Bài giảng về luân lí xã hội ở nước ta ngữ văn 11

Tiết 100: Đọc văn
Về luân lí xã hội ở nước ta
(Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây)
Phan Châu Trinh
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phan Châu Trinh
(1872 – 1926)
? Qua phần tiểu
dẫn sgk em hãy
tóm tắt những
nét cơ bản về
Phan Châu
Trinh?
Đám tang Phan Châu Trinh
Đám tang Phan Châu Trinh trở thành một phong
trào vận động ái quốc rộng khắp cả nước.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phan Châu Trinh
(1872 – 1926)
- Tự: Tử Cán, hiệu: Tây Hồ, biệt
hiệu: Hi Mã.
- Quê: Quảng Nam
- Là nhà yêu nước và cách mạng
lớn của Việt Nam đầu thế kỉ XX.
- Phan Châu Trinh có ý thức dùng
văn chương làm vũ khí cách
mạng.
- Văn thơ của ông thấm nhuần tư
tưởng yêu nước và tinh thần dân
chủ.
- Tác phẩm chính (sgk).

2. Đoạn trích Về luân lí xã hội ở nước ta
a. Xuất xứ
- Thuộc phần 3 của bài diễn thuyết “Đạo đức và
luân lí Đông Tây” (gồm 5 phần chính) được ông
diễn thuyết vào đêm 19/11/1925 tại nhà Hội thanh
niên Sài Gòn.
b. Thể loại: Văn bản diễn thuyết (Văn chính luận).
c. Bố cục: 3 đoạn
? Nêu xuất xứ của đoạn trích?
? Văn bản được viết theo thể loại gì?
? Có thể chia văn bản làm mấy phần,
khái quát nội dung mỗi đoạn?
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Đoạn 1: Nêu hiện trạng đất nước và khẳng định
nước ta chưa có luân lí xã hội
- Cách nói phủ định: Xã hội luân lí thật trong nước ta
tuyệt nhiên không ai biết đến.
- Khái niệm luân lí xã hội: luân lí của chủ nghĩa xã hội,
coi trọng sự bình đẳng của con người, không chỉ quan
tâm đến từng gia đình, quốc gia và cả thế giới nữa.
- Luân lí xã hội phương Tây phát triển qua 3 giai đoạn:
gia đình, quốc gia và xã hội.
- So sánh luân lí xã hội nước ta với quốc gia luân lí ở
phương Tây nhằm nêu rõ: So với quốc gia luân lí thì
người mình còn dốt nát hơn nhiều, nền đạo đức luân lí
cũng không còn.
-> Cách đặt vấn đề thẳng thắn, gây ấn tượng mạnh mẽ
cho người nghe, lập luận theo lối diễn dịch, sử dụng
thao tác so sánh, bác bỏ.
Tác giả đã nêu hiện trạng của nước

ta như thế nào? Để tránh sự hiểu
nhầm, xuyên tạc về khái niệm luân lí
tác giả tiến hành bác bỏ những quan
niệm nào? Nhận xét cách đặt vấn đề
lập luận của tác giả?

2. Đoạn 2: Những biểu hiện cụ thể để làm sáng tỏ ý đã khẳng định
(nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội):
CÂU HỎI THẢO LUẬN
- Nhóm 1: Tác giả đã so sánh luân lí xã hội ở nước ta
và bên Âu châu, Pháp; so sánh nước ta ngày xưa với
ngày nay như thế nào? Qua đó, ông muốn nói lên
điều gì?
- Nhóm 2: Theo tác giả, những nguyên nhân nào dẫn
đến tình trạng dân ta không có đoàn thể, không
trọng công ích (luân lí xã hội)?
- Nhóm 3: Nhận xét về từ ngữ, hình ảnh, kiểu câu và
thái độ của tác giả trước thực trạng trên?
Bên Âu châu, bên Pháp Bên ta
- XHCN rất thịnh hành và
phát triển.
Dẫn chứng: “mỗi khi …
mới nghe”.
Nguyên nhân: có đoàn thể,
công đức (có ý thức sẵn
sàng làm việc chung…), có
ăn học (văn hóa), biết nhìn
xa trông rộng,…
- Không hiểu, chưa có ý
niệm, điềm nhiên như kẻ

ngủ (thờ ơ, tê liệt).
Dẫn chứng: “người mình
thì phải ai tai nấy … đến
mình”.
- Nguyên nhân: chưa có
đoàn thể, ý thức dân chủ
kém.
- So sánh nước Việt Nam:
Ngày xưa Ngày nay
- Cha ông mình ngày xưa
cũng biết đoàn thể, biết
công ích.
- Trơ trọi, lơ láo, sợ sệt, ù
lì.
 Khẳng định: xã hội chủ nghĩa thịnh hành ở phương
Tây còn ở nước ta ngày nay dân ta chưa có ý niệm gì.
- Nguyên nhân nước ta không có luân lí xã hội:
+ Dân ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”, sợ sệt, ù lì
không biết đoàn thể, không trọng công ích;
+ “Bọn học trò ham quyền tước, bả vinh hoa” -> giả dối,
nịnh hót -> phá tan đoàn thể của quốc dân.
+ Bọn vua quan phong kiến mặc sức bóp nặn dân chúng,
chỉ biết vơ vét, coi việc dân ngu như một điều kiện tốt
để củng cố quyền lực và lòng tham.
+ Người này đối với kẻ kia đều theo sức mạnh; thấy
quyền thế thì chạy theo qụy lụy, dựa dẫm.
* Nghệ thuật
- Xưng hô: bọn học trò, kẻ mang đai đội mũ, kẻ áo rộng
khăn đen, bọn quan lại, bọn thượng lưu, đám quan
trường, lũ ăn cướp có giấy phép…

- Hình ảnh gợi tả, lối ví von: kẻ mang đai đội mũ ngất
ngưởng ngồi trên, kẻ áo rộng khăn đen lúc nhúc lạy
dưới, lũ ăn cướp có giấy phép…
- Sử dụng các câu cảm thán, lặp cú pháp: “Dân khôn
mà chi! Dân ngu mà chi! Dân lợi mà chi! Dân hại mà
chi! Dân càng nô lệ, ngôi vua càng lâu dài, bọn quan
lại càng phú quý!”
* Thái độ của tác giả:
- Căm ghét cao độ, phủ định triệt để chế độ vua quan
chuyên chế -> muốn xóa bỏ.
- Đau xót, cảm thông với tình trạng người dân cực khổ,
bị áp bức và vận mệnh dân tộc.
2. Đoạn 2: Những biểu hiện cụ thể để làm sáng tỏ ý đã khẳng
định (nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội):
- Nhấn mạnh: xã hội chủ nghĩa thịnh hành ở phương Tây còn ở nước
ta ngày nay dân ta chưa có ý niệm gì.
- So sánh bên Âu châu, bên Pháp và Việt Nam để chỉ ra nguyên nhân
cơ bản của nước ta không có luân lí xã hội:
+ Dân ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”, sợ sệt, ù lì
không biết đoàn thể, không trọng công ích;
+ Bọn vua quan phong kiến mặc sức bóp nặn dân chúng,
chỉ biết vơ vét, coi việc dân ngu như một điều kiện tốt
để củng cố quyền lực và lòng tham.
+ Người này đối với kẻ kia đều theo sức mạnh; thấy quyền
thế thì chạy theo qụy lụy, dựa dẫm.
3. Đoạn 3: Giải pháp
- Muốn độc lập, tự do thì xây dựng có đoàn thể.
- Muốn có đoàn thể thì phải truyền bá tư tưởng xã hội
chủ nghĩa (dân chủ) trong nhân dân.
=> Giải pháp rõ ràng, ngắn gọn, thuyết phục -> thể

hiện tầm nhìn xa trông rộng và ước mơ về một tương
lai tươi sáng cho nước nhà.
? Trước tình trạng đất
nước như thế tác giả đã
đề xuất giải pháp như
thế nào?
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
Lập luận chặt chẽ, lời văn sinh động, độc đáo: lúc từ
tốn, mềm mỏng; lúc kiên quyết, đanh thép; lúc mạnh
mẽ, lúc nhẹ nhàng mà đầy sức thuyết phục.
2. Ý nghĩa văn bản:
Tinh thần yêu nước, tư tưởng tiến bộ và ý chí quật
cường của Phan Châu Trinh: dũng cảm vạch trần thực
trạng đen tối của xã hội đương thời, đề cao tư tưởng
đoàn thể vì sự tiến bộ, hướng về một ngày mai tươi
sáng của đất nước.
? Em hãy khái quát nét nghệ thuật đặc
sắc của đoạn trích?
? Nêu ý nghĩa của văn bản?