giáo trình mô đun thu hoạch bảo quản khoai tây

1
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN





GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN

THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN
KHOAI TÂY
MÃ SỐ: MĐ06
NGHỀ: NHÂN GIỐNG VÀ TRỒNG KHOAI TÂY
Trình độ: Sơ cấp nghề






Hà Nội, 2013

2

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN


Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể
được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và
tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

MÃ TÀI LIỆU: MĐ06


3
LỜI GIỚI THIỆU

Phát triển nghề trồng khoai tây thương phẩm và khoai tây nhân giống, rất
có ý nghĩa cho việc phát triển kinh tế xã hội, góp phần thúc đầy sản xuất nông
nghiệp, phân bố sắp xếp lc lượng lao động ở khu vc nông thôn và tăng thu
nhập cho người trồng khoai tây.
Trong quá trình sinh trưởng và phát dục của cây khoai tây cần được
chăm sóc và phng tr sâu bệnh tốt để đạt được năng suất và phẩm chất cao.
Giáo trình mô đun MĐ06: Thu hoạch và bảo quản khoai tây được biên
soạn theo chương trình khung của nghề trồng khoai tây nhân giống và khoai tây
thương phẩm trình độ sơ cấp, giáo trình này được chia làm 3 bài là thu hoạch
và phân loại củ khoai tây, bảo quản khoai tây giống và bảo quản khoai tây
thương phẩm. Giáo trình mô đun “Thu hoạch và bảo quản khoai tây” kết hợp
giữa kiến thức lý thuyết cơ bản và k năng thc hành về thu hoạch, phân loaị,
bảo quản khoai tây giống và khoai tây thương phẩm, nhằm củng cố và ứng
dụng cụ thể phần lý thuyết đã học, rèn luyện k năng tay nghề về việc thu
hoạch củ, phân loại củ và bảo quản củ giống và củ thương phẩm nhằm đảm bảo
năng suất cao và chất lượng củ tốt, củ đạt yêu cầu chất lượng
Giáo trình mô đun “Thu hoạch và bảo quản khoai tây” nằm trong chương
trình khung nghề trồng khoai tây thương phẩm và khoai tây nhân giống do tập
thể giáo viên khoa trồng trọt trường Đại học Nông Lâm Việt Yên biên soạn.
Tuy vậy, với khuôn khổ nội dung cho phép của chương trình đào tạo,
giáo trình mô đun “Thu hoạch và bảo quản khoai tây” chắc chắn sẽ không tránh

khỏi những thiếu sót. Tập thể biên soạn chương trình, giáo trình mô đun “Thu
hoạch và bảo quản khoai tây” rất mong nhận được s đóng góp ý kiến quý báu
của anh chị em đồng nghiệp và bạn đọc để chúng tôi bổ sung, sửa đổi cho giáo
trình ngày càng hoàn thiện, góp phần vào s nghiệp đào tạo nghề nói riêng và
s phát triển của nghề trồng khoai tây nói chung.
Các tác giả bày tỏ s biết ơn với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Tổng cục dạy nghề và các đồng
nghiệp ở các trường bạn đã giúp đỡ để hoàn thành giáo trình này.


Hà Nội, ngày 10 tháng 11 năm 2012
Chủ biên: Phạm Thị Hậu
Tham gia biên soạn: Nguyễn Thị Ngọc




4

MỤC LỤC

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN 2
MÃ TÀI LIỆU 2
LỜI GIỚI THIỆU 3
MỤC LỤC 4
CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHỮ VIT TT 8
MÔ ĐUN: THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN KHOAI TÂY 9
Giới thiệu mô đun 9
Bài 1: Thu hoạch và phân loại khoai tây 10
Mục tiêu 10

A. Nội dung 10
1. Thu hoạch củ 10
1.1. Chuẩn bị trước khi thu hoạch 10
1.1.1. Xác định thời điểm thu hoạch củ 10
1.1.2. Xử lý bệnh trước thu hoạch 11
1.1.3. Cắt thân lá trước khi thu hoạch 14
1.2. Thu hoạch 15
1.2.1. Chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị thu hoạch 15
1.2.2. Cày, xả mép luống 15
1.2.3. Tách củ khỏi gốc 16
1.2.4. Loại bỏ tạp chất khỏi củ 17
2. Phân loại củ khoai tây 18
2.1. Mục đích của việc phân loại củ khoai tây 18
2.2. Căn cứ vào tiêu chuẩn cấp củ để phân loại củ khoai tây 18
2.2.1.Tiêu chuẩn cấp củ với khoai tây thương phẩm 18
2.2.2. Tiêu chuẩn phân loại củ giống 19
2.3. Phân loại 20
2.3.1. Chuẩn bị dụng cụ để phân loại củ khoai tây 20
2.3.2. Loại bỏ củ xây xát, dập nát, củ bị bệnh 20
2.3.4. Phân loại củ khoai tây theo tiêu chuẩn cỡ củ 21
3. Vận chuyển củ đến nơi bảo quản 22
3.1. Chuẩn bị phương tiện vận chuyển củ 22
3.2. Thc hiện vận chuyển củ 24
B. Câu hỏi và bài tập thc hành 24
1. Câu hỏi 24

5
2. Bài tập thc hành 26
C. Ghi nhớ 28
Bài 2: Bảo quản khoai tây giống 29

Mục tiêu 29
A. Nội dung 29
1. Chuẩn bị điều kiện bảo quản củ giống 29
1.1. Chọn nơi bảo quản củ giống 29
1.2. Yêu cầu đối với nơi bảo quản củ giống 29
1.2.1. Bảo quản củ giống tạm thời 29
1.2.2. Bảo quản củ giống bằng kho tán xạ (điều kiện thường) 30
1.2.3. Bảo quản củ giống bằng kho lạnh 30
1.3. Xử lý nơi bảo quản trước khi bảo quản 32
1.3.1. Vệ sinh nơi bảo quản 32
1.3.2. Khử trùng nơi bảo quản củ giống 32
2. Xử lý củ giống trước khi bảo quản 34
2.1. Xử lý ức chế nảy mầm 34
2.1.1. Giới thiệu một số loại chế phẩm ức chế nảy mầm 34
2.1.2. Pha chế loại chế phẩm được chọn 34
2.1.3. Phun chất ức chế nảy mầm bằng chế phẩm đã pha cho khoai tây 34
2.2. Xử lý tiêu diệt mầm mống sâu bệnh 35
2.2.1. Giới thiệu một số loại thuốc xử lý diệt sâu bệnh hại trên củ khoai giốn.35
2.2.2. Pha chế thuốc xử lý mầm bệnh trên củ giống 35
2.2.3. Sử dụng thuốc diệt mầm mống sâu bệnh hại trên củ giống 35
3. Đóng gói củ giống bảo quản 37
3.1. Chuẩn bị dụng cụ đóng gói 37
3.2. Đóng gói củ giống đã xử lý 37
4. Bảo quản củ giống 38
4.1. La chọn phương pháp bảo quản củ giống 38
4.1.1. Bảo quản củ giống ở điều kiện nhiệt độ thường (kho tán xạ) 38
4.1.2. Bảo quản củ giống trong kho lạnh 38
4.2. Kiểm tra, xử lý củ giống hư hỏng trong quá trình bảo quản 40
4.2.1. Xác định thời điểm kiểm tra 40
4.2.2. Loại bỏ củ thối, củ bị sâu bệnh 40

4.2.3. Xử lý vị trí va loại bỏ củ thối hỏng 41
5. Đánh giá chất lượng củ giống bảo quản 41
5.1. Đánh giá tỷ lệ nảy mầm 41
5.1.1. Đánh giá tỷ lệ nảy mầm của củ trong kho bảo quản tán xạ 41

6
5.1.2. Đánh giá tỷ lệ nảy mầm của củ trong điều kiện bảo quản lạnh 42
5.2. Xác định tỷ lệ hao hụt về khối lượng 42
5.3. Đánh giá chất lượng củ giống và khả năng nảy mầm 43
B. Câu hỏi và bài tập thc hành 44
1. Câu hỏi 44
2. Bài tập thc hành 46
Bài 3: Bảo quản khoai tây thương phẩm 49
Mục tiêu 49
A. Nội dung 49
1. Chuẩn bị điều kiện bảo quản củ thương phẩm 49
1.1. Chọn vị trí bảo quản củ thương phẩm 49
1.2. Xử lý nơi bảo quản và dụng cụ bảo quản 49
1.2.1.Vệ sinh, khử trùng nơi bảo quản 49
1.2.2. Vệ sinh, khử trùng dụng cụ bảo quản 49
2. Xử lý củ thương phẩm trước khi bảo quản 49
2.1. Kiểm tra, phân loại củ trước khi bảo quản 49
2.2. Xử lý chống nấm 50
2.3. Xử lý ức chế nảy mầm 51
3.2.1. Chuẩn bị dụng cụ, hóa chất xử lý 51
3.2.2. Xử lý trước thu hoạch 52
3.2.3. Xử lý hồi phục củ 52
3. Bảo quản củ thương phẩm 53
3.1. Bảo quản ở điều kiện thường 53
3.1.1. Bảo quản trên giàn 53

3.1.2. Bảo quản trong điều kiện thông gió cưỡng bức 54
3.2. Bảo quản bằng cát khô 54
3.2.1. Chuẩn bị dụng cụ, hóa chất xử lý 55
3.2.2. Xử lý trước thu hoạch 56
3.2.3. Xử lý hồi phục củ 56
3.2.4. Xử lý củ khoai tây thương phẩm bằng cát khô 57
3.3. Kiểm tra, loại bỏ củ hư hỏng trong quá trình bảo quản 61
3.4. Xử lý củ hư hỏng và vị trí củ bị hư hỏng 62
B. Câu hỏi và bài tập thc hành 62
1. Câu hỏi 62
2. Bài tập thc hành 64
C. Ghi nhớ 65
HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 66

7
I. Vị trí, ý nghĩa, vai tr mô đun 66
II. Mục tiêu của mô đun 66
III. Nội dung chính của mô đun 67
IV. Hướng dẫn thc hiện bài tập, bài thc hành 67
V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 69
VI. Tài liệu tham khảo 72
DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH 73
BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP 73
DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƯƠNG TRÌNH 73
GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP 73

8
CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHỮ VIT TT

MH : Hydroxit axit malic
M1 : Este metilic
VBC: Viben C
CBZ: Carbenzim
CIPC: Clorprofam
MENA: Metyl naphthalenacetic acid
EM: Effective Miroorganisms
DDVP: Dichlorvos (tên hóa học: 2,2-dichlorvos

dimethylphosphate)

9
MÔ ĐUN: THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN KHOAI TÂY
Mã mô đun: MĐ06

Giới thiệu mô đun
Mô đun “Thu hoạch và bảo quản khoai tây” có thời gian đào tạo 60 giờ,
trong đó có 12 giờ lý thuyết, 40 giờ thc hành, 6 giờ kiểm tra định kỳ và 2 giờ
kiểm tra kết thúc mô đun.
Cung cấp cho người học kiến thức và thc hành k năng nghề về phương
pháp thu hoạch, phân loại, xử lý đóng gói; bảo quản khoai tây giống và khoai
tây thương phẩm; phương pháp kiểm tra xử lý khoai tây trong quá trình bảo
quản và phương pháp đánh giá củ giống sau bảo quản.




10
Bài 1. Thu hoạch và phân loại khoai tây
Mã bài: MĐ06-01
Mục tiêu
- Thc hiện được các công việc chuẩn bị trước khi thu hoạch khoai tây
giống và khoai tây thương phẩm.
- Xác định chính xác thời điểm thu hoạch để đảm bảo năng suất và chất
lượng sản phẩm củ giống và củ thương phẩm.
- Thc hiện được các bước công việc trong quy trình k thuật thu hoach
củ giống và củ thương phẩm.
- Phân loại được củ đảm bảo theo tiêu chuẩn cấp củ quy định.
A. Nội dung

1. Thu hoạch củ
Thu hoạch là khâu quan trọng cuối cùng trên đồng ruộng. Để có năng
suất cao, va bảo đảm phẩm cấp giống, cần phải xác định thời điểm thu hoạch
khoai giống. Nếu thu hoạch cây cn non, năng suất sẽ thấp, vỏ củ dễ bị sây sát.
Nếu thu hoạch khoai quá già, năng suất cao, vỏ củ chắc, nhưng nấm bệnh và vi
khuẩn ở cây có thể truyền vào củ. Vì vậy, khoai giống nên thu hoạch sớm hơn
khoảng 5 - 7 ngày so với khoai thương phẩm.
Khi thấy lá vàng, cây rạc dần là có thể thu hoạch được.
1.1. Chuẩn bị trước khi thu hoạch
1.1.1. Xác định thời điểm thu hoạch củ
* Thời điểm thu hoạch củ
Thu hoạch là khâu quan trọng cuối cùng trên đồng ruộng. Để có năng
suất cao, va bảo đảm phẩm cấp giống, cần phải xác định thời điểm thu hoạch
khoai giống đúng (đủ độ chín (chín sinh lý).
Nếu thu hoạch cây cn non, năng suất sẽ thấp, vỏ củ dễ bị sây sát.
Nếu thu hoạch khoai quá già, năng suất cao, vỏ củ chắc, nhưng nấm bệnh
và vi khuẩn ở cây có thể truyền vào củ.
Vì vậy, khoai tây để giống nên thu hoạch sớm hơn khoảng 5 - 7 ngày so
với khoai thương phẩm.
* Phương pháp xác định độ chín của khoai tây
- Xác định độ chín củ khoai tây bằng quan sát hình thái cây khoai tây
trên đồng ruộng:
Quan sát khi thấy 2/3 ruộng khoai tây đã ngả màu vàng t nhiên, cũ
nhẵn, biểu hiện khoai tây đã già, đủ độ chín thì chọn ngày nắng ráo tiến hành
thu hoạch.

11

Hình 6.1.1: Kiểm tra độ chín của khoai để thu hoạch

- Xác định thời điểm thu hoạch da vào thời gian sinh trưởng của giống
khoai tây:
+ Khi thời gian sinh trưởng đạt khoảng 85 - 90 ngày sau trồng (đối với
ruộng khoai sinh trưởng phát triển bình thường) thì khoai đã chín sinh lý có thể
tiến hành thu hoạch
- Xác định thời điểm thu hoạch da vào điều kiện thời tiết khí hậu:
+ Thu hoạch khi trời nắng ráo.
+ Khi trời mưa không thu hoạch.
+ Khi mưa có thể ngng thu hoạch vài ngày.
+ Tuyệt đối không thu hoạch khi ruộng ướt hoặc trời mưa sẽ gây hỏng củ
khoai tây
1.1.2. Xử lý bệnh trước thu hoạch
* Mục đích:
Đối với ruộng khoai tây nhân giống cần xử lý (bệnh mốc sương và héo
rũ, rệp gốc) trước khi thu hoạch để hạn chế bệnh trong quá trình bảo quản và
khả năng lây lan của bệnh sang năm sau: Xử lý bằng thuốc BVTV hoặc nhổ bỏ
cây bị bệnh héo.
* Điều kiện thực hiện:
- Có ruộng khoai tây nhân giống
- Có tiêu chuẩn phẩm cấp khoai tây giống (xem MĐ 02)

12
Tiêu chuẩn phẩm cấp giống chủ yếu là da vào mức độ nhiễm sâu bệnh,
độ thuần giống.
Đủ dụng cụ để xử lý: Dụng cụ pha chế thuốc, phun thuốc BVTV (bình
bơm thuốc, xô xách, kéo cắt thuốc, bộ bảo hộ lao động)
- Thuốc BVTV, vôi bột: thuốc BVTV có trong danh mục của thuốc
BVTV sử dụng ở Việt Nam và cn hạn sử dụng.
* Thực hiện các bước trong quy trình xử lý bệnh hại khoai tây trước thu
hoạch :
- Xử lý thuốc trước thu hoạch:
Tên bước thc
hiện
Cách tiến hành
Yêu cầu
1. Chuẩn bị
dụng cụ xử lý
thuốc
Liệt kê, kiểm tra các dụng cụ
để xử lý thuốc
Các dụng cụ được chuẩn bị
đầy đủ, đảm bảo chất lượng
bao gồm: Bình phun, xô
sách nước, kéo cắt thuốc,
bộ dụng cụ bảo hộ lao
động.
2. Chọn loại
thuốc xử lý
- Tìm hiểu các loại thuốc để
xử lý bệnh trước khi thu

hoạch thông qua các kênh
thông tin : Đài, báo nông
nghiệp, tivi, đại lý bán thuốc
- Liệt kê được các loại thuốc
để xử lý khoai tây tr nấm, rệp
trước khi thu hoạch:
Cacbendazim, Viben C, Anvil
- Quyết định chọn loại thuốc
để xử lý khoai tây trước khi
thu hoạch (hình 2)
- Mặc bảo hộ lao động
trước, đeo khẩu trang, kính
khi xử lý thuốc.
-Thuốc ít ảnh hưởng đến
môi trường, thời gian phân
hủy của thuốc nhanh.





3. Dùng đúng
liều lượng,
nồng độ
3.1. Nồng độ
cần pha: 0.2 %

3.2. Pha thuốc
đúng nồng độ,

- Quan sát, đọc k nhãn thuốc
về liều lượng trên bao bì nhãn
mác của loại thuốc đã chọn.


- Pha chế thuốc đảm bảo đúng
nồng độ 0,2 % hoặc theo

- Tránh dùng liều quá cao
gây ảnh hưởng đến cây
hoặc nồng độ quá thấp
không có khả năng tiêu diệt
dịch hại (nấm, rệp gốc).
- Cân hoặc đong thuốc
đúng liều lượng quy định.

13
liều lượng.
hướng dẫn trên bao bì.
- Pha thuốc đúng cách: Lấy
khoảng 3 lít nước cho vào
bình phun, đổ 20 g thuốc đã cân
vào bình.
Dùng que khuấy đều.
Cho tiếp lượng nước còn lại
(7 lít) để đủ 10 lit.
- Khuấy (lắc) tan đều thuốc.
20 g (20 ml) pha cho 1 bình
10 lít.

3. Phun thuốc
đúng thời
điểm (trước
khi thu hoạch
2 tuần)
- Quan sát và theo dõi thời
tiết để quyết đinh thời điểm
phun thuốc.
- Phun thuốc vào buổi sáng,
chiều muộn.
Phun khi trời không mưa,
nếu có hiện tượng sắp mưa
phải ngng phun thuốc.
4. Phun thuốc
đúng k thuật
- Phun đều trên ruộng khoai
phun ướt lá cả 2 mặt lá cây.

- Đảm bảo phun 3 bình
thuốc đã pha/ sào Bắc bộ.
- Không phun ngược chiều
gió, thuốc dễ bay vào người.
5. Vệ sinh dụng
cụ sau phun
- Rửa sạch dụng cụ bình phun
- Không rửa bình xuống
nơi hồ, ao thả cá.

Hình 6.1.2 : Một số thuốc xử lý giống trước khi thu hoạch.

14
- Xử lý cây bị bệnh héo xanh, héo vàng bao gồm các bước thc hiện sau:
+ Quan sát, xác định cây bị bệnh.
+ Nhổ cây bị bệnh (cả thân và củ khoai).
+ Thu gom cây bệnh và củ.
+ Xử lý vị trí cây bị bệnh bằng cách tắc vôi bột.
+ Xử lý cây bị bệnh bằng cách: đào hố - cho cây bệnh vào hố - cho vôi
bột vào – lấp đất.
1.1.3. Cắt thân lá trước khi thu hoạch
* Mục đích của việc cắt thân lá trước khi thu hoạch:
- Hạn chế bệnh khoai tây lan chuyển t lá xuống củ: bệnh mốc sương,
héo rũ lan xuống củ giống.
- Ruộng khoai thoáng, thu hoạch nhanh, hàm lượng nước trong củ khoai
không quá cao.
* Điều kiện thực hiện
- Dụng cụ cắt thân lá: (liềm hoặc dao sắc, xảo, thúng ) cần được chuẩn bị đầy
đủ số lượng và đảm bảo chất lượng.
- Khi ruộng khoai đã chín sinh lý (lá chuyển màu vàng)
* Thời gian cắt thân lá: 5- 7 ngày trước khi thu hoạch
* Quy trình các bước thực hiện cắt thân lá như sau:
Các bước thực
hiện
Tiêu chuẩn kỹ
thuật và cách thực
hiện
Chú ý lỗi cần khắc
phục
1.Xác định thời

điểm cắt thân lá.
Thc hiện trước thu
hoạch củ t 3–10 ngày
hoặc trước khi thu củ
khi khoai đủ độ chín,
lá chuyển màu vàng t
nhiên.
Xác định không đúng
thời điểm cắt thân lá,
cắt quá sớm sẽ ảnh
hưởng đến năng xuất thu
hoạch.
2.Tiến hành cắt
thân lá

Thân lá được cắt
cách gốc 10 – 15cm.
Tránh cắt thân lá quá
sát gốc cây hoặc để
đoạn thân quá dài.

3.Thu dọn thân lá
Thân lá được thu
dọn đưa ra ngoài luống
khoai tây và chất đống
lên bờ.
Không thu dọn thân lá
hoặc thu dọn thân lá cn
xót trên luống bị ảnh
hưởng đến thu hoạch.

15

Hình 6.1.3.Cắt thân, lá khoai tây khi thu hoạch
1.2. Thu hoạch
1.2.1. Chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị thu hoạch
Dụng cụ cần chuẩn bị
Tiêu chuẩn thực
hiện
Cách thực hiện
- Cuốc, dao, cào, xảo, thúng,
bao lưới, bao tải, liềm
- Máy thu hoạch, quang
gánh
-Phương tiện vận chuyển củ:
Xe cải tiến, quang gánh…
- Đảm bảo đủ số
lượng, chất lượng
dụng cụ cho việc thu
hoạch.
- Kiểm tra dụng cụ
thu hoạch.
- Kiểm tra dụng cụ thu
hoạch và phương tiện
vận chuyển nếu thiếu
cần có kế hoạch bổ
sung, nếu hư hỏng
không hoạt động cần
sửa chữa.
1.2.2. Cày, xả mép luống

Hình 6.1.4: Xả mép luống khoai tây khi thu hoạch

16
* Mục đích của cày, xả mép luống:
- Để củ lộ rõ, thu hoạch dễ dàng, nhanh.
* Điều kiện thực hiện:
- Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ cày xả luống.
- Thc hiện khi thời tiết khô ráo.
- Ruộng khoai đã đủ độ chín.
* Quy trình các bước thực hiện cày xả mép luống:
Các bước thc hiện
Dụng cụ trang bị cần thiết
Tiêu chuẩn k thuật và
cách thc hiện
1. Chuẩn bị dụng cụ
cày xả mép luống
Cuốc, cào, xẻng, hay cày thủ
công, trâu bò cày.
Chuẩn bị đủ số lượng
và chất lượng công cụ
để cày xả mép luống.
2. Thc hiện cày xả
mép luống
Cày xả đất ở mép luống
xuống rãnh, với độ sâu 10 –
12 cm và cách gốc khoai 3-
5 cm.
Tiến hành cày, xả mép

luống để lộ gốc, củ.
Tránh cày xả quá sát củ
gây trầy xước vỏ củ
Hoặc cày xả đất cách
hốc củ quá xa, gây tốn
thêm công bới đất.
3.Thu gom dụng cụ
sau cày xả
Cuốc, cào, xẻng, hay cày thủ
công, trâu bò cày.
Dụng cụ được rửa hay
lau chùi sạch sau khi
cày xả luống rồi đưa đi
bảo quản.

1.2.3. Tách củ khỏi gốc
* Mục đích của việc tách củ khỏi gốc khoai tây:
- Đảm bảo tách hết củ khỏi gốc cây.
- Không gây vết thương cho củ.
* Điều kiện thực hiện:
- Ruộng khoai tây đã cày xả 2 mép luống.
- Có đủ nhân lc lao động và dụng cụ đng củ.
* Thực hiện việc tách củ khỏi gốc:
- Quan sát gốc khoai tây có củ đã xả mép luống.

17
- Dùng tay bới hốc và tách củ khỏi gốc.

Hình 6.1.5: Thu hoạch củ bằng bới hốc khoai tây
- Thu gom củ khoai lên mặt luống.

Hình 6.1.6: Thu gom củ lên mặt luống khoai tây
- Nhặt củ vào bao hay sọt

1.2.4. Loại bỏ tạp chất khỏi củ
* Mục đích:
- Thu hoạch là để thu gom củ, nhưng trong quá trình thu hoạch ngoaì củ
ra cn một số tạp chất: đất, tàn dư cây (lá, thân), sỏi…Những tạp chất này khi
dính vào củ sẽ gây ảnh hưởng xấu cho củ trong quá trình lưu giữ củ: làm cho củ
hỏng, nhanh thối. Vì vậy trong khi thu hoạch các tạp chất này cần phải loai bỏ.
* Điều kiện thực hiện:
- Có ruộng khoai đang thu hoạch củ.
* Cách tiến hành:

18
- Quan sát đất, tàn dư thân lá khoai tây cn lẫn với củ.
- Dùng tay nhặt các tạp chất (lá, đất, sỏi ra khỏi củ).
2. Phân loại củ khoai tây
Phân loại củ có thể tiến hành ngay trên ruộng đang thu hoạch hoặc trong
khi bảo quản củ, nhưng tốt nhất nên phân loại củ ngay tại ruộng đang thu hoạch củ.
2.1. Mục đích của việc phân loại củ khoai tây
Phân loại cỡ củ ngay trên ruộng để hạn chế đảo khoai nhiều lần, tránh
làm sây sát vỏ củ.
Phân loại củ để sắp xếp những củ có kích thước tương đồng vào một cấp
để thuận tiện cho việc làm giống hoặc buôn bán trên thị trường.
Khi phân loại cần đặc biệt chú ý thải loại triệt để các củ bị bệnh, nếu
không loại hết củ bệnh sau này bệnh sẽ lây lan, phát sinh phát triển mạnh.
Riêng với củ khoai tây để giống thì những củ có vỏ màu xanh vẫn có thể
dùng làm giống.

2.2. Căn cứ vào tiêu chuẩn cấp củ để phân loại củ khoai tây
2.2.1.Tiêu chuẩn cấp củ với khoai tây thương phẩm
Khoai tây thương phẩm sau khi đã chọn ra củ nguyên vẹn, cần tiến hành
phân cấp củ.
Tiêu chuẩn phân cấp củ chủ yếu da vào kích thước (đường kính) củ
như sau:

Hình 6.1.8: Phân loại khoai tây thành các cỡ củ

19

Loại 1: Củ to
Đường kính củ >50 mm (5
cm)











Hình 6.1.9: Củ to
Loại 2: Củ trung bình
Đường kính củ: 3-5 mm

Hình 6.1.10: Củ trung bình

Loại 3: Củ nhỏ
Đường kính củ < 3cm

2.2.2. Tiêu chuẩn phân loại củ giống
Tiêu chuẩn phân loại củ giống có thể phân loại đường kính củ giống
hoặc theo khối lượng.
* Tiêu chuẩn phân loại theo đường kính củ (tương t như khoai tây thương phẩm).
- Củ nhỏ: Cỡ củ t 5 - 20 gam.
Loại này được sản xuất t nuôi cấy mô, sau đó được trồng trong nhà
lưới để sản xuất ra giống nguyên chủng.
Củ nhỏ thường có một mầm, không bẻ mầm với loại này.

20
- Củ bình thường: cỡ củ t 25 - 40 gam.
Loại này được sản xuất ra t củ nhỏ hoặc t củ giống bình thường hay
nhập t nước ngoài.
- Củ to: cỡ củ > 40gam, loai này có thể sử dụng làm giống nhưng cũng
có thể dùng làm khoai thương phẩm.
2.3. Phân loại
2.3.1. Chuẩn bị dụng cụ để phân loại củ khoai tây
Dụng cụ cần chuẩn bị
Tiêu chuẩn thc hiện
Cách thc hiện
Bao lưới, thúng, xảo, rổ,
thước m, thước lỗ hoặc
thước palme đo đường
kính củ, cân, sổ theo dõi
ghi chép.
- Đảm bảo đủ số
lượng, chất lượng

dụng cụ cho việc
phân loại củ.

- Kiểm tra dụng cụ thu
hoạch và phương tiện vận
chuyển
- Nếu thiếu cần có kế hoạch
bổ sung, nếu hư hỏng không
hoạt động cần sửa chữa.

2.3.2. Loại bỏ củ xây xát, dập nát, củ bị bệnh
* Mục địch:
Trong quá trình thu hoạch củ bên cạnh củ nguyên vẹn đạt tiêu chuẩn
trong phân loại thì cn có những củ xây xát, củ dập. Những loại củ này do tác
động cơ giới tạo nên trong quá trình thu hoạch. Nếu không loại bỏ những củ
này làm cho củ bảo quản hay bị thối, do quá trình hô hấp của chúng mạnh hơn.
Ngoài những củ xây sát, dập nát thì cn những củ bị bệnh, loại củ này
cũng hô hấp mạnh dễ bị hỏng và lây lan sang các củ khác.Vì vậy trong quá
trình thu hoạch nhất thiết phải loai bỏ ngay những loại củ này.
* Các bước thực hiện loại bỏ củ xây sát, dập nát, củ bị bệnh như sau:
Tên các bước
Cách tiến hành
Yêu cầu
1. Quan sát củ ở mặt
luống đã thu gom
Quan sát toàn bộ củ đã thu
gom trên mặt luống.
Nhanh, đảm bảo quan
sát hết số củ hiện có
trên mặt luống.

2. Nhặt củ xây xát, dập
nát, củ nhỏ, củ bị bệnh
Dùng tay nhặt củ xây sát,
dập nát, củ không đủ tiêu
chuẩn cho vào thúng, xảo
hay bao.
Nhặt hết củ không đủ
tiêu củ.
Đảm bảo không để
xótloại củ này vào củ
đạt tiêu chuẩn.

21
3. Bỏ riêng củ không
đạt tiêu chuẩn
Sử dụng cho chăn nuôi (củ
xây xát, củ nhỏ) hoặc tiêu
hủy (củ thối)…
Để riêng loại củ
không dùng cho việc
bảo quản.


Hình 6.1.11: Củ bị bệnh


Hình 6.1.12: Củ bị xây xát
2.3.4. Phân loại củ khoai tây theo tiêu chuẩn cỡ củ
* Phân loại củ khoai tây theo đường kính củ
- Sau khi chọn củ nguyên vẹn, tiến hành phân loại củ theo cỡ củ.

- Các bước thc hiện phân loại củ khoai tây như sau:
+ Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ phân loại củ

22
Liệt kê và d tính dụng cụ phân loại: Thúng, rổ, bao tải, dây buộc thước
kẹp palme, thước đo, cân.
+ Bước 2: Thc hiện phân loại
Quan sát củ nguyên vẹn.
Nhặt củ có cùng kích thước (cỡ củ).
Dùng thước palme đo đường kính củ hoặc đo đường kính củ bằng thước
đo chiều dài.
So sánh với tiêu chuẩn cỡ củ phân loại theo đường kính củ.
Cho vào bao tải và buộc dây.
Cân khối lượng củ tng loại.
Ghi chép, đánh dấu tng loại củ đã phân loại.
Bước 3: Xếp tng loại riêng cho vào bao và đưa lên đường

* Phân loại củ khoai tây theo khối lượng củ
- Các bước thc hiện phân loại củ khoai tây như sau:
+ Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ phân loại củ
Liệt kê và d tính dụng cụ phân loại: Thúng, rổ, bao tải, dây buộc thước
cân k thuật, cân đồng hồ.
+ Bước 2: Thc hiện phân loại theo khối lượng củ.
Quan sát củ nguyên vẹn.
Nhặt chọn củ có cùng kích thước (cỡ củ).
Dùng cân k thuật cân.
So sánh với tiêu chuẩn cỡ củ phân loại theo khối lượng củ.
Cho vào bao tải và buộc dây (hình 10).
Cân khối lượng củ tng loại.
Ghi chép, đánh dấu tng loại củ đã phân loại.

+Bước 3: Xếp tng loại riêng cho vào bao và đưa lên đường.
3. Vận chuyển củ đến nơi bảo quản
3.1. Chuẩn bị phương tiện vận chuyển củ
* Điều kiện thực hiện
- Có đủ số lượng và đảm bảo chất lượng để vận chuyển củ an toàn.
- Đủ lao động để thc hiện việc vận chuyển.
* Các bước tiến hành

23
- Thc hiện chuẩn bị dụng cụ vận chuyển khoai tây:
Bước tiến hành
Cách tiến tiến hành
Chú ý
1. Liệt kê được
những phương tiện
vận chuyển củ:
Tìm hiểu các phương
tiện vận chuyển.
Quan sát các phương tiện
vận chuyển: Quang gánh,
xe cải tiến, xe đẩy, ô tô
thúng xảo, rỗ, bao tải.
- Liệt kê đủ tên phương tiện
vận chuyển.
2. La chọn
phương tiện vận
chuyển
Căn cứ vào điều kiện
thc tế: độ dài đoạn
đường cần vận chuyển,

điều kiện kinh tế để
quyết định loại phương
tiện cần vận chuyển.
D tính số lượng phương
tiện cần vận chuyển.
- Phương tiện vận chuyển
phù hợp với điều kiện thc
tế.


- Đảm bảo đủ số lượng và
đảm bảo chất lượng của
phương tiện vận chuyển.
3. D tính số
lượng phương tiện
tng loại
Da vào diện tích khoai
tây trồng.
D tính sản lượng khoai
tây trên diện tích trồng.
Tính toán đủ số lượng
phương tiện tng loại
cần cho vận chuyển:
- Đảm bảo đủ số lượng tng
loại phương tiện vận chuyển
cần thiết cho thu hoạch trên
diện tích khoai tây trồng.
-Tránh d tính số lượng phương
tiện vận chuyển không đúng:
Quá thiếu hoặc quá tha gây

lãng phí.
4. Kiểm tra
phương tiện vận
chuyển
Độ chắc của quang và
đn gánh.
Độ bền của bao tải.
Thúng, sọt tre, bao tải
chắc chắn để vận chuyển
củ lên đường.

- Đảm bảo số lượng phương
tiện phải đủ cho vận chuyển
củ về nơi bảo quản.
- Chất lượng tng loại phương
tiện phải đảm bảo chắc chắn để
vận chuyển được khoai lên bờ.
Tránh hiện tượng bao tải, sọt
cn thiếu và không chắc
chắn.
Nếu phương tiện vận chuyển
không đảm bảo phải sửa chữa,
bảo dưỡng trước khi thu hoạch.

24
3.2. Thực hiện vận chuyển củ
* Vận chuyển bằng
quang gánh
- Xếp khoai vào
thúng, rổ hoặc sọt

- Vận chuyển củ
bằng quang gánh
lên đường đi và
vận chuyển vào nơi
bảo quản tạm thời.












Hình 6.1.13: Xếp củ vào quanh gánh để vận chuyển lên
đường
* Vận chuyển bằng
xe cải tiến
- Xếp tng bao
khoai lên xe cải
tiến.
- Vận chuyển
khoai bằng xe cải
tiến.
- Đưa vào nơi bảo
quản tạm thời hoặc
bảo quản bằng giàn

hoặc bảo quản
trong kho lạnh.









Hình 6.1.14: Vận chuyển củ bằng xe cải tiến đến nơi
bảo quản củ
B. Câu hỏi và bài tập thực hành
1. Câu hỏi
Câu 1. Để đảm bảo giống khoai tây đạt tiêu chuẩn giống tốt, trước khi
thu hoạch sử dụng biện pháp xử lý củ. Hãy đánh dấu X vào câu trả lời đúng
sau:
a. Cắt thân lá trước thu hoạch 5-7 ngày.
b. Xử lý củ giống bằng thuốc tr nấm.
c. Xử lý củ giống bằng thuốc tr rệp.
d. Kiểm tra nhổ bỏ cây bệnh.

25
e. Tất cả các phương án trên.
Câu 2. Khoanh trn vào câu trả lời đúng về tiêu chuẩn phân loại củ khoai
tây giống theo đường kính củ.
a. - Củ nhỏ: 5 - 20 mm
- Củ trung bình: 20 - 30 mm
- Củ to: 30 - 50 mm.

b. - Củ nhỏ: < 30mm
- Củ trung bình: 30-50mm
- Củ to: > 50 mm
c. - Củ nhỏ: 5 - 20 g
- Bình thường: 25 - 40 g
- Củ to: > 40 g
Câu 3. Khoanh trn vào câu trả lời đúng về tiêu chuẩn phân loại củ khoai
tây giống theo khối lương củ:
a. - Củ nhỏ: 5-20 mm
- Củ trung bình: 20-30 mm
- Củ to: 30-50 mm.
b. - Củ nhỏ: < 30mm
- Củ trung bình: 30-50mm
- Củ to: > 50 mm
c. - Củ nhỏ: 5 - 20 g
- Bình thường: 25 g- 40 g
- Củ to: > 40 g
d. - Củ nhỏ: 5 - 20 g
- Bình thường: 25 – 40 g
Câu 4: Loại bỏ củ không đạt tiêu chuẩn bảo quản khi nào thì tốt nhất?
a. Khi thu hoạch khoai tây
b. Trước khi đưa củ vào quản quản
c. Trong khi bảo quản
d. Trước khi xử lý giống đem trồng
e. Tất cả các phương án trên
Câu 5: Mục đích của Phân loại củ khoai tây giống nhằm:
a. Loại bỏ củ bị sâu bệnh, củ xây xước, củ dập nát.
b. Phân loại ra tng loại có kích cỡ tương t.
c. Đảm bảo củ nguyên vẹn.
d. Tất cả các phương án trên.