lượng thức ăn cần sử dụng.
- Cần phải xác định tương đối chính xác khối lượng cua có trong ao, nếu
xác định khối lượng cua nhiều thì đưa thêm thức ăn và ngược lại, tránh dư thừa
hoặc thiếu thức ăn.
- Để xác định số lượng cua có trong ao, dựa vào:
+ Số lượng cua trung bình của 1m
2
sàng ăn x diện tích ao nuôi
+ Số lượng cua trung bình của 1m
2
sàng ăn = Tổng số cua có trong các
sàng ăn/ tổng diện tích (m
2
) của các sàng ăn kiểm tra.
1.2. Xác định khối lượng cua biển trong ao/đầm
- Xác định khối lượng cua trong sàng



14


- Xác định khối lượng cua trung bình: cân mẫu 30 con
Khối lượng 30 con cua
Khối lượng TB (gr) =
30
- Tính khối lượng cua trong ao

- Khối lượng của cua có trong ao được xác định như sau: số lượng cua
xác định có trong ao x khối lượng cua trung bình 1 con cua (kg)
2. Tính khối lượng thức ăn
Để xác định khối lượng thức ăn cho cua trước tiến chúng ta tiến hành thu
mẫu cua, xác định cỡ cua như nội dung 1 để làm căn cứ tính toán xác định khẩu
phần thức ăn và tính khối lượng thức ăn.
- Lượng thức ăn cho ăn hằng ngày được xác định căn cứ vào khối lượng
cua nuôi trong ao tại thời điểm kiểm tra và khẩu phần cho ăn.
- Khẩu phần ăn hàng ngày dao động từ 4 - 6 % (Khối lượng cua có trong
ao). Nếu là động vật nhuyễn thể cả vỏ thì phải đạt 30 % (trọng lượng thân cua)
+ Tháng nuôi 1: khẩu phần ăn là 6% (Khối lượng cua có trong ao)
+ Tháng nuôi 2: khẩu phần ăn là 6 % (Khối lượng cua có trong ao)
+ Tháng nuôi 3: khẩu phần ăn là 5 % (Khối lượng cua có trong ao)
+ Tháng nuôi 4: khẩu phần ăn là 5 % (Khối lượng cua có trong ao)
+ Tháng nuôi 5: khẩu phần ăn là 4 % (Khối lượng cua có trong ao)
+ Tháng nuôi 6: khẩu phần ăn là 4 % (Khối lượng cua có trong ao)
- Khối lượng thức ăn cho cua ăn = Khối lượng cua nuôi x khẩu phần ăn.
Ví dụ 1: + Khối lượng cua thả ban đầu là 100kg;
+ Khẩu phần ăn theo tháng: 6% 100 x 6%
> Khối lượng thức ăn cho ăn hàng ngày là: (kg)
100
Khối lượng thức ăn/ngày là 6kg.
Ví dụ 2: + Tháng nuôi thứ 3 kiểm tra khối lượng cua có trong ao là
300kg.
+ Khẩu phần thức ăn theo thời gian nuôi xác định là 5%.
300 x 5%
> Khối lượng thức ăn hàng ngày là: (kg)
100

15


- Xác định chế độ cho ăn: + giai đoạn cua còn nhỏ chúng ta cho ăn 1
lần/ngày
+ khi cua lớn cho ăn 2 lần/ngày và tốt nhất là
cho cua ăn vào lúc mát của buổi sáng và chiều tối.
B. Câu hỏi và bài tập thực hành:
1. Bài tập 1:
Hãy xác định: tỷ lệ sống; nhiệt độ; độ mặn; pH nước; tính lượng cua có
trong ao và lượng thức ăn sử dụng cho một ao nuôi cua cụ thể.
2. Bài tập thực hành:
Thực hiện thao tác thu mẫu cua
C. Ghi nhớ:
Lượng thức ăn cần dùng được xác định qua tỷ lệ cho ăn, khối lượng của
cua trong ao và phụ thuộc vào nhiệt độ, độ mặn, pH nước.
Thức ăn phải đảm bảo chất lượng và chủng loại phù hợp với từng giai
đoạn.


16


Bài 3: Chuẩn bị thức ăn và cho ăn
Mục tiêu:
- Mô ta
̉
những kiến thức cơ bản về lựa chọn thức ăn, cân khối lượng thức
ăn, lựa chọn cỡ thức ăn, làm sạch thức ăn, ngâm và trộn thức ăn bổ sung.
- Thực hiện kỹ thuật chuẩn bị thức ăn, và cho ăn.

- Rèn luyện tính cẩn thận
A. Nội dung:
1. Chuẩn bị thức ăn
1.1. Lựa chọn thức ăn
Cua ăn thức ăn động vật là chính. Cho đến hiện nay, phần lớn các hộ
nuôi cua đều sử dụng thức ăn động vật tươi sống là chính.
1.1.1. Chọn loại thức ăn

- Cua ăn thức ăn
động vật là chính,
nhưng có thể ăn cả
mùn bã hữu cơ thực
vật. Thức ăn chủ yếu
của cua là: cá vụn,
còng, ba khía, đầu cá,
don, dắt, trai, ốc, cá,
tôm, còng, cáy v.v
Các loại thực vật bao
gồm: rau, củ, bèo,
khoai, sắn, bã đậu cám
gạo v.v

Hình 3.1. Các loại thức ăn của cua

Việc sử dụng thức ăn tự nhiên cho cua cũng cần phải quan tâm đến việc
làm sạch trước khi sử dụng vì khi thu mua thức ăn tự nhiên còn lẫn nhiều tạp
chất, dơ bẩn và có thể lẫn các loại khác và đôi khi có mầm bệnh trong đó.
Chính vì vậy khi chuẩn bị cho ăn cần phải làm sạch thức ăn.

17


1.1.2. Chọn cỡ thức ăn

Tùy vào giai
đoàn phát triển của
cua mà người nuôi
cần xác định loại thức
ăn, kích cỡ thức ăn
phù hợp để cua dễ
dàng sử dụng và nâng
cao được cường độ sử
dụng mồi.
Hình 3.2. Làm nhỏ cỡ thức ăn cho cua
1.1.3. Đánh giá chất lượng thức ăn bằng cảm quan
- Thức ăn tươi sống: Gồm động vật còn nguyên con, còn sống hoặc đã
chết nhưng thịt còn tươi. Không dùng thịt động vật đã bị ươn ôi và thịt động vật
đã ướp mặn không có khả năng rửa sạch mặn. Các động vật, thịt động vật sử
dụng làm thức ăn cho cua gồm:
+ Cá tươi: thường sử dụng các loài cá biển vụn cá Sơn, cá Linh, cá Chốt
chuột, cá biển vụn
+ Động vật nhuyễn thể: gồm các động vật nhuyễn thể như don, dắt
+ Động vật giáp xác: chủ yếu là các loại tôm, cua rẻ tiền.

+ Động vật khác: thường là tận dụng thịt của các động vật rẻ tiền không
thuộc diện dùng làm thực phẩm cho người, và thịt phế liệu của các xí nghiệp
chế biến thực phẩm như cá, tôm, mực
Khi lựa chọn thức ăn cần xây dựng công thức thức ăn và phản ánh
thành phần nguyên liệu và tỷ lệ phối trộn giữa các nguyên liệu với nhau.
Thường phải phối hợp các loại thức ăn với nhau tạo thành một hỗn hợp
thức ăn mới thỏa mãn được đồng thời nhu cầu các chất dinh dưỡng.
Một công thức thức ăn tốt, thể hiện:
- Cân đối và đủ thành phần theo nhu cầu dinh dưỡng từng giai đoạn của
đối tượng nuôi.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
- Thời gian bảo quản dài.
- Hiệu quả sử dụng thức ăn đạt tốt nhất.
- Giá thành thấp





18


Muốn đạt được như trên, khi xây dựng công thức thức ăn phải dựa trên 2
nguyên tắc:
- Nguyên tắc khoa học:
+ Đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng theo giai đoạn phát triển của cua
đảm bảo được sự cân bằng các chất dinh dưỡng: axit amin, khoáng, vitamin
+ Khối lượng phải thích hợp với sức chứa của bộ máy tiêu hoá. Thường
dùng: Lượng thức ăn theo tỷ lệ khối lượng cơ thể.
- Nguyên tắc kinh tế:

+ Khẩu phần thức ăn phải có giá cả hợp lý và rẻ.
+ Cần chú ý:
+ Tính sẵn có, chất lượng và giá cả của nguồn nguyên liệu thức ăn
+ Đặc tính sinh học của cua và cách cho ăn
+ Mục tiêu nuôi.
+ Đặc điểm cơ bản của hệ thống nuôi dưỡng, ăn tự do hay hạn chế
+ Nhiệt độ, độ ẩm của môi trường
1.2. Cân thức ăn
- Cân khối lượng thức ăn rất quan trọng, căn cứ khối lượng thức ăn đã
xác định tiến hành cân khối lượng thức ăn cho cua. Nếu cân không chính xác sẽ
gây dư thừa và làm ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến đời sống và tạo điều
kiện cho mầm bệnh phát triển.

Hình 3.3. Cân thức ăn
2. Cho ăn
2.1. Vệ sinh sàng ăn và khu vực cho ăn
Cho ăn hợp lý, đúng kỹ thuật giúp cua nhanh lớn, khỏe mạnh, không gây
ô nhiễm môi trường, sức đề kháng cao và ngược lại cho ăn không hợp lý cua
chậm lớn, khả năng cảm nhiễm với mầm bệnh tăng. Chính vì vậy sàng ăn và


19


khu vực cho ăn phải được vệ sinh thường xuyên sạch sẽ, tránh dơ bẩn, có địch
hại và mầm bệnh. Hàng ngày cần vệ sinh sàng ăn và khu vực cho ăn bằng cách
sử dụng vôi để khử trùng.
2.2. Cho cua ăn
Muốn nuôi cua có năng suất cao giá thành hạ người nuôi phải tìm cách
giảm hệ số thức ăn. Một trong những biện pháp có hiệu quả góp phần giảm hệ

số thức ăn là việc sử dụng hợp lý thức ăn trong đó kỹ thuật cho ăn giữ vai trò
rất quan trọng.
Kỹ thuật cho ăn đúng được thế hiện ở những điểm sau đây:
- Cua lớn nhanh
- Cua ít bệnh
- Cua sử dụng hết thức ăn
- Nước ao không bị nhiễm bẩn, màu nước và mùi vị không có những
biến đổi lớn. Để đảm bảo cho cua ăn đúng kỹ thuật, cần chú ý đến 5 điểm sau
đây:
a. Thời gian và số lần cho ăn:
- Thời gian cho ăn: ở giai đoạn cua còn nhỏ chúng ta cho ăn 1 lần/ngày
và khi cua lớn cho ăn 2 lần/ngày và tốt nhất là cho cua ăn vào lúc mát của buổi
sáng và chiều tối.
- Số lần cho ăn hàng ngày có ảnh hưởng rất lớn đến hệ số chuyển hoá
thức ăn, đến tốc độ tăng trưởng của vật nuôi, vì vậy một việc làm rất quan trọng
trong chế độ cho ăn là xác định được số lần cho ăn trong một ngày. Ít nhất cũng
phải cho cua ăn 2 lần/ngày.
b. Vị trí cho ăn
- Nơi cho cua ăn phải thoáng mát, xa đường đi lại và người làm việc
đông đúc.
- Nên có sàn ăn. Để sàn ăn chìm dưới mặt nước. Thông qua sàn ăn có thể
theo dõi được xem cua có ăn hết thức ăn hay không để điều chỉnh mức ăn tăng
hay giảm.
- Cũng có thể chọn những vị trí sạch cho ăn.
c. Đảm bảo chất lượng và số lượng thức ăn
- Chất lượng thức ăn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sử dụng thức ăn,


20

tốc độ lớn và sức khỏe của cua. Vì vậy khi nuôi phải sử dụng thức ăn đảm bảo
chất lượng, thích hợp với cua, cụ thể:
- Thức ăn tươi sống: còn sống hoặc đã chết nhưng thịt còn tươi. Không
dùng thịt động vật đã bị ươn ôi và thịt động vật đã ướp mặn không có khả năng
rửa sạch mặn.








Hình 3.4. vị trí cho cua ăn
d. Thao tác cho ăn
- Thức ăn phải được rải đều quanh ao để cua khỏi tranh nhau. Có thể
dùng sàng ăn để kiểm tra sức ăn của cua. Sau 2-3 giờ cho ăn kiểm tra sàng ăn,
nếu cua ăn hết thức ăn trong sàng có thể tăng lượng thức ăn, nếu thức ăn vẫn
còn thì giảm lượng thức ăn.
- Rải thức ăn vào sàn ăn, chỗ đã xác định trước.
- Thao tác cho ăn phải nhẹ nhàng tránh để cua hoảng sợ sẽ kém ăn hoặc
bỏ ăn.
- Nên cho ăn từ từ, đảm bảo sử dụng hết thức ăn.
- Quan sát mức độ sử dụng thức ăn để điều chỉnh lượng thức ăn cho phù
hợp.
- Đối với thức ăn tươi sống:
+ Rửa sạch thức ăn trước khi cho ăn.
+ Nên cho ăn nhiều loại thức ăn động vật để bổ sung dinh dưỡng cho
nhau. Không nên chỉ cho ăn một thứ duy nhất vì chất dinh dưỡng sẽ không đầy

đủ.



21















Hình 3.5. Thao tác cho cua ăn
e. Kiểm tra sức ăn của cua
- Quản lý thức ăn là khâu quan trọng để nuôi cua thành công. Mục tiêu
của nghề nuôi cua là phải bền vững và khả năng lợi nhuận cao nhất. Tuy nhiên
không phải lúc nào cũng nghĩ đến việc cho ăn để đạt sản lượng tối đa. Chẳng
hạn, nếu không trao đổi được nước cho ao nuôi thì có thể giảm khẩu phần ăn
trong một thời gian nào đó. Có khi chúng ta cũng giảm lượng thức ăn để lưu
giữ cua chờ tới khi giá cả cao hơn. Ở mô hình nuôi năng suất thấp, người nuôi
thường hạn chế cho ăn để giảm giá thành và tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên
trong ao.

- Chi phí thức ăn trong nuôi cua thương phẩm chiếm khoảng 50-60%
tổng chi phí. Vì vậy nếu không sử dụng đúng cách thì phần lớn thức ăn cho vào
ao nuôi chỉ sử dụng một phần, phần còn lại sẽ tích tụ dưới đáy ao, đây là
nguyên nhân chính gây ô nhiễm nền đáy ao và một loạt các tác nhân gây bất ổn
cho cua sẽ xuất phát từ đây.
- Để biết tình hình sử dụng thức ăn của cua chúng ta cần phải kiểm tra
sàng ăn, kiểm tra sinh trưởng và kiểm tra môi trường ao nuôi để điều chỉnh
lượng thức ăn cho phù hợp.



22


2.3. Kiểm tra mức độ sử dụng thức ăn
- Cua là loài rất phàm ăn và ăn nhanh, vì vậy sau khi cho ăn khoảng 1-2
giờ, kiểm tra sàng ăn hoặc vị trí cho ăn xem có sử dụng hết thức ăn không để
điều chỉnh lượng thức ăn. Thông thường nếu sau 1-2 giờ mà ở sàng ăn hết thức
ăn có thể tăng thêm lượng thức ăn ở lần cho ăn sau. Nếu chưa hết cần phải
giảm lượng thức ăn xuống.
- Khả năng sử dụng thức ăn phụ thuộc vào chất lượng nước. Bất cứ sự
suy giảm nào về chất lượng nước cũng có thể làm giảm sức ăn. Ví dụ: sau một
thời gian dài không thay nước, sau khi thực vật phù du suy tàn làm hàm lượng
ôxy hoà tan giảm và sinh ra nhiều chất thải của quá trình phân hủy; sau những
cơn mưa lớn làm tăng độ đục của nước ao Khi bất kì một trong các trường
hợp trên xảy ra sẽ làm giảm sức ăn và làm suy giảm chất lượng nước. Vì vậy
cần phải điều chỉnh lượng thức ăn cho hợp lý.
- Có nhiều vấn đề liên quan đến chất lượng thức ăn có tác động đến sự sử
dụng thức ăn của cua. Nếu chúng ta thay đổi loại thức ăn khác thường thì cua
sẽ phải mất vài ngày để làm quen với thức ăn mới và hậu quả là chúng ta dễ bị

nhầm lẫn khi quan sát sàng ăn. Nếu thức ăn mới không hấp dẫn thì cua cũng sẽ
không ăn như thường lệ.
> Vì vậy việc kiểm tra mức độ sử dụng thức ăn của cua là rất cần thiết,
giúp người nuôi điều chỉnh thức ăn cho hợp lý để cua sinh trưởng tốt và không
gây lãng phí đồng thời không làm ô nhiễm môi trường.
- Cách làm: Bước 1: Đặt sàng ăn xuống vị trí đã xác định
Bước 1: Kiểm tra sàng ăn
Bước 3: Đánh giá mức độ sử dụng thức ăn của cua nuôi.












Hình 3.6. Kiểm tra sàng ăn



23

Hình 3.7. Kiểm tra sức ăn của cua

B. Câu hỏi và bài tập thực hành:
1. Câu hỏi:
Hãy xác định tỷ lệ sống, nhiệt độ, pH, độ mặn nước, tính lượng cua có
trong ao và lượng thức ăn sử dụng cho một ao nuôi cua cụ thể.
2. Bài tập thực hành:
Thực hiện thao tác chuẩn bị thức ăn
Thực hiện thao tác cho cua ăn
C. Ghi nhớ:
Lượng thức ăn cần dùng được xác định qua tỷ lệ cho ăn, khối lượng của
cua trong ao và phụ thuộc vào nhiệt độ, pH và độ mặn nước.
Cho ăn phải đảm bảo nguyên tắc 4 định: định chất lượng thức ăn, định vị
trí cho ăn, định thời điểm cho ăn và định số lượng thức ăn.




24


Bài 4: Kiểm tra sinh trƣởng
Mục tiêu:
- Mô tả được phương pháp kiểm tra sinh trưởng của cua nuôi.
- Thực hiện được công tác kiểm tra sinh trưởng.

A. Giới thiệu quy trình:
- Kiểm tra sinh trưởng của cua thực hiện theo quy trình sau:
1. Chuẩn bị dụng cụ
2. Thu mẫu cua
3. Đo chiều dài mai
4. Cân khối lượng
5. Tính kết quả
- Định kỳ 1 tháng kiểm tra sinh trưởng của cua một lần để điều chỉnh số
lượng và chất lượng của thức ăn.
B. Các bƣớc tiến hành
1. Chuẩn bị dụng cụ
- Cân: có độ chính
xác 1g.


Hình 4.1. Cân đồng hồ
- Thước kẹp hoặc
thước kẻ


Hình 4.3. Thước kẻ
Hình 4.2. Thước kẹp