Ôn tập Tác phẩm Vợ nhặt Kim Lân

Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
VỢ NHẶT
Đề 1 : Phân tích giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo trong truyện ngắn “Vợ
nhặt” của nhà văn Kim Lân :
I – Gía trị hiện thực
1. Về khái niệm giá trị hiện thực:
- Nói đến giá trị hiện thực của một tác phẩm văn học là nói đến khả năng phản
ánh trung thực những vấn đề về chính trị - xã hội, những sự kiện lịch sử trọng
đại của đời sống xã hội, những kiếp người bất hạnh đang sống đau khổ dưới sự
bóc lột, chà đạp không thương tiếc của các thế lực thống trị và những kẻ bất
nhân, tàn bạo trong xã hội.
- Giá trị hiện thực của một tác phẩm văn học chính là giá trị phản ánh trung
thực và tố cáo sâu sắc của tác phẩm ấy.
2. Những biểu hiện của giá trị hiện thực trong tác phẩm:
a. Giá trị hiện thực sâu sắc và mang tính khái quát của truyện ngắn “Vợ nhặt”
được thể hiện ở chỗ Kim Lân đã tái hiện lại một sự kiện lịch sử xã hội vô cùng
trọng đại. Đó là nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu 1945.
- Bọn thực dân Pháp và phát xít Nhật buộc người nông dân phải nhổ lúa và hoa
màu để trồng đay nhằm phục vụ cho nhu cầu chiến tranh của chúng. Trong khi
đó, chúng lại thu gom lúa gạo với giá rất rẻ, nên đã dẫn đến một hậu quả thảm
khốc là chỉ tính từ cuối năm 1944 sang đầu năm 1945 “từ Quảng Trị đến Bắc
Kì, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói” (Tuyên ngôn độc lập – Hồ Chí Minh)
- Hiện thực đau thương đó được phản ánh trong nhiều tác phẩm: Tuyên ngôn
độc lập – Hồ Chí Minh, Mười năm – Tô Hoài, Vỡ bờ – Nguyễn Đình Thi, Địa
ngục – Nguyên Hồng… Nhà văn Tô Hoài đã từng có những câu thơ phản ánh
chính xác nỗi khổ tận cùng của người nông dân Việt Nam trong nạn đói khủng
khiếp ấy:
Một quan gạo sáu lon thôi
Không tiền mua cám mà nuôi mẹ già
Cháu thơ đói lả ôm bà

Con theo chân bố khóc la đêm ngày
- Điểm đặc sắc về nghệ thuật phản ánh của Kim Lân trong tác phẩm “Vợ nhặt”
là dù không có một dòng nào tố cáo trực tiếp tội ác của bọn thực dân Pháp và
phát xít Nhật, hình ảnh của bọn chúng cũng không một lần xuất hiện trực tiếp
trong tác phẩm, nhưng tội ác của bọn chúng vẫn hiện lên rõ ràng, cụ thể.
- Kim Lân đã phản ánh hiện thực theo cách riêng của mình, ông đã chọn được
một tình huống truyện độc đáo là bối cảnh nạn đói năm 1945. Nạn đói khủng
khiếp này như một “lát cắt lịch sử” thể hiện đầy đủ tội ác của bọn Pháp, Nhật
trong việc đây nhân dân ta đến tận cùng của số phận bi thảm.
- Ngay từ những trang đầu tác phẩm, Kim Lân đã dựng lên bức tranh thê thảm
của nạn đói: “người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi
chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không
khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người”.
1
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
+ Không chỉ vậy, còn có thêm “mùi đốt đóng rấm ở những nhà có người chết
theo gió thoảng vào khét lẹt” và “tiếng quạ trên mấy cây gạo ngoài bãi chợ cứ
gào lên từng hồi thê thiết”, càng làm nổi bật thêm tình cảnh tang tóc thê lương
của nạn đói.
+ Cái đói làm cho lũ trẻ “ngồi ủ rũ dưới những xó tường không buồn nhúc
nhích”. Nói rộng ra, cái đói như một đại dịch đang lan tràn khắp mọi nơi
“Những gia đình từ những vùng Nam Định, Thái Bình đội chiếu lũ lượt bồng
bế, dắt nhau lên xanh xám như những bóng ma và nằm ngổn ngang khắp lều
chợ.”
+ Số phận chung của mọi người đều hết sức thê thảm. Đêm đêm, tiếng hờ khóc
người chết văng vẳng. Trên trời quạ bay đen như mây, ngoài đình tiếng trống
thúc thuế dồn dập. Kim Lân đã làm sống lại cảnh tàn khốc của nạn đói năm
1945 và từ đó làm nổi bật lên tội ác tày trời của bọn thực dân Pháp và phát xít
Nhật.

b. Đặc biệt, nhan đề của truyện cũng gợi cho người đọc nhiều điều suy nghĩ về
số phận con người, cũng chính là về giá trị hiện thực mà tác phẩm muốn phản
ánh.
- Hai chữ “Vợ nhặt” cho thấy cuộc sống của người nông dân đã bị đẩy đến bước
đường cùng, giá trị và tính mạng một con người thật rẻ rúng, người ta nhặt được
vợ dễ dàng như nhặt được cái rơm cái rác ngoài đầu đường xó chợ.
- Thông qua tình huống của truyện, Tràng, một thanh niên nghèo khổ, xấu trai, ế
vợ bỗng nhặt được vợ một cách dễ dàng ngay trong nạn đói năm 1945, Kim Lân
không chỉ phản ánh được hiện thực đen tối của xã hội Việt Nam trước Cách
mạng tháng Tám, tố cáo tội ác của bọn thực dân Pháp và phát xít Nhật, mà còn
thể hiện được thân phận nghèo đói, bị rẻ rúng của người nông dân trong xã hội
cũ:
+ Cái đói đã làm cho một cô gái sẵn sàng theo không một người đàn ông xa lạ
chỉ vì một bữa ăn.
+ Bữa cơm đầu tiên đón nàng dâu mới ở nhà Tràng càng nói rõ hơn số phận bi
thảm của con người. Bữa ăn trông thật thảm hại, “giữa cái mẹt rách có độc một
chùm rau chuối thái rối và một đĩa muối ăn với cháo”. Rồi cháo cũng không đủ
để ăn, họ phải ăn đến món mà bà cụ Tứ gọi là “chè khoán”, thực chất là cám.
“Miếng cám đắng chát và nghẹn bứ trong cổ”. Nhưng theo lời của bà cụ Tứ thì
“xóm ta khối nhà chả còn cám mà ăn nữa đấy”.
c. Giá trị hiện thực sâu sắc còn được thể hiện phần cuối của tác phẩm, khi
những con người nghèo đói, khốn khổ ấy khao khát được đổi thay số phận, mà
con đường duy nhất là tìm đến ánh sáng của cách mạng.
- Người “Vợ nhặt” đã thông tin cho Tràng: “Người ta không chịu đóng thuế nữa
đâu. Người ta còn phá kho thóc của Nhật chia cho người đói nữa đấy.”
- Trong óc Tràng hiện lên cảnh “những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi
trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm.” Nghĩ đến điều đó, anh cảm thấy
“ân hận, tiếc rẻ vẩn vơ”. Ân hận vì trước kia mình chưa biết được mục đích tốt
đẹp của “Việt Minh” và tiếc rẻ vì bỏ lỡ một cơ hội tốt để đến với cách mạng.
2

Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
- Tác phẩm kết thúc bằng hình ảnh “đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới”
hiện lên trong đầu Tràng. Đó là biểu tượng mở ra con đường giải phóng cho số
phận những con người nghèo khổ chịu cảnh nô lệ. Hiện thực khắc nghiệt vẫn
còn đó, tiếng trống thúc thuế vẫn dồn dập nhưng ánh sáng của tương lai thoáng
hiện ra và định được hướng đi tới: muốn thoát khỏi cảnh nghèo đói hiện tại chỉ
có một con đường là đến với cách mạng.
II – Gía trị nhân đạo :
1. Giá trị nhân đạo: chính là tình cảm, thái độ của nhà văn dựa trên các
nguyên tắc, đạo lí làm người được thể hiện qua cái nhìn về cuộc sống và con
người được đề cập trong tác phẩm.
Giá trị nhân đạo của một tác phẩm thường được thể hiện qua các phương
diện:
- Tố cáo những thế lực thống trị tàn ác chà đạp lên quyền sống của con
người.
- Thái độ cảm thông sâu sắc của nhà văn đối với số phận bất hạnh của
những con người nghèo khổ.
- Thái độ trân trọng những phẩm chất, khát vọng tốt đẹp của con người.
- Mở ra một con đường đi mới, con đường giải phóng con người nghèo khổ,
có số phận bi thảm.
2. Những biểu hiện của giá trị nhân đạo trong tác phẩm:
* Kim Lân đã tái hiện một sự kiện lịch sử vô cùng trọng đại, đó là nạn đói
khủng khiếp năm 1945 làm hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói. Từ đó, nhà
văn muốn tố cáo mạnh mẽ tội ác dã man của bọn thực dân Pháp và phát xít
Nhật.
- Bọn thực dân Pháp và phát xít Nhật buộc người nông dân phải nhổ lúa và
hoa màu để trồng đay nhằm phục vụ cho nhu cầu chiến tranh của chúng. Trong
khi đó, chúng lại thu gom lúa gạo với giá rất rẻ, nên đã dẫn đến một hậu quả
thảm khốc là chỉ tính từ cuối năm 1944 sang đầu năm 1945 “từ Quảng Trị đến

Bắc Kì, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói” (Tuyên ngôn độc lập – Hồ Chí
Minh)
- Kim Lân đã chọn một tình huống truyện độc đáo là bối cảnh nạn đói năm
1945. Nạn đói khủng khiếp này đã làm nổi bật số phận của nhân dân ta rất bi
thảm: “người chết như ngả rạ”, “nằm còng queo bên đường”, người sống thì
“xanh xám như những bóng ma và nằm ngổn ngang khắp lều chợ”; đêm đêm
“tiếng hờ khóc người chết văng vẳng”; trên trời “quạ bay như mây đen ”, ngoài
đình “tiếng trống thúc thuế dồn dập”
- Như vậy, Kim Lân đã làm sống lại tình cảnh thê thảm của nạn đói năm
1945, từ đó làm nổi bật lên tội ác tày trời của bọn thực dân Pháp và phát xít
Nhật.
* Không chỉ vậy, tác giả còn bộc lộ sâu sắc niềm thương cảm xót xa đối với
cuộc sống bi thảm của những con người nghèo khổ trong nạn đói 1945:
- Nhà văn đã thực sự đau đớn, xót xa và đã lựa chọn những hình ảnh, chi tiết
làm rung động trái tim người đọc về tình cảnh khốn khổ của dân ta trong nạn
3
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
đói 1945:
+ Những đứa trẻ thì “ngồi ủ rũ dưới những xó đường không buồn nhúc
nhích”
+ Mỗi buổi sáng, người dân đi chợ, người làm đồng đều gặp “ba bốn cái
thây nằm còng queo bên đường”
+ Thật xót xa cho tình cảnh của những cô gái sẵn sàng theo không một người
đàn ông chỉ vì một bữa ăn, để chạy trốn cái đói
+ Nhà văn còn quan tâm đến tiếng hờ khóc tỉ tê, những khuôn mặt u ám,
bủng beo, hốc hác, xám xịt, những bộ quần áo tả tơi như tổ đỉa, những dáng
người ủ rũ, những khuôn mặt khắc khoải, lo âu.
- Nếu không có một trái tim nhân hậu, một tấm lòng thương cảm sâu sắc với
nỗi khổ của người dân, tác giả sẽ không chú ý và lựa chọn được những chi tiết

vừa sinh động, vừa giàu giá trị nhân đạo như thế.
* Kim Lân còn thể hiện niền tin sâu sắc vào những phẩm chất tốt đẹp và
lòng nhân hậu của con người. Dưới cái nhìn nhân đạo của tác giả, những con
người nghèo khổ ấy là những con người có nhiều phẩm chất tốt đẹp:
- Tràng: tuy có ngoại hình xấu xí, cách ăn nói vụng về nhưng anh lại có một
tấm lòng nhân hậu. Thấy người đàn bà đói rách, anh sẵn sàng cho một bữa ăn
dù bản thân cũng đang đói khổ, đi làm thuê để nuôi mình và mẹ già.
- Tràng còn là một con người hào phóng khi anh đãi người đàn bà đến bốn
bát bánh đúc. Khi người đàn bà đồng ý theo về làm vợ, anh còn đưa chị vào chợ
tỉnh mua cho chị cái thúng con con, vài thứ lặt vặt, rồi ra chợ ăn một bữa cơm
no nê rồi mới về nhà.
- Không chỉ vậy, Tràng còn là một người chồng có trách nhiệm:
+ Khi đi bên cạnh người đàn bà, trong một lúc tràng hình như “quên hết
những cảnh sống ê chề tăm tối hàng ngày”, trong lòng anh bây giờ “chỉ còn
tình nghĩa (…) với người đà bà đi bên”
+ Buổi sáng đầu tiên sau khi có vợ, nhìn thấy cảnh mẹ và vợ quét dọn nhà
cửa, anh thấm thía cảm động và ý thức được trách nhiệm của mình: “Hắn thấy
có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này”
- Niềm tin của nhà văn còn được thể hiện nơi những biến đổi của người vợ
nhặt khi về làm vợ Tràng:
+ Cái vẻ “chao chát, chỏng lỏn” ban đầu của thị khi gặp Tràng đã biến mất.
Chị đã hoàn toàn trở lại với những phẩm chất tốt đẹp của một người vợ, người
con dâu.
+ Đó là sự hiền hậu đúng mực, là sự đảm đang tháo vát trong công việc gia
đình, sự ý thức trong cách ứng xử đúng mực với chồng và mẹ chồng.
- Lòng tin của nhà văn thể hiện rõ nét qua nhân vật bà cụ Tứ - mẹ Tràng:
+ Cụ Tứ là một người mẹ có trái nhân hậu: bà thương con hết mực và cảm
thông cho tình cảnh của nàng dâu. Bà không hề có thái độ hờn giận mà ngược
lại, bà buồn tủi cho bản thân mình khi vì gia cảnh mà “chẳng lo lắng được cho
con”

+ Bà lo lắng cho tình cảnh của con trai và nàng dâu “Chúng nó có nuôi nổi
4
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
nhau sống qua cơn đói này không”
+ Bà cố tạo ra niềm vui cho gia đình, gieo vào lòng các con niềm tin vào
tương lai tốt đẹp bằng một triết lí dân gian “không ai giàu ba họ, không ai khó
ba đời”. Đây là người mẹ đáng quý, tiêu biểu cho bà mẹ nghèo Việt Nam vì bà
có trái tim nhân hậu, biết hướng con mình vào tương lai tươi sáng.
* Nhà văn còn đi sâu vào tâm hồn của những con người lao động nghèo khổ
để khám phá và trân trọng khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc, khát vọng
về một tương lai tốt đẹp của họ.
- Khát vọng hạnh phúc được thể hiện rõ nhân vật Tràng:
+ Lúc đầu, khi thấy người đàn bà quyết định theo mình về làm vợ, Tràng
cũng có chút phân vân, lo lắng: “thóc gạo này đến cái thân mình cũng chả biết
có nuôi nổi không, lại còn đèo bồng.”
+ Nhưng rồi, sau một cái “tặc lưỡi”, Tràng quyết định đánh đổi tất cả để
có được người vợ. Đó là một quyết định liều lĩnh, nông nổi, nhưng bên trong
chính là sự khao khát hạnh phúc lứa đôi.
- Khát vọng sống còn được thể hiện đậm nét nơi người “vợ nhặt”:
+ Chị chấp nhận theo không Tràng mà không cần ý thức về danh dự của
người con gái khi không được cưới hỏi.
+ Nhưng đó không phải là tính cách lẳng lơ, lối sống bán rẻ danh dự, nhân
phẩm mà chính là khát vọng sống mạnh mẽ của người vợ nhặt. Chị muốn dựa
vào Tràng như một cái phao để vượt qua được nạn đói, vượt qua cái chết.
- Khát vọng hướng về một cuộc sống tốt đẹp hơn được thể hiện rõ nét qua
nhân vật bà cụ Tứ:
+ Bà cố nén nỗi buồn, nỗi lo để động viên dâu con tin tưởng vào một ngày
mai tươi sáng hơn qua triết lí dân gian “không ai giàu ba họ, không ai khó ba
đời”

+ Trong bữa cơm đầu tiên đón nàng dâu mới, bà chỉ toàn nói đến những
chuyện vui, những chuyện sung sướng, chuyện làm ăn với con dâu: “khi nào có
tiền ta mua lấy đôi gà, (…) ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có đàn gà cho
xem”.
- Niềm hi vọng vào sự đổi đời còn được thể hiện rõ trong phần cuối tác
phẩm:
+ Khi người vợ thông tin cho Tràng: “Ở trên mạn Thái Nguyên, Bắc Giang,
người ta không chịu đóng thuế nữa đâu. Người ta còn phá cả kho thóc của
Nhật, chia cho người đói nữa đấy”
+ Trong ý nghĩ của Tràng vụt hiện ra cảnh tượng “những người nghèo đói ầm ầm
kéo nhau đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm”. Đó là biểu tượng mở ra sự
giải phóng số phận những con người nô lệ nghèo khổ. Hiện thực khắc nghiệt vẫn còn
đó nhưng ánh sáng của tương lai đã thoáng hiện ra và được định hướng đi tới: muốn
thoát khỏi cảnh đói nghèo và tủi nhục, chỉ có một con đường là đến với cách mạng.

5
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
Đề 2 : Phân tích tình huống truyện của truyện ngắn “Vợ nhặt”:
a. Khái niệm tình huống truyện và tình huống trong truyện “Vợ nhặt”:
- Tình huống truyện: là sự kiện đặc biệt của đời sống mà nhà văn mô tả trong
tác phẩm. Tại sự kiện đó, nhà văn đã làm sống dậy một tình thế bất thường có
tính chất éo le và gây bất ngờ trong quan hệ giữa các nhân vật. Tại sự kiện đó,
tính cách nhân vật được bộc lộ sắc nét, ý tưởng mà nhà văn gửi gắm cũng hiện
hình khá trọn vẹn. Đối với việc viết truyện ngắn, việc xây dựng một tình huống
mới lạ, hấp dẫn là điều có ý nghĩa then chốt.
- Trong truyện ngắn “Vợ nhặt”, Kim Lân đã xây dựng một tình huống truyện
vừa lạ lùng, vừa éo le, lại vừa cảm động: đó là sự kiện “nhặt vợ” của anh
Tràng.
b. Phân tích tình huống:

* Tình huống lạ lùng:
- Biểu hiện của cái lạ lùng:
+ Trong hoàn cảnh đói khát, cái chết đang vây bọc, nhu cầu thông thường là
miếng ăn để đảm bảo sự tồn tại. Vậy mà anh Tràng lại lấy vợ, xây dựng gia đình
ngay trong bối cảnh tăm tối và đói khát đó.
+ Một người như Tràng – hội tụ đầy đủ những điều kiện để ế vợ (nghèo hèn, xấu
xí…) – bỗng nhiên lại có người theo không về làm vợ.
- Ý nghĩa, tác dụng của cái lạ lùng: Tạo ra tâm trạng ngạc nhiên của tất cả
mọi người:
+ Dân xóm ngụ cư ngạc nhiên vì sự hiện diện của một người đàn bà lạ, ngạc
nhiên vì “giời đất này còn đi rước cái của nợ đời về”.
+ Bà cụ Tứ ngạc nhiên vì không được chuẩn bị về tâm lí để đón nhận sự kiện
này, ngạc nhiên vì có người đàn bà lạ trong nhà, vì người đàn bà ấy chào bà
bằng “u”, ngạc nhiên đến mức không tin vào những gì mình nghe thấy, nhìn
thấy.
+ Tràng là người tạo ra sự việc này cũng ngạc nhiên. Anh không hiểu hết
ngay chính bản thân mình và không dám tin vào điều đã xảy ra. Thậm chí đến
sáng hôm sau, Tràng vẫn chưa hết bàng hoàng “việc hắn có vợ đến hôm nay
hắn còn ngỡ như không phải”.
* Tình huống éo le:
- Biểu hiện của sự éo le là những điều trắc trở, trái với lẽ thường:
+ Lấy vợ vốn là niềm vui, niềm hạnh phúc song cái hạnh phúc bình dị ấy lại
tương phản với hoàn cảnh đói khát hiện tại trở thành rất mong manh.
+ Lấy vợ là tạo lập gia đình, xây dựng nền móng cho tương lai song nó lại
diễn ra khi sự sống đang tắt dần và tương lai thì mờ mịt “năm nay thì đói to
đấy”.
+ Lấy vợ là việc trọng đại, thiêng liêng của đời người song trong cảnh đói
khát, nó diễn ra thật nhếch nhác, thảm hại.
- Ý nghĩa, tác dụng của sự éo le: tạo ra những nét tâm lí rất phức tạp của cả
người trong cuộc cũng như người ngoài cuộc:

6
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
+ Lo lắng trở thành cảm giác chung của tất cả mọi người.
+ Cảm giác buồn tủi, xót xa, cay đắng là cảm giác nổi bật của những người
trong cuộc. Kim Lân đặc biệt chú ý miêu tả nỗi buồn tủi xót xa trong lòng người
mẹ qua hình ảnh giọt nước mắt và những ý nghĩ khổ đau, cay đắng của nhân vật
này. Nhà văn đã nhập giọng kể vào giọng nói bên trong của nhân vật để cùng
nhân vật trải nghiệm đến tận cùng mọi nỗi đắng cay.
* Tình huống đầy cảm động:
- Biểu hiện của sự cảm động:
+ Cách cư xử của con người với nhau: người dân xóm ngụ cư chia sẻ với
Tràng và với nhau niềm vui giản dị. Tràng rất trân trọng người vợ mới và trân
trọng cuộc hôn nhân này, anh đã mua dầu thắp sáng căn nhà. Bà cụ Tứ rộng
lòng đón nhận người con dâu mới.
+ Không khí đầm ấm, tràn đầy tình thương và niềm vui sống trong cảnh tối
sầm lại vì đói khát, Tràng vẫn thắp lên một ngọn đèn, bà cụ Tứ nói đến tương
lai và mọi thành viên trong gia đình đều cố gắng vun vén cho cuộc sống chung.
- Ý nghĩa, tác dụng: tạo nên sự thay đổi tích cực của cả người trong cuộc và
người ngoài cuộc:
+ Người dân xóm ngụ cư cảm nhận được một điều mới mẻ “có cái gì lạ lùng
tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tăm tối ấy của họ”.
+ Bà cụ Tứ trở nên tươi tỉnh hơn trong nét mặt, nhanh nhẹn hơn trong cử chỉ
và vui vẻ, tin tưởng, hi vọng hơn vào cuộc sống tương lai.
+ Chị vợ nhặt trở nên hiền hậu, đúng mực và đầy vẻ tần tảo, chịu thương chịu
khó.
+ Tràng vui vẻ hơn, hào hứng hơn. Đặc biệt, lần đầu tiên anh có được những
cảm xúc rất hạnh phúc, những suy nghĩ sâu sắc, đúng đắn và ý thức nghiêm túc
về tư cách con người của bản thân mình.
c. Đánh giá tình huống:

* Là bài ca về tình nghĩa:
- Tình mẫu tử: Việc Tràng lấy vợ gây cho bà cụ Tứ những phản ứng tâm lí
trái ngược nhau (vui và buồn tủi, thương và lo…). Song mọi tình cảm đó đều
xuất phát từ tấm lòng nhân hậu của người mẹ Việt Nam nghèo khổ.
- Tình người: là cái có thể nhận thấy rất dễ và rất rõ trong quan hệ con người
được mô tả trong tác phẩm. Nó khiến con người đứng cao hơn hoàn cảnh, không
bị hoàn cảnh nhấn chìm.
* Là bài ca về những khát vọng chân chính của con người:
- Đề cao, khẳng định khát vọng hạnh phúc của con người: Trong một tình
cảnh bi thảm, con người vẫn có thể tạo dựng được hạnh phúc. Người nhặt vợ và
người vợ nhặt khi đến với nhau lại tạo thành một gia đình hạnh phúc. Niềm
hạnh phúc ấy lớn lao, thiêng liêng đến mức nó làm thay đổi tất cả mọi người,
khiến con người trở nên gần người hơn.
- Khẳng định mạnh mẽ khát vọng sống, niềm tin, niềm hi vọng vào cuộc
7
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
sống, vào tương lai: Những hành động như lấy vợ, mua dầu thắp đèn của Tràng
đều là biểu hiện của niềm tin, niềm hi vọng vào cuộc sống. Đặc biệt, Kim Lân
đã để cho một bà cụ gần đất xa trời nói nhiều về tương lai. Cái nghịch lí này tự
nó hàm chứa một triết lí sâu sắc; người già nói nhiều về tương lai đến vậy thì
niềm tin, niềm hi vọng tương lai ở lớp trẻ sẽ càng mạnh mẽ, mãnh liệt hơn.
8
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
Đề 3 : Ý nghĩa hình ảnh « nồi cháo cám »
a) Chi tiết nghệ thuật
Chi tiết nghệ thuật là những yếu tố nhỏ lẻ của tác phẩm nhưng mang sức chứa
lớn về cảm xúc và tư tưởng. Sức chinh phục của hình tượng nghệ thuật là ở sự
truyền cảm thì góp phần quyết định tạo ra sức truyền cảm hấp dẫn, lôi cuốn

người đọc là nhờ chi tiết.
b) Chi tiết nồi cháo cám
- Vị trí của chi tiết trong truyện ngắn ( tóm tắt : nằm trong phần 2 của truyện
ngắn , cụ thể đó là món ăn duy nhất của cả nhà trong buổi sáng ngày hôm sau )
- Ý nghĩa
+ Đối với gia đình Tràng, nồi cháo cám là món ăn xua tan cơn đói, là món ăn
duy nhất của bữa tiệc cưới đón nàng dâu mới về . Trong hoàn cảnh của nạn đói
năm 1945, khi mà “Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy”, nồi cháo cám
lại là món ăn không thể không có.
+ Qua chi tiết nồi cháo cám, tính cách của nhân vật được bộc lộ :
. Bà cụ Tứ: người mẹ đảm đang, yêu thương con hết mực ( mặc dù đã già nhưng
bà vẫn dậy sớm chuẩn bị bữa ăn cho cả nhà; hơn thế nữa khi cái đói đang rình
rập bà vẫn cố gắng để có được bữa tiệc cưới giản dị cho con trai của mình) .
. Tràng: “Tràng cầm đôi đũa, gợt một miếng bỏ vội vào miệng. Mặt hắn chun
ngay lại, miếng cám đắng chát và nghẹn bứ trong cổ”, cách ứng xử này vừa cho
thấy Tràng là người chồng có trách nhiệm với nỗi thẹn không thể dành cho
người vợ mới cưới của mình một bữa ăn đủ đầy, một tiệc cưới sang trọng ; vừa
cho thấy Tràng là người con hết sức khéo léo trong cách cư xử với mẹ, hiểu rõ
được hoàn cảnh của gia đình mình.
. Vợ Tràng: qua chi tiết này ta càng khẳng định được sự thay đổi về tính cách
của vợ Tràng, hết sức ngạc nhiên trước nồi cháo cám nhưng người con dâu mới
vẫn điềm nhiên và vào miệng để làm vui lòng mẹ chồng. Điều đó cũng cho thấy
vợ Tràng không còn nét cách đỏng đảnh như xưa nữa mà cô đã chấp nhận hoàn
cảnh, đã thực sự sẵn sàng cùng gia đình vượt qua những tháng ngày khó khăn
sắp tới.
+ Nồi cháo cám là nồi cháo của tình thân, tình người , niềm tin và hy vọng.
+ Chi tiết thể hiện tài năng của nhà văn Kim Lân trong việc lựa chọn chi tiết
trong truyện ngắn.
9
Thành Viên Tuổi Học Trò

123doc.org
Đề 4 : Đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn “Vợ nhặt”
Nghệ thuật sáng tạo tình huống:
2 giá trị
- Hiện thực: có 3 định nghĩa về vợ: vợ là thứ nhặt được (Kim Lân), vợ là của nợ đời
(hàng xóm), đèo bòng (Tràng) => số phận thảm hại của con người ngày đói, người vợ
không khác gì một thứ cỏ rác trôi nổi trong họa đói.
- Nhân đạo: trong tăm tối vẫn cháy lên khát vọng sống, khát vọng yêu thương mãnh
liệt.
Kết cấu: mở là chiều chạng vạng với sự xâm tràn của bóng tối => kết: bình minh
với dự cảm tương lai tươi sáng.
Bút pháp
- Miêu tả tâm lí: am hiểu tâm lí con người, đặc biệt là tâm lí bà mẹ nông dân.
- Tương phản: sự sống và cái chết.
Ngôn ngữ: đối thoại tài tình => thạo hiểu tâm lí, tính cách, lời ăn tiếng nói của
người lao động.
10