giáo trình trồng tỏi nghề trồng cây làm gia vị

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN
TRỒNG, CHĂM SÓC,
THU HOẠCH VÀ TIÊU THỤ TỎI
MÃ SỐ: MĐ04
NGHỀ: TRỒNG CÂY LÀM GIA VỊ
Trình độ: Sơ cấp nghề
Hà Nội, năm 2013
1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham
khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm
MÃ TÀI LIỆU: MĐ04
2
LỜI GIỚI THIỆU
Phát triển nghề trồng cây làm gia vị có ý nghĩa cho việc phát triển kinh tế
xã hội, góp phần thúc đầy sản xuất nông nghiệp, phân bố sắp xếp lực lượng lao
động ở khu vực nông thôn và tăng thu nhập cho người trồng.
Giáo trình mô đun MĐ04: Trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ tỏi
được biên soạn theo chương trình khung của nghề trồng cây làm gia vị trình độ
sơ cấp, giáo trình này được chia làm 6 bài: Trồng tỏi. Chăm sóc tỏi. Phòng trừ
dịch hại tỏi. Thu hoạch, làm sạch và phân loại tỏi. Sơ chế và bảo quản tỏi. Tiêu
thụ tỏi và hạch toán thu chi.
Giáo trình mô đun MĐ04 kết hợp giữa kiến thức lý thuyết cơ bản và kỹ
năng thực hành về kỹ thuật trồng, bón phân, tưới nước, vun xới và phòng trừ
sâu bệnh hại, nhằm củng cố và ứng dụng cụ thể phần lý thuyết đã học, rèn luyện
kỹ năng tay nghề về trồng, chăm sóc, thu hoạch bảo quản, và hạch toán thu chi
cho tỏi. Nhận biết được sâu bệnh hại chủ yếu và thực hiện được các biện pháp

trong phòng trừ sâu bệnh hại tỏi nhằm đảm bảo năng suất cao và chất lượng củ
tốt.
Giáo trình mô đun Trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ tỏi nằm trong
chương trình khung nghề trồng cây làm gia vị do tập thể giáo viên khoa trồng
trọt trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang biên soạn.
Tuy vậy, với khuôn khổ nội dung cho phép của chương trình đào tạo. Do
đó giáo trình mô đun Trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ tỏi chắc chắn sẽ
không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý
báu của anh chị em đồng nghiệp và bạn đọc để chúng tôi bổ sung, sửa đổi cho
giáo trình ngày càng hoàn thiện.
Các tác giả bày tỏ sự biết ơn với Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông
Thôn, Bộ Lao Động Thương Binh và Xã Hội, Tổng Cục Dạy Nghề và các đồng
nghiệp ở các trường bạn đã giúp đỡ để hoàn thành giáo trình này.
Xin chân thành cảm ơn!
Nhóm biên soạn
1. Hoàng Thị Chấp (Chủ biên)
2. Lê Duy Thành
3. Nguyễn Văn Vượng
3
MỤC LỤC
ĐỀ MỤC TRANG
MỤC LỤC 4
CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN: TRỒNG, CHĂM SÓC, THU HOẠCH VÀ TIÊU
THỤ TỎI 7
Bài 1: TRỒNG TỎI 8
A. Nội dung: 8
1. Thời vụ trồng tỏi 8
1.2. Giới thiệu một số thời vụ trồng tỏi chủ yếu 8
2. Xử lý tỏi giống trước khi cấy 8
2.1. Xử lý giống bằng cách ngâm nước 9

2.2. Xử lý củ giống bằng chất hóa học 9
3. Khoảng cách trồng 9
3.1. Căn cứ xác định mật độ khoảng cách trồng tỏi 9
3.2. Khoảng cách trồng cụ thể 10
4. Kỹ thuật trồng tỏi 11
4.1. Kỹ thuật trồng tỏi ta 11
4.2. Kỹ thuật trồng tỏi tây 13
5. Tủ luống 14
6. Tưới nước 15
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 15
1. Câu hỏi ôn tập 15
2. Bài thực hành 15
C. Ghi nhớ: 18
Bài 2: CHĂM SÓC TỎI 19
A. Nội dung: 19
1. Giặm tỉa tỏi sau trồng 19
1.1. Mục đích của giặm, tỉa 19
1.2. Giặm tỏi 19
2. Làm cỏ, xới đất 19
2.1. Tác hại của cỏ dại 19
2.2. Tác dụng của xới xáo đất 19
2.3. Yêu cầu kỹ thuật làm cỏ, xới đất 20
3. Tưới và tiêu nước 21
3.1. Căn cứ để tưới nước 21
3.2. Chuẩn bị các nguồn lực để tưới 24
3.2. Tiêu nước 25
4. Bón phân 26
4.1. Nguyên tắc sử dụng phân bón 26
4.2. Kỹ thuật bón phân thúc cho tỏi 27
4.3. Thực hiện quy trình bón phân thúc cho tỏi 28

4
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 28
1. Câu hỏi 28
2. Thực hành bài 4.2.1: Bón phân thúc cho tỏi ta 28
C. Ghi nhớ: 31
Bài 3: PHÒNG TRỪ DỊCH HẠI TỎI 32
Mã bài: MĐ04 - 03 32
A. Nội dung: 32
1. Phòng trừ sâu bệnh hại tỏi 32
1.1. Điều tra sâu bệnh hại tỏi 32
1.2. Biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại tỏi 36
1.3. Một số loại sâu bệnh chính hại tỏi và biện pháp phòng trừ 37
2. Phòng trừ cỏ dại 47
2.1. Tác hại của cỏ dại đối với tỏi 47
2.2. Một số loại cỏ dại hại tỏi 47
2.3. Biện pháp phòng trừ cỏ dại hại tỏi 47
Thực hành bài số 4.3.2: xử lý thuốc hoá học trừ sâu bệnh hại tỏi 47
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 49
C. Ghi nhớ: 50
Bài 4: THU HOẠCH, LÀM SẠCH VÀ PHÂN LOẠI TỎI 51
A. Nội dung 51
1. Thu hoạch tỏi 51
1.1. Xác định thời điểm thu hoạch 51
1.2. Dự tính sản lượng 51
1.3. Thu hoạch tỏi lá 52
1.4. Thu hoạch tỏi củ 52
2. Làm sạch và phân loại sản phẩm 54
2.1. Làm sạch sản phẩm 54
2.2. Phân loại sản phẩm 56
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 57

1. Câu hỏi 57
2. Thực hành 57
C. Ghi nhớ 58
Bài 5: SƠ CHẾ VÀ BẢO QUẢN 59
A - Nội dung 59
1. So chế và bảo quản tỏi tây sau khi thu hoạch 59
1.1. Đặc điểm của tỏi tây sau thu hoạch 59
1.2. Sơ chế tỏi tỏi tây 60
1.3. Bảo quản tỏi tỏi tây 61
3. Sơ chế và bảo quản tỏi củ 62
2.1. Xử lý tỏi củ trước khi làm khô 62
2.2. Làm khô sản phẩm 62
2.3. Phân loại và đóng gói sản phẩm khô 65
2.4. Bảo quản sản phẩm khô 68
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 71
5
1. Câu hỏi 71
2. Thực hành 71
C. Ghi nhớ 72
Bài 6: TIÊU THỤ TỎI VÀ HẠCH TOÁN THU CHI 73
A. Nội dung của bài: 73
1. Tiêu thụ tỏi 73
1.1. Những căn cứ xác định phương thức tiêu thụ tỏi 73
1.2. Các phương thức tiêu thụ tỏi tươi 76
1.3. Phân phối và tiêu thụ tỏi 81
2. Hạch toán thu chi trong sản xuất tỏi 88
2.1. Công thức tính 88
2.2. Cách tính các chỉ tiêu 88
B. Câu hỏi và bài tập thực tỏi 89
1. Câu hỏi 89

2. Thực hành 89
C. Ghi nhớ: 90
HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 91
I. VỊ TRÍ , TÍNH CHẤT CỦA MÔ ĐUN 91
II. MỤC TIÊU MÔ ĐUN: 91
III. NỘI DUNG MÔ ĐUN: 92
IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 92
V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 94
VI. Tài liệu tham khảo 99
6
CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN: TRỒNG, CHĂM SÓC, THU HOẠCH VÀ
TIÊU THỤ TỎI
Mã mô đun: MĐ04
Giới thiệu mô đun
Trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ tỏi (MĐ04) là mô đun trọng tâm
của chương trình dạy nghề trồng cây làm gia vị, cung cấp những kiến thức và
trực tiếp rèn luyện kỹ năng về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ
tỏi. Những công việc của học viên thực hiện trong mô đun này có liên quan
trực tiếp đến năng suất và chất lượng sản phẩm tỏi. Việc tổ chức dạy – học
các bài trong mô đun hiệu quả nhất khi thực hiện ngay trên thực địa gắn liền
với mùa vụ gieo trồng. Mô đun 04: trồng, chăm sóc, thu hoạch và tiêu thụ tỏi có
thời gian học tập là 100 giờ, trong đó có 22 giờ lý thuyết, 70 giờ thực hành và 8
giờ kiểm tra. Môđun này trang bị cho người học các kiến thức và kỹ năng nghề để
thực hiện các công việc: trồng, chăm sóc, phòng trừ dịch hại, thu hoạch và tiêu
thụ tỏi đạt chất lượng và hiệu quả cao.
7
Bài 1: TRỒNG TỎI
Mã bài: MĐ 04 -01
Mục tiêu:
- Xác định được thời vụ thích hợp để trồng tỏi

- Xử lý được tỏi giống trước khi trồng theo đúng quy trình
- Thực hiện trồng và chăm sóc tỏi sau trồng đúng quy trình
A. Nội dung:
1. Thời vụ trồng tỏi
1.1. Căn cứ xác định thời vụ trồng tỏi
1.1.1. Căn cứ vào đặc điểm của giống tỏi
Căn cứ vào thời gian sinh trưởng dài hay ngắn, khả năng sinh trưởng,
phát triển nhanh hay chậm; khả năng chịu rét, chịu nóng, chịu ẩm của các loại
giống tỏi khác nhau để chọn thời vụ trồng cho thích hợp.
1.1.2. Căn cứ vào yêu cầu sinh thái của cây tỏi
Tỏi là cây ưa ánh sáng, ánh sáng đầy đủ cây sinh trưởng, phát triển tốt,
năng suất cao, chất lượng tốt. Ngược lại thiếu ánh sáng, cây sinh trưởng kém,
năng suất thấp.
1.1.3. Căn cứ vào cơ cấu mùa vụ
Những vùng chuyên tỏi, có thể trồng quanh năm đối với giống tỏi ăn lá
(tỏi tây). Có thể trồng 2 vụ lúa sớm 1 vụ tỏi Thu – Đông. Hoặc trồng 2 vụ lúa
sau đó trồng vụ Đông - xuân .
1.2. Giới thiệu một số thời vụ trồng tỏi chủ yếu
1.2.1. Thời vụ trồng tỏi ta
- Thời vụ trồng tỏi thích hợp ở vùng đồng bằng sông Hồng từ 25 đên 5 tháng
10, thu hoạch 30/1 – 5/2.
- Ở khu vực miền Trung trồng tháng 9 – 10, thu hoạch tháng 1 – 2.
1.2.2. Thời vụ trồng tỏi tây
Tỏi tây dùng để ăn lá, thân nên có thể gieo trồng nhiều vụ trong năm,
nhưng thích hợp nhất gồm 2 vụ:
- Vụ đông trồng tháng 9 – 10 thu hoạch tháng 11 - 12
- Vụ xuân trồng tháng 2 – 3 để thu hoạch tháng 4 - 5
2. Xử lý tỏi giống trước khi cấy
Xử lý giống trước khi trồng là biện pháp kỹ thuật rất quan trọng được áp
dụng nhiều trong sản xuất cây rau nói chung và cây tỏi nói riêng. Xử lý củ trước

8
khi gieo trồng nhằm thúc đẩy mầm, kích thích mầm mọc nhanh, tăng cường sự
trao đổi chất trong củ, thúc đẩy sinh trưởng phát triển, hạn chế tác hại của sâu
bệnh. Có nhiều phương pháp xử lý như: ngâm nước, xử lý hóa chất…
2.1. Xử lý giống bằng cách ngâm nước
Củ giống được ngâm nước trước khi cấy chắc chắn sẽ mọc mầm nhanh
hơn, sinh trưởng tốt hơn, làm tăng độ đồng đều của cây giống.
Dùng nước sạch, ít tạp khuẩn để ngâm. Thời gian ngâm củ tỏi giống từ 2
– 3 giờ, sau đó vớt để cho ráo nước mới đem cấy (trồng). Không nên ngâm
nước quá lâu vì sẽ làm các chất hòa tan trong củ bị thất thoát.
Sau khi ngâm nước các ánh tỏi giống được cắm vào đất có đủ độ ẩm. Nếu
đất khô quá phải được tưới đảm bảo đủ ẩm mới được cắm tỏi.
2.2. Xử lý củ giống bằng chất hóa học
Xử lý các ánh hành bằng chát hóa học là biện pháp kỹ thuật rất quan
trọng được ứng dụng rộng rãi trong trồng trọt nhằm hạn chế nấm bệnh.
- Xử lý củ giống bằng dung dịch thuốc Nativo 750 WG nồng độ 1%
(3gr/3lít nước) + thuốc trừ vi khuẩn Kasumin 2L (1%) phun ướt đều cho củ
hành giống trước khi trồng.
- Hoặc xử lý củ giống bằng cách ngâm vào dung dịch Rovral 50 WP 2%
+ Kasumin 2 L (1%) trong thời gian 5 – 10 phút.
3. Khoảng cách trồng
3.1. Căn cứ xác định mật độ khoảng cách trồng tỏi
Tùy theo tình hình cụ thể để lựa chọn mật độ và khoảng cách trồng cho
phù hợp. Nguyên tắc chung là:
- Không trồng quá dầy, cây sẽ sinh trưởng, phát triển yếu
- Không trồng quá thưa, lãng phí đất, nhiều cỏ dại, năng suất trên đơn vị
diện tích thấp.
Các căn cứ chủ yếu để xác định mật độ khoảng cách trồng hợp lý:
* Dựa vào thời gian sinh trưởng và khả năng sinh trưởng của giống:
Giống có thời gian sinh trưởng dài, khả năng sinh trưởng mạnh thì trồng

thưa hơn.
* Dựa vào độ màu mỡ của đất đai:
- Đất tốt, nhiều dinh dưỡng, tưới tiêu thuận lợi thì trồng thưa.
- Đất xấu, nghèo dinh dưỡng, không chủ động được tưới tiêu thì trồng
dày để tăng số cây, tăng năng suất tổng thể.
* Dựa vào khả năng đầu tư thâm canh:
9
- Nếu có khả năng chăm sóc tốt, mức độ đầu tư thâm canh cao thì nên
trồng mật độ thưa hơn.
- Nếu khả năng chăm sóc, mức độ đầu tư thâm canh có hạn thì nên trồng
mật độ vừa phải đến trồng dầy hơn.
* Dựa vào phương thức canh tác:
- Nếu trên luống chỉ trồng thuần một mình cây tỏi thì mật độ khoảng
cách trồng dày hơn.

Hình số 4.1.1: Ruộng tỏi trồng thuần Hình số 4.1.2: Tỏi trồng xen
3.2. Khoảng cách trồng cụ thể
*Khoảng cách trồng tỏi ta:
- Giống tỏi ta thường trồng với khoảng cách trồng mỗi nhánh 8 – 10 cm

Hình số 4.1.3: Khoảng cách trồng tỏi ta
Ghi chú:
Vị trí trồng cây:
Khoảng cách cây trên hàng (cm)
Khoảng cách 2 hàng cây trên luống (cm)
*Khoảng cách trồng tỏi tây:
-Tỏi tây trồng khoảng cách cây cách cây 10-15cm.
10
Hình số 4.1.4: Khoảng cách trồng tỏi tây

4. Kỹ thuật trồng tỏi
4.1. Kỹ thuật trồng tỏi ta
Trồng tỏi củ được tiến hành theo các bước sau:
Bước 1: Chọn củ giống
- Để cây tỏi sinh trưởng, phát triển tốt, cần chọn những củ tỏi chắc, trọng
lượng củ từ 12 – 15g, có 10 – 12 nhánh.
Bước 2: Tách và lựa chọn các ánh

Hình 4.1.5: Tách ánh tỏi
- Chọn những ánh tỏi to đều, chắc, loại bỏ những ánh lép, nhỏ, ánh sâu
bệnh và giập nát
Bước 3: Ngâm tỏi vào nước
11
Khoảng cách cây
cách cây
- Ngâm các ánh tỏi vào nước sạch khoảng 2 – 3 giờ rồi vớt cho ráo và cắm
vào luống.
Hình 4.1.6: Tỏi giống ngâm nước trước khi cắm
Bước 4: Cắm các ánh tỏi trên luống theo khoảng cách đã định
- Ấn sâu xuông đất 2/3 nhánh tỏi, phủ đất nhỏ lên trên

(a) (b)
Hình số 4.1.7: a, Luống được trộn phân và đất
b, Cắm tỏi vào luống
12
Hình số 4.1.8: Trồng tỏi ở đảo Lý Sơn
4.2. Kỹ thuật trồng tỏi tây
4.2.1. Trồng tỏi tây bằng gieo hạt
Các bước và cách thức thực hiện công việc:
Bước 1: Chuẩn bị đất để gieo

Đất để gieo ươm cây giống cần làm nhỏ, san phẳng mặt luống
Bước 2: Gieo hạt
Gieo với lượng hạt giống 2-3g/m
2
Hình số 4.1.9: Luống gieo tỏi tây
Bước 3: Phủ luống
Phủ một lớp đất bột mỏng và một lớp rơm rạ dày 1-2cm được cắt nhỏ 4-
5cm để giữ ẩm và tránh bị xói hạt khi tưới nước.
Bước 4: Làm giàn che
Làm giàn che bằng khung tre, phủ nilon để che khi bị mưa to.
4.2.2. Trồng tỏi tây bằng cây con
Bước 1:
13
Khi cây giống mọc được 20-25 ngày, có 2-3 lá thì nhổ, cắt bớt một ít rễ và lá
ngọn.
Bước 2:
Trồng theo hàng đã bón phân lót, theo khoảng cách đã định, dùng ngón
tay moi một hố sâu khoảng 3 – 4 cm, rộng 4 – 5 cm để đặt cây con.
Bước 3:
Đặt cây con vào hố trồng và giữ cây con thẳng đứng.
Bước 4:
Hai bàn tay ấn nhẹ đất xung
quanh gốc cây con
Bước 5:
Dùng tay xoa phẳng đất mặt
luống. Tiếp tục trồng cây khác.
Hình số 4.1.10: Trồng tỏi tây
5. Tủ luống
Sau khi trồng xong cần tiến hành tủ kín đất mặt luống để giữ ẩm, giữ
nhiệt (về mùa đông) cho đất, giúp cây chóng bén rễ hồi xanh; hạn chế được cỏ

dại mọc trên luống.
- Vật liệu dùng để tủ:
Tùy điều kiện cụ thể, có thể dùng các vật liệu như: Rơm, rạ, trấu để tủ
lên mặt luống ngay sau khi trồng xong.

Hình số 4.1.11: Tủ rạ cho luống tỏi
- Yêu cầu cần đạt:
14
+ Tủ kín đều mặt luống
+ Độ dầy lớp vật liệu phủ: 4 – 5 cm
+ Không che lấp, không làm gãy nát cây con
6. Tưới nước
Hình số 4.1.12: Tưới nước sau khi tủ rạ
Sau khi cấy, tủ rơm rạ xong thì tưới nước ngay đều khắp mặt luống và tưới
đều để giữ độ ẩm đất 70 – 75% đến khi cây mọc, hồi xanh.
B. Câu hỏi và bài tập thực hành
1. Câu hỏi ôn tập
Câu 1: Cho biết thời vụ trồng tỏi ở nước ta. Các vụ trồng tỏi trên có ưu và
nhược điểm gì?
Câu 2: Kỹ thuật xử lý giống tỏi trước khi trồng (cấy).
Câu 3: Trình bày các bước trồng tỏi (cắm tỏi)
2. Bài thực hành
Bài thực hành số 4.1.1: Trồng tỏi ta bằng củ
*Mục đích:
Củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng nghề để thực hiện công việc trồng
tỏi.
*Nguồn lực:
- Ruộng để thực hành của hộ gia đình
- Phân bón vô cơ
- Giống tỏi

- Hóa chất
- Dụng cụ: xô, chậu, cuốc, xẻng, dao nhỏ, dụng cụ để pha hóa chất, cân
đồng hồ loại 60kg, thùng, ô doa
15
- Bộ đồ bảo hộ lao động cho mỗi người
- Phương tiện vận chuyển phân bón và dụng cụ
- Giấy bút ghi chép
- Máy tính cầm tay
*Tiến hành
Nội dung công việc Phương pháp thực hiện
Bước 1: chọn củ giống và bóc múi
- Chọn củ tỏi chắc, to, không sâu bệnh,
không giập nát
- Tách ra thành múi (ánh)
Bước 2: Ngâm nước
- Chọn những ánh to, chắc, không sâu bệnh,
loại bỏ những ánh lép, ánh giập nát.
- Ngâm các ánh tỏi vào nước lã sạch từ 2
– 3 giờ
- Vớt tỏi cho ráo nước
Bước 3: Cắm tỏi
- Cắm các ánh tỏi lên luống theo khoảng
cách đã định.
- Nếu đất cát cắm củ vừa ngập mặt đất,
nếu đất sét cắm củ sâu 2/3 lớp mặt.
Bước 4: Tủ rơm
Sau khi trồng xong cần tiến hành tủ kín
đất mặt luống để giữ ẩm, giữ nhiệt.
Bước 5: Tưới nước Dùng ô doa tưới nước đều khắp mặt luống.
*Thời gian thục hiện: 7,5 giờ

*Địa điểm thực hành: Ngoài đồng ruộng
*Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm
- Chọn được củ tỏi giống đúng tiêu chuẩn để trồng
- Các thao tác tách ánh tỏi chuẩn xác
- Ngâm nước đủ thời gian quy định, không ngâm quá lâu
- Cắm tỏi đúng mật độ, khoảng cách và độ sâu, tủ rơm hoặc rạ lên mặt
luống để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại mọc.
- Sau khi cắm xong cần tưới nước giữ ẩm, tưới nước phải đảm bảo đều
khắp mặt luống.
*Tổ chức thực hiện
16
- Phân lớp thành nhóm nhỏ 4 – 5 người/nhóm
- Mỗi nhóm thực hành trồng 2 luống dài 15 – 20 mét
- Giáo viên thao tác mẫu cho học viên quan sát
Bài thực hành số 4.1.2: Trồng tỏi tây bằng cây con
*Mục tiêu:
Thực hiện được các bước công việc trồng tỏi tây bằng cây con thành thạo
và đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.
*Nguồn lực
- Cây con giống
- Cuốc, xẻng, thúng, xảo, quanh gánh, ô doa
- Phương tiện vận chuyển dụng cụ, vật tư
- Bộ đồ bảo hộ lao động
- Ruộng trồng tỏi đã làm đất sẵn
*Tiến hành:
Bước 1:
Khi cây giống mọc được 20-25 ngày, có 2-3 lá thì nhổ, cắt bớt một ít rễ
và lá ngọn.
Bước 2:
Trồng theo hàng đã bón phân lót, theo khoảng cách đã định, dùng ngón

tay moi một hố sâu khoảng 3 – 4 cm, rộng 4 – 5 cm để đặt cây con.
Bước 3:
Đặt cây con vào hố trồng và giữ cây con thẳng đứng.
Bước 4:
Hai bàn tay ấn nhẹ đất xung quanh gốc cây con
Bước 5:
Dùng tay xoa phẳng đất mặt luống. Tiếp tục trồng cây khác
Bước 6:
Tưới nước giữ ẩm, đảm bảo độ ẩm đất đạt 70 – 80%
*Thời gian thục hiện: 7,5 giờ
*Địa điểm thực hành: Ngoài đồng ruộng
*Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm
- Cây tỏi giống phải được chọn đúng tiêu chuẩn và độ tuổi
- Trước khi trồng cây giống phải đảo đều đất, phân
17
- Trồng cây giống thành thạo và đúng kỹ thuật
- Sau trồng tưới nước đảm bảo độ ẩm 70 – 80%
*Tổ chức thực hiện
- Giáo viên hướng dẫn chung cho cả lớp
- Chia lớp học viên thành từng nhóm 4 – 5 người để thực hiện
- Giáo viên giao địa bàn cho nhóm sinh viên thực hiện
C. Ghi nhớ:
- Chọn củ tỏi giống phải chắc, không sâu bệnh, không dập nát, trầy xước.
- Trồng đúng thời vụ để vừa đảm bảo cho cây sinh trưởng thuận lợi và vừa
đảm bảo cho cây trồng vụ sau.
- Tủ luống và tưới nước giữ ẩm trong suốt quá trình sinh trưởng, phát triển
của cây.
18
Bài 2: CHĂM SÓC TỎI
Mã bài: MĐ04 – 02

Mục tiêu:
- Trình bày được quy trình chăm sóc (Làm cỏ, xới đất, tưới tiêu nước và
bón phân) cho tỏi theo đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Thực hiện được các thao tác kỹ thuật trong làm cỏ, xới đất, bón
phân, tưới, tiêu nước để tỏi sinh trưởng phát triển tốt và tạo ra sản phẩm
an toàn theo hướng VietGAP.
A. Nội dung:
1. Giặm tỉa tỏi sau trồng
1.1. Mục đích của giặm, tỉa
- Đảm bảo khoảng cách, mật độ cho ruộng tỏi
- Tập trung dinh dưỡng cho các cây còn lại
1.2. Giặm tỏi
Sau khi trồng 5 – 7 ngày, cây tỏi mọc và hồi xanh cần kiểm tra ruộng tỏi
để giặm những cây bị chết bằng củ giống vào nơi thiếu cây. Việc giặm phải
được thực hiện sớm để cây mọc đồng đều.
2. Làm cỏ, xới đất
2.1. Tác hại của cỏ dại
- Tranh chấp ánh sáng, nước, dinh dưỡng với tỏi.
- Cỏ dại là nơi tồn tại và lây lan của nhiều loại sâu bệnh hại, do đó ảnh
hưởng đến năng suất và phẩm cấp củ.
2.2. Tác dụng của xới xáo đất
Xới xáo là công việc làm cho lớp đất trên mặt luống và xung quanh vùng
gốc cây được tơi xốp, thông thoáng, không bị dí chặt, có các tác dụng sau:
- Ở giai đoạn đầu, giúp cho cây con sinh trưởng, phát triển nhanh, khỏe
hơn.
- Giúp bộ rễ cây phát triển nhanh, khỏe mạnh, tăng khả năng hút dinh
dưỡng, hút nước.
- Xới xáo làm lớp đất mặt quanh bộ rễ tơi xốp, thông thoáng; chế độ
nhiệt, ẩm độ được duy trì ổn định sẽ giúp cây hút dinh dưỡng tốt, sinh trưởng,
phát triển nhanh.

- Góp phần chuyển hóa nhanh, nhiều các chất dinh dưỡng ở tầng đất mặt
để cung cấp cho cây.
19
- Khi bón thúc phân bón cho cây phải kết hợp với xới xáo đất, có tác
dụng đảo trộn, vùi lấp kín phân bón góp phần làm cho phân chuyển hóa nhanh
cung cấp dinh dưỡng cho cây, đồng thời hạn chế được sự rửa trôi, xói mòn làm
mất phân bón.
- Xới xáo cũng là một trong các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại, cỏ dại
rất có hiệu quả và an toàn.
2.3. Yêu cầu kỹ thuật làm cỏ, xới đất
- Làm sạch cỏ trên ruộng tỏi
- Làm cỏ bằng tay để tránh sự cạnh tranh dinh dưỡng của cỏ với tỏi, nhổ
sạch cỏ dại mọc quanh gốc và luống tỏi.
- Làm cỏ không ảnh hưởng đến cây tỏi
- Yêu cầu kỹ thuật vun xới
+ Thường tiến hành kết hợp với các lần bón thúc.
+ Xới vào những ngày thời tiết không mưa.
+ Xới nhẹ quanh mép và vét luống, không xới sâu và sát ảnh hưởng đến rễ tỏi.

Hình số 4.2.1: Nhổ cỏ bằng tay cho tỏi ở đảo Lý Sơn
Tỏi có thể xới từ 3- 4 lần tùy theo từng giống:
Lần 1: sau trồng 10 – 15 ngày, xới sâu rộng khắp mặt luống, kết hợp bón
thúc đạm lần 1.
Lần 2: sau trồng 25 – 30 ngày, bón thúc lần 2
Lần 3: sau trồng 40 – 45 ngày xới hẹp xung quanh gốc, bón thúc lần 3
20
Hình số 4.2.2: Xới xáo cho tỏi ta
Hình số 4.2.3: Ruộng tỏi ta đã được làm sạch cỏ

(a) (b)

Hình số 4.2.4: (a) Ruộng tỏi tây chưa xới xáo
(b) Ruộng tỏi tây được vun xới
3. Tưới và tiêu nước
3.1. Căn cứ để tưới nước
21
3.1.1. Nhu cầu nước của cây
* Khái niệm về nhu cầu nước của cây:
Như cầu nước là mức nước cần thiết để bù lại lượng nước cây trồng mất
đi do sự bốc, thoát hơi trong điều kiện cây trồng sinh trưởng bình thường.
* Nhận biết triệu chứng thiếu, thừa nước đối với cây tỏi
- Thiếu nước: cây sinh trưởng, phát triển kém, lá bị héo, nếu thiếu nước
lâu ngày cây có thể bị chết.
- Thừa nước: lá vàng, sau đó thối rụng
3.1.2. Nhu cầu tưới với cây tỏi
* Khái niệm:
Nhu cầu tưới cho tỏi là lượng nước cần cung cấp bổ sung cho lượng
nước tự nhiên trong đất còn thiếu để đáp ứng theo yêu cầu sinh trưởng, phát
triển của cây tỏi nhằm đạt một năng suất nào đó.
3.1.3. Xác định thời điểm tưới
Mỗi thời kỳ sinh trưởng của cây đều yêu cầu một giới hạn ẩm độ nhất
định, khi điều kiện tự nhiên không đảm bảo ẩm độ đó ta cần phải tưới bổ sung.
Do vậy nếu xác định đúng thời điểm tưới cho cây trồng có một ý nghĩa rất lớn
cho sinh trưởng, phát triển của cây và nâng cao hiệu quả của việc tưới nước cho
cây tỏi.
Hiện nay có nhiều phương pháp xác định thời điểm tưới như là:
* Phương pháp xác định tưới theo ẩm độ đất:
- Phương pháp xác định tưới theo ẩm độ đất là phương pháp rất phổ biến
và được áp dụng rộng rãi trong thực tế.
- Căn cứ vào ẩm độ đất: theo dõi định kỳ khi đất khô hạn (độ ẩm dưới
60% độ ẩm tối đa đồng ruộng) thì cần phải tưới cho tỏi.

* Phương pháp xác định tưới theo thời gian sinh trưởng của cây
Đây là phương pháp được sử dụng rộng rãi
+ Dựa vào thời vụ trồng tỏi được xác định và điều kiện thời tiết của vùng. Ví
dụ: Vụ đông cây tỏi thường thiếu nước, cây dễ bị hạn ở thời kỳ đầu, nhưng thời kỳ
này cây tỏi cũng không cần nhiều nước, nên chỉ cần cung cấp nước đủ ẩm (độ ẩm
đất khoảng 65 – 70%) cho cây là được.
Cây tỏi vụ đông dễ bị thiếu nước, do đó cần có chế độ tưới nước hợp lý để
nâng cao năng suất.
Qua đó xác định thời gian cần tưới và số lần cần tưới qua các giai đoạn
sinh trưởng của cây.
22
Trước khi thu hoạch 3 – 4 tuần ngừng tưới nước để tăng cường quá trình
tích lũy chất khô vào cơ quan sử dụng.
3.1.4. Xác định phương pháp và kỹ thuật tưới
* Phương pháp tưới: là cách đưa nước vào ruộng để biến nước đó thành nước
cung cấp cho cây trồng.
* Kỹ thuật tưới: là các biện pháp kỹ thuật cụ thể được áp dụng để thực hiện các
phương pháp tưới đã đề ra.
* Yêu cầu tưới:
- Khi tưới nước cho cây tỏi phải đảm bảo đưa nước vào ruộng đúng
lượng nước của chế độ tưới đã quy định.
- Phân phối đều nước trong khu tưới.
- Điều hoà được các chế độ dinh dưỡng trong đất để thỏa mãn không
những nhu cầu nước và điều kiện sinh sống khác cho cây.
* Các phương pháp tưới cho tỏi
Hiện nay có nhiều phương pháp tưới như phương pháp tưới rãnh, tưới
phun mưa, tưới nhỏ giọt, tưới trên mặt bằng vòi, gáo, ô doa nhưng dùng phương
pháp tưới rãnh là phổ biến.
-Phương pháp tưới rãnh:
Tưới rãnh là phương pháp tưới sử dụng mạng lưới rãnh dày đặc trên đồng

ruộng để đưa nước chảy vào rãnh thấm vào đất nhờ tác dụng của lực mao dẫn
trong đất và chỉ một phần ít thấm xuống đáy rãnh theo trọng lực.
Ưu điểm:
Chi phí tương đối thấp
Sau khi tưới lớp đất mặt vẫn giữ nguyên, không tạo lớp đất chặt ở phía
trên, mặt đất vẫn tơi xốp, kết cấu đất ít bị phá vỡ, không gây xói mòn bề mặt.
Dinh dưỡng không bị rửa trôi, do đó chế độ nước, không khí và dinh
dưỡng trong đất được điều tiết thích hợp, thỏa mãn điều kiện sống của cây.
Tưới rãnh ít tốn nước.
Khi tưới lá cây không bị vết thương, hạn chế được một số sâu bệnh.
Nhược điểm:
Thời gian tưới chậm.
Tổn thất nước lớn khi rãnh dài.
Biện pháp kỹ thuật áp dụng với tưới rãnh không ngập nước:
+ Sử dụng nơi có độ dốc thấp, đất có thành phần cơ giới nhẹ, sau khi kết
thúc tưới nước phải ngấm hết vào đất.
23
+ Nơi có độ dốc lớn, đất có thành phần cơ giới nhẹ và trung bình khi
nước chảy vào 3/4 rãnh thì dừng cấp nước.
+ Tưới rãnh đảm bảo nước từ 1/3 luống 1/2 so với độ cao luống nghĩa là
chỉ vừa đủ ngấm cho 2 bên rãnh, đảm bảo đất vẫn có độ xốp và đủ ẩm, giữ được
độ thoáng, xốp của đất màu.
+ Đối với tỏi đông, nếu thấy đất trong luống quá khô dưới 60% độ ẩm tối
đa đồng ruộng thì tưới cho tỏi nhưng không tưới quá 80% độ ẩm tối đa đồng
ruộng, chỉ đủ vừa ẩm cho đất.
3.2. Chuẩn bị các nguồn lực để tưới
Các nguồn lực cơ bản cần chuẩn bị như:
- Nguồn nước tưới: không bị ô nhiễm; phải cung cấp đủ lượng nước cần
- Thiết bị và hệ thống dẫn nước
- Gia cố bờ vùng, bờ thửa ruộng hành để giữ nước

- Nhiên liệu, năng lượng điện phục vụ chạy máy bơm nước
- Nhân lực để vận hành, điều tiết dẫn nước tới ruộng trồng tỏi cần tưới.
Một số hình ảnh về phương pháp tưới nước cho ruộng tỏi


(a) (b)
Hình số 4.2.5: (a) Tưới rãnh cho ruộng tỏi ta giai đoạn 3 – 4 lá
(b) Tưới rãnh cho ruộng tỏi tây
24

Hình số 4.2.6: Tưới bằng vòi phun cho ruộng tỏi ta
Hình số 4.2.7: Tưới nhỏ giọt cho tỏi tây
3.2. Tiêu nước
3.2.1. Khái niệm
Tiêu nước là quá trình điều tiết rút bớt nước mặt ruộng để đảm bảo đúng
với yêu cầu của cây tỏi.
Tiêu nước mặt ruộng phụ thuộc vào nhiều yếu tố cơ bản:
+ Cây trồng: Cây tỏi là loại cây màu, có khả năng chịu lượng nước kém
hơn cây lúa cho nên mưa ngày nào phải tiêu thoát ngày ấy.
Sau các đợt mưa, ẩm độ đất trên 80% độ ẩm tối đa đồng ruộng, cần tiêu
thoát nước nhanh cho tỏi vì cây tỏi rất sợ ngập, đất ngập úng, thiếu không khí
ảnh hưởng đến sự phát triển củ.
+ Độ che phủ đất, tính chất của đất.
+ Kích thước, hình dáng thửa ruộng cần tiêu thoát nước.
+ Loại hệ thống công trình tiêu.
25
Đường ống