Đề cương chi tiết học phần phong tục tập quán và lễ hội Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN
1. Tên học phần : Phong tục tập quán và lễ hội Việt Nam
- Mã số học phần : XH217
- Số tín chỉ học phần : 2 tín chỉ
- Số tiết học phần : 30 tiết lý thuyết
2. Đơn vị phụ trách học phần:
- Bộ môn : Lịch sử-Địa lý-Lịch sử
- Khoa/Viện/Trung tâm/Bộ môn: Khoa Khoa học xã hội & nhân văn
3. Điều kiện tiên quyết:
4. Mục tiêu của học phần:
4.1. Kiến thức:
4.1.1. Nắm được kiến thức nền về phong tục tập quán, tín ngưỡng dân gian trong
đời sống tâm linh của người Việt Nam.
4.1.2. Nắm được kiến thức về lễ tết, lễ hội dân gian Việt Nam
4.1.3. Nhận biết được những nét đặc trưng cơ bản của nền văn hóa dân tộc thông
qua các phong tục tập quán, tín ngưỡng dân gian.
4.1.4. Phân biệt được các loại hình lễ hội, nắm được những nét đặc trưng cơ bản
của từng loại hình lễ hội tiêu biểu.
4.2. Kỹ năng:
4.2.1. Rèn luyện kỹ năng thuyết minh, thuyết trình 1 vấn đề học thuật trước đám
đông.
4.2.2. Vận dụng kiến thức môn học để phát triển nghề nghiệp sau này. Kết hợp các
lễ hội theo từng thời gian cụ thể để xây dựng chương trình du lịch đặc sắc,
hấp dẫn.

4.2.3. Có khả năng làm việc theo nhóm, có khả năng tự học, tự nghiên cứu.
4.3. Thái độ:
4.3.1. Tăng thêm lòng đam mê nghề nghiệp, mong muốn trở thành 1 hướng dẫn
viên có năng lực sau khi ra trường.
4.3.2. Qua tìm hiểu các phong tục tập quán lễ hội Việt Nam làm tăng thêm lòng tự
hào dân tộc, thêm yêu quê hương đất nước ngày hôm nay và tăng thêm lòng
biết ơn đối với cha ông đi trước.
5. Mô tả tóm tắt nội dung học phần:
Học phần gồm có 3 chương nhằm cung cấp cho sinh viên các kiến thức cơ bản về
phong tục tập quán Việt Nam. Cung cấp các kiến thức về các tín ngưỡng dân gian trong

đời sống tâm linh của người Việt. Đồng thời tìm hiểu các lễ hội tiêu biểu nhằm tăng
thêm sự hiểu biết về một nền văn hóa đa dạng đậm đà bản sắc của dân tộc Việt Nam.
6. Cấu trúc nội dung học phần:
6.1. Lý thuyết
Nội dung Số tiết Mục tiêu
Chương 1.

Phong tục tập quán 6
1.1.
1.1.1

Khái quát về phong tục tập quán Việt Nam
Khái niệm
1

4.1.1; 4.2.2
1.1.2.

Đặc điểm

1.2.

1.2.1.
1.2.2.
1.2.3
1.2.4
1.2.5
1.2.6
1.2.7
1.2.8
1.2.9

Một số phong tục tập quán cổ truyền tiêu biểu
của Việt Nam
Thờ cúng tổ tiên
Tang ma
Cưới hỏi
Tục ăn trầu, nhuộm răng
Tục hút thuốc lào
Xem ngày kén giờ
Việc tế tự
Lệ khánh điếu, lệ kính biếu
Các việc kiêng kị
5


4.1.1; 4.1.3;
4.2.2; 4.3

Chương 2.

Tín ngưỡng dân gian 10
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.

Khái quát về tín ngưỡng Việt Nam
Khái niệm
Đặc điểm
Phân loại
1 4.1.1; 4.2.2;
4.3.
2.2.

Các loại tín ngưỡng Việt Nam
4.1.1; 4.1.3;
4.2.2; 4.3.
2.2.1.
2.2.1.1
2.2.1.2
2.2.2.
2.2.2.1.
2.2.2.2.
2.2.2.3.
2.2.3.
2.2.3.1.
2.2.3.2.
2.2.3.3.
2.2.3.4.

2.2.3.5.
2.2.3.6.
2.2.4
2.2.4.1.
2.2.4.2.
Chương 3.

3.1.
Tín ngưỡng phồn thực
Thờ sinh thực khí
Thờ hành vi giao phối
Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên
Thờ Tam phủ, tứ phủ
Thờ Tứ pháp
Thờ động vật và thực vật
Tín ngưỡng sùng bái con người
Hồn và vía
Tổ tiên
Tổ nghề
Thành hoàng làng
Vua tổ
Tứ bất tử
Tín ngưỡng sùng bái thần linh
Thổ công
Thần tài
Lễ hội
Khái quát lễ hội Việt Nam
2

3



3






1


14

4.1.2; 4.2.2 ;
4.3.

3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.2.
3.3.
3.3.1.
3.3.1.1.
3.3.1.2.
3.3.1.3.
3.3.1.4.
3.3.2.
3.3.3.

Khái niệm
Nguồn gốc của lễ hội
Chức năng của lễ hội
Ý nghĩa của lễ hội
Cấu trúc của lễ hội
Các loại hình lễ hội
Lễ tết cổ truyền
Tết Nguyên Đán
Tết Trung Thu
Tết Đoan Ngọ

Giỗ tổ Hùng Vương
Lễ hội tín ngưỡng dân gian
Lễ hội tôn giáo
2



1


2
1
1
1
3
3




4.1.2.; 4.1.4;
4.2; 4.3.
7. Phương pháp giảng dạy:
- Phương pháp thuyết trình
- Phương pháp thảo luận nhóm
8. Nhiệm vụ của sinh viên:
Sinh viên phải thực hiện các nhiệm vụ như sau:
- Tham dự tối thiểu 80% số tiết học lý thuyết.
- Thực hiện đầy đủ các bài tập nhóm/ bài tập và được đánh giá kết quả thực hiện.
- Tham dự kiểm tra giữa học kỳ.

- Tham dự thi kết thúc học phần.
- Chủ động tổ chức thực hiện giờ tự học.
9. Đánh giá kết quả học tập của sinh viên:
9.1. Cách đánh giá
Sinh viên được đánh giá tích lũy học phần như sau:
TT

Điểm thành phần Quy định Trọng số Mục tiêu
1 Điểm chuyên cần Số tiết tham dự học/tổng số tiết 5% 4.3
2 Điểm bài tập nhóm - Báo cáo
- Được nhóm xác nhận có tham
gia
15% 4.2.1; 4.2.3;
4.3.
3 Điểm kiểm tra giữa
kỳ
- Thi viết (45 phút) 10% 4.1.1 đến
4.1.3;
4 Điểm thi kết thúc
học phần
- Thi trắc nghiệm + tự luận (60
phút)
- Tham dự đủ 80% tiết lý thuyết
- Bắt buộc dự thi
70% 4.1; 4.2; 4.3
9.2. Cách tính điểm
- Điểm đánh giá thành phần và điểm thi kết thúc học phần được chấm theo thang điểm
10 (từ 0 đến 10), làm tròn đến một chữ số thập phân.
- Điểm học phần là tổng điểm của tất cả các điểm đánh giá thành phần của học phần
nhân với trọng số tương ứng. Điểm học phần theo thang điểm 10 làm tròn đến một

chữ số thập phân, sau đó được quy đổi sang điểm chữ và điểm số theo thang điểm 4
theo quy định về công tác học vụ của Trường.

10. Tài liệu học tập:
Thông tin về tài liệu Số đăng ký cá biệt
[1] Phan Kế Bình, Việt Nam phong tục, NXB Văn Học
[2] Toan Ánh, Phong tục Việt Nam, NXB Văn Nghệ
[3] Tân Việt, 101 điều nên biết về phong tục Việt Nam, NXB
Văn hóa dân tộc
[4] Hoàng Quốc Hải, Văn hóa phong tục, NXB Văn hóa thông
tin
[5] Toan Ánh, Tín ngưỡng Việt Nam, quyển thượng, NXB TP
Hồ Chí Minh
[6] Toan Ánh, Tín ngưỡng Việt Nam, quyển hạ, NXB TP Hồ
Chí Minh
[7] Vương Tuyển, Lễ hội dân gian Việt Nam, NXB Văn hóa dân
tộc

[8] Vũ Thụy An,Vũ Ngọc Khánh, Lễ hội Việt Nam, NXB
Thanh Niên

[9] Đỗ Hạ- Quang Vinh, Những lễ hội truyền thống Việt Nam,
NB Thanh Hóa
[10] Phạm Minh Thảo, Tục tang ma, NXB Văn Hóa Thông Tin
[11] Nguyễn Quang Khải, Tập tục và kiêng kị, NXB Văn hóa
dân tộc
[12] Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục
[13] Trần Quốc Vượng, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo
dục
[14] Đại đức: Thích Minh Nghiêm, Lịch lễ hội Việt Nam, NXB

Thời đại.

11. Hướng dẫn sinh viên tự học:
Tuần Nội dung
Lý
thuyết
(tiết)
Thực
hành

(tiết)

Nhiệm vụ của sinh viên
1 Chương 1: Phong tục
tập quán
1.1. Khái quát về
phong tục tâp
quán Việt Nam
1.1.1. Khái niệm
1.1.2. Đặc điểm
1.2. Một số phong
tục tập quán cổ
truyền tiêu biểu
2 0 -Nghiên cứu trước:
Tài liệu [1] thiên thứ nhất, tài liệu
[2] phần Mở đầu, phần thứ nhì, tài
liệu [4].

của Việt Nam
1.2.1. Thờ cúng tổ tiên

2
1.2.2. Tang ma
1.2.3. Cưới hỏi
1.2.4. Tục ăn trầu,
nhuộm răng
1.2.5. Tục hút thuốc
lào
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [1] Thiên
thứ nhất, Thiên thứ ba, tài liệu [2]
Phần thứ nhì, tài liệu [3], tài liệu [4],
tài liệu tài liệu[10] phần IV.
3
1.2.6. Xem ngày kén
giờ
1.2.7. Việc tế tự
1.2.8. Lệ khánh điếu,
lệ cúng biếu
1.2.9. Các việc kiêng
kị
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu[1] Thiên
thứ nhì, thiên thứ ba, tài liệu [2]
Phần thứ nhì, tài liệu [3], tài liệu [4],
tài liệu [11].
4 Chương 2: Tín
ngưỡng dân gian
2.1 Khái quát về tín
ngưỡng Việt Nam
2.1.1. Khái niệm

2.1.2. Đặc điểm
2.1.3. Phân loại
2.2. Các loại tín
ngưỡng Việt Nam
2.2.1. Tín ngưỡng phồn
thực
2.2.1.1. Thờ sinh thực
khí
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [12]
chương IV, tài liệu [13] bài 6.

5
2.2.1.2 Thờ hành vi
giao phối
2.2.2. Tín ngưỡng sùng
bái tự nhiên
2.2.2.1. Thờ Tam phủ,
Tứ phủ
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [6] phần
Mê tín dị đoan, tài liệu [12] chương
IV, tài liệu [13] bài 6
6
2.2.2.2. Thờ Tứ pháp
2.2.2.3. Thờ động vật
và thực vật
2.2.3. Tín ngưỡng sùng
bái con người
2.2.3.1. Hồn và vía

2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [6] Phần
mê tín dị đoan, tài liệu [12] chương
IV
7
2.2.3.2. Tổ tiên
2.2.3.3. Tổ nghề
2.2.3.4. Thành hoàng
làng
2.2.3.5. Vua tổ
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [1]Thiên
thứ nhất, tài liệu [5] Phần thứ nhất,
tài liệu [12] chương IV
8
2.2.3.6 Tứ bất tử
2.2.3 Tín ngưỡng sùng
bái thần linh
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu[5] Phần
thứ nhất, tài liệu [12] chương IV, tài

2.3.1. Thổ công
2.3.2. Thần tài
Cho bài tập nhóm
liệu [4]
9 Chương 3: Lễ hội Việt
Nam
3.1. Khái quát lễ hội
Việt Nam

3.1.1. Khái niệm
3.1.2. Nguồn gốc của lễ
hội
3.1.3. Chức năng của lễ
hội
3.1.4. Ý nghĩa của lễ
hội
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [7] phần I,
tài liệu [13] bài 6
10
3.2. Cấu trúc của lễ hội
3.3. Các loại hình lễ
hội
3.3.1. Lễ tết cổ truyền
3.3.1.1. Tết nguyên đán
- Báo cáo nhóm
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu[7] phần I,
II, tài liệu [13] bài 6, tài liệu [14]
phần Những lễ hội tổ chức vào mùa
xuân, tài liệu [1] Thiên thứ nhất, tài
liệu [4]
11
3.3.1.1. Tết Nguyên
Đán
3.3.1.2. Tết Trung Thu
- Báo cáo nhóm
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [7] phần

II, tài liệu [8], tài liệu [14]
12
3.3.1.3. Tết Đoan Ngọ
3.3.1.4. Giỗ Tổ Hùng
Vương
- Báo cáo nhóm
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [1] Thiên
thứ nhất, tài liệu [4], tài liệu [7]
phần II, tài liệu [8], [9], [14]
13 3.3.2. Lễ hội tín
ngưỡng dân gian
- Báo cáo nhóm
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [7] phần
II, tài liệu [8], [9], [14]
14
3.3.2. Lễ hội tín
ngưỡng dân gian
3.3.3. Lễ hội tôn giáo
- Báo cáo nhóm
2 0 Ôn lại nội dung bài trước
Nghiên cứu trước tài liệu [7] phần
II, tài liệu [5], [8], [9], [14],
15
3.3.3. Lễ hội tôn giáo
- Ôn tập
2 0 Ôn lại toàn bộ nội dung đã học
trong các tài liệu đã đề cập.

Cần Thơ, ngày 10 tháng 04 năm 2014
TL. HIỆU TRƯỞNG
TRƯỞNG KHOA/GIÁM ĐỐC VIỆN/
GIÁM ĐỐC TRUNG TÂM
TRƯỞNG BỘ MÔN