Vai trò của liên minh nghị viện thế giới (IPU) trong việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong hoạt động chính trị

Vai trò của liên minh nghị viện thế giới (IPU)
trong việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ
trong hoạt động chính trị


Đinh Hà Thu


Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn Thạc sĩ ngành: Quan hệ quốc tế; Mã số: 60 31 02 06
Người hướng dẫn: TS. Lê Thế Quế
Năm bảo vệ: 2014


Keywords. Quan hệ quốc tế; Phụ nữ; Hoạt động chính trị; IPU

Content
1. Tính cấp thiết đề tài
Một nền dân chủ không thể hoàn thiện và bền vững nếu thiếu đi sự tham gia của phụ nữ
trong chính trị. Theo tôn chỉ mục đích hoạt động của Liên minh Nghị viện thế giới, một nghị
viện là trung tâm của nền dân chủ, vì vậy cũng cần phải là cơ quan đi đầu mở rộng cánh cửa cho
phụ nữ tham gia vào quá trình ra quyết định về chính sách và pháp luật. Quan trọng hơn, nghị
viện cũng là nơi tạo điều kiện cân bằng số lượng nghị sĩ nam và nữ. Thế nhưng, sự tham gia
trong chính trị của phụ nữ vẫn bị ngăn trở bởi nhiều yếu tố. Tại nhiều nơi trên thế giới, những
cuộc vận động bầu cử của phụ nữ không nhận được nhiều hỗ trợ tài chính, hơn nữa các ứng cử
viên nữ luôn bị ảnh hưởng bởi rào cản văn hóa và các ràng buộc trong gia đình cũng như trách
nhiệm xã hội. Đảng phái chính trị ở nhiều nước vẫn thường là nơi tụ họp của nghị sĩ nam. Phụ nữ
ngày nay vẫn phải vượt qua những khuôn mẫu về hình ảnh chăm lo cho cuộc sống gia đình và
làm những công việc không liên quan đến chính trị.
Khi một nữ nghị sĩ có được vị trí trong nghị viện, họ phải nỗ lực nhiều hơn so với nam
nghị sĩ bởi môi trường chính trị là môi trường truyền thống thực hiện theo những quy tắc và quan

điểm của nam giới. Để tăng cường tiếng nói của phụ nữ trong nghị viện nói riêng và trong hệ
thống chính trị nói chung cần phải thay đổi những quy định bất thành văn và chính sách pháp
luật, đồng thời phụ nữ cần phải có cơ chế hoạt động riêng trong nghị viện. Thúc đẩy quyền chính
trị cho phụ nữ là lĩnh vực đòi hỏi phải có nhiều nghiên cứu và những giải pháp mang tính đột phá
và bền vững. Đã có nhiều tổ chức quốc tế thực hiện các cuộc nghiên cứu và dự án về chủ đề bình
đẳng giới trong chính trị. Tuy nhiên, để thay đổi sự tham gia của phụ nữ trong các hoạt động
chính trị thì cần phải bắt đầu tại nghị viện - cơ quan lập pháp ở các quốc gia. Thúc đẩy bình đẳng
giới trong hoạt động chính trị không những sẽ thúc đẩy quyền của phụ nữ mà còn thúc đẩy tiến
trình dân chủ tại nhiều quốc gia và Quốc hội Việt Nam cũng không nằm ngoài tiến trình này.
Trong những thập kỷ qua, tổ chức IPU đã có nhiều hoạt động với mục tiêu nâng cao vị
thế của nữ nghị sĩ và trở thành tổ chức liên nghị viện đi đầu trong lĩnh vực bình đẳng giới. Nhìn
nhận được tầm ảnh hưởng của IPU đối với quyền chính trị của phụ nữ, tác giả đã chọn đề tài
“Vai trò của IPU trong việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong hoạt động chính trị” làm
luận văn thạc sỹ, chuyên ngành Quan hệ quốc tế.
2. Lịch sử nghiên cứu
Đề tài bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị luôn thu hút nhiều sự quan tâm và nghiên
cứu trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Các tổ chức quốc tế lớn như Liên Hợp Quốc, IPU,
Ngân hàng thế giới (World Bank), Viện nghiên cứu Dân chủ và hỗ trợ bầu cử quốc tế
(International IDEA), Viện Dân chủ quốc gia (NDI) và các tổ chức quốc tế khác đã có nhiều nỗ
lực trong hoạt động nghiên cứu, tổ chức hội nghị và nhiều chương trình hành động với mục tiêu
hướng tới tăng cường sự tham chính của phụ nữ trên phạm vi toàn cầu. Từ những hoạt động trên,
vai trò của các tổ chức quốc tế cũng được nhìn nhận và đánh giá qua thời gian và kết quả đạt
được. Đến nay, đã có nhiều ấn phẩm và bài nghiên cứu phân tích về đề tài vai trò của IPU và các
tổ chức quốc tế trong công tác thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong chính trị. Một số tác phẩm
tiêu biểu bao gồm:
- Phụ nữ tham gia nghị viện: Không chỉ là những con số (Women in Parliament: Beyond
numbers) của tác giả Julie Ballington và Azza Karam (Nhà xuất bản International IDEA, 2005).
Tác phẩm tập trung phân tích những trở ngại phụ nữ phải đối mặt khi ứng cử và làm việc trong
nghị viện, đưa ra kiến nghị và quan điểm nhằm giúp phụ nữ có được phương thức tạo ảnh hưởng
tiếng nói trong quá trình hoạch định chính sách. Trong quá trình phân tích, các tác giả đã dẫn giải

nhiều thực tiễn và kinh nghiệm của nữ nghị sĩ tại nhiều khu vực, đặc biệt chương 5 của tác phẩm
đã dành một phần để phân tích vai trò của IPU trong việc thúc đẩy quan hệ đối tác giữa nam và
nữ nghị sĩ trong nghị viện. Theo các tác giả, có thể dễ dàng liệt kê các thách thức mà phụ nữ phải
vượt qua khi tham gia chính trị nhưng rất khó để có thể liệt kê được nhiều những thay đổi, tác
động của phụ nữ trong các nghị viện. Vì vậy, tác phẩm đã chỉ ra và nhận xét biện pháp của IPU
là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường thúc đẩy quan hệ đối tác nam và nữ nghị sĩ trong các
nghị viện thành viên.
- Tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong IPU (Strengthening women‟s participation in
the IPU) của tác giả Kareen Jabre (bài nghiên cứu tại hội nghị của International IDEA, 2004).
Bài nghiên cứu khai thác khía cạnh phương pháp đặt chỉ tiêu tăng số lượng nữ đại biểu tham gia
vào IPU và liên hệ với trường hợp các nghị viện khác.
- Đánh giá chương trình “Thúc đẩy bình đẳng giới trong chính trị” của Liên minh Nghị
viện Thế giới IPU (Review of Inter-Parliamentary Union’s gender programme “Promoting
gender equality in politics”) của tác giả Lesley Abdela và Ann Boman (Cơ quan phát triển quốc
tế Canada CIDA và tổ chức Irish Aid 2010). Ấn phẩm đánh giá chương trình của IPU theo bốn
tiêu chí: sự phù hợp, hiệu quả, bền vững, hành chính và quản lý. Từ đó, ấn phẩm nhận định
chương trình bình đẳng giới của IPU đã đáp ứng mục tiêu hướng tới tăng cường tính đại diện và
giải trình của nghị viện thông qua ủng hộ sự tham gia chính trị của phụ nữ và lồng ghép bình
đẳng giới trong nghị viện. Ngoài ra, tác giả cũng kiến nghị một số biện pháp để tăng cường hiệu
quả vai trò của IPU trong lĩnh vực bình đẳng giới như phối hợp với tổ chức địa phương và các tổ
chức quốc tế khác trong những chương trình xây dựng năng lực nghị viện và có những chương
trình dài hạn hơn. Có thể nói, đây là ấn phẩm có những nhận định, đánh giá toàn diện nhất cũng
như có kiến nghị xác đáng về hoạt động của IPU trong lĩnh vực bình đẳng giới.
- Phụ nữ là nhân tố thay đổi: thể hiện tiếng nói trong xã hội và tạo ảnh hưởng đối với
chính sách (Women as agents of change: Having voice in society and influencing policy) của tác
giả Susan Markham, ấn phẩm của Ngân hàng thế giới (World Bank) năm 2012; Dân chủ và Bình
đẳng giới: Vai trò của Liên Hợp Quốc (Democracy and Gender equality: the role of the UN), ấn
phẩm của Liên Hợp Quốc năm 2013. Hai ấn phẩm đều sử dụng các số liệu tổng hợp và phân tích
của IPU để đưa ra các biện pháp nhằm xây dựng khả năng lãnh đạo chính trị của phụ nữ, phát
triển kỹ năng, nhận thức của phụ nữ về chính trị, nhất là cử tri nữ.

Từ những năm 1990, IPU cũng có nhiều nghiên cứu về đề tài phụ nữ và chính trị với các
bài phân tích sâu, khảo sát và tổng hợp số liệu về thực trạng phụ nữ tham gia chính trị trên thế
giới. Hiện nay, IPU là tổ chức đi đầu cập nhật về số liệu nữ nghị sĩ tại các nghị viện và có nhiều
bài bình luận, khuyến nghị xác đáng về các biện pháp cải thiện hệ thống lập pháp, chính sách để
nâng cao tiếng nói chính trị của phụ nữ. Những đầu sách về đề tài phụ nữ tham chính luôn được
đăng tải trên trang điện tử của IPU với mục đích tuyên truyền sâu rộng và tăng khả năng tiếp cận
tài liệu của công chúng. Việt Nam cũng có nhiều công trình nghiên cứu và phân tích về chủ đề
quyền chính trị xã hội của phụ nữ, tuy nhiên chưa có công trình nào phân tích về vai trò của các
tổ chức quốc tế trong lĩnh vực tăng quyền chính trị cho phụ nữ
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích:
Làm rõ vai trò của IPU - một tổ chức liên nghị viện lớn nhất trên thế giới trong công cuộc
thúc đẩy sự tham gia chính trị của phụ nữ trên phạm vi thế giới thông qua việc đánh giá và phân
tích các hoạt động và sức ảnh hưởng của tổ chức trong tiến trình tăng cường sự tham chính của
phụ nữ. Từ đó, rút ra nhận xét về tình hình phụ nữ Việt Nam tham gia chính trị và kiến nghị một
số biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia chính trị của đại biểu nữ Việt Nam và hợp tác trong
lĩnh vực bình đẳng giới giữa Việt Nam và IPU.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nêu lên sự hình thành và phát triển của IPU, đặc điểm mục tiêu hoạt động và các cơ cấu
tổ chức bên trong, tập trung giới thiệu về cơ chế dành cho nữ nghị sĩ trong IPU.
- Phân tích và đánh giá tầm ảnh hưởng và hiệu quả hoạt động của IPU trong công tác thúc
đẩy sự tham gia chính trị của phụ nữ theo các trọng tâm chương trình của tổ chức như tăng
cường nhận thức về ảnh hưởng của phụ nữ trong chính trị, nâng cao kỹ năng của nữ nghị sĩ và
thúc đẩy bình đẳng chính trị thông qua các chương trình chống bạo lực đối với phụ nữ.
- Phân tích và liên hệ sự tham gia của phụ nữ Việt Nam trong chính trị nhìn từ góc độ các
hoạt động của IPU trên mảng chính sách và pháp luật. Từ đó đưa ra một số nhận xét và nêu biện
pháp kiến nghị nhằm tăng hiệu quả tham gia chính trị của phụ nữ Việt Nam.
4. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu chính tập trung vào công tác của IPU về chính sách bình đẳng giới
trong chính trị từ thập kỷ 1990 cho đến nay, trình bày và phân tích các thành tựu chính và kết

quả của các hoạt động, những thay đổi mà IPU đã đạt được trong việc tăng cường vị thế tiếng nói
của phụ nữ trong nghị viện và chính trị.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp lịch sử và liên ngành, phương pháp sưu tầm tài liệu, phương pháp phân
tích, phương pháp tổng hợp số liệu là các phương pháp chủ yếu được sử dụng trong quá trình
viết luận văn. Nguồn tài liệu tham khảo bao gồm các bản báo cáo hoạt động, số liệu thống kê,
các kỷ yếu hội thảo chuyên đề, các chương trình hành động, các nghị quyết của IPU về chủ đề
bình đẳng giới và tăng quyền chính trị cho phụ nữ. Ngoài ra, tài liệu tham khảo còn bao gồm một
số bài viết, bài nghiên cứu về bình đẳng giới của các tổ chức quốc tế khác, các website thông tin
của một số bộ ngành và Quốc hội Việt Nam.
6. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn bao gồm những phần chính sau:
Chương I: Giới thiệu tổng quan về tổ chức Liên minh Nghị viện Thế giới IPU bao gồm lịch sử,
mục tiêu hoạt động, các cơ chế lãnh đạo của tổ chức và nội dung chương trình nghị sự của các kỳ
họp IPU. Từ đó, giới thiệu chi tiết về các cơ chế dành cho nữ nghị sĩ trong IPU.
Chương II: Vai trò của IPU trong việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong chính trị được
phân tích và đánh giá thông qua các hoạt động theo các mảng chính đó là tăng cường nhận thức
về ảnh hưởng của phụ nữ trong chính trị; nâng cao kỹ năng của nữ nghị sĩ trong chính trị và thúc
đẩy bình đẳng chính trị thông qua các chương trình chống bạo lực đối với phụ nữ.
Chương III: Từ những phân tích vai trò của IPU được nêu trong chương II, chương III tập trung
liên hệ sự tham gia của phụ nữ Việt Nam trong chính trị nhìn từ góc độ nghị viện, trước hết mô
tả mối quan hệ giữa Quốc hội Việt Nam và IPU trên các lĩnh vực trong đó có lĩnh vực bình đẳng
giới, sau đó nêu khái quát về khung chính sách và pháp luật của Việt Nam về bình đẳng giới và
tình hình phụ nữ Việt Nam tham gia chính trị trong những năm gần đây. Từ đó, đánh giá kết quả
thực hiện công tác tăng cường sự tham gia chính trị của phụ nữ Việt Nam trong phạm vi Quốc
hội và trình bày kiến nghị các biện pháp nâng cao hiệu quả tham chính của phụ nữ trong Quốc
hội Việt Nam.


References

I. Tiếng Việt
1. Báo cáo Tổng kết hoạt động của Nhóm Nữ nghị sĩ Việt Nam từ khi thành lập đến hết
nhiệm kỳ Quốc hội khóa XII, 23/3/2010
2. Báo cáo khoảng cách giới toàn cầu 2011, Diễn đàn kinh tế thế giới lần thứ 41, Thụy Sĩ,
2011
3. Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (2009), Tài liệu tập huấn về Thực hiện Luật Bình
đẳng giới, tr. 16
4. Giới thiệu Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (ICESCR, 1966),
Trung tâm Nghiên cứu Quyền con người và quyền công dân, Nhà xuất bản Hồng Đức,
2012, tr. 52
5. Giới thiệu Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR, 1966), Trung tâm
Nghiên cứu Quyền con người và quyền công dân, Nhà xuất bản Hồng Đức, 2012, tr. 13
6. Lê Khiêm (2013), 20-10-1930: Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Bảo tàng
Lịch sử quốc gia
7. Nghị quyết số 620/2008/NQ-UBTVQH của Uỷ ban thường vụ Quốc hội ngày 15/5/2008
8. Tổng cục thống kê Việt Nam (2012), Thống kê giới ở Việt Nam giai đoạn 2000-2010
II. Tiếng Anh
9. A short history of Feminism, The Women „s Conference, 2010
10. Dr. Sonia Palmieri (2011), Gender-Sensitive Parliaments: A global Review of Good
practice, IPU, p. 114
11. Implementation of the IPU Strategy for 2012-2017, Strategic objective 9: Improve
operational management, governance and internal oversight, Gender Mainstreaming at
IPU, 193
rd
session of IPU Governing Council, October 2013
12. IPU (2014), Statutes of the Inter-Parliamentary Union (adopted in 1976 and extensively
revised in October 1983, April 2003 and October 2013)
13. IPU (2014), Rules of the Assembly, (Adopted in 1976 and extensively revised in October
1983, April 2003 and October 2013)
14. IPU (2014), Rules of the Governing Council, (Adopted in 1971 and extensively revised in

October 1983 and April 2003)
15. IPU (2014), Rules of the Executive Committee, (Adopted in 1972 and extensively revised
in October 1983 and April 2003)
16. IPU (2011), Strategy 2012–2017 - Inter-Parliamentary Union, p. 13
17. IPU (2014), Rules of the Coordinating Committee of Women Parliamentarians, (Adopted
in April 1999 and amended in April 2003, April 2008 and March 2014)
18. IPU (2012), Women in Parliament in 2012: The Year in Perspective
19. IPU (2005), Data sheet No.5, An overview of women in the executive and legislative
branches
20. IPU (2005), Data sheet No.6, Ten years in review: Trends of women in National
parliaments worldwide
21. IPU (2013), Women in Parliament in 2013, The year in review, p. 8
22. IPU (2013), Annual Report 2013, p. 17
23. IPU (2012), Plan of action for Gender-sensitive Parliaments
24. IPU (2013), Guidelines for Women‟s caucuses, p. 9
25. IPU (2006), The role of Parliamentary Committees in Mainstreaming Gender and
Promoting the Status of Women: Seminar for Members of Parliamentary Bodies dealing
with Gender Equality, p.100
26. IPU (2012), Women in Parliament in 2012: The year in Perspective
27. IPU Information note on Parliamentary Strategies for tackling violence against women
and girls, 57
th
Session of the United Nations Commission on the Status of Women, New
York, 5 March 2013
28. Irene Padavic; Barbara Reskin (2002), Women and Men at Work, Pine Forge Press
29. Julie Ballington (2008), Equality in Politics: A survey of women and men in Parliaments,
p. 14
30. Julie Ballington and Azza Karam (2005), Women in Parliament: Beyond Numbers (A
revised Edition), International Institute for Democracy and Electoral Assistance, p. 214
31. Lesley Abdela, Ann Boman (2010), Review of Inter-Parliamentary Union‟s gender

programme “Promoting gender equality in politics”, Final report, p.16
32. The role of Parliaments in enforcing gender equality and women’s rights, 15 years after
Beijing, 54
th
Session of the United Nations Commission on the Status of Women, New
York, 2 March 2010
33. The World Bank (1995), Toward Gender Equality : The Role of Public Policy
34. Plan of action: to correct present imbalances in the participation of men and women in
political life (adopted by the Inter-Parliamentary Counci), 154
th
session of the plenary
policy-making body of the Inter-Parliamentary Union, Paris, 26 March 1994
35. Plan of action for gender-sensitive parliaments, the 127
th
IPU Assembly, Quebec City, 26
October 2012
36. United Nations (2014), Report of the Secretary-General of UN on the interaction between
the UN, IPU and parliaments, pp. 2-4
37. Universal Declaration on Democracy, 161st session of the Inter-Parliamentary Council,
Cairo, 16 September 1997

Websites
38. “Historical focus: Frederic Passy”, truy cập ngày 13/3/2014, />e/passy.htm
39. “Historical focus: William Randal Cremer”, truy cập ngày 13/3/2014,

40. “Historical focus: 1888-89, F. PASSY and W. CREMER sign the decision to launch the
First Inter-Parliamentary Conference”, truy cập ngày 13/3/2014, />e/1889.htm
41. “Brief history of IPU”, truy cập ngày 19/3/2014,
42. “What is the IPU?”, truy cập ngày 19/3/2014,
43. “Main areas of activity of the Inter-Parliamentary Union”, truy cập ngày 17/3/2014,

44. “Committees and Working Groups”, truy cập ngày 20/3/2014, />e/comtees.htm
45. “Geopolitical groups”, truy cập ngày 20/3/2014,
46. “Future meetings”, truy cập ngày 20/3/2014,
47. “Meeting of Women Parliamentarians, Historical Development”, truy cập ngày
20/3/2014,
48. “Gender Partnership Group”, truy cập ngày 21/3/2014,
49. “Achievements with regard to the status of women”, truy cập ngày 23/3/2014,

50. “Women in Politics: 2014”, truy cập ngày 28/3/2014,

51. “Women in national parliaments (April 2014)”, truy cập ngày 28/3/2014,

52. “Database on Women’s caucuses”, truy cập ngày 28/3/2014,
53. “Eighth meeting of Women Speakers of Parliament (USA, 12-13 October 2013)”, truy
cập ngày 17/4/2014,
54. “Seventh meeting of Women Speakers of Parliament (India, 3-4 October 2012)”, truy cập
ngày 17/4/2-14,
55. “The role of Parliamentary committees in mainstreaming gender and promoting the
status of women (Geneva, 4-6 December 2006/2007)”, truy cập ngày 21/4/2014,

56. “IPU called to assist women MPs in Côte d’lvoire, IPU”, truy cập ngày 24/4/2014,

57. “Gender-Sensitive Parliaments: Regional seminar for French-speaking African
parliaments (Gabon, 13-15 June 2013)”, truy cập ngày 24/4/2014,

58. “Press conference on activities of the project: “support to Burundi women
parliamentarians””, truy cập ngày 24/4/2014,
59. “Women in Politics Map 2014”, truy cập ngày 24/4/2014,

60. “IPU Cooperation with the United Nations”, truy cập ngày 28/4/2014,

61. “Women in Politics: Bibliographic Database”, truy cập ngày 28/4/2014,

62. “Presidential statement on sexual violence against women, (endorsed by the 128
th
IPU
Assembly) (Quito, 27 March 2013)”, truy cập ngày 29/4/2014, />e/128/st-violence.htm
63. Women Speakers take action on maternal, child and newborn health, IPU 6
th
annual
meeting of women speakers of parliament, Switzerland, July 2010
64. “Bình đẳng giới thông qua Công ước Cedaw 1979 và Luật Bình đẳng giới ở Việt Nam”,
truy cập ngày 3/5/2014,
/>381
65. “Số liệu tổng quát về các kỳ bầu cử Quốc hội từ khóa I đến khóa XIII”,

66. “Danh sách Hội đồng dân tộc và các Ủy ban Quốc hội”, truy cập ngày 4/5/2014,

67. “Bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIII và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ
2011-2016 - Một bước xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam”, truy cập ngày 4/5/2014,
/>Qu-c-h-i-khoa-XIII-va-d-i-bi-u-H-i-d-ng-nhan-dan-cac-c-p-nhi-m-k-2011-2016-M-t-b-c-
xa.aspx
68. “Bộ, Cơ quan ngang Bộ”, truy cập ngày 4/5/2014,

69. “Thông tin bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XI”, truy cập ngày 5/5/2014,

70. “Thông tin bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XII”, truy cập ngày 5/5/2014,

71. “Số liệu tổng quát về các kỳ bầu cử Quốc hội từ khóa I đến khóa XIII”, truy cập ngày
6/5/2014,
72. “Tìm biện pháp nâng cao tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp”, truy
cập ngày 6/5/2014,