Vấn đề xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế

Vấn đề xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong
bối cảnh hội nhập quốc tế

Vũ Thị Thanh Thủy

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS ngành: Quan hệ quốc tế; Mã số: 60 31 40
Người hướng dẫn: TS. Vũ Hùng Cường
Năm bảo vệ: 2011


Abstract. Trình bày những nội dung cơ bản về đói nghèo như khái niệm, phân loại
đói nghèo và các chuẩn đói nghèo; phân tích tác động của hội nhập quốc tế và vai trò của các
tổ chức quốc tế đến phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói giảm nghèo trên thế giới; nghiên
cứu kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo của các nước khu vực và rút ra bài học cho Việt Nam.
Phân tích về tình hình đói nghèo tại Việt Nam từ năm 1998 đến nay, phân tích đánh giá
những thành công và hạn chế của các chương trình, chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt
Nam giai đoạn này; phân tích tác động của hội nhập quốc tế và vai trò của các chương trình
hỗ trợ của các quốc gia và tổ chức quốc tế đến công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam
giai đoạn vừa qua. Một số khuyến nghị, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế: tìm hiểu bối cảnh mới ở
trong nước và quốc tế để phân tích những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức đối với
công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam; từ đó đặt ra yêu cầu và mục tiêu xóa đói giảm
nghèo ở Việt Nam và đề xuất một số khuyến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả các
hoạt động xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Keywords. Xóa đói giảm nghèo; Hội nhập quốc tế; Việt Nam

Content

1

MỤC LỤC
MỤC LỤC 1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 3
DANH MỤC BẢNG, HỘP 5
LỜI NÓI ĐẦU 6
Chương 1: XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO - VẤN ĐỀ MANG TÍNH TOÀN CẦU 11
1.1. Khái quát về vấn đề đói nghèo 11
1.1.1. Khái niệm đói nghèo 11
1.1.2. Phân loại đói nghèo. 12
1.1.3 Chuẩn đói nghèo. 13
1.2. Tác động của hội nhập quốc tế và vai trò của các tổ chức quốc tế đối với
phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói giảm nghèo trên thế giới 15
1.2.1. Tổng quan nghèo đói trên thế giới 15
1.2.2.Tác động của hội nhập quốc tế và vai trò của các tổ chức quốc tế đến
phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói giảm nghèo trên thế giới 17
1.3. Kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo của các nước khu vực và bài học kinh
nghiệm đối với Việt Nam 27
1.3.1. Kinh nghiệm của một số nước khu vực về xóa đói giảm nghèo 27
1.3.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam về xóa đói giảm nghèo 30
Chương 2: CÔNG CUỘC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở VIỆT NAM TỪ NĂM
1998 ĐẾN NAY 32
2.1. Tình hình đói nghèo tại Việt Nam 32
2.2. Chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng và Chính phủ Việt Nam thời kỳ
đổi mới 38
2.2.1. Chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói giảm nghèo 38
2.2.2. Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền
núi và vùng sâu, vùng xa (gọi tắt là Chương trình 135) 45
2.2.3. Chương trình 134 52
2
2.2.4. Nghị quyết số 30a của Chính phủ về Chương trình giảm nghèo nhanh và

bền vững đối với 61 huyện nghèo 53
2.3. Tác động của quá trình hội nhập quốc tế, của các chương trình hỗ trợ của
các quốc gia và tổ chức quốc tế đến công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam
giai đoạn vừa qua 58
2.3.1. Tác động của quá trình hội nhập quốc tế đến công cuộc xóa đói giảm
nghèo ở Việt Nam giai đoạn vừa qua 58
2.3.2. Tác động của các chương trình hỗ trợ của các quốc gia và tổ chức quốc
tế đến xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam thời gian qua. 63
Chương 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH
HỘI NHẬP QUỐC TẾ 71
3.1. Bối cảnh trong nước, quốc tế mới và những vấn đề đặt ra đối với công cuộc
xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam 71
3.2. Những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức đối với công cuộc xóa đói
giảm nghèo ở Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh hội nhập 73
3.3. Yêu cầu mục tiêu đối với công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong
giai đoạn tới 79
3.4. Một số khuyến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả các hoạt động
xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế 82
KẾT LUẬN 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. 92
PHỤ LỤC 101
CHÚ THÍCH 107
92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
SÁCH
Tiếng Việt
1. Ban chỉ đạo Chương trình 135 Trung ương, Báo cáo kết quả thực hiện Chương
trình 135 giai đoạn 1998-2005.
2. Báo cáo chung của các nhà tài trợ tại Hội nghị tư vấn các nhà tài trợ Việt Nam

(2003), Báo cáo phát triển Việt Nam 2004, Nghèo, Hà Nội.
3. Bộ Kế hoạch và Đầu tư - MPI, Cơ quan phát triển quốc tế Thụy Điển - SIDA
(2005), “Một hướng mới trong xóa đói giảm nghèo”, tr. 12, Công ty in và văn hóa
phẩm - Bộ Văn hóa Thông tin
4. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Trung tâm thông tin và dự báo kinh tế - xã hội quốc gia
(2008), Tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam - Thành tựu, thách
thức và giải pháp, tr. 89, Hà Nội
5. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - cơ quan Liên hợp quốc tại Việt Nam
(2009), Đánh giá giữa kỳ chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo, giai đoạn
2006-2008, tr. 13, tr. 14, Hà Nội - Việt Nam
6. Chính phủ (2002), Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xóa đói giảm nghèo
giai đoạn 2001-2010, Hà Nội
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
11, tr. 229, tr. 235, Nhà xuất bản Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
8. Ngân hàng Thế giới (2005), Báo cáo phát triển thế giới 2005: Môi trường đầu tư
tốt hơn cho mọi người, tr. 11, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội
9. Võ Thị Thu Nguyệt (2010), Xóa đói giảm nghèo ở Malaixia và bài học kinh
nghiệm cho Việt Nam, tr. 29, tr.34, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
10. Vũ Dương Ninh (2003), Toàn cầu hoá và một số kinh nghiệm quốc tế đối
với sự hội nhập của Việt Nam, Nxb Thế giới
11. UNDP (2009), Rà soát tổng quan các chương trình dự án giảm nghèo ở Việt
Nam, tr. 51, tr. 52, Hà Nội
93
12. UNICEF VIỆT NAM (2008), Trẻ em nghèo Việt Nam sống ở đâu?, tr. 40, unicef
13. UNICEF (2009), Cách tiếp cận mới về nghèo trẻ em ở Việt Nam, tr. 4, Hội nghị
cấp cao, Hà Nội
14. Ủy ban dân tộc - Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (2008), Báo cáo phân
tích điều tra cơ bản Chương trình 135 II, tr. 21, Hà Nội - Việt Nam
15. Văn phòng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam (2004), Việt Nam và Ngân hàng
Thế giới cùng hành động vì một thế giới không có đói nghèo, Nxb Lao động, Hà Nội

16. Đinh Quý Xuân (2007), “Triển vọng phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến
năm 2010”, tr.133, Nxb Thống kê, Hà Nội.
Tiếng Anh:
17. Joshua S. Goldstein (1999), International Relations, Longman, New York
TẠP CHÍ
18. Nguyễn Quốc Anh (2006), Thực hiện Chương trình dân số - k
ế hoạch hóa gia
đình năm 2005: Thách thức và triển vọng, Tạp chí Dân số và Phát triển, số 1, tr. 58
19. Phan Huy Đường (2008), Xóa đói giảm nghèo trong bối cảnh hội nhập kinh tế
quốc tế ở Việt Nam, Tạp chí Lao động và Xã hội, số 329, tr. 20-23
20. Minh Hải (2009), Cải thiện và nâng cao đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số,
Tạp chí Con số và Sự kiện, số 11, tr. 22, tr. 23
21. Hoàng Khắc Nam (2009), Vai trò của nhà nước hậu WTO: Tăng hay
giảm?, Kỉ yếu hội thảo quốc tế “Vai trò của nhà nước Việt Nam sau hai năm
gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới”, Đại học Quốc gia Hà Nội và Konrad
Adenauer Stiftung, Nxb Thế giới, Hà Nội
22. Trần Thị Giang Thanh (2008), Tác động của vốn ODA tới xóa đói giảm nghèo ở
Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu, số 7, tr. 68-72
23. Thái Phúc Thành (2009), Giảm nghèo ở Việt Nam: cơ hội thách thức và một số
ý tưởng giảm nghèo giai đoạn 2011-2020, Tạp chí Khoa học Lao động và Xã hội, số
21, tr. 4
24. Nguyễn Thị Thúy Vân (2009), Kết quả đánh giá Chương trình 135 giai đo
ạn II,
94
Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 162, tr. 58
WEBSITES
Tiếng Việt:
25. Như Quỳnh (28/01/2011), Nạn đói đe dọa thế giới
/>26. 20% dân số thế giới mù chữ (24/04/2009)

120287.aspx
27. Thiện Anh (06/01/2011), Hợp tác EU - Việt Nam: Ưu tiên hỗ trợ xóa đói giảm
nghèo và biến đổi khí hậu
/>va-bien-doi-khi-hau.html
28. Ban hành chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo, áp dụng cho giai đoạn 2011 - -
2015
h
ttp://mof.gov.vn/portal/page/portal/mof_vn/18364492?pers_id=3800470&item_id=3
5224277&p_details=1
29. Báo Điện Tử Đảng Cộng Sản Việt Nam (31/03/2011), Năm 2050: Hơn 1 tỷ
người sẽ bị thiếu nước sinh hoạt
/>7
30. Báo Điện Tử Đảng Cộng Sản Việt Nam, 70% số dịch bệnh mới xuất hiện ở
người do động vật lây truyền
/>pic=337&leader_topic=540&id=BT2720755197
31. Báo Điện Tử Đảng Cộng Sản Việt Nam (13/04/2011), Bước ngoặt mới trong nỗ
lực xóa đói, giảm nghèo
/>32. Báo Điện Tử Đảng Cộng sản Việt Nam (22/01/2011), Các tổ chức phi chính phủ
nước ngoài: Cầu nối hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân thế giới
95
/>443938
33. Báo Điện Tử Đảng Cộng sản Việt Nam (17/06/2010), FAO và OECD: An ninh
lương thực toàn cầu vẫn luôn là nguy cơ thường trực đối với nhân loại
/>408669
34. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (21/01/2010), Năm 2010 tỷ lệ thất nghiệp
của Việt Nam là trên 2,8%
/>VN/Default.aspx?seo=Nam-2010-ty-le-that-nghiep-cua-Viet-Nam-la-tren-2-8%
35. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (25/09/2011), Hội nghị công bố kết quả
điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo 2010 theo NQ 80/NQ - CP
/>qu-iu-tra-h-ngheo-h-cn-ngheo-2010-theo-nq-80nq-cp.html

36. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (25/09/2011), Hợp tác phát triển Đức và
Cơ quan Hợp tác Kỹ thuật Đức
/>tac-phat-trin-c-va-c-quan-hp-tac-k-thut-c-gtz html
37. Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, Hơn 1 tỷ người trên thế
giới sống trong các khu ổ chuột
/>=JAT5S36369
38. Các chương trình
/>39. Các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 1998-2000 (30/07/2007)
/>40. Các nhà tài trợ ủng hộ nỗ lực của Việt Nam ổn định kinh tế và tiếp tục cải cách
trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu
96
/>CEXT/VIETNAMEXTN/0,,contentMDK:22001361~pagePK:1497618~piPK:21785
4~theSitePK:387565,00.html
41. Bích Diệp (16/20/2010), Thế giới trong cuộc chiến chống lại đói nghèo
/>ngheo.htm
42. Điều tra mới được công bố phân tích tình trạng nghèo đói ở cả hai thành phố Hà
Nội và thành phố Hồ Chí Minh
/>details/?contentid=3760&languageld=4
43. Dự án xây dựng cơ sở hạ tầng trong Chương trình 135 giai đoạn II
/>=10
44. Dự phòng và chăm sóc HIV/AIDS tại Việt Nam giai đoạn II 2001-2006 (LIFE-
GAP) (01/10/2009)
/>iew/Hop-tac-quoc-
te/Du_phong_va_cham_soc_HIVAIDS_tai_Viet_nam_giai_doan_II_2001-
2006_LIFE-GAP/?print=1640462451
45. Trí Dũng (2010), Chương trình 135 nâng đỡ đường đến trường cho trẻ em.
/>46. EU cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam xóa đói (25/09/2011)
/>tr-vit-nam-xoa-ngheo.html
47. />48. />49. Phương Liên (2010) Trình độ cán bộ cơ sở được nâng lên nhờ chương trình 135
/>97

50. Thùy Linh (29/01/2011), ILO: Tỷ lệ thất nghiệp trên toàn thế giới năm 2010 cao
kỷ lục
/>Ti-le-that-nghiep-tren-toan-the-gioi-nam-2010-cao.aspx
51. Trịnh Duy Luân, Nguyễn Xuân Mai, Tác động xã hội của hội nhập kinh tế quốc
tế và gia nhập WTO ở Việt Nam
/>Macro%20economy/04-Vien%20XH%20hoc/NC-%20Social%20impacts-
%20VN.pdf
52. Mười mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đạt kim ngạch trên 2 tỷ USD
năm 2010 và dự báo năm 2011 (19/04/2011)
/>53. Ngân hàng Thế giới hỗ trợ 4 tỷ đô la Mỹ tín dụng ưu đãi cho Việt Nam theo
Chiến lược Đối tác quốc gia mới
/>ASIAPACIFICEXT/VIETNAMINVIETNAMESEEXTN/0,,contentM
DK:21207482~menuPK:486804~pagePK:2865066~piPK:2865079~the
SitePK:486752,00.htm
54. Ngân hàng Thế giới hỗ trợ nâng cao mức sống cho hàng triệu người Việt Nam
(30/03/2011)
/>CEXT/VIETNAMINVIETNAMESEEXTN/0,,contentMDK:22873172~menuPK:48
6771~pagePK:2865066~piPK:2865079~theSitePK:486752,00.html
55. Ngân hàng Thế giới phê duyệt khoản tín dụng 456,5 triệu đô giúp Việt Nam
trong quá trình chuyển đổi sang nước có thu nhập trung bình
/>EXT/VIETNAMINVIETNAMESEEXTN/0,,contentMDK:22629064~menuPK:486
771~pagePK:2865066~piPK:2865079~theSitePK:486752,00.html
56. Nguồn vốn của Ngân hàng Thế giới hỗ trợ các quốc gia nghèo nhất nhận tài trợ
98
kỷ lục gần 50 tỷ USD (16/12/2010)
/>EXT/VIETNAMINVIETNAMESEEXTN/0,,contentMDK:22791956~menuPK:486
771~pagePK:2865066~piPK:2865079~theSitePK:486752,00.html
57. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (07/05/2011)
/>58. Thiên Phước (10/08/2011), 1.000 lao động Trung Quốc làm việc không phép tại
Cà Mau

/>phep-tai-ca-mau/
59. Anh Quân (04/12/2009), VnEconomy - Cam kết ODA lớn nhất từ trước đến nay
/>nay.htm
60. Chu Tiến Quang, Nhìn lại thành tựu xóa đói, giảm nghèo của Việt Nam giai
đoạn 2011 - 2005 và những vấn đề đặt ra
/>&id=4307
61. Số liệu cơ bản (11/10/2010)

statistics.html#NGHÈO_ĐÓI
62. Sự chênh lệch cản trở bước tiến của Việt Nam trên con đường bảo vệ sự sống
còn của trẻ em (25/01/2008)
/>63. Tạp chí Cộng Sản (18/05/2011), Tiếp tục thực hiện chính sách xóa đói, giảm
nghèo và an sinh xã hội vùng đặc biệt khó khăn
/>1938&print=true
64. Thông cáo báo chí tình hình kinh tế - xã hội năm 2011 (30/03/2011)
99
/>65. Thông cáo báo chí về số liệu thống kê kinh tế - xã hội năm 2005 (29/12/2005)
/>66. Thông tin về các hoạt động kỷ niệm ngày môi trường thế giới
/>67. Thực hiện Nghị quyết số 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ về
Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo
/>68. Thực hiện thành công kế hoạch kinh tế - xã hội 2001-2005 (11/05/2006)
/>69. Cẩm Thủy, Xếp hạng HDI 2005
/>h/2006/hdi2005/tgdl01_03
70. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc và quan hệ với Việt
Nam
/>928102700/view
71. Trẻ sơ sinh tử vong giảm nhưng cao hơn số trẻ chết trên toàn cầu (12/09/2011)
/>72. Unicef Việt Nam - Trẻ em - Trẻ em Việt Nam
/>73. Về việc phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa đến năm 2005
/>1747

74. Việt Nam hoàn thành trước hạn nhiều mục tiêu Thiên niên kỷ (18/09/2010)
/>:-vit-nam-hoan-thanh-trc-hn-nhiu-mc-tieu-thien-nien-k-&catid=147:tin-
100
tc&Itemid=535
75. Xóa đói giảm nghèo và Phát triển xã hội
/>Tiếng Anh:
76. NGO Research guide
/>