Nâng cao công tác tư vấn, hướng nghiệp cho học sinh THPT để giúp các em có thể lựa chon nghành nghề phù hợp

Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
A - ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong những năm gần đây nền kinh tế Việt Nam đã khởi sắc về nhiều mặt,
không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Để hoà
chung vào xu thế đó, đòi hỏi mỗi người phải luôn trau dồi kiến thức và lựa chọn
một hướng đi đúng đắn trong tương lai cho mình. Đặc biệt là đối với học sinh
THPT lựa chọn nghề nghiệp đã trở thành mối quan tâm thường xuyên, chi phối
suy nghĩ và hành động của các em. Việc lựa chọn nghề của học sinh không chỉ
xác định hướng đi cho cuộc đời của mỗi cá nhân mà còn có tác dụng tới toàn xã
hội vì sau đó nó thúc đẩy hoặc kìm hảm sự đóng góp của cá nhân đối với xã hội.
Chọn nghề phù hợp với năng lực, nguyện vọng, hứng thú sẽ tạo một động lực
lớn thúc đẩy cá nhân say sưa, miệt mài, tích cực khám phá và sáng tạo để hoạt
động tốt trong nghề, ngược lại họ sẽ băn khoăn day dứt trong suốt cuộc đời.
Nhấn mạnh vai của sự phù hợp với nghề, cố Bộ trưởng Tạ Quang Bửu đã nói
“Có những nghề phù hợp với sở trường và năng lực, nhưng chưa thể là nghề
“kiếm cơm”, tuy vậy đến một giai đoạn chín muồi, khi đã thực sự vững tay nghề
sở đắc thì sẽ bước vào thời “nhất nghệ tinh, nhất nhân vinh”.
Nhưng để có sự lựa chọn đúng thì quả là vấn đề rất khó đối với lứa tuổi này
vì kinh nghiệm vốn có của học sinh chưa đủ để các em quyết định con đường
lao động tương lai. Sự lựa chọn nghề của học sinh THPT không chỉ phụ thuộc
vào các đặc điểm tâm, sinh lý của các em và những tác động sư phạm của nhà
giáo dục mà còn phụ thuộc vào yếu tố xã hội.
1
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Là một giáo viên với kinh nghiệm 9 năm làm công tác chủ nhiệm, tôi luôn
nhận thức rõ tư vấn - hướng nghiệp trong trường THPT là một hoạt động giáo
dục quan trọng. Đặc biệt, vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong tư vấn - hướng
nghiệp cho học sinh lớp chủ nhiệm lại càng quan trong trọng hơn, nó có tính
chất quyết định, giúp các em học cách làm chủ cuộc đời, làm chủ tương lai.
Bởi thế tôi đã không ngừng suy nghĩ, học hỏi và đúc rút ra những kinh
nghiệm mới trong hành trình làm công tác chủ nhiệm của mình. Những giải

pháp để giúp các em có được sự lựa chọn đúng đắn trên con đường đi đến tương
lai của mình, những giải pháp này bước đầu đã thu được những kết quả đáng
khích lệ, làm tôi yêu nghề hơn và mạnh dạn ghi lại: “Nâng cao công tác tư vấn,
hướng nghiệp cho học sinh THPT để giúp các em có thể lựa chon nghành
nghề phù hợp” để trao đổi với đồng nghiệp.
2
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
B - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Như chúng ta đã biết, việc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai hết sức
quan trọng. Đặc biệt là các em học sinh chưa có cách nhìn đúng đắn về nghề
3
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
nghiệp. Đôi khi giáo viên làm công tác hướng nghiệp hay giáo viên giảng dạy
bộ môn lồng ghép giáo dục hướng nghiệp cũng phải ngỡ ngàng và suy nghĩ:
- Tư vấn - Hướng nghiệp là gì?
- Tại sao phải tư vấn - hướng nghiệp?
Tư vấn - hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân (học
sinh) chọn lựa và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng
của cá nhân, đồng thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực (thị
trường lao động) ở cấp độ địa phương và quốc gia .
Mục đích tư vấn – hướng nghiệp cho học sinh THPT chính là giúp các em
học cách làm chủ cuộc đời, làm chủ tương lai. Tư vấn – hướng nghiệp hiệu quả
sẽ giúp mỗi học sinh trả lời được các hỏi mà bất kì học sinh THPT nào đều quan
tâm: Làm gì trong tương lai? Học gì? Học ở đâu? Đồng thời góp phần tạo ra một
lực lượng lao động trong tương lai có định hướng rõ ràng, có năng lực chuyên
nghiệp tốt, sẽ góp phần làm tăng năng suất lao động, là tiền đề cho sự phát triển
xã hội. Đặc biệt trong thời kì đất nước đang chuyển mình hội nhập, tư vấn –
hướng nghiệp lại càng “bức thiết” hơn.
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ

Đối với học sinh: Học sinh THPT nhận thức về việc lựa chọn nghề nghiệp
còn quá mơ hồ, chưa coi trọng tư vấn - hướng nghiệp, việc chọn trường, chọn
nghề theo cảm tính, thiếu khoa học, lưạ chọn nghề ở bậc đại học Dẫn đến, có
những học sinh suốt 3 năm THPT đều đạt thành tích cao trong học tập… nhưng
cuối cùng lại thi trượt đại học như em Nguyễn Quỳnh Anh khóa học 2004 –
4
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
2007, thi đạt 20,5 điểm nhưng vẫn trượt đại học, hay có học sinh cầm giấy trúng
tuyển đại học mà chưa hiểu rõ về nghề mình học, hay học xong đại học rồi mà
nhu cầu xã hội thì không biết đến khi nào mới cần tới… Trong khi đó, có những
học sinh kết quả học tập THPT không có gì nổi bật, nhưng lại dễ dàng đậu đại
học và khi vừa tốt nghiệp đại học đã có những đơn vị đến “chào mời” về làm
việc như em Nguyễn Tiến Thành (khóa 2004 - 2007) thi đậu khoa thú y đại học
Nông nghiệp I Hà Nội với số điểm thi 15,0 cầm phiếu báo đậu đại học nhiều
hàng xóm láng giềng và anh em dè bửu “đang muốn thoát khỏi nông nghiệp thì
không, lại học cái ngành đó rồi thì cuối cùng cũng là nông dân thôi”, thế nhưng
với quyết tâm của bản thân và sự động viên của thầy cô, bạn bè, em quyết tâm
học tập, và khi vừa ra trường em đã được tuyển dụng vào cục thú y Hà Nội,
tương lai rộng mở với nhiều cơ hội cống hiến và thăng tiến. Hay có những học
sinh ngay từ đầu rất biết “lượng sức” mình không giám thi đại học mà lựa chon
việc học một nghề phù hợp, thế nhưng chỉ trong một thời gian ngắn lại trở nên
nổi tiếng với tay nghề vững vàng và có thu nhập khá…
Đối với công tác tư vấn – hướng nghiệp ở trường THPT: Công tác tư vấn
– hướng nghiệp thực tế là một hoạt động giáo dục rất quan trọng trong những
năm gần đây ở các trường THPT nói chung, tuy nhiên, công tác này hầu hết là
kiêm nhiệm, lồng ghép trong các tiết học, lồng ghép trong hoạt động ngoài giờ
lên lớp, hoặc chỉ mang tính giới thiệu với một thời lượng rất ngắn trong 8 tiết
hướng nghiệp ở chương trình công nghệ 10. Chính vì thời lượng dành cho tư
vấn – hướng nghiệp THPT quá ít, nên giáo viên không có điều kiện tiếp cận đến
5

Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
từng đối tượng học sinh, để hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng nghề nghiệp tương lai
cũng như sự phù hợp với năng lực cá nhân và nhu cầu xã hội của các em. Bên
cạnh đó giáo viên thiếu thông tin về hướng nghiệp, không được tập huấn và
trang bị kiến thức đầy đủ, không hiểu biết về nhu cầu xã hội, về năng lực sở
trường của bản thân, ngoài ra một số giáo viên còn thờ ơ với việc hướng nghiệp
cho học sinh. Trong khi đó các chương trình tư vấn – hướng nghiệp bài bản lại
chỉ tiến hành khi học sinh chuẩn bị làm hồ sơ tuyển sinh và nhiều chương trình
lại chỉ mang tính chất giới thiệu, quảng bá cho một số trường chuyên nghiệp.
Đối với phụ huynh học sinh: Nhận thức của phụ huynh học sinh về việc
chọn nghề cho con mình còn rất phiến diện, thiếu thông tin, áp đặt, lựa chọn
theo thời thượng, chọn nghề ở bậc đại học, chọn nghề theo “nhãn” theo “mác”,
chọn nghề nổi tiếng, nghề dễ kiếm tiền… mà quên mất một điều: không biết có
phù hợp với năng lực, sở thích của mình và điều kiện bản thân hay không. Vì
thế có những học sinh vì chiều theo nguyện vọng phiến diện của cha mẹ mà đã
bỏ lại sau lưng ước mơ của mình, để cuối cùng khi nhận ra thì đã muộn màng.
Ví dụ như em Bùi Thị Thùy Linh (2006 - 2009), vì người chị đã không đậu được
đại học y như gia đình mong muốn, nên mọi tâm huyết của bố mẹ đều dồn vào
cô em, Linh đã nỗ lực và thi đậu đại học y Hà Nội với số điểm đáng khâm phục
28,5 điểm, thế nhưng chỉ học được 2 kì bình thường, đến kì thứ 3 chứng bệnh tự
kỉ của em bùng phát, đặc biệt khi em tiếp xúc với người bệnh hoặc bệnh phẩm,
bố mẹ đành xin bảo lưu cho con về nhà chữa bệnh, nhưng sau một vài lần trở lại
6
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
trường bệnh của em lại càng nặng hơn. Đây chính là một dấu “lặng” trong lòng
cha mẹ, thầy cô.
Bên cạnh đó, bằng nhiều kênh thông tin như từ internet, từ thực tiễn “chật
hẹp”, từ áp lực của gia đình, nên hiện nay, học sinh thường đặt cho mình mục
tiêu học tập là đại học mà quên mất rằng đại học không phải là con đường duy
nhất dẫn đến thành công. Trong khi đó khi làm hồ sơ tuyển sinh lại hướng vào

các ngành như: quản trị kinh doanh, tài chính ngân hàng, kế toán, công nghệ
thông tin, y khoa, kinh tế, công nghệ sinh học, luật… mà bỏ qua nhiều lĩnh vực
quan trọng khác phục vụ đắc lực trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
của đất nước với nhu cầu lớn và mở ra nhiều cơ hội.
Ngoài ra, khi lựa chọn nghề không phù sẽ làm giảm sự hứng thú trong công
việc, giảm sự sáng tạo, đây lại là vấn nạn cho xã hội, làm mất cân đối lao động
trong các ngành nghề đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, khi nước ta đang hội
nhập và phát triển, cơ hội mở ra cho học sinh, thanh niên không phải chỉ làm các
nghề như bác sĩ, kĩ sư, luật sư, ngân hàng… mới là thành đạt, mà các lĩnh vực
như kĩ thuật, công nghệ thông tin, nông nghiệp, công nghệ sinh học… lại là
những cánh cổng luôn mở với nhiều hứa hẹn.
Thực trạng trên đã làm tôi trăn trở rất nhiều, nghĩ ra rất nhiều phương án
khác nhau để cải thiện, nhưng thú thật quá trình tư vấn – hướng nghiệp thật
không dễ, đòi hỏi phải có kế hoạch, phương pháp hợp lí và kiên trì trong một
khoảng thời gian dài. Tuy vậy, với lòng yêu nghề và hết lòng vì học sinh tôi
quyết tâm thực hiện, bởi nếu không giải quyết được vấn đề này thì hậu quả mà
7
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
nó đem lại thật đáng lo ngại, đặc biệt là một giáo viên chủ nhiệm trách nhiệm tư
vấn - hướng nghiệp cho học sinh lớp chủ nhiệm lại càng nặng nề và bức thiết
hơn. Giáo viên chủ nhiệm tuy không phải là người quyết định nghề nghiệp cho
học sinh, nhưng lại là người bằng kinh nghiệm và sự trau rồi của bản thân có thể
trở thành người tư vấn tích cực và sâu sát nhất tới học sinh của lớp chủ nhiệm.
3. GIẢI PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN
3.1. Điều tra, nâng cao nhận thức về nghề nghiệp cho học sinh.
3.2. Nâng cao nhận thức về xu hướng nghề nghiệp và trách nhiệm tư vấn –
hướng nghiệp cho phụ huynh học sinh.
3.3. Lồng ghép hướng nghiệp trong các tiết dạy.
3.4. Khoanh vùng miền chọn nghề của từng học sinh.
3.5. Huy động tư vấn – hướng nghiệp của giáo viên bộ môn, bộ phận tuyển sinh

và các lực lượng ngoài nhà trường.
3.6. Quyết định chọn trường.
4. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN
4.1. BIỆN PHÁP 1: Điều tra, nâng cao nhận thức về nghề nghiệp cho học sinh.
Bước 1. Điều tra nhận thức nghề nghiệp của học sinh trong tương lai.
Ngay từ đầu mỗi khóa học, khi vừa nhận lớp, trong buổi đầu tiên gặp mặt
các em để nắm bắt nhanh về lí lịch, sở thích… tôi đã yêu các em hoàn thiện bản
“thông tin cá nhân” như sau:
8
THÔNG TIN CÁ NHÂN
1. Họ và Tên………………………………………Giới tính………………
2. Ngày sinh………………………………………Dân tộc………………
3. Nơi sinh: Xã………………….Huyện…………… Tỉnh……………….
4. Nơi ở hiện nay: Xóm…… Xã…………Huyện………Tỉnh……………
5. Họ và tên Bố…………………………………….Nghề nghiệp………….
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Sau khi hoàn thành “thông tin cá nhân” của mỗi hoc sinh, tôi đã có thể
nắm bắt tổng quát về học sinh lớp mình chủ nhiệm, đồng thời tôi hướng sự quan
tâm của mình đến mục 8, 9, 10, điều làm tôi rất sửng sốt đối với những học sinh
thuộc lớp “mũi nhọn” nhưng đa phần chưa có định hướng nghề nghiệp rõ ràng.
Ví dụ em Hà Xuân Trung (2010 - 2013) đã trả lời
- Nghề muốn làm trong tương lai là nghề cảnh sát giao thông.
- Trường muốn học: Đại học bách khoa Hà Nội.
Hay em Phạm Thị Hồng Nhung (2007 - 2010) đã trả lời như sau:
- Nghề muốn làm trong tương lai là tiếp viên hàng không.
- Trường muốn học: Đại học công đoàn.
Và nhiều trường hợp khác.
9
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Một thực tế rút ra sau khi điều tra bước đầu cho thấy, là những học sinh

có điểm đầu vào cao nhất khối, tuy chưa nắm rõ bản chất nghề nghiệp nhưng đa
phần các em đều lựa chọn những ngành đang rất “nóng” của xã hội về thu nhập,
hay những nghành vốn nổi tiếng về “nhãn”, về “mác” như ngoại thương, ngân
hàng, tài chính, bác sỹ… và không mặn mà, thậm chí không có học sinh nào lựa
chọn các nghề như nông nghiệp, sư phạm, học nghề…
Bước 2. Nâng cao nhận thức của học sinh về nghề nghiệp.
Sau khi tổng hợp điều tra, tôi tiến hành:
- Thẳng thắn nhận xét trước lớp về vấn đề hướng nghiệp của các em, chỉ rõ sự
không hợp lí giữa việc lựa chọn trường đào tạo nghề và nghề muốn làm, sự quan
niệm phiến diện về một số ngành nghề, sự bất hợp lí trong cơ cấu ngành từ việc
lựa chọn nghề của các em và cuối cùng là chỉ rõ cho học sinh thấy từ những bất
hợp lí trên có thể dẫn đến sự mâu thuẫn giữa “cung” và “cầu” trong vấn đề lao
động và giải quyết việc làm.
- Cung cấp thông tin về các loại ngành nghề trong xã hội, về nhu cầu xã hội và
những xu hướng nghề nghiệp trong thời gian tới. Để có những thông tin này tôi
phải tìm hiểu từ nhiều kênh thông tin như trên tivi, mạng internet, thực tế xã hội,
từ những người hiểu biết nhiều về ngành nghề trong xã hội, từ các học sinh cũ
đã đi làm hoặc đang là sinh viên… Ví dụ: Nước ta là nước đang phát triển
nên nhu cầu xây dựng, giao thông, các ngành kĩ thuật vẫn còn nhiều. Sức khỏe
người dân ngày càng được quan tâm nên còn cần nhiều y, bác sỹ, đặc biệt là
những người được đào tạo chính quy…
10
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Cuối cùng, tôi vẫn khẳng định với học sinh: Các em vẫn còn 3 năm để
nuôi ước mơ, để thay đổi tương lai và để nhận thức đúng hơn về “nghề” và
“nghiệp”, vì thế ngay từ bây giờ các em phải nổ lực trong học tập, tu dưỡng, tìm
hiểu và lắng nghe “tích cực” về tư vấn - hướng nghiệp.
4.2. BIỆN PHÁP 2: Nâng cao nhận thức về xu hướng nghề nghiệp và trách
nhiệm tư vấn – hướng nghiệp cho phụ huynh học sinh.
Tôi nhận thức rõ để làm tốt công tác hướng nghiệp thì phụ huynh học sinh

đóng vai trò rất quan trọng. Vì thể, ngay trong phiên họp phụ huynh học sinh lần
thứ nhất (đầu lớp 10) tôi đã thông báo tới các phụ huynh học sinh kết quả điều
tra bước đầu nhận thức về nghề nghiệp từ học sinh, những bất cập, mù mờ, hoài
nghi… về nghề nghiệp trong tương lai. Cung cấp cho các phụ huynh những
thông tin về nghề nghiệp, về nhu cầu của xã hội hiện tại và xu hướng nghề
nghiệp trong tương lai. Đây là những thông tin rất quan trọng đối với các phụ
huynh, đặc biệt phụ huynh học sinh trường THPT Triệu Sơn 3 đa số làm nghề
nông thuần túy, nhận thức về nghề nghiệp còn nhiều hạn chế và qua đó, tôi tranh
thủ sự đồng thuận của phụ huynh học sinh về vấn đề tư vấn - hướng nghiệp và
cũng ngầm giao “nhiệm vụ” cho các phụ huynh theo dõi, định hướng, tìm hiểu
và động viên các em, để các em có đủ tự tin khi quyết định lựa chọn nghề ở cuối
lớp 12.
4.3. BIỆN PHÁP 3. Lồng ghép tư vấn – hướng nghiệp trong bài dạy.
Là một giáo viên giảng dạy môn sinh – công nghệ tôi nhận thấy công tác
chủ nhiệm đối với tôi là khó khăn hơn, bởi 1 tuần tôi chỉ có 1 đến 2 tiết dạy ở
11
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
lớp. Vì thế, tôi luôn coi trong tư vấn – hướng nghiệp lồng ghép trong các tiết
dạy, đặc biệt tiết sinh hoạt lớp và 8 tiết dạy phần hướng nghiệp (nội dung ở cuối
chương trình công nghệ 10). Đây là những tiết dạy rất quý báu để các em làm
quen với công tác hướng nghiệp, cũng như tìm hiểu bước đầu về các ngành
nghề, vì thế tôi đã tiến hành:
Bước 1. Cung cấp cho học sinh “danh bạ” nhóm nghề nghiệp trong xã hội, nhu
cầu nhân lực của một số nghề. Đây là “bước đệm” rất cần thiết để một lần nữa
học sinh sơ bộ nắm bắt các ngành nghề trong xã hội và nhu cầu xã hội về một số
ngành nghề.
Ví dụ: Có các nhóm nghề như: Nhóm nghề y dược, sư phạm, kĩ thuật, tài
chính – ngân hàng, kinh tế…Hay thuộc nhóm nghề y có các nghề như: Bác sỹ đa
khoa, bác sỹ răng hàm mặt, y sĩ, kĩ thuật y học, bác sỹ chẩn đoán hình ảnh, bác
sỹ đông y, bác sỹ điều dưỡng… và nhu cầu xã hội về các nghề này đang còn rất

lớn để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho người dân.
Bước 2. Sau khi kết thúc phần hướng nghiệp (cuối chương trình công nghệ 10),
tôi đã hướng học sinh lớp chủ nhiệm theo mục đích tư vấn – hướng nghiệp bằng
cách viết 1 bài thu hoạch với sự định hướng của giáo viên chủ nhiệm như sau:
1. Em thích làm nghề gì trong tương lai?
2. Tại sao em lại chọn nghề đó?
3. Những yêu cầu đối với người làm nghề đó (Sức khỏe, khéo tay, thông
minh, nhẫn nại, năng khiếu…)?
4. Nếu em làm nghề đó em thấy có những thuận lợi và khó khăn gì?
12
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
- Trước mắt:
- Lâu dài:
Bước 3. Phân tích kết quả:
Để đồng hành cùng tư vấn – hướng nghệp trong suốt khóa học, tôi đã
thống kê kết quả điều tra theo mẫu sau:
(Bảng 1)
TT Họ và tên Nghề lựa
chọn
Lí do lựa
chọn
Thuận lợi Khó khăn
1
2
3
4
…
Từ việc điều tra tôi đã thu được các kết quả sau:
Thứ nhất: Hầu hết học sinh định hướng rõ ràng hơn về công việc mà mình
yêu thích.

Thứ hai: Việc chọn nghề của các em đã có cơ sở như dựa vào năng lực, sở
thích bản thân, thu nhập mong muốn, điều kiện gia đình, cơ hội việc làm…
Thứ ba: Hầu hết học sinh cũng nhận thức rõ những thuận lợi, mà đặc biệt
là những khó khăn mà các em sẽ phải đối mặt trước mắt cũng như lâu dài khi
theo đuổi nghề mình thích.
Trên cơ sở thống kê này tôi từng bước nhận định về từng học sinh, từng
nhóm học sinh, từ đó phối hợp với phụ huynh học sinh theo dõi, giúp đỡ, động
13
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
viên, kích lệ để các em vững tin theo đuổi ước mơ của mình, cũng như đưa ra lời
khuyên bước đầu cho các em.
Ví dụ: Em Triệu Thị Linh (2007 - 2010), em muốn làm kĩ sư cầu đường
(trường thi đại học: Đại học giao thông vận tải). Tôi đã đưa ra lời khuyên: Nghề
này rất vất vả cho nữ, vì phải bám sát công trình thi công, những công trình này
không gần nhà và luôn thay đổi nên khó khăn cho đi lại, ăn ở, đặc biệt khi em có
gia đình và có con nhỏ. Lời khuyên bước đầu khi em còn học lớp 10 đã có tác
dụng rõ rệt, những suy nghĩ ban đầu của em đã thay đổi và cuối năm lớp 12 em
đã chọn thi 2 trường đại học là đại học nông nghiệp Hà Nội (khoa công nghệ
sinh học – khối A) và đại học y Hải Phòng (khoa bác sỹ đa khoa) đều đậu với số
điểm cao.
4.4. BIỆN PHÁP 4. Khoanh vùng miền chọn nghề.
Từ những việc làm trên, kết thúc năm học lớp 10 học sinh lớp tôi chủ
nhiệm đã dần định hình được nghề nghiệp trong tương lai và nhận thấy rằng tư
vấn - hướng nghiệp rất quan trọng trong quyết định nghề nghiệp của các em. Vì
các em đều là học sinh mũi nhọn nên miền chọn nghề của các em còn đang rất
rộng, vậy để khoanh vùng miền chọn nghề của các em, tôi đã tiến hành như sau:
Bước 1. Động viên các em tham gia khảo sát đại học các môn trong khối mà các
em sẽ thi đại học (khối A hoặc khối B hoặc cả khối A và khối B), thực tế kết quả
khảo sát đaị học trong những năm gần đây trở thành một chỉ tiêu chất lượng
đánh giá năng lực học sinh. Công việc này được tiến hành từ khi các em còn học

lớp 11, để các em tiếp cận dần với kì thi đại học.
14
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Bước 2. Cho học sinh đăng kí mục tiêu của mỗi lần tham gia khảo sát đại học.
Trước mỗi lần khảo sát đại học, sau khi học sinh đã đăng kí khối thi, tôi lập
danh sách, cho học sinh thời gian suy nghĩ và yêu cầu học sinh hoàn thành nội
dung như sau:
(Bảng 2)
TT Họ và tên Khối thi Mục tiêu
Tổng
điểm
Toán Lí Hóa Sinh
1 Cao Thị Vân Anh A 8 7,5 7,5 / 23
B 8 / 7,5 8 23,5
2 Nguyễn Văn Chung A 8,5 8 8,5 / 25
B / / / / /
3 ……………. A
B
Đây là một chút áp lực trước kì thi để các em quen dần với áp lực khi thi
đại học, đồng thời đây là thước đo về sự nổ lực cũng như kiểm chứng về khả
năng hoàn thành mục tiêu đề ra của bản thân.
Bước 3. Tổng hợp kết quả mỗi lần khảo sát.
Sau khi có kết quả khảo sát đại học ở mỗi lần, tôi thống kê kết quả theo
mẫu sau:
(Bảng 3)
T
T
Họ và
tên
Khố

i thi
Mục tiêu khảo sát Kết quả khảo sát
toá
n
lí hóa sinh Tổng toán lí Hóa sinh Tổng
1 Phạm
Thị An
A 6 7 6 / 19 6,5 6 7 / 19,5 Đạt
B 6 / 6 8 20 6,5 / 7 7,5 20,0 Đạt
2 Nguyễn A 5 5 5 / 15 4 4 4,5 / 12,5 Không
đạt
B 5 / 5 6 16 4 / 4 5,5 13,5 Không
15
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Thị
Linh
đạt
….
Qua kết quả thống kê mỗi lần khảo sát đại học, tôi chia học sinh lớp chủ
nhiệm thành 2 nhóm:
Nhóm 1: Nhóm đạt được mục tiêu đặt ra. Nhóm này tiếp tục cố gắng.
Nhóm 2: Nhóm không đạt mục tiêu đặt ra. Với nhóm này, tôi phân tích để
học sinh thấy rõ khả năng có thể hoàn thành mục tiêu của mình, những khó khăn
các em gặp phải, năng lực bản thân và khả năng hoàn thành mục tiêu. Từ đó
động viên, khích lệ, phân tích để các em có chiến lược sát thực và hiệu quả hơn,
như nỗ lực học tập trong thời gian tới hoặc thay đổi mục tiêu bản thân (Ví dụ:
Từ mục tiêu đại học xuống mục tiêu cao đẳng)…
Bước 4. Đánh giá kết quả các lần khảo sát đại học.
Tôi thống kê kết quả các lần khảo sát đại học của học sinh theo bảng sau:
(Bảng 4)

TT Họ và Tên
Khối
thi
Lần 1 Lần 2 Lần 3 Đánh giá
Mụ
c
tiêu
Kết
quả
Mụ
c
tiêu
Kết
quả
Mụ
c
tiêu
Kết
quả
Số lần
đạt
mục
tiêu
Tỉ
lệ
(%)
1 Phạm Thị An A 19 19,5 19 20,
0
19 19,5 3/3 100
2 Nguyễn Thị A 15 12,5 15 13,0 15 13,0 0 0

16
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Linh
…
Từ kết quả thống kê trên tôi tiếp tục chia lớp thành 3 nhóm:
Nhóm 1. Nhóm có 100% các lần khảo sát đại học đạt mục tiêu.
Nhóm 2. Nhóm có từ 50% số lần khảo sát đại học đạt mục tiêu trở lên.
Nhóm 3. Nhóm có số lần khảo sát đại học đạt mục tiêu dưới 50% hoặc không
đạt mục tiêu lần nào.
Trên cơ sở thống kê trên tôi tư vấn với mỗi nhóm như sau:
- Đối với học sinh thuộc nhóm 1: Tạm yên tâm về mục tiêu đại học nhưng cần
cố gắng để đạt được mục tiêu thi đại học cuối cùng.
- Đối với học sinh thuộc nhóm 2: Để đạt được mục tiêu đại học thì cần nỗ lực
rất nhiều, đồng thời cần chuyển mục tiêu của mình cả sang thi cao đẳng.
- Đối với học sinh thuộc nhóm 3: Các em không nên đặt cho mình mục tiêu đại
học, chỉ nên thi cao đẳng hoặc trung học chuyên nghiệp hoặc tham gia thi đại
học nhưng để xét tuyển xuống cao đẳng.
Cuối cùng, sau khi đã phân tích, tư vấn cho học sinh, tôi yêu cầu học sinh
tìm hiểu và hoàn thiện bảng thống kê sau:
Bảng 5
TT Họ và
tên
Trường
thi
(Khoa)
Khối Điểm chuẩn 3
năm gần nhất
Điểm các lần
khảo sát đại học
Đánh

giá
chung
Lần
1
Lần
2
Lần
3
1
2
3
4
17
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
5
Đây là căn cứ để giáo viên và phụ huynh tư vấn – hướng nghiệp cho học
sinh lựa chọn trường thi một cách khoa học và hiệu quả.
4.5. BIỆN PHÁP 5. Huy động các lực lượng tư vấn khác.
Trong giai đoạn cuối học kì I cho đến hết tháng 3 năm học lớp 12, để tư
vấn – hướng nghiệp hiệu quả, song song với phụ huynh học sinh tôi tranh thủ
các lực lượng tư vấn hướng nghiệp khác như giáo viên bộ môn của lớp, cán bộ
làm công tác tuyển sinh… Ngoài ra, các lực lượng ngoài nhà trường cũng đóng
vai trò rất quan trọng và thực tế như các kênh thông tin tuyển sinh, các trang
wed về tuyển sinh, đặc biệt tôi tranh thủ sự cộng tác của các học sinh cũ, đây là
những người mới đi làm có nhiều trải nghiệm trong hướng nghiệp hoặc những
sinh viên đang rất thực tế với thời cuộc và sự chuyển mình của đất nước cũng
như nhưng xu hướng nghề nghiệp trong tương lai.
Với những lực lượng này, tôi liên lạc và tổ chức những cuộc gặp gỡ nói
chuyện trong tiết sinh hoạt với các em hoặc mở hộp thư, trang wed và giới thiệu
với các em để các em tiện trao đổi, tư vấn. Từ đó, các em và phụ huynh học sinh

nhận thấy được việc chọn trường của mình là sự kết hợp năng lực, nguyện vọng
và nhu cầu xã hội về các ngành nghề hiện nay và tương lai, từ đó đưa ra quyết
định chọn trường.
4.6. BIỆN PHÁP 6: Quyết định chọn trường.
Để giúp học sinh quyết định chọn trường thi chuyên nghiệp, trong lần họp
phụ huynh cuối cùng của lớp 12 (khoảng cuối tháng 2 năm 2007 - đối với lớp D,
cuối tháng 2 năm 2010 – đối với lớp B1, cuối tháng 2 năm 2013 – đối với lớp
18
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
E1), tôi thông báo tới các phụ huynh kết quả tư vấn – hướng nghiệp trong suốt
khóa học của tôi, sự nỗ lực của phụ huynh học sinh, sự tư vấn của các lực lượng
khác đã ảnh hưởng không nhỏ đến nhận thức nghề nghiệp của các em, đây là kết
quả đáng mừng và cần phát huy. Đồng thời, tôi photo và gửi tới các phụ huynh
bảng thống kê trường thi, điểm chuẩn 3 năm gần nhất và điểm khảo sát đại học
các lần khảo sát mà các em đã thống kê (bảng 4 và bảng 5), kết hợp với học lực
mà các em đạt được trong 3 năm học, đặc biệt tôi quan tâm đến sự tiến bộ của
các em trong học tập các môn thuộc khối thi. Trên cơ sở đó tôi và các phụ huynh
tư vấn – hướng nghiệp cho từng học sinh để các em quyết định lựa chọn các
trường đăng kí tuyển sinh.
Vì trường THPT Triệu Sơn 3 nằm ở vùng bán sơn địa, lực học của học
sinh “đuối” hơn so với học sinh các trường THPT khác trong huyện, trong khi
nguyện vọng được học lên đại học và tìm được việc làm của các em là rất tha
thiết, vì thế kinh nghiệm của tôi tư vấn chọn trường cho học sinh lớp chủ nhiệm
(lớp mũi nhọn của trường) là các em làm hồ sơ ít nhất 3 trường đại học. Khối thi
chủ đạo làm hồ sơ 2 trường, 2 trường này cùng ngành học là tốt nhất, 1 trường
có điểm trúng tuyển những năm trước gần với điểm khảo sát đại học của các em,
1 trường có điểm chuẩn những năm gần đây thấp hơn so với điểm khảo sát đại
của các em. Khối còn lại làm hồ sơ 1 trường. Đây chính là luận điểm “kiềng ba
chân” mà các em cần tiếp thu để có thể vững bước trên con đường tương lai của
mình.

19
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Tuy nhiên, khi học sinh nộp hồ sơ để biết chính xác các em nộp hồ sơ
những trường đại học nào, tôi thu hồ sơ và cho học sinh thống kê theo mẫu sau:
(Bảng 6)
TT Họ và tên Ngày
sinh
Trường đăng kí
thi tuyển
Khối
thi
Hệ
tuyển
sinh
Mã
nghành
1
2
3
4
Công tác tư vấn – hướng nghiệp dường như dừng lại ở đây nhưng thực tế,
công tác này vẫn tiếp diễn cho đến khi các em đi thi tuyển sinh. Từ bảng thống
kê trên, giáo viên chủ nhiệm kết hợp với các lực lượng khác, đặc biệt là phụ
huynh học sinh tiếp tục tư vấn để học sinh quyết định cuối cùng thi trường nào?
Cụ thể:
Nếu lực học của học sinh cuối năm ngày càng tiến bộ thì chọn trường
đăng kí thi có điểm chuẩn hàng năm cao hơn.
Nếu lực học của học sinh cuối năm không tiến bộ thì chọn trường đăng kí
thi có điểm chuẩn hàng năm thấp hơn.
Với những quá trình và công tác tư vấn – hướng nghiệp trên học sinh sẽ

có được quyết định đúng đắn cuối cùng khi dự thi đại học.
5. KẾT QUẢ
5.1. Lớp D, khóa học 2004 - 2007 (Khóa đối chứng).
20
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
Khi mới ra trường, tôi được giao chủ nhiệm lớp D (lớp chọn khối B) khóa
học 2004 – 2007, tôi đã rất vui mừng khi làm công tác chủ nhiệm một lớp chọn
được định hướng học khối B ngay từ đầu, có đầu vào trung bình. Nhưng do chưa
có kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm nên tôi chỉ mới chú trọng đến quản lí
học sinh, phát động các phong trào thi đua mà chưa quan tâm đến tư vấn –
hướng nghiệp cho học sinh, tôi nghĩ rằng học sinh có khả năng lựa chọn đúng
nghề nghiệp và trường học. Nhưng thực tế năm đó tôi đã thất bại, kết quả thi
chuyên nghiệp của lớp 12D như sau:
Sĩ số học sinh: 55
- Thống kê số học sinh tham gia thi tuyển:
Sĩ số Học sinh thi đại học Học sinh thi cao đẳng Học sinh thi TCCN
Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %
55 48 87,2 13 23,6 7 12.7
(Có học sinh vừa thi đại học, vừa thi cao đẳng, có học sinh vừa thi cao
đẳng, vừa thi TCCN ).
- Kết quả thi tuyển:
Tỉ lệ đậu chuyên nghiệp của các em là 19/55 = 34,5%
Cụ thể:
TT Phân loại học sinh thi
theo nguyên vọng
Số học
sinh
tham gia
Số bộ hồ
sơ đăng kí

Số học
sinh thi
đậu
Tỉ lệ
1 Thi đại học 48 83 4 8,3%
2 Thi cao đẳng 13 17 10 76,9%
3 Trung cấp 7 8 5 71,4%
Tổng số học sinh thi đậu chuyên nghiệp 19/55 học 34,5%
21
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
sinh
- Lĩnh vực nghề nghiệp:
Thi vào nghành y chiếm 75%, thi sư phạm chiếm 20%, khoảng 5% thi vào
các lĩnh vực khác như nông nghiệp, công nghệ sinh học
Như vậy, với khóa học này tỉ lệ đậu của các em rất thấp, ngành nghề lựa
chọn không linh hoạt, chọn nghề trong phạm vi hẹp, tỉ lệ học sinh thi tuyển ở
bậc đại học phản ánh sai với năng lực thực tế của học sinh.
5.2. Lớp B1, khóa học 2007 - 2010 (Khóa thí nghiệm).
Đây là lớp mũi nhọn ban KHTN của trường khóa học 2007 - 2010, đầu
vào của học sinh cao nhất trường và tương đối đồng đều. Với khóa học này tôi
đã áp dụng những kinh nghiệm tư vấn - hướng nghiệp cho học sinh lớp chủ
nhiệm ngay từ đầu khóa học và kết quả đạt được:
Sĩ số học sinh: 47
- Thống kê số học sinh tham gia thi tuyển:
Sĩ số Học sinh thi đại học Học sinh thi cao đẳng Học sinh thi TCCN
Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %
47 39 82,9 13 27,6 4 8,5
(Có học sinh vừa thi đại học, vừa thi cao đẳng, có học sinh vừa thi cao
đẳng, vừa thi TCCN ).
- Kết quả thi tuyển:

Tỉ lệ đậu chuyên nghiệp của các em là 43/47 = 91,48%
Cụ thể:
Số học sinh thi
đậu
Đại học Cao đẳng TCCN Tổng
Nguyện vọng 1 35 2 2 39
22
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
(theo mục đích tư
vấn)
Nguyện vọng 2 3 1 0 4
Tổng 38 3 2 43
Như vậy, có 39/43 học sinh đậu nguyện vọng 1 (đúng với mục tiêu hướng
nghiệp), 04 đậu nguyện vọng 2, 04 học sinh còn lại tuy có điểm thi đại học từ
17,5 – 20,0 điểm nhưng do nguyện vọng học sinh không được thỏa mãn nên các
em quyết định thi năm thứ hai và cả 4 em này đều đậu đại học như nguyện vọng
ở năm thứ 2 thi.
- Lĩnh vực nghề nghiệp:
Ở khóa học này, kinh tế xã hội trong nước và thế giới tương đối ổn định,
nên xu hướng nghề nghiệp ít ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp của các em,
vì thế ngành nghề mà các em lựa chọn và thi đậu phân phối trong hầu hết các
ngành tuyển sinh của khối thi A, B. Cụ thể:
TT Ngành học Số học sinh theo học
1 Ngoại thương 02
2 An ninh, cảnh sát 03
3 Quân đội 05
4 Xây dựng, giao thông 04
5 Các ngành kĩ thuật (bách khoa, công
nghiệp )
06

6 Ngành y 09
7 Ngành dược 03
8 Các ngành kinh tế (tài chính, ngân hàng ) 03
9 Các ngành nông nghiệp 04
10 Các ngành thuộc lĩnh vực khác 03
Từ kết quả trên cho thấy phương pháp tư vấn – hướng nghiệp của tôi đã
mang lại hiệu quả rất thiết thực, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục, đồng thời
cũng cho thấy tư vấn - hướng nghiệp là cần thiết đối với học sinh THPT.
23
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
5.3. Lớp E1, khóa học 2010 - 2013 (Khóa thí nghiệm).
Từ hiệu quả của công tác tư vấn - hướng nghiệp, tôi tiếp tục áp dụng và
phát huy ở khóa học 2010 - 2013. Với khóa học này tôi lại được BGH nhà
trường giao chủ nhiệm lớp E1, đây là lớp có nhiều điểm tương đồng với lớp B1
(khóa học 2007 - 2010), cũng là lớp mũi nhọn ban KHTN của trường ở khóa học
này có đầu vào cao nhất trường và đồng đều. Tuy nhiên đây là khóa học diễn ra
trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế trong nước và thế giới kéo dài và sự mất cân
bằng trong đào tạo các ngành nghề, nhưng tôi vẫn kiên trì với công tác tư vấn –
hướng nghiệp của mình, kết quả bước đầu các em nộp hồ sơ thi tuyển như sau:
Sĩ số học sinh: 42
- Thống kê số học sinh tham gia thi tuyển:
Sĩ số Học sinh thi đại học Học sinh thi cao đẳng Học sinh thi TCCN
Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %
42 35 83,3 11 26,1 4 9,5
(Có học sinh vừa thi đại học, vừa thi cao đẳng, có học sinh vừa thi cao
đẳng, vừa thi TCCN ).
- Ngành nghề và số lượt đăng kí thi tuyển:
TT Ngành học Số bộ hồ sơ
1 Quân đội 13
2 An ninh 03

3 Cảnh sát 04
4 Ngành y 27
5 Ngành dược 08
6 Nông lâm nghiệp 19
7 Các ngành kĩ thuật 21
8 Các ngành xây dựng, giao thông, bưu chính 11
24
Liên hệ Nguyễn Văn Hùng: 0946734736; Email:
viễn thông.
9 Các ngành kinh tế (thương mại, ngân hàng,
tài chính, quản lí nhân lực…)
08
10 Các ngành khác 13
Tổng 127 bộ hồ sơ
Nhìn vào bảng thống kê trên cho thấy, xu hướng nghề nghiệp của các em đã
chuyển dịch sang khối kĩ thuật, y, dược và đặc biệt quan niệm về các ngành
trong lĩnh vực nông nghiệp đã thay đổi theo hướng tích cực, học sinh làm hồ sơ
dự thi trong các ngành thuộc khối kinh tế giảm đáng kể. Đồng thời kết quả trên
cũng cho thấy sự có sự phân luồng học sinh theo năng lực bản thân, theo nhu
cầu xã hội phù hợp với mục đích hướng nghiệp hiện nay của Bộ GD - ĐT. Tuy
kì thi đại học 2012 – 2013 chưa diễn ra, nên chưa có kết quả sát thực, nhưng tôi
có niềm tin rằng công tác tư vấn – hướng nghiệp của tôi là rất hiệu quả và sát
thực.
25