Giáo trình điện tử cơ bản

1"
"
'A
sCi
GIAO Due
VA
BAO
TAO
HA
NOI
. . .
KS.
CHU
KHAc
HUY
, ,
GIAOTRINH
LYTHUYET
A
'1
A
OlEN
Tlr
CONG
•
(Dung trong cac truimg
THeN)
NHA
XUAT BAN
HA

NQI - 2005
NHA
XUAT
BAN
HA
N6!
4 -
ruNG
DUY TAN, QU,3,N
HoAN
K!~M,
HA
NQ!
DT: (04) 8252916, 8257063 - FAX: (04) 8257063
GIAoTRiNH
LV
THUYEr
- ? - -
DI~N
nl'
CONG
NGHI~P
NHA
XUAT
BAN HA NOI - 2005
Chiu
LIach
nhi¢m
xuat
ban

"
""
,
NGUYEN ](HAC OANH
Bien
~p
PHAM
Qu6c
TUAN
Bln
mAN
QUANG
Trinh
bay
-
Ky
thu~t
vi
tinh
LUU
NGQC TRAM
Sua
ban
in
PHAM
Quac
TUAN
373-373.7
Mii
soxuat

ban:

60/407/05
HN
-05
In
1.660 cuon.
kho
17
x 24 em,
tiJi
C6ng
ty
In
Khoa
hQc
Ky
thu4t
-
Hit
N¢i.
S6 in: 154. Giay phep xuat ban
56:
60GT(407 CXB cap ngay 29(3(2005.
In
xong
va
nop
luu
chi6u

thang
5
nam
2005.
Uti
gi6'i
thi~u
N
[(or
fa
dang hu6c
VtlO
fhOi
ky
C(Jn~
nghi¢p hoa,
hifll
dgi !/()Q nham dlta Vift
Nam
lrd
rhanh
ntroc
('(Jng
nghifp
van minh, hi¢n dqi.
Trollg
sZr
nghifp each
m(jllg
10

lim
do,
cong
tac daD
f(}o
nhdJl
ltlr
/uon gia vai
Iro
(juan {r(mg.
Bfw
cao
Chinh
tri
tua
Ban
CluJp haflh Trung
[(Ollg
Dang C(}ng san Vi¢t
Nam
tqi
Dqi h¢i
Dang
loan qui/e
lc1n
thY
IX
dd
chi
rlJ:

"Phat trien
giao
dl,lc
va dao
t~o
ia m¢t trang nhfrng d¢ng ll!c quan tf9ng
thue day
51!
nghi~p
cong
nghifp
hoa,
hiftl
dgi
hou,
13.
c1ieu
ki~n
de phal tri6n nguon
h,rc
con
nguai - yeu t6
cO
bim
d~
phat trien
xii
h¢i, tang tnrang kinh
te
nhanh

va
ben vung".
Quan
{riff
chu
truong,
NXhi
qUYc?l
eua Dallg va Nha flU/Ie
va
nhtJn
{hlre dunx dan
vi'
fdm
(juan
lrqllg
dw
chuong trinh,
giaa tr[nh
dOl'
voi vi¢c
nallg
eao
cheit
h'9flg ddo
/(,10,
thea
de'
nght ella
So

Giao
dlj.c
va
Dao
tqo Ha
NeJi,
ngay
231912003,
(;y
ban
nhdn
dan thanh
ph6'
Ha
N¢i
dii
ra
Quyet
djnh s6'
56201QD-VB
cho
phep
So-Giao
dl!C
va
Dao
lflo lhlfc hi¢fl
de'
an
bien

sOfm
chuang trlnh, giao lrlnh
trong
cac
trUang
Trung
hQc
chuyen
nghi~p
(THCN)
Ha
N¢i.
Quytt
djnh
nay
the
hifn
Slf
quan
tam
sau
sac
cua
Thanh uy,
VBND
thanh
ph6'
trong
vi¢c
nang

cao
cluJt
lut;Jng
dao
tgo va
phat
triin
nguo'n
nhan
life
Thu
do.
Tren
ca
so
chuang trt'nh
khung
cua
B¢
Giao
d~IC
va
Dao
tq.o
ban
hanh
va nhi'ing kinh nghi¢m
rut
ra tif thlfc
tl

dao
'qo,
SdGiao
dl:fc
va
DilO
tgo dii chi
dqo
cac
IrUo'ng
THCN
to' chuc
bien
sOfln
chU01lg
trinh, giao lrlnh
m¢t
each
khoa
hQc,
h~
3
4
thong
va
c~p
nh~t
nhifng
kie}/
thuc tht!c tien

p!zu
hqp
v6i.
ddi
tufJ'ng
h9C
sinh
THCN
Hii
N¢i.
B¢ giao trlnh
nay fa tai Ii¢u giang dgy va
h9C
t¢p (rang
cae tnk/ng
THCN
aHa
N(Ji,
dong
thill'
lit tai
Ii¢u
tham kluio
hifu
feh
cho eac (ruong co dao tqo cac nganh ky
thw?J
- nghi¢p
v~
va

dong ddo
b(fn
dt}c
quail
[(1m
den win
de;'
h[(ang
IIghi¢p,
d(iY
ng/lI/.
Vi~c
td ehue biell so«n
h¢
chuang trinh, g/(io lrillh nay
fa
m¢f
trong nhie'u hogt
d(Jng
thiet thl!c
CLia
ngdnh giao
d~/C
va dao
tfJO
Thi; do
de
ky lIi(m "50 nam gidi phong Thll do
",
"50

nam thimh
hIP
ngimh" va
/1[(ong
un
ky ni¢m "}OOOllam
Tlulng
LOllg
-
H"
N¢i
".
SaGiao d¥c va Dao
tg.o
Hi)
N(Ji chan thal/h cam an Thanh
tty,
VBND, cae
SO,
ban, nganh cua Tlulnh phd, VI! Giao
d~c
chttyen nghi¢p B9 Giao
d~c
va Ddo '(fa, cac nlui khoa hpc, cae
chuyen gia
dd'u
nganh, cae giang vitn,
ole
nhd
quail

lj,
uk
!Ilia
doanh nghi¢p
dd
Ig.O
die'u
ki¢n gillp do, d6ng g6p y kiln,
tham gia H¢i d()ng phdn hi¢n, H¢i dong
tha'm
djnh
va
flri
do'ng
nghi¢m
tllU
cac chuang {ri'n/J, giao trinh.
Day
Ja
ld'n
dau thin
sa
Giao
d~c
va
Dao
'(i0
I
let
N

(Ji
to'
chuc biell soqn chuang trinh, giao trinh.
DLi
dii
her
SLi"c
c()"
gdng nhung chac chan kh6ng tranh
klu3i
thieu sot,
hd't
c(ip.
Chung toi mong
nh{ll1
dU{lC
nhung y
kiln
dong gop cua
h(fn
drc
de'tung hllac hoan thi¢n b¢ giao trinh trolll{ cac idll lui
ban sau.
GIAM
Doe
SO
GIAo
Due
VA
DAO

TAO
Uti
n6i
dau
Ky
Ihll<il
di¢nllf
{rong
1I11lfng
flam
gall
day
dB
pilat
rrie'll n7(lInh
mFva
dU(1c
/(/IX {lI.llIg
trollg
lilli/II
!Till!
vile ky rhll(lt. M{J/
trollg
n/Il(ng
!if/II
V~(C
ma
ky
tlHU}t
di¢n r/r

dc7
IuS
{IV &i(' life la
linh
vi/e ddhl
klli/II
/l"Ong cac
h~;
(h({flg l{ll/II va
dic"u
!/Oa
kh(!llg khi.
Dr!
gilip
nhirllg
('({II
h<J
k}
thll(l{
ngdlll!
may
J(lfIh va
die"1f
hoa
khollg
khi
co
1111ii'llg
kit"n
1/1/(('

e(1
sri
C(j
hdn
vl
k.Y
11111(11
rlif/! t/(, nhiJ
do
0)
khd
na/1g
tie'p c¢n
dlf{/C t.v
"IIf(it
di~;11
fir
/(I/g
(h,lIIg
{TOng
IIl(i), /qnh
\'(/
die'II
hod
klu)ng
khf
m(J/ each
IIlialili chong.
d/
("()

flit"
kJ/(ic
plil,lC
I/O(ic
("(Ii
til'/I
CclC
n/{jc!J
difll
fir
troll/{
die"1I
khi£,"1/
IIId.v
!{mll
rtl
tlfl/II hod kh()l1g khf, Sd Cicio rille va
Dilo
'(10
llii
N{5i
dd
clIO
pill']) bii!n
SO{1Il
gitlo Irlnll
L.\!
Ihlfyel
di~;n
(/(

Ctll1g
nghi¢p
til/a tlieo de'
(,1((lIlg
L:y
fIll/yet
di¢n
//'r
c611g
nglli{~p
dllllg
clio ng/lJIh
mdy
!tlnh
vu
die'u
hoa
kh6ng
khi
dJ
du(/c
So
dlly¢t.
Giao
trinll
nay
cang
co tile'
fa
tai li¢u

tham
khao
cho
eac
d(Jc
gid
!tlln vh;e
!rong
CclC
IT!lh
vi/e klu}llg
chuY£;/J
w!
di¢n
fir.
N()i
dllng
gitio
frillll
gom 4 cll/((Il1g:
Chl((lllg
1:
Lillh
ki¢n
difll
fir.
CIll(o'llg
2:
Ky
Ilil/{ll

In(lch
difll
Ilr
CII/((/ng 3:
Ky
rllll(i1
s()' va
vi
x/'r
ly
Chuong
4:
Mqch
/f/lg dl.mg
M{lc
dll
r({[
('(f gang, Illy IIlliell CII(J'1l
scicli
kho
{ranh
klUJ;
sai sot.
Rift
JnOllg
I1h«11
dU{fc
eac
y
kiell

dong
gop
CliO
d(Jc
gia.
Nluifl
dip
1U1Y
cluing
tof
xin
cI/(ill
thanh
cam
On
tien
sy
Nguyen
Vall
Thud'n,
giao
vihz
khoa
T~r
d(mg
hoa
- H{'c vi¢n
Ky
thucJt
qua"

S~(,
t"ge
sy
Phgm
Quo'c
Hai,
pll6
td
tnafng
b(J
mlJn
TI/
d(Jllg
hod
xi
nghiep,
khoa
Di¢n
-
Dgi
hQe
Bdch
klwa
Hd N(ji
WI
ky
sf(
Le
Duy,
frlrting

plu}ng
ky
thu(it
cong
ty
Carrier
cung
cae IIIIa klloa
hQc
khac
d{l
nhift
til/h
gitip dlJ
cMing
foi
trang
qua
tn'llh
bien
SO(l1l
giao
trill"
flay.
TAc
GIA
5
ChucJng 1
LINH
KIEN DIEN

TTl
. .
I.
mEN
TRO
1.
Gong
d~ng
Di~n
tn'1
18.
m¢t
tfOng
nhung
lo<).i
linh ki¢n duqc
dung
nhieu
trong
cae
thiet
hj
vO
tuycn - di¢ll
lU
nham
khai
thac
ffi9t
di¢n rip U khi

co
dong
di¢n I
thea
cong
thue U
= RI
ho~c
nguqc
l~i,
khai thac
dong
di¢n I khi
co
di¢n tip U:
I=!L
ho~c
h
'
h'
h h" h -
d'
d"
R
t<;to
t
an
cae
m~c p
an

ap,
m~c
re
ong
H;n
v.
v

2.
Cae
thong
so
cd
ban
eua
di~n
tre,
2.1.
Di~n
tra
danh
dinh
Tren
di~n
tra
nguai
ta
thuang kh6ng ghi gia tri thI!c
eua
di~n

tr6 rna chi ghi
gi:.1.
lrj gan
dung
(Hi
quy
tron,
d6
ia
di~n
tfa
danh
djnh. Di¢n'
tfa
danh
djnh
duqc
bitu
thi bang
om
(Q).
kil66m (KO). mega6m (MO). gigaom (GO),
I
GO
=
1000MO
=
looooookO
=
10000000000

2.2.
Sai
so
Di¢n
tfa
danh dinh khong holm toan dung
vai
gii
tri thI!c ella di¢n
tfa
rna no
co
m¢t sai
s6
nao d6. Sai
so
thuang tinh
thea
philo tram (%). DlJa
van
sai 56,
nguai ta chi a
di~n
tra
thanh ba cap chinh xac: cap I sai
s6
±5%;
c!p
II
sai

s6
±1O% va cap III sai
s6
±20%.
2.3.
Cong
sufit
chiu
dl.rng
Khi
lam vi¢c thl di¢n
tra
bi n6ng len,
do d6
moi
lo~i
di~n
lrb
chi chiu
dJ!I1g
duqc rn¢t eong suat
nhM
dinh, vuqt
qua
cong suat nay di¢n
lra
se
kh6ng
Utrn
vi¢c

lau dai duqc.
Cong
suat chiu dlJng la e6ng suat tdn
haa
100 nhfil di¢n
lra
co
th~
chiu dI!ng
duqc
trang
mQt
thm
gian dui rna khong anh
huang
den
tri
s6
cua di¢n
tra. l1lll'ong
kfeh thuoc
eua
di¢n
Ira
dmg
100
thl c6ng sual chiu
dl!I1g
cua
no ca.ng

7
ca~.
Khi thay the di¢n tra phai
ehQn
lo~i
co cong suat ch!u
dl!I1g
bang
ho~e
Ian
han
di~n
tra cu.
2.4. H¢
so
nhi¢t ella di¢n
tra
Khi
nhi~t
dQ
lam
vi~e
thay doi
thI
tr~
s6 dien tra cua
di~n
tra cling thay d6i.
Sif
thay d6i

tri
s6 wang d6i khi nhi¢t
d¢
thay
d()i
t"C
g9i
lit
h~
s6 nhi¢t clla
di~n
tra. Tru
lo~i
di~n
1rO
nhi~t,
con cae
lo~i
di~n
tra thong thuang khae khi
nhi~t
d¢
tang 1
"c
(hI
tr!
so
di¢n tra clla no tang khoang 0,2%.
Ngoili
cae

thong
so
kt tren con co cac thong s6 khac nhu: muc
t~p
am
,di~n
cam
va
di¢n dung
t' lP
tan
v.v

3.
Ky
hi~u
va
ghi
nhan
di~n
I,a
3.1. Ky
hi~u:
Hinh
1.1
Tren
sa
do
cae may
vo

tuyen -
di~n
tll',
di~n
tra duqc ky
hi~u
bang m¢t hlnh
ehfr
nh~t
co
chfr R
va
chi s6 kern then (nhu
Rl,
R2,
R3

),
d6i khi co ghi ca tri
s6 eua di¢n tra. Tren
sa
d6 co khi con ghi
d.
ky
hi¢u c6ng suat chiu
dl!I1g
cua
di¢n tra.
-1
oj

~-V\/\H
H
b)
cl
I
,
,
dJ
H
2.w
2
-G:J-
-G::}
-G:J-
~
[}\\J
I
lOW
I
I
H
eJ
lW
Hinh 1.1:
Kj
hi¢l/ di¢n
IriJ
H
7
'J-

!
I
,
g)
h)
Ngoru.
ra con co each
ky
hi¢u
khac
ve
di¢n trb, bien
tro
nhu hai hloh dudi
day.
3.2. Ghi
nhan
-vvv-
R
Tren di¢o tra chu yeu ghi tri s6 di¢n trb danh djnh, sai s6
ho~c
cAp
chfnh xac
v6i nhfrng di¢n trb tuang d6i
16n,
d6i khi con ghi c6ng suat chiu
dl!I1g,
lo~i
di¢n
trb

va
ky hi¢u
Clla
nha may san xuat. Nhan co the duqc ghi bang s6 va
chfr
trifc
tiep, thi
d~:
15k!) ± 10%,
2W.
Doi vai nhfrng
di~n
tro co kfch thuac nhc,
vi¢c
8
dQc
eac
d<;li
luqng
rat
kh6
khan,
nhat la khi si'ta
chua
phaj dQc trj
s6
cua
chung
khi
chung

duqc
Hip
b
trong
may.
Do
do
ngoai
each
ghi
bang
s6
va
chu,
ngum
ta
con
dung
kha
pho
bien
ky
hit;u
mau
(hay
lu~t
mau)
d~
ghi
cae

d<,ti
luqng
can
thieL
Ky
hi¢u
mau
eua
di~n
tro
duqc
minh
h01;l
trang
hlnh
1.2
a) V6i
eae
di~n
trb
(hong
tlwang:
Trcn
thfm dit;n
tro
eo
4
vang
mau.
Trang

do:
-
M~1U
eua
vang
1 va 2
bi~u
thi
cae
56.
-
Mau
eua
yang
3 la h¢ 56
nhan.
-
M~lU
eua
vang
4
bi~u
thj
eap
ehinh
xac
eua
di¢n
tri')'.
The

hi¢n
bang
ph<}m
VI
sai
s6.
Gii
tri
cac
mau
quy
u6c
nhu
sau:
1
II
II II II
J-
2
:I
4
Iflll"
1.2: e(ic
vtJlIg
milll
cua di¢n
Ira
Vi
dl,l
:

Trcn
than
di¢n
tr6
eo
cae
v<;lch
mau
nhtr sau:

- do, (Ie'),
nau,
nhG
b<.tc;
nhu
v~y
di¢n
tra
nay
co
gia
tri lit
22.10
±
10%
=
220 Q ± 10%.
-
xanh
da

trai,
xanh
la,
do,
nhG
yang;
di~n
trd
nay
co
gia
trj
Iii
,
56.10 ±
5'7o~5600Q
± 5%

Mau
cua
vong
Gia
trj bAng
so
eua
H¢
so
nhfln
cua
Sai

so
ella Yong 4
Ybng
1;2
yong 3
(%)
den
0

10
~
1
nfiu
1
10
1
= to
do
2
10'
da cam
3
10"
yang
4
,
10
xanh da trai 5
1O~
xanh

Iii
cay 6
10"
tfm 7
10"
xam 8
10'
-
tdng
9
10

nha
yang
10-
1
= 0,1
±5%
nhil
b~c
10-
2
= 0,01
± 10%
9
Trong cac may
do
va may tfnh
dn
dung toi cac

di~n
tra
c6
d¢ chinh xac cao
hem.
Cac di¢n
tra
nay
dLlqc
ky
hi~ll
btmg 5 yang mall trong d6 cac yang
1;
2;
3;
bi~u
thi cac s6,
Yang
thu 4 la
h~
s6 nhan, yang thu 5 moi la yang
bitu
thi muc
ehfnh xac.
4.
Mi?l
so
chu
Y khi
Slt

dyng
di~n
Ira
4.1.
Ki~m
tra
dun
gian
chat
luqng di¢n
tra
D~
ki~m
tra
dan
gian chat
lUQ'ng
di~n
tra, d6i
v6'i
nhung
di~n
tra
co
di~n
tra
danh djnh nho (duai
IMQ)
thi dung
am

ke
hay dong ho
do
di~n
v~m
nang
d~
a
thang do thich hqp,
vai
nhil'ng di¢n tra c6
di~n
tra danh djnh lun (tren
IMQ)
thl
dung megom
kekicm
tra xem di¢n tra c6
bj
dll1
(dong h6 chi
di~n
tra
00) hay
bi
sai tri s6 khong (gia
tri
do dong ho
chi
l6n

grip
nhien
bin
so vai
di~n
trb danh
dinh).
Nen d6ng h6 chi tri s6 gan dung vai tri
s6
danh dinh
Ii!
di¢n
tra
con tot.
4.2.
Quan
sat
s~r
nguyen vt;n
Clla
di¢n
tro
Lop s(1n pho dell, khong
hj
sUt
me,
ki~m
tra cae day dan xem co gan
ch~t
vao than

di~n
tra
khong. D6i vai di¢n trb dang
si'r
dl,.lJlg
thl xem mau
c'1
giu'a than
cua di¢n tro c6
bj
tham
l<).i
khong,
VI
d6
ta
hiEu
bi~n
di¢n tra lam vi¢c
bi
nang
qua,
lo<.ti
nay tuy chua
bi
dfu nhung thuang sai
tei
s6.
4.3. Dui v6i chict
cJp

va bien
tro
Dung d6ng ho do
di~n
lra
a hai dau day xem co
bj
dUt
khong. Sau do, do
di~n
tra a
me)t
dUll
vai
diem gifra. Khi do, xoay
trl,lc
xoay clla chict ap xem di¢n
tra
bien d6i co dell khong, mue d¢ tiep xue ella con
chl;ly
co t6t khong; neu khi
xoay
tn.Je
kim dong ho hie chi
vo
ciJng, lue chi m¢t gia tri nao do bieu hi¢n
de)
tie'p xue ella con
e~y
kern. Khi can lhay the' ehie't

ap,
ngoai
yen
d_u
dung hlnh
dang kfch lhuoe, di¢n tra danh djnh con phai eh9n dung nhom ella chiet ap.
II.
TI)
DI~N
1.
Cong
dyng
TI,I
di¢n
1<1
me)t
trang nhung
lo~i
linh
ki~n
duqc dung nhieu trong eac thie't
bj
v6
tuyen -
di~n
tu
d~
tl;lo
thanh
dc

m,!-ch
c¢ng huang,
m~ch
19C,
lien
l~e,
ngan
dhng m¢t chieu
(nhung cho dong xoay chieu di qua
v.v

).
2.
Cau
I~o
chung
cua
Iy
di~n
Cau
t<.t0
chung cua
tl,l
di~n
g6m hai phien dan di¢n
co
day dan ra, b giua la
mQt
chat di¢n moi, toan b¢
thuCmg

duqc
d~t
trang m¢t
v6
bao
v¢.
Dl!a thea eh:!t
10
di¢n moi,
tl.).
di~n
duge ehia thanh cae
Io~i:
II.).
gi[(y,
tl.).
mica,
t\l
gom,
tl,!
mang
nhlJa,
tl,l
hoa ehat. Theo
slJ
(hay d6i
di~n
dung eo cae
lo~i:
II,!

di¢n co
di~n
dung
co
djnh,
tl,!
di¢n tinh ehinh va
(I,!
di¢n bien d6i.
3.
Nhilng
thong
so
cd
ban
cu.
t~
di~n
3.1. Di¢n
dung
danh
dinh
TI.).
di¢n co kha nang tich
mOt
di¢n lugng Q duai
mOt
di¢n ap U nao do thea
cong thue
Q

~
CU.
C
d~e
trung cho kha nang rfeh
di~n
eua
tl,!
di¢n duqe g9i la di¢n dung ella
t1,l
di~n.
Di¢n dung ella
tl,!
di~n
phI,!
thuQe vao
di~n
1feh
hfru
feh
Sella
phien dan di¢n,
ehieu day d ella chat
di~n
m6i va hang
so
di¢n m6i ella ehflt
di~n
moi.
c

~
0,009.E
lL
d
Dan
vi
do di¢n dung
]a
farad, ky hi¢u
Ii!
r-
(neu Q
::::
I Cul6ng, U
::::
1 V Ihi
C = 1 F), nhung
VI
farad
]a
dan
vi
rat Ian ncn trong thlJc
te
thuang dung
d.e
~ac
s6 cua farad
hI.:
microfarad (flF); nan6farad (nF) va picofarad (pF), 1 F = 10 flF

'J
I'
~
IOnF~
10'
pF.
3.2. Sai s6
CClng
nhu
di~n
tra,
ll,l
di~n
thuang dung co
cae
cap chinh xac tuang
U"ng
vai
cac
sai so. Tuy thco yeu
du
cua mi)ch di¢n
rna
ChC,lfl
lo~i
tl,!
di~n
co cap chfnh
xac thich hgp.
3.3. Di¢n

ap
cong
tac
Di¢n
ap
cong tac
III
di¢n ap
IOn
nhat
rna
tl.).
di¢n
co
the lum
vi~c
lau dui
(khoang 10.000 gia). Trcn W di¢n thuang ghi
di~n
ap
cong lac doi vai dong di¢n
m¢t
ehi~u.
Khi lam vi¢c a di¢n
ap
xoay
chi~u
dn
phcH
ch9n

tl,!
di¢n co di¢n
ap
cong tac gap 1,5 - 2 hin trj
s6
hi¢u
dl.).ng
cua di¢n ap xoay chieu.
3.4.
T6n
haa
TI,!
di~n
19"
wang
kh6ng
ti~u
hao nang luqn.g, con cae
lo~i
tl,l.
di¢n
Slr
dl,l.ng
trong thlJc
te
it nhieu dell
ti~ll
hao nang luqn.g lam chat lugng cua W
di~n
giam

di. Muc d¢
tein
hao
cua
tl,l
di¢n dugc
bi~u
thi bang tang clla goe
16n
hao.
D~i
Iugng nghich dao cua tgo g9i
iu
philm chat cua
ll,!
di¢n va
dugc
ky hi¢u
lit
Qe:
1
2ITjC
Q,
= -
2IT
Ie I r
~
:: o :-:-:=-
tgiS
R

11
3.5.
Di~n
tro
each
di¢n
Sau khi tfch
di~n,
dang
Ie
t1,J
di~n
phai
giG'
di~n
dlIqc lau dai,
nhl1I1g
do
cha't di¢n
m6i chi
HI.
mOt
chilt
c6
di¢n
tn1
100
nen co
mOt
dong

di~n
TO
(tuy nlt
nha)
hlnh thanh
giUa
hai phien clla
H.I
di¢n lam
tlJ
di¢n
bj
mat di¢n.
Dong
di~n
ro
100
hay nha,
lam
tlJ
di~n
Ilhanh hay lau mat di¢n do di¢n
t]"('1
cua
chAt
di¢n m6i quyet djnh.
DOl vai tu hoa,
di~n
tra
cach

di¢n
duqc
bieu thj
bang
dong
di~n
TO
Ie
Khi kiem
tra
ta
do
dong
di¢n
roo
Nhung
ilJ
di~n
nao
(C:::::20
)J.P,
U:::::400Y)
co
dong
di~n
r6
nhc)
han
hay
bang

0,9
rnA thl
tlJ
di~n
do
IiI
t6t, neu
I~
>
0,9
rnA thl
tl,l
di~n
do
kh6ng
dung
dU<Jc.
3.6.
H~
so
nhi~t
ella
h.1
di~n
Khi nhi¢t
d()
thay
doi
sc lam ket
cAu

II.!
di~n
thay
d6i,
do d6
di¢n
dung
ci1a
tlJ
di¢n thay dbi.
SlJ'
bicn doi
eua
di¢n
dung
tfnh
thea
philn % khi
nhi~t
de:)
thay
doi 1
"c
gqi
Iii
h¢
s6
nhi¢t clla
t1,J
di¢n.

3.7.
Di~n
cam
t~p
tan
Do ket
diu
clla
tlJ
di~n
co
hinh
thanh
di~n
cam
(dc
phiCn,
day
d~'in),
di~n
cam
nay
anh
huang
r6
khi
tl,l
di¢n lam vi¢c vai
dong
di~n

xoay
chicu
a tan s6
cao.
De
m<;tch
di~n
lam
vi~c
duqc
6n
djnh, tftn
s6
cong
tac Ion nhat clla
tl.!
di~n
can phai
nha
han
2 - 3 bin
1<1n
s6
c(mg
huang
cua
tl,l
di¢n
(do
di¢n

dung
clla
tlJ
di¢n va di¢n
dim
t:.lp
tan hlnh
thanh
mi tch
ce:)ng
huang).
4.
Ky
hi~u
va
philn
lo~i
L
T
TI.!
hoa
TlJ
vi
chinh
T1,J
dieu
chinh
TI.!
dong
chinh

Hinlz 1.3:
Ky
lzi€I1
cue
loqi
tlj
di€1l
Tren
hlnh
1.3
giai
thi¢u ky hi¢u
cac
lo<;ti
tl,l
di¢n tren
cUc
sa
do
m<;tch
di¢n.
Doi
vai
tl,l
di~n
co
di¢n
dung
c6
dinh

(trLr
tlJ
hoa
)
con
co
them
cac
ky
hi¢u
phl,l
(thuang
la
cac
cham
d~t
a ben
c<:tnh)
d~
chi
T6
chat
di¢n mOi clla
tl,l
di~n.
D.,a
vao
chat
di¢n mOi va
ket

cau nglIai
ta
thlIang philn
lo~i
tl,l
di¢n
gam:
12
+
Ty.
giay: Chat
ui~n
m6i trang
ty.
lam bang
IO'.li
gH1Y
mong kh6ng tham
nuac, phien dan di(:n thucmg bang nh6m.
TI,l
giay thuang duqc dung
d~
pha.n
duong, ngan n6i
Hing,
19C
trang nhfrng
m'.lch
di¢n tan
sa

thap va
m(:lt
chieu.
+
TI,l
mica: Chat
di~n
m6i la mica c6 chat luqng cao, phien dan
di~n
Ittb}
b'.lc
hay lap
b<;lc
rut
mongo
LO;:Ji
nay
c6
t6n hao nang luqng rat be,
di~n
Ira
cach
di~n
cao, duq'c dung chu yeu trong cac
m'.lch
cao tan.
+
TI,l
gam,
gfim thuy tinh va men thuy tinh:

Tt,!
nay
co
d~c
tfnh
di~n
cao, kich
thudc kb6ng Ian duqc
dung
trong cac
m<.tch
cao tan
va
sicu cao tiltl.
Dit;:n
trc'1
each
di~n
km.
D4C
hi~t
c6 m(lt
1m.ti
san xuat tir
gam
xacnhCt dung trong
m;:.lch
di¢n am tan
c(i
hang

s6
ui~n
m6i
Wn,
di¢n
tra
each di¢n thftp.
Co
IO;:.ti
tt,!
gam
c6
h~
,,6
nhi¢t am.
+
1\1
mung
nhlJ'a,
mang
nhlJ'a
kim
lo;:ti:
Chat
di~n
mbi
lit
m~mg
nhlJ'a
mong

bang
polistiron hay tefion, phien dan di¢n hang
1<i
kim
lo'.li
mongo
LO,!-i
nay c6
tf!
s6
di¢n dung 6n ujnh, di¢n
tra
each di¢n den
lOO.OOOGO
tlhi~t
dQ
him vit;c thLlang thap.
+
Ty.
hoa
h9C:
TI,l
nay c6 di¢n m6i la
m(H
lOp
oxyt phu lren kim
lo~i
Him
mQt
phi6n

tl,l
di¢n
(clJ'e
duang), phien thu hai (el!c am) lam bang chat di¢n phfm. Phan
tiep giap vai
16p
oxyt kim
lo~i
HIm
clJ'c
duang
Ihuang
l~l
nhom hay tantan.
TI,l
hoa c6 di¢n dung lan, kfch thuae be, lieu hao nang luqng va
dong
di¢n
I'
0 Ian.
TI,l
hoa
chi duqe dung trang
m,!-ch
ui¢n m¢t ehicu va xung, thuang dung trang
cae
b¢
19C
nan di¢n, chan va ghcp trang cac
m~ch

tan thap va trang
d,c
b¢
khuech
d'!-i
dung bun dan.
50
-
+
Hinh 1.4: Hiflh
dang
ella
t{l
hOG
Khi
de
lau khong
dung
thl tr, s6 di¢n dung clla
ty.
hoa b, ghim. Neu dau
nguqc cl!c
ttJ
hoa se
bi
hong.
NguOi
ta
cUng
san

xuat
10'.li
tl,l
hoa khong philn cl!c, trang d6
d.
hai ban
clJ'c
deu c6
lap
oxyt.
13
a.
Tn~c
xoay
b. Philn dOng
c.
Phan tinh
La
bac (lnh
Ifinll
1.5: Ttf xoay
+
T~
bien d6i
(t~
;way) co di¢n dung bien d6i duqc trong
mQt
khoang cach
nhat
dinh. Thuang di¢n moi

13.
khong khf, mica
ho~c
m~tng
nhl!a.
T~
gam hai
b¢
rna
tinb
va
d¢ng
do
nhieu
ta
kim
IO<;li
hqr
thanh
va
xep xen ke nhau. Trj
56
clla
It!
thay d6i do di¢n tfeh d6i
di~n
clla cac
rna
tinh
va

d¢ng thay d6i.
T~
nay thuang
duqc dung
trong cac
m<;lch
c<)ng
hubng cao
tin
clla cac may thu, phat.
Tt!
bien
d6i co
lo~i
thay
deli
tri s6
tTOng
khoang nhc
10
- 60
pF,
thubng duqc dung
d~
hi¢u chinh
I~i
cac tfj so
di~n
dung
tTOng

nhOng
dieu ki¢n can thiet
c~
the:,
con
duqc
gQi
IiI
t~
tinh chinh.
Tren
tt!
boa
va
W giay nguai ta ghi lr,!c tiep
dc
tham s6 nhu:
- Di¢n dung clla
tt!
di~n
- Di¢n ap cong tac
- Sai
s6
D6i vai cac
IO<;li
tt!
khac co
di~n
dung nha
b~c

pF nguai ta ghi
di~n
dung clla
tt!
thea
ki~u
rna so
bAng
3 chu so. Trong do s6 thl! 3 = so chu s6 0
dUng
sau 2
so dau.
Vi
d~:
473 = 47.000 pF
221
= 220 pF
5.
Nhung
di1!m
can
biel khi sit
d~ng
I~
di~n
Khi
dn
thay the
tt!
di¢n nen ch9n dung

lo~i:
di¢n dung danh djnh, sai so,
di~n
ap cang tac, cha't di¢n m6i va kich
thuac
phil hqp. Tru
di~n
dung danh djnh
14
con neu tim
dugc
10'oli
t~
mai
co cae chi tieu kM.c tot han
tl,l
eu thi
d.ng
tot
(thm1ng
iO,!-i
nay co kich thuoc Ian
han
10qi
eu).
Oln
d~e
bi~t
ehu
y:

di¢n
up
cong
tac
cua
tl!
mai
thay van phai
too
han
ho~e
it nhat bang tcing c¢ng
di~n
ap rna
tl!
di~n
phili chill dl!ng (xoay chieu. m¢t chicu, xung) va phM tfnh
thea
di¢n
ap
dinh
(chtl khong phili
di~n
aphi~u
dl!ng). 6 cae
m1,lch
khong
dOi
hoi d9 ehinh xac cao
co

th~
thay
the
bang
tt!
di~n
co sai s6
l6'n
han
chut it.
Neu kh6ng ehQn
dUQc
10<.ti
tl,l
dung chat
dit?n
moi, nen
eh(;m
10'o1i
co t6n
haD
tucmg
dvang
hoi")c
nha han.
III.
CUtIN
CAM
VA
THACH

ANH
1.
CUQn
cam
1.1.
Cong
dl.mg
va
ky
hi~u
CUQn
cam IiI lTI¢llinh
kit?n
dugc dung tmng
m;:~ch
t~o
dao dQng,
m,!-eh
cc)ng
huang,
m,!-ch
ghep.
Ky
hi¢u cu¢n cam
CUQn
-L
co
3 chan
cam
(L)

L co
th~
thay
d6i gia
td
L co
Wi
ferit
Hinh 1.6:
Kj
hi¢u
cUQtl
cdm
L
c616i
s;:l!
tu
Theo eong
dt}-ng,
cUQn
cam co
tht
duqc chia thanh cac
lo~i:
cUQn
cam dao
d¢ng, cu¢n cam ghep, cu¢n cam cao tan
va
cUQn
cam am

t~n.
Theo
cffu
t;;tO,
cll¢n
cam
c6
cac
10<;l.i:
mOt
lap, nhieu lap,
lo'!-i
hlnh
tn.

,
10,!-i
quffn t6 ong,
lo;;ti
bQC
va
kh6ng b,/c kim
lo;;ti,
10;;ti
co
16i
va
10,!-i
kh6ng
Wi.

1.2. Nhfrng
thong
s6
co
hIm cua cu\m cam
Nhiing th6ng s6
co
him
cua cu¢n cam la: Di¢n cam,
h¢
s6
chat luqng,
dit?n
dung
t~p
tan,
h¢
s6
nhi~t
v.v

15
1.2.1.
Di~n
cam
Di~n
cam cua
cUQn
cam
phI,!

thuQc kich thuoc. hlnh
dang
va
s6
vang. Kfch
thuoc.
s6
vang
dmg
16'0
thi
di~n
cam
cang
IOn.
Ngoai fa, vo
bQc
kim
lo<;ti
cling
anh
huang
nhieu den tri s6 di¢n cam:
16i
lam tang di¢n
cam,
c6 loi lam giam
di~n
cam
-

lo~i
dung ch,lt nghteh tu va vo
tx;>c
kim lam giam di¢n cam. Dan vt
do
di¢n cam Iii Henry
(H),
nhung trang thl!e
t6'
thuang
dung
cac
uae
s6
clla
Henry Iii miliHenry (mH) va micraHenry
(J.1H).
,
(,
1 H =
10
mIl
=
10
flH
Di¢n
c~l.In
thuang
durye
ky hi¢u

I~l
L
1.2.2.
H¢
.wf
chat
lr{~mg
(hay phaln chat)
CUQn
cam
khi mac vao
mi leh
di¢n xoay ehicu, do c6 t6n
hao
trang
eUQn
day,
trong loi
v.v

ncn
tieu thl)
mQt
phan nang lugng. Cling
nhu
tl,l
di¢n, muc t6n hao
duqc
bi~u
thi bang gia tri eua tang g6e t6n hao.

Cw)n
cam c6 chat
lm;mg
dng
caD
thi t6n hao nang
IU9l1g
cang nha.
Vi
v~y,
nguffi
ta
gQi
trj
s6 nghich uao cua t6n haa
la
hi?
s6
chat luqng va thuang ky
hii?u
la Q
C6
th~
nang
Ci~o
h¢
so
chat luqng bang
each
dung

Wi
bang
cac
v~t
li~u
tu
nhu:
ferits, sat eacbon, aluaifc. csifa
vi
khi d6, v6i tfi
s6
dii?n
cam
nhu eil chi
d.n
quan
It
yang
day
hon.
Cae cu¢n
cam
dung trang cae thiet bj
YO
tuyen di¢n til
dan
dl;lfig
can co
h¢
s6

phfrm chat
it
nhat la 40, c6 nhieu
bQ
ph~n
can den
300
nhu
cUQn
cam
trang
m~eh
dao
dQng co
d~c
tuyen cQng
huang
nh9n.
1.2.3.
Di~n
dung
t{lP
tan
Nhfrng yang day va cac
lap
day
t~o
ncn
mQt
di¢n dung, co

the
xem
nhu
co
mQt
tl,l
di¢n mac song song yoi
cu¢n
cam. Di¢n dung nay
lam
giam
chat
IU9l1g
cllQn cam.
Cu¢n
cam
m¢t
lap
co di¢n dung
l<,tp
tan
be
nhat
(1-3 pF),
cu¢n
cam
nhieu
lOp
co di¢n dung
t~p

lan khoang 5-30
pF.
Bang
cach
quan
phan
do<,tn
hay
quan t6
ong
se lam gi?m di¢n dung nay.
1.3.
Phan
lo~i
cu(>n
dtm
+
CUQn
cam
mQt
lap:
(Hinh 1.7) thuang dung a
t<1n
s6
cao
han
1,5 MHz, co
th~
quan
sft nhau hay

quan
cach buac.
CUQn
cam
m¢t
lap
quan
cach
buac
c6
d~c
di~m
la
h~
s6
chat luqng va
dQ
6n
dinh cao (Q = 150 - 400),
chu
yeu dung trong
16
cac
m<;lch
song
ngAn
va song cvc ngiin.
VOi
cac cu¢n cam co
tr1

s6
di~n
cam Ian
han
15JlH
nguO'i
ta
co
th~
quan m¢t lap sft nhau.
CU9n
cam quan sit nhau
dIng
co
chat lugng cao va dung nhieu trong nhung
m<;lch
song ngan, song trung (voi
L khbng qua
200~H).
l
~
Ca)
(bJ
Hinh
1.7: Clfrlfl cam
m(H
hJp
foi kluing
khf
Trong cac may thu co bang song ngan, cu¢n cam dao

d<,?ng
m(H
lap
thuang
dung cot bang nhga hoa hoc co duang
kinh 8 - 20mm, day quan
ia
day san men
each di¢n dl1ang
hnh
0,4 - O,Smm, vai cu¢n
cam
ghep dung day nh6
han
(0,1 -
O.2mmJ.
+
Cu<)n
cam nhieu lap: (Hlnh 1.8) cu¢n
cam
co
di~n
dm
tren I
OOJlH
thuang
quan nhieu
lap
vii
dtlng 6 uin

s6
duai 2,5 MHz nhu
cUQn
cam a bang song lrung .
.
'Iong dai.
Iltnh
1,8: CUrlfl
cclm
lillii'll hip, filiii'll dogn
D~
gillm
di~n
dung t?P tan, nang cao
h~
s6
chat luqng nguoi ta thuong quan
r6
ong va quan phan do?n.
+ Cu¢n ca.m hlnh xuy€n: L6i
1ft
m¢t vang hlnh nhan va
day
duqc qua'n
tren do.
+ Cu¢n
cam
co hlnh
m<;lng
nh¢n: Oie vang day duqc quan tren

mQl
ttln
tron
xc
ranh.
+
CUQn
cam
co
boc kim:
D~
lo,!i tru can
nhi~u
do
cac
di¢n tu truang a xung
quanh
ho~c
do cac cu¢n
dm
b gan anh hu6ng nguoi ta
ph<ii
bQc
quanh cu¢n
dim
m9t vo bang kim
IO'.li
(thUang
Iii
nhom) de

ca,ch
ly.
Do boc kim nen
d,c
thong
56 clla
cU9n
cam thay
deli;
di¢n cam
va
h~
56 chat Iuqng giam, di¢n
dung
t<;iP
tan
17
tang.
Ok
th6ng
so
nay (hay d6i cang nhieu khi vo
bQc
cang
g~n
cu¢n day,
vi
v~y
vo
bQc

phai co
duang
kfnh du
IOn.
+ Cuqn cam colOi
sat
Itt:
Lo;:~i
nay thuang dung trong
b¢
lQc
trung uin (bien
ap
trung tan) va
m;:.tch
dao dOng trong may thu. Thay d6i
vj
tff wang d6i cua loi
S;:ll
lir
vai eu¢n day sc dieu chinh
dU0c
di¢n
cam
ella
cu¢n
day (co
th~
thay d6i
den

50%).
+ Cu(m
e;:'tm
cao Ian: Dung
d~
ng[m
dClOg.
di~n
cao
Uln.
Chung
c6lh~
Ht
eui)n
dm
me)t
lap
hay nhicu
/(1p.
+ Cut)n
dm
{tm
Ian: V6'i
lOi
hang
V(lt
li¢u sdt
IiI,
lo~i
n;ty Ihuang

dung
trang
h(1
19c
ngu6n di¢n.
2.
Th~ch
anh
2.1.
Th~ch
anh
va
tinh
chat
rip di¢n
Th,~ch
anh Irong tl! nhien
lit
nhCing
tinh th6
I6'n
phfin chlnh hloh blng
tn).:
2
dflU
hinh chop
Th;:~ch
;:mh
Slr
dl!ng trong

ky
thu4t di¢n Iii
Ii
nhfrng phicn m6ng
clWfC
cat
ri.t
IL! tinh Ih6
lh;:.tch
anh.
F,

• •
F,
(a)
(b)
(e)
Nil/II
1.
9:
ellc
{fnh chat (ip
di~'11
CliO
,"(!C·1i
aI/II
Cic
tfnh
chAt
ap

di¢n cua
th;:.tch
anh
Ok
micng
th;:~eh
anh co linh chat
{tp
di?n:
(e)
Hlnh
a:
Neu tae
dy.ng
vao 2
m~t
cua mieng
th;:Jeh
anh nhung
IlJe
ncn F
J
thl
6 2
m~t
clla
lh<;lch
anh
xuat hi¢n
su

tich di¢n trai duu.
Hinh
b:
Neu d6i chieu lifc tac dl!ng nghia la thay
1l!C
nen bang lifc
keo
F 2 lhl
di¢n rich 6 2
m~1
cua
th9-ch
anh
ci1ng
deli
dau.
Hlnh
c:
Neu
dua
di~n
ap
xoay chicu
-u
tai
2
m~t
cua ban
th,!-ch
anh thl

mieng
Ih;:.leh
anh se rung dQng
vai
tan
s6
bang tan
s6
cua ngudn
U.
Hinh d: Neu ta lam eho mieng lhq.ch
<tnh
rung
d¢ng
thl giiIa 2
m~t
eLla
th<;tch
anh se xuat hi¢n - e,
18
V~y
duoi
Hie
dl;mg
cua
di~n
truang xoay chieu thl
th~ch
anh sinh ra dao dQng
ca

h9C
va.
nguqc
I~i
khi
th~ch
anh chiu dao d¢ng ca h9c thl sinh
ra
suc di¢n d¢ng
xoay chieu
cam
Ung,
VI
v~y
th~ch
anh
dU9C
Slr
dy.ng
tTOng
ky
thu~t
nhu nhung
khung c¢ng hUdng.
2.2.
M:.:tch
tuang
duang
va cac
tan

s6 c(lng huang
cua
th~ch
anh
Mieng
th<).ch
anh dung trong ky
thu~t
di~n
til
co
d;:~ng
han mong, 2
m~t
d6i
di~n
duqc tHing lap kim
IO<;li
mong va han day dan ra. Trong
m,!-ch
L
4
,
C
4
,
R4
ia
cae tham s6 ella micng
lh,!-ch

anh
phy.
thu¢c vao kfch thuac ella micng
th<J.ch
anh
V~I
cach cat tit khai lh'.lch anh. Mieng
th~ch
anh cang mong Ihl L
4
, C
4
,
R4
dmg
nho,
I{in
so'
c¢ng hu,'mg rieng ella no
rang
cao, L
4
,
C
4
•
R'l
co tfnh chat 6n
d~nh
nit cao. C

p
la
di~n
dung hlnh thanh giua 2
m~t
duqc Irang kim
lo~i
con g9i la
di¢fl dung gi,i dB.
Y"i thech anh I MHz thl
Ly
= 1,5H. C
y
= 0,016 pF
Ry
=
600
va C
p
= 1-5
pF.
Nhln vao
sCf
do
tUCfng
duang
cua
Ih'.lCh
anh ta
co

thti thay ngay
th<;lch
anh co
2
1<1n
s6 c(mg hu(mg.
-
TAn
s6
u)ng
hm1ng n6i tiep
lit
tan
s6
tlf
nhien clIa nhanh hen phiii.
fy
= I
2TI
~
L"C"
va m¢t
t{in
s6
c¢ng
huang
song song.
I
dq=-r~~~
2IT

J
Lq
CP'C'l
C
p
+ C
4
Do C
p
> > C
4
nen tan s6
fp
nil gan
fq.
Tit 2 hieu thuc tfnh
fq
va fp ta de dang
(hay
ngay
fp
> [4' Va co
th~
ve
duqc
d~c
(fnh
di¢n khang cua
th~ch
anh theo

tan
s6.
Thuang san
XU;)t
cac
th<~ch
anh co
Utn
s6
f4
= 1 KHz den 100 MHz.
Tan
s6
duai
1
KHz
kfch thuac Ian dat tien.
Tan
s6
han
100
MHz
th~ch
anh qua mong,
d~
va. Cac tfnh chat ve di¢n cua
th~ch
anh
co
th6

tom
tat
nhu
sau:
45
- Pham chat caD Q = 10 ' 10
- Ty
s6
L./C
4
rat
16n
nen
tra
khang
wang
duang
cua
th<:lch
anh
L
Rld
=
-'-
nlt
Ian
e
q
rq
-

VOi
khung dao
dQng
dung
th<,tch
anh co the
d~t
duqc d¢ 6n dinh
Hin
s6 cao
t61:
At'
=
10.6
-;-
10.10
10
19
"'Trong ky
thu~t
v6 tuy€n di¢n
tiI,
th~ch
anh duqc
su
d1Jng
nhu cac khung
c¢ng huang noi ti€p hay khung
cOng
huang song song trong cac

m~ch
19C
hay
su
dl:mg
lam cac
m~ch
dao d¢ng
th~ch
anh
d~
t~o
ra cac
t~n
s6
chuAn.
Ngoai ra
ngum ta con dung
th~ch
anh lam day
tn~
sieu am
d~
gifr
ch~m
tIn hi¢u.
IV.
D,J.C
TiNH
DAN

DI~N
CVA
CHAT BAN DAN
1.
Tinh chat
d~n
di~n
cua ban
d~n
tinh.khiet (con
9<;>i
lit ban
d~n
thuiin)
Hai chat ban dan tinh khiet
di~n
hlnh
In.
Giecmanium (Ge) va Silicium
(Si) c6 cau truc vung nang luqng nhu H.l.1O
"
-
'.
0
.,
Hlnh
J.
10:
CC{II
tnJc

wlllg
nang [Wing
CliO
Ixill
dan
till"
kllie't
~~~~
~\ :.)~p~
~\ :.)~'Vfi:?'V~
y/JffP~
/\J~~~
'-9J~
~
.P':. +
" "
Hlnh
J.
11
Cdu
tnle
mqllg
tiIJ!t
tile'
vai
E~
= 0, 72e V va
Eg
=
1,

12e V thu¢c nh6m 4 cua bang
tUiln
hoan Mendeleep.
M6 hlnh cau truc
m~ng
tinh
th~
nhu H1.11. Trong
m~ng
tinh
th~
moi nguyen tu
co
4 di¢n
lU-
a lap ngoai cung nen
c~n
4 di¢n
tiI
nua
d~
lien ket mai tro thanh
b~n
yung. Vi cac nguyen til a ben q.nh ciing can cac di¢n
tu
d~
t'!-o
ra moi lien ket
chu kh6ng thua di¢n
ti't

d~
cho ncn chung lien ket vm nhau bang m6i lien ket
dong hoa
trio
CCt
2 nguyen
tu
c,!-nh
nhau gop chung 1 d6i di¢n
tiI,
d6i di¢n
tit
nay
chuy€n d¢ng tren guy
d~o
chung cho
ca
2
h,!-t
nhan
t'!-o
ra
h!c
lien ket giua 2
nguyen
tit.
VI
moi nguyen
tu
can 4 d6i

di~n
tit
de
t~o
ra
lOp
di¢n
tit
ben
vfrng
a
lOp
ngoai
cung nen
no
phai lien ket vai 4 nguyen
ti't
khac a ben
c,!-nh
, trong
m~ng
tinh the
kh6ng co di¢n
tiI tt!
do. Tuy nhien, neu co m¢t tac d¢ng nao d6 nhu
chuy~n
d¢ng
nhi¢t, tia buc
xC},
phong

x~,
11!c
di¢n twang
v.
v du pha vo
mQt
moi lien ket se
t~o
ra m¢t di¢n
tu
l1J
do thmit kh6i
mai
lien ket. Luc d6 a cho vua
bi
ph<i
vo se
co
mQt
diem thieu di¢n
tu
g9i la
16
trang hay
16.
Blnh thubng nguyen
lU
a
tr~ng
thai trung hoa. Khi nguyen

tu
m:ft
m¢t di¢n tu de
l~i
mOt
10
trong no se
tra
thanh
tfch di¢n ducrng
Ia
m¢t
10
trang
Ung
v6i m¢t di¢n tu
ducrng
e+.
Lo
lrang
Ia
noi
can
di~n
tu nen se kfch thfch di¢n tu a
mOt
m6i lien ket
n~lO
d6 ben
c~nh

nhay
20
d~n
"I§"p
16"
va
d~
I~i
m¢t
16
mai
(di~m
2). Den hrqt minh
16
vira duqc
t~o
thanh
se
kich thich m¢t
di~n
tii khac
d~n
I§"p
16,
t~o
thanh m¢t
10
mai (diem 3). Cli the
ti~p
dien,

ta
th§"y
ling voi m¢t m6i
li~n
k~t
bi
pha vo
se
t~o
ra m¢t
c~p
di~n
tir
16
tr6ng di chuy€n hon
lo~n
trang khoi tinh the.
Neu co nhieu moi lien ket
bi
pha vo thl
m~t
d¢ di¢n
tii
tl!
do va
16
trong trang
khoi tinh the tang len nhieu. Luc do,
neu
d~t

khoi tinh
th~
vao
di~n
truong,
dc
di¢n
tii
se chuy€n d¢ng nguqc chieu
di~n
truOng,
con
16
lrong (tuang ang vai
di¢n
tich duang) se chuy€n d¢ng thea chieu
di~n
trlIang
t~o
thanh dong di¢n.
Nhu
v~y
dong
di~n
trang chat ban dan
Ia
dong
di~n
til va dong
16

trong chuy€n
dai co huang.
M~t
d¢
di~n
tir
va
10
trong trang chat ban
da.n
dng
Ian thi no dan
di~n
dmg
tot. Cac
yeu
to co tac
dl,mg
dcn pha
va
m6i lien ket trong ban dan se lam tang
d¢
d~n
di¢n clla no. Doi vai ban dan tinh khi€t, tfnh
da.n
di~n
chiu anh hubng
Clla
cac
yeu

t6
chfnh sau day:
1.
Nhi¢t d9:
Nhi~t
dQ
lang thi dao d9ng cua cae nut
m{l.ng
tinh the tang len,
~~~m~~~~~~~~N~~_~d~nc~~db
tang len. 6 gan
OUK
cac chat ban dan
hau
nhu kh6ng dan
di~n.
2. Cae ria Nrc
xg
n/ural/II
sang, fia tt'rllgogi

khi chieu vao kh6i tinh the se
truyen nang
llIqn.g
cho
di~n
ti1
a
lOp
ngoai lam cho

n6
de thmit
fa
trb thanh di¢n
ttl
tl!
do va
t~o
ra
16
trong. Cuang d¢ anh sang dmg
m~nh
d¢ dan di¢n cang tang.
3. Crtifllg d¢ di¢f/ trtrirng
st
fac
d~l11g
hte tell cae di¢n
ti't.
Khi
ll!c
tinh di¢n
du
m'.lnh
se pha vo moi lien kct va luc d6 ban
din
tra thanh dan dit;n t6t.
Ngoai ra, cac tia ph6ng
x~
cling gay anh huang den tfnh dan di¢n cua

chfft
ban dan.
a chat ban dan tinh khiet,
m~t
d¢ di¢n til va
16
trong lu6n luon bang nhau.
Tfnh
dan di¢n nay duqc
gQi
Hi.
d~n
di¢n thuan. N6i chung
m~t
d¢
di~n
tii
va
16
trang trang ban dan tinh khiet
rat
nha nen chung duqc
gQi
Ia
cac
ph<1n
til
da.n
di¢n thi€u
s6

ho~c
phan til dan di¢n khong ca ban.
Ta
cling c6 the thay d6i tlnh
dan di¢n bang
c:kh
pha them
t~p
chat vao ban dan. Luc d6
m~t
d¢ di¢n tir va
10
khong bang nhau, ta se c6 ban
dAn
t'.lp.
Tuy
thea
m~t
d¢ di¢n tir hay
m'~t
d¢
16
Ion han, ta co ban
da.n
lo~i
n hay ban dan
lo~i
p.
21
2.

£)~e
tinh
dan
di~n
ella
bim
dan
tfliP
Di¢n
ti.'t
Hinh 1.12:
Bcm
dan
II
Di~~
ti.'t
Neu pha them
t~p
chat
VaG
ban dan tinh khiet, tfnh dan di¢n se thay
deli.
Neu
t<:iP
chftt
la
nguyen to co qua bon di¢n
tiI
a lap ngoai cung (nhu nguyen to nhom
nam

hay nhom sau) ta g9i
Hl
l<:iP
chat cho. Nguqc
l~i,
neu nguyen to
t~p
chat co
ft
han
bon
di~n
tlt a lop ngoai cung, ta
g<)i
la
l<:tp
chat
nh~n
(nhu
d,c
nguyen to
a nhom ha).
Ta
xt~t
dien bien cua
m<:ing
tinh
th~
han dan khi
h1n

t<:iP
chut cho, chang
h<;ln
eho asen (acsenic) vao tinh
th~
gecrnani. Nguyen
tit
ascn
co
5 di¢n
ti.'t
a lop ngoai
cung.
Trong
m<:ing
tinh
th~,
no chi can 4 di¢n tit de lien ket voi 4 nguyen
ti.'t
gec-
mani
a lun
c~n,
con thita ra mot di¢n
tit.
Di¢n lit nay lien ket yeu voi
h""t
nhan
va de dang
tra

thanh
di~n
tit tv do (H.1.12)
va
kh6ng de
l<;li
16
trong. Ket qua la
m(lt
dQ
di¢n
tiI
lang len nhieu con
mq.t
dQ
16
kh6ng
deli.
Khi do, ban dan dan di¢n
chu yeu bang di¢n
tiI
nen g9i la ban dan di¢n til hay ban dan
la<;ti
n (tl! chiI neg-
ative
nghla la am). Phan
tiI
dan di¢n
chl!
yeu g9i la phan

tiI
ca ban hay phan til
dan di¢n
da so. a ban dan
IO<:ii
n,
phan
tiI
da.n
di¢n ca ban la di¢n liI.
Neu
qp
chat
thuQC
lo~i
nh~n.
chling
h<:in
nhu indi thl hi¢n
wqng
dien fa
nguqc
l<;li.
Ta
biet nguyen tit indi co 3 di¢n
tiI
a lap ngoai eung. Trang
rn<;tng
tinh
the, no

dn
4 di¢n
ti.'t
de
lien ket vai cae nguyen tit ben
qnh.
Nhu
v~y,
moi
nguyen
tiI
Indi
t<:i0
fa
rnQt
10
trong, rna
10
trong nay kh6ng kern thea
sl,l
xuat
hi¢n di¢n til
lI! do. Ket
qua
la
rn~t
dQ
10
tang len
nhi~u.

con
m~t
d<)
di¢n
tiI
kh6ng
deli.
Khi
do
ban dun dun di¢n ehu yeu bang
16
nen g9i
Hl
ban dan
16
hay
ban
dAn
lo~i
p (tit ehil positive) nghla la duang.
Ph3.n
tit
diln di¢n da
s6
a ban
dan
lo~i
P
lit
16

tf6ng.
Vi¢e pha
t~p
chat vao han dan tinh khiet lam tang d¢
dan
di¢n eua chung len
den hang
v~n
liin.
Ching
he,ill,
adieu
ki¢n thuang, moi
em'
tinh the geemani tinh
22
khiet (co 4,1.10"2 nguyen
ti'r)
co chua 2.5.10
11
di~n
ti'r
dan va
16
trong. Neu pha
them 0,001% asen thi trong th€ tich do xuat hi¢n t6i 10
17
di~n
ti'r
dan, con

solo
kh6ng doi.
Nha
v~y
dQ
dfin
di~n
tang len
mQt
v~n
Ian.
V.
mOT
nAN
DAN
1.
Chuy~n
tiep
p
~
n va
nguyen
t~c
diot
bim
dan
Khi cho hai
Wp
ban dan khac
lo,~i

la ban dan
Ioc.,\i
p va b,tn dan
10<,li
n
tier
xuc
v(1i
nhau
(H,l.13)
giO'a
chung sc hlnh thanh
lap
chuy~n
tiep p-n. Vi a ball
di'1Il
lo~\i
p
m(\t
dQ
16
trClng
Wn
han
rAt
nhieu so vai ban dan
100,\i
n va
m~t
dQ

diGn
[11
a ban dan
Im~i
n
Wn
han
rat nhien so vai ban dan
10<;l.i
p nen xily ra hi¢n
tvt,1ng
khuech tan
di¢11
tu
til n sang p va khuech tan
16
til P sang
n,
M~t
dQ
hai ben
dmg
chenh I¢ch thi
mUc
de)
khuech tan cang
m<,tnh,
p
"
r

:;
(t!i~n
tnlOn!! chuY0n
lU"p

\licnchu),rnticp
I-Ilnh I. 13: Til'!) giap P-N
~
An6l * KUlal
lfillll/'
14:
KS'
hi¢1I
dio,
Khi co
Slf
di chuyen
d.c
phfin
Ii:f
dan di¢n qua tiep giap p - n sc xiiy ra
s~r
phfm
bol~i
di~n
tlch. Truac khi tiep xuc, cac lap ban dan
{j
tr~ng
thai trung hoa.
B[\y

gia,
('j
lap n do
mr!t
b6t di¢n
ti.'r
ncn
tr<-f
thanh tfeh
di~n
duang.
Cung
v~y,
16'p
p
nh~n
them di¢n
ti'r
Hun
mat cac
16
nen
Ira
thanh tfeh
di~n
am. Ket qua
lil
Wp
tiep gitlp co
m'>t

di¢n truang g9i
lit
di~n
twang chuyen tiep
~':l'
Di¢n truang nay
co tac
d'-;lng
di
ehuytn
16
IU
lap n vc lap
p.
di chuyen
di~n
tll"
tu
lap p
ve
lap
n.
Noi khac di, di¢n truang chuyen tiep co tac
d~ng
ngan can
sv
khuech tan
dc
phan
tir

dan di¢n co ban
tll"
lap n9 sang
lap
kia. Khi Ive tac
d'-;lng
cua
di~n
truang
chua
di!
ca.n
bang
v(1i
Ivc khucch tan, thi cac phan tir dan di¢n da s6 con tiep
t'-;le
duqc phan b6
h~i,
tuc
di~n
ti.'r
tll"
n tiep
t'-;le
sang p va
16
til P tiep
t'-;lc
sang
lap

n.
clfang
dQ
di¢n truang chuye'n tiep tiep
t~c
tang len. Khi Ivc
di~n
truang du can
bang
v6i
lvc khuech tan Ihi
m~t
d'>
ph
an b6 cac phan
ti.'r
da
s6 kh6ng thay
dcii
nua,
h¢
thong
d:',\t
tai tn,mg thai can bang d¢ng: trang m¢t
dan
V!
thai
ginn, c6
bao
nhicu phiin

tu
da so khuech tan qua
lap
ngan thl cling co
bffy
nhieu phfin til
da so duqc Ivc
di~n
truang
di
chuytn
tral<}-i
Va
se kh6ng co
dong
di~n
tcing qua
chuy~n
ticp. Vi
the
chuytn
ticp p - n con g9i
lIt
lap
ngan p - n.
23
P
1:-
-+:
I N

0~:
:::r-G
t-
+
p 1-
~I
N
-01:
!IG-
-
+,
+
-
1
+
,
Hinh
1.
/5.a
Hillh
1. 15.b
D~t
tiep giap p - n van
mQt
di~n
ap sao cho clfe
duang
n6i vai
lap
p, cl!c am

n6i vai
lap
n.
Di¢n lip nay duqc g9i
1a
di~n
ap phan
qrc
thu~n
hay
di~n
ap
thu~n
(hlnh 1.15.a). No
1<.1-0
fa
di~n
truang ngoaj
~NGhu6ng
tu
p tai
fl,
tue nguqc chieu
vai
di~n
truang chuycn tiep.
Di~n
truang ngoai co lac
dl,mg
khu

di~n
tntong
lap
ngan
de:
d.c
phan til
dan
di¢fl
da
so de
dang
qua
duqc tiep giap, tue
Ja
16
di
chuycn
lU
p qua n
va
di~n
tu
tu
n qua
p.
Vi phan
til
dan di¢n
da

s6
co
m~t
d¢
rat
16n
nen dong di¢n nay co tf!
s6
Ian
dUQc
g9i
1il
dong di¢fl
thu~n.
Di¢n trb
cua
tiep giap p - n
thea
chicu
thu~n
g9i
1a
di~n
Ira
thu~n,
co
tft
s6
nhC>.
Dong

di~n
thu~n
co chicu (quy uac)
lU
lap p sang
lap
n.
Bay
gia
deii
chi6u clfe di¢n up ngofli, tue
IiI
cl!c
duang
mac
V~lO
lap
n,
eye am
vao ldp
p (hinh 1.15.b) tiep giap sc ehiu di¢n
up
phfm eve nguqe hay
di~n
ap
ngu(Jc.
Di~n
truang ngoai
~NG
eung ehieu vai di¢n truang

lap
ngan
~Cl'
nen sc
lam tang lac
dlJ.ng
ngan
d.n
sl! di
ehuytn
eua cae phan til dan
di~n
da
so. Dong
di¢n ella cae phan til
da
s6 se bang khong. Lue do ehi con
I~i
sl! di
chuytn
ella
cae phan til di¢n thieu
s6, tue
10
tir
Wp
n sang
p,
di¢n til tir
lap

p sang
n.
D6
18.
dong
di~n
eua
cae phan til thieu
s6
g9i
Ja
dong
di~n
nguqe.
Vi
m;;tt
d¢
cae phan
Lil
dan di¢n
thi~u
so nhb han nit nhieu so vai phfin til
d9.n
di~n
da
s6 ncn dong
di¢n nguqe nho
han
r:it nhieu so vai dong di¢n
thu~n.

Noi eaeh khae,
di~n
tn1
nguqe eua tiep
giap
p - n Ian han nhieu Ian so vai di¢n
tn1
thu~n.
Dong
di¢n
nguqe co ehieu tir
lap
n sang
lap
p.
Nhu
v~y,
h¢
thong tiep giap p - n
ding
e6
d~e
tfnh dan di¢n theo m¢t ehieu,
ehieu tir
p sang n va khong dan di¢n theo ehicu nguqe
l~i.
Do
do
h¢
thong nay

tuang tl!
nhu
m¢t van
di~n
til, g9i
la
dial ban dan.
Ky
hi¢u ella
dial
ban dan
ve
tren hlnh 1.14. Khi tang di¢n
ap
nguqe qua giai
h~n
eho
phep,l6p
ngan bi chge
thung va dong di¢n nguqe d¢t ng¢t tang len, lam hong
di - at.
24
2.
Elij.e
tinh ella diat ban dan
Diot ban dan
dju
ticn do Acxep la nguoi Nga phat minh fa nam 1922. Lilc
nay den di¢n tu
dang thinh hanh

va
philt trien nen philt minh tren kh6ng duqc
ehu
y.
Den thai gian Chien tranh the gim lan thu hai, do nhu cau phal trien ky
thu~t
ra da, den
di~n
tu
b(>c
1(>
nhieu thieu s6t, nguoi ta m6i ehu y nghien
cUu
hoim
thi~n
va day
m~nh
san xuat cac diat ban dan. Den nay, diat ban dan
e1a
thay
the dan cae den di¢n tu a
hfrU
het cae llnh
vl!c:
So
v6i den hai cl!e
di~n
tLt,
diot ban dan c6 nhieu
Uti

diem nhu:
1.
Kfch thuac g9n,
tn:mg
lu~mg
nh~,
de
Jiip
nip.
2. Ket cau dan gian, chac chan, cong
ngh~
san xuat khong phuc
t~p.
3.
Ticu
thl,l
rat
ft
nang luqng
VI
kh6ng co
m'.lch
nung den va
sl,lt
ap trong diot
rat nho.
Nhi'1
v4y
hi~u
smlt cao.

4. Thai gian
khO'j
dQng
nhanh, d6ng
m~ch
la co the lam vi¢c ngay,
chu
khong
dn
thai gian d6t nong catot nhu a den di¢n
tU
hay den ion.
5.
Tu6i lh9 Ion, gap nhieu
if1n
den di¢n
ti'l.
6.
DiGn
clung
nho,
d~c
bi~t
Iii
diat tiep xuc diem nen cho pbep dung a
m~ch
sieu cao
Hln.
Ben canh do, diot ban
clan

con mot so nhuac diem nhu:
.

I. Di¢n
<l.p
ngu'tJc
cho phep nh6 han
clen
di¢n tu. Khi
din
thiet phai mtlc noi
tiep nhicu di6t
d~
giilm dir;n ap nguqc tren moi phun
ti'l.
2. Di¢n
tn}
nguqc khong bang va cung, rna van co
mQt
gia
te!
gi{ri
h'.ln
nen
van co dong di¢n nguqc
tuy rat nho.
3Di!n~b~th~n~~~~Khin~dO~~d~n~thu~ri
nguqc deu tang.
Oln cll
theo

v~t
li~u
ehe
t<;to,
ngui'1i
ta ehia diat thanh cae
lo:;ti
nhu: di6t gec-
mani,
silk,
selen, oxit dong

Can cu thco cong
dl,lng,
diat chia ra
10'.li
diot nan
di~n
(van di¢n)
va
diat lach s6ng. Theo
deli
1<in
so
lam vi¢e co diat uin
so
thap
va
diot cao tan, diat xung theo
d~c

diem tiep
xu.e,
chi a ra
lo~i
diot tiep xuc diem
va
diot tiep xuc
m~t.
3.
Cae
thong
so
ec:!
ban
eua
diot
1.
Dong di¢n thu,)n hay tri
so
trung blnh
ella
dong
di~n
nan
Ian
nhat cho phep.
Dong di¢n nay
phl,l
thuQc
vao

di~n
tfch lap ngan
va
m~t
d(l
dong di¢n eho phep
qua lap ngan, tuc
phl,l
thuQc
V~:l.O
nhi¢t
dQ
lam
vi~e
16n
nhat cho phcp cua diat
va
25