Văn hóa dục tính và việc tiếp nhận thơ nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương ở miền bắc 1954-1975

1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
………………………………


NGUYỄN THỊ HƢƠNG





VĂN HÓA DỤC TÍNH VÀ VIỆC TIẾP NHẬN
THƠ NÔM TRUYỀN TỤNG HỒ XUÂN HƢƠNG
Ở MIỀN BẮC 1954 - 1975



LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam







Hà Nội - 2014

2

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



NGUYỄN THỊ HƢƠNG




VĂN HÓA DỤC TÍNH VÀ VIỆC TIẾP NHẬN
THƠ NÔM TRUYỀN TỤNG HỒ XUÂN HƢƠNG
Ở MIỀN BẮC 1954 - 1975


Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 01 21




Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Nho Thìn




Hà Nội – 2014

3
LỜI CAM ĐOAN

ng lut
qu cc tu c
nhic nhng lum khoa h

Hà Nội, Ngày 24 tháng 12 năm 2014
 lu


Nguyễn Thị Hƣơng



















4
LỜI CẢM ƠN

c hin lu c rt nhiu s quan
 t  bt nhc
tp va qua ti hc Khoa h i hc Quc
i.
         c gi li c  
n ba m - . n
trng gi ln 
dt c tu tngc bixin
 in thy  PGS.TS Tr,
ng d 

Hà Nội, Ngày 24 tháng 12 năm 2014
 lu



Nguyễn Thị Hƣơng


5
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 7
1.   7
2. Lch s v u 8
3. Mu 12
4. m vi kh 13
5. u 13
6. B cc lu 13
NỘI DUNG CHÍNH 14
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ BỐI CẢNH LỊCH SỬ XÃ

HỘI Ở VIỆT NAM 1954- 1975 14
1.1. Một số vấn đề lý luận 14
1.1.1. Lý thuyết tiếp nhận 14
1.1.2. Tầm đón đợi 18
1.2. Bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam 1954- 1975 22
1.2.1. Bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam 1954- 1975 22
1.2.2. Tư tưởng chính trị chi phối văn hóa học thuật 25
1.3. Vấn đề dục tính trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hƣơng 28
1.3.1. Văn hóa dục tính 28
1.3.2. Vấn đề dục tính trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương 30
Chƣơng 2: HỒ XUÂN HƢƠNG ĐỌC THEO PHÊ BÌNH VĂN HỌC
MÁC XÍT 34
2.1. Quan niệm khai thác giá trị văn học truyền thống phục vụ cách mạng 34
2.2. Xu hƣớng đề cao giá trị chống phong kiến của cái tục trong thơ Nôm
truyền tụng Hồ Xuân Hƣơng 36
2.2.1. Yếu tố tục- dục tính là vũ khí tiếng cười đấu tranh 36
2.2.2. Yếu tố dục tính thể hiện tinh thần phản kháng giai cấp, chống phong
kiến, chống tôn giáo 43

6
2.2.3. Khẳng định giá trị người phụ nữ trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương 48
2.3. Xu hƣớng tiếp nhận dục tính trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân
Hƣơng 1954- 1975 54
2.3.1. Những nhận định mang tính gượng ép về thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương 54
2.3.2. Ý kiến bênh vực yếu tố dục tính trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương 61
Chƣơng 3: TÀN DƢ CỦA QUAN ĐIỂM ĐẠO ĐỨC NHO GIÁO
TRONG TIẾP NHẬN HỒ XUÂN HƢƠNG 73
3.1. Dấu ấn của quan niệm đạo đức Nho giáo 73
3.1.1. Nho giáo và vấn đề bản năng dục tính 73
3.1.2. Sự hiện diện của cái bản năng trong thơ Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương 76

3.2. Quan niệm của Nho giáo về dục tính ảnh hƣởng đến việc lựa chọn
thơ Nôm đích thực của Hồ Xuân Hƣơng 84
3.2.1. Xu hướng phủ nhận hoàn toàn yếu tố dục tính trong thơ Nôm truyền
tụng Hồ Xuân Hương 85
3.2.2. Xu hướng phủ nhận một phần yếu tố dục tính trong thơ Nôm truyền
tụng Hồ Xuân Hương 91
KẾT LUẬN 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO 100


7
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
H t hi l m thy c
hi Vit Nam thm c d- v 
i c. Ngay t khi xut hin, H tr 
nỗi ám ảnhi vc gi  gii  u   c hai min
Nam- Bc trong vic tip nhi nh n
tng H mang li v n . lch s tip
nhn v dn tng H  t lch s
 t qua chn tn
n hin dii sc c ht con
s t, nhn nh ca
nhiu th h c gi  mi la tu, gi
v yu t dn tng H 
T nhu v H 
Qu Nguyn Hu Tin, Tu, Nguyn
nhu H n 1954-
u, Trn Thanh M- Nguyc
 a mi mn

tn u tha nhu t d
song vi nh     quan, h  n th 
o ca dt b b phyu t
di  m 
m u, Trn Thanh Mi)c gi hiu sai
m thm m c 
62 khi Nguy t Người Cổ Nguyệt, chuyện
Xuân Hương [3] m ra mng tip nhn mi hic phc
t dc xem t nhu cu t 
thiu trong cuc si trong hitruyn tng
H 

8
 n 1954- 1975 vc ti
chung trong vic tip nhn v d truyn tng H 
 qua lch s tip nha thy rt hin
  c H     mi th i, m  n, mi lp
i, mi tip nhn li ch 
Vi i ch i ca mt th h c gi -  
phn dng li lch s c ca Vit Nam. Tip nhc
m ch
ng cc.
T nhng n  i vit mun quay v kh n
1954-  ch ra nhi trong quan nip nhn
 H  i nhng cm quan mi m     
 Văn hóa dục tính và việc tiếp nhận thơ Nôm truyền tụng
Hồ Xuân Hương ở miền Bắc 1954 - 1975 m
mt cm h  cn v d
  n tng H i tng tranh
lun sut bao th k  

li tc ngot ln trong vii nh
ca H i.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
H X- mt hing VViu cui
 nghip cn nay vcuộc tìm kiếm giữa màn sương
huyền thoại   . Trong s nghi      
 li s  nhm vn
 nghi v gc ); t chich s, cu
nghic ca H  n    mi m  
c  c ta, th   ca nhn tranh
lui lp nhau gay gt. Trong nhng lu c
n i bt ctruyn tng H thấm đẫm
vấn đề dục tính.

9
Xung quanh v d truyn tng H , ta
thy giu vc tih
nhng tip nhn tng H 
theo nhi i hc  
o li tilch s u, tip nhn v dc
 truyn tng H t th k 
  ng, v       truyn tng H 
. n dng thuyt
hc ci ngun ca hing d
truyn tng H   nhng n c vt
Cái ám ảnh của Hồ Xuân Hương (1936); Hồ Xuân Hương, tác
phẩm, thân thế và văn tài (1937). Kinh thi Việt Nam (1940); Văn nghệ bình
dân Việt Nam (1951).    u v d  
truyn tng H n ng cho ta thy: i
vit  ch i ci ngun ca hing dc  

truyn tng H   nhng n c c, mthy 
o ca truyn tng H  
i vic c gi hiu sai m 
thm m ca n tng H 
Sng, c ng M  
chp nhn vihc thuyt c i hin ttruyn
tng H h cho rng Freud coi n c dc ng l
T  v u tranh giai cp, chng phong kin,
ch mng l      y,
trong gi phn. Mt b ph
 n Thanh Mi Thử bàn lại vấn đề tục và dâm trong thơ Hồ
Xuân Hương   u Vc (s 4 -   
Nguy   Góp thêm một tiếng nói trong việc đánh giá thơ Hồ Xuân
Hương T Vc (s 3 - 19Chung quanh vấn đề “thơ Hồ
Xuân Hương”: ông Nguyễn Đức Bính và “thơ Hồ Xuân Hương”, T

10
hc (s 6 - nh nh  truyn tng H 
 ch c phc v , t c Nho
n tng o ch 
ngh thu c t. 
n  ch nhn m ca dc
n h b   phong kin;
o ca d nhn hay l 
nh dn . B phng Hồ Xuân
Hương- Nhà thơ cách mạng (1950), Nguy   i Người Cổ Nguyệt,
chuyện Xuân Hương T  - 1962), Nguyn Lc vi Hiện
tượng thơ Hồ Xuân Hương n mnh nh 
bn ca d truyn tng H . H cho rng v
d truyn tng H - 

mt nhu cu t  thi chi b trong cuc sng ca
i.
u trong Hồ Xuân Hương - bà chúa thơ Nôm khng
nh rng: nhitruyn tng ca  
nói những chuyện kia,
chuyện sinh dụcng truyn tng H 
ng hai  nha n  mang da mi
 . Th t
truyn thng, mt ni rt nhi tc ging thanh ph bi
  nh d 
  quên  d li cho lp lun phn
phong c  Xuân Hương mượn cái cười để đánh vào xã hội N 
t cm nhn rt tinh t v t ca
nh cnh, vnh vt ca H 
Trn Thanh M  Thử bàn lại vấn đề tục và dâm trong thơ Hồ
Xuân Hương [33] li ng x vtruyn tng H 
chuc Nho m li nht

11
tin ti vic  n tng H   ba : mt
 gm nh thu
mt  gm nhu t tc  th t
u t  Vbng truyn thng
i, t n sc so
song trong n tng vn bc l
nhiu mt hn ch, ng t rng 
n tc hin tng H 
T nhu H m
lng lng tranh lut n
cc  min Bc vn tip tc tin (d

 H    c c i hm I
Giáo trình lịch sử văn học Việt Nam i hc tng hi Văn học
Việt Nam nửa cuối Tk XVIII nửa đầu Tk XIX
Nguyn Lc trong Hiện tượng thơ Hồ Xuân Hương   
m bnh vc yu t dtruyn tng H n
mn d u c  ch vin dn quyn uy ca
  da, nhm t n vng ch
ng lp lun ci ma th hic yu t
d truyn tng H 
th  ch chp nhn,
 ca d xem dn h b
  phong kio ca d
 u n 1954   ng xu
s dp c
t c h u thng nht cho rNtruyn tng H
c sn s trong vn
 di ta v ng vi nhng
  th n v dc
truyn tng H i m

12
y nc Vi
hc th gin tng H 
trong c th hi
dng nh d
u lch s tip nhn yu t d
n tng H n thy t nhng  khi 
vit Người Cổ Nguyệt, chuyện Xuân Hương ca Nguyxut hin 
m ra mng tip cn mi hic phc tp . V d
b   t nhu cu t    i tr    n

 thiu trong cuc sng    i trong hing  
truyn tng H . T  ch ra nhng sai lm ch 
nh     d  ca gi  u  n c 1954. Phi
m th n khi H
t hiu sng li mnh m c. Vy,  hi
 giu i m trong vic tip nhn v
dtruyn tng H  ct yu t d
trong bi ci Vit Nam  min Bc 1954- 1975; knh
ng Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận, anh em nghệ sĩ là chiến sĩ trên
mặt trận ấy, tr.26], khuygii ngh u tro
i sng ci mnhi
trong v tip nhn tng H 
3. Mục đích nghiên cứu
u vVăn hóa dục tính và việc tiếp nhận thơ Nôm truyền tụng Hồ
Xuân Hương ở miền Bắc 1954 - 1975 u lch s tip
nhn H - mt hi    m cht d  tri qua
nh Lut mc tip nhn ca
gii hc gi min Bc t 1954- 1975 tip nhn v d ?.
Bn Bc ng tr c phc v , lp
u tranh giai cp. Mn n hai  
bc H a gin B
i ch ng im.

13
4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi khảo sát
u ca luVăn hóa dục tính và việc tiếp nhận thơ
Nôm truyền tụng Hồ Xuân Hương ở miền Bắc 1954 - 1975 t c
hc gi  min Bc t 1954- 1975 vit v v d  truyn
tng H t bn  min Bc nhm mc
p nhn tng H 

t c phc v , t i
vi v c .

truyn tng ca H c in trong Hồ Xuân Hương thơ và đời, Nxb
c (2008) do L n, soi thiu. ng th
mo nhu t 
n p nhn v dn tng H 
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
 thc hin lut tip nhn  
lch s tip nhn truyn tng H i
ch i cc. y rng mi  mi thi, mi
giai cp, mi dc li ch  i ch
i ca mt th h c gi-  n dng li lch s 
c ca Vit Nam .
n dng  h tr  thống kê,
so sánh- đối chiếu, phân tích- đánh giá nhm n khnh v dc
 t trong nhng yu t  c hp dn c
truyn tng H 
6. Bố cục luận văn
Lun m u t lun, phn
n
- Chƣơng I: Mt s v i cnh lch s i  Vit Nam 1954- 1975
- Chƣơng II: H 
- Chƣơng III: Ttrong tip nhn H 

14
NỘI DUNG CHÍNH
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ BỐI CẢNH LỊCH SỬ
XÃ HỘI Ở VIỆT NAM 1954- 1975

1.1. Một số vấn đề lý luận
1.1.1. Lý thuyết tiếp nhận
người đọctác phẩmtác giảtiếp nhận
văn họct ng t thp k 70 mi bs dng r
 Để có một mỹ học tiếp nhận Kinh nghiệm
thẩm mỹ và giải thích học văn học (1979) ci diu
c hc tip nhĐộng tác đọc ca
i hng
c li nhng quan nim trit hc ca Husser, Gadamer,
W. Benjamin m c s
m  m tip nh c  u mi h 
quan trn cc th gii: Jauss
t ba chn ca thm m. Tc h hoạt động
sáng tạo (poiesis)- tức là khoái cảm thẩm mỹ trong sáng tác” [28, tr.212], th 
cảm xúc thẩm mỹ (aesthesis)- chỉ những khoái cảm thông qua cái đẹp về phía tiếp
nhận [28, tr.213]; th thanh lọc (catharsis) [28, tr.214].
Vn di quan h ng gi
giSự thật của tác phẩm văn học gồm có hai
mặt: Với nhà văn, nó là sự thể hiện của ý đồ sáng tạo, nhưng với bạn đọc, nó phải
được đo bởi sự tiếp nhận thực tế [28, tr.202].
Theo Jauss tiếp nhận 
            .
 



15

Tầm tiếp nhận 



 

Tp nhn, nu , u t quyu
 cho vic tip nhm. u t
trunnh s sm. Từ điển thuật ngữ Văn học
[16]  c Chỉ cá nhân thông qua hành vi đọc
mà tham gia vào đời sống xã hộimột là người đọc thực tế, tức con người cụ thể
đang tiến hành việc đọc (người đọc thông thường và người đọc chuyên nghiệp), hai
là người đọc trong quan niệm, là quan niệm về người đọc được rút ra trong thực tế
[16, tr.220]. i ch n gngười đọc
mhành vi đọc, phi c theo
m ct tip nh c mi hai
tác phẩmtác giả
thy rng: c m, mc s 
m sng, vc, tm hiu bit v c
   m,
cm th v nh   khi  v d
           d  xu  
nhng n c b dn n c i li xem v dc
      nhm m  ng phong kin, ch 
gii li cho rng ch muphn b
mn gi .
ng thi trong Từ điển thuật ngữ văn học [16], m v tip nh
hc   Hoạt động chiếm lĩnh các giá trị tư tưởng,
thẩm mỹ của tác phẩm văn học, bắt đầu từ sự cảm thụ văn bản ngôn từ, hình tượng
nghệ thuật, tư tưởng, cảm hứng, quan niệm nghệ thuật, tài nghệ tác giả cho đến sản

16
phẩm sau khi đọc: … Quá trình tiếp nhận đọc, nhờ được tri giác, liên tưởng, cắt

nghĩa, tưởng tượng của người đọc mà tác phẩm trở nên dày dặn, sống động, hoàn
chỉnh; ngược lại, người đọc nhờ tác phẩm mà được mở rộng vốn hiểu biết, kinh
nghiệm về đời sống, tư tưởng và tình cảm cũng như năng lực cảm thụ, tư duy16,
tr.235]. Qua  thy tip nhc hhot
ng cm. Tip nhn  
      ng th n sng cho
nhn mnh tip nhmột cuộc giao
tiếp, đối thoại tự do giữa người đọc và tác giả qua tác phẩmmột hoạt động sáng
tạo có quy luậttạo thành đời sống lịch sử của tác phẩm văn họcnh
ng li  vinh ntiếp nhận văn học
 i vm, vi sng

Lý luận văn học [29]n tip nh
Ldiễn ra từ một cơ chế nhất định, kinh qua hệ
thống tín hiệu thứ hai trong đại não, bạn đọc đã chuyển hóa từ những ký hiệu của
văn bản tác phẩm thành những ý tưởng, từ đó thể nghiệm được những tình cảm, tư
tưởng trong tác phẩm, có tác dụng gây xúc động và nâng cao tâm hồn của chính
mình29, tr.349].
n ca Từ điển Văn học (b mi) [19] tiếp
nhận văn họctiếp nhận thẩm mỹ ch hong tip nhn c
i v nhm ngh thutiếp nhận
thẩm mỹmột dạng thức hoạt động thẩm mỹ, được thực hiện
ở việc tiếp nhận (thưởng thức, cảm thụ) tác phẩm nghệ thuật với tư cách là một giá
trị thẩm mỹ, sự tiếp nhận này luôn luôn đi kèm với sự nảy sinh tình cảm (trải
nghiệm) thẩm mỹ. Tiếp nhận thẩm mỹ không phải là sự tái hiện giản đơn tác phẩm
nghệ thuật trong ý thức, mà là một quá trình phức tạp: quá trình cùng tham dự và
cùng sáng tạo của chủ thể tiếp nhận. Khác với hoạt động thẩm mỹ của nghệ sĩ-
người sáng tạo ra tác phẩm nghệ thuật, tiếp nhận thẩm mỹ không mang tính công
nghệ và nó vận hành theo hướng ngược: từ việc tiếp nhận kết quả (tác phẩm nghệ

17
thuật nói chung) đi đến tiếp nhận các ý tưởng chứa đựng trong đó19
th   nhn mnh c tip nhn mm
ngh thumột quá trình phức tạpi tip nh
o.
tiếp nhậnm ch hong ti
phm (bao gc) vi nhiu m
 hiu bing thc, gio cp nhm ch
vic tip thu nhc ( ng thc, cm th).
Tip nhi cm th c  ch   nhn bit bng c
trc c          vy,  t hi   c,
 mi thi, mn, mi li, m
i tip nhn li i ch Vi i ch i
ca mt th h c gi-  n dng li lch s 
c ca Vit Nam. Tip nhi s bc l c hiu lp
i ca mu trong mn lch s, mi thi nht
nh, th hin quan nim  , m Tiếp nhận văn
học” cảm thụthưởng thứclý giải văn
học. Tip nht ho  ph
o ca tip nh
hc khnh t  chúng ta có thể hiểu
được tác phẩm thi ca chừng nào chúng ta tham gia vào việc sáng tạo nó
li, vn Tiếp nhận văn học i,
 rng phu, m t ln
b i quan h gi
phm na.
Qua nhng        t ng Tiếp nhân văn
học  hic vn dng vn hiu bim
cc cm trong khi ti
H thng nh gi g

m s  quan ci

18
n, mi thi, mi h ng l cn m
 gi . Sn phm ca tip nh
th ging hong v u cp nh
hm chn
 ng c  i thut ng tiếp nhận
thẩm mỹn mng rng l  tiếp nhân văn học nhm
nhn mng ca hong tip nhn 
n t 1954- 1975  min Bi ch 
cu n c t   phn th  u
tranh giai cp trong ng mnh m c, tip
nh  trong sut th. Mn tip tc
ns ng cn nhiu mi s trong
ng, i, trong hc thun vi
dng kinh tu m n c t 
c chp nhn ch 
 ,  o ca
dtruyn tng H ; ch nhn mt
 ca d xem d
phn h b ng phong kin, chu tranh giai c 
bc ltruyn tng H . y, gi
t hin nh vi
   m   truyn tng   v  d  a H 
p cn ca thi mi vi
m  ng mi, gi  u quay tr l  n hi   
truyn tng H i mt cmi m 
1.1.2. Tầm đón đợi


 tầm đón đợi 
 tầm đón nhận, chân trời chờ đợi, hay tầm kỳ vọng
    Theo

19
Jauss, tầm đón đợi chệ thống quy chiếu được khách quan hoá
của những chờ đợi, sinh ra cho mỗi tác phẩm trong thời điểm lịch sử nó xuất hiện,
các hệ thống được hình thành từ sự hiểu trước về thể loại, hình thức và những chủ
đề của các tác phẩm quen thuộc có trước, về sự đối lập giữa ngôn ngữ thi ca và
ngôn ngữ thực tiễn

[15]. a
ti cn; qc cng c
u chnh ti c. c s
n s trin khai c b nh sa ch  trong
ch u ci t, ngp
vi ch  c ch i s n cng c hay chnh sa nhng ch i
p tc tng ch i cho phn tip theo cn. Theo Jauss,
mm nu phn kch cng c li t t
m  thm mc li, m thm m 
khi kng tsự thay đổi tầm đón đợi
ng th kinh nghim thm m v 
ng  loc trong ti c ca h.
, Tầm đón đợi 


Hệ quy chiếu này bao gồm ba nhân tố chính:
kinh nghiệm thưởng thức mà công chúng sẵn có về thể loại của tác phẩm; hình thức
và hệ chủ đề của các tác phẩm trước đó mà tác phẩm này thừa kế; Sự đối lập giữa
ngôn ngữ thi ca với ngôn ngữ thực tế, giữa thế giới tưởng tượng với thực tế hàng

ngày 50, tr.200].   
















 tác phẩm văn học không phải là một khách thể
tồn tại cho riêng nó, trình ra cho mọi người quan sát ở mọi thời kỳ một hình dạng
như nhau. Nó không phải là một tượng đài phô bày cái bản chất vô thời hạn của nó
bằng sự độc thoại 

quan hệ đối thoại 

20


 độc thoại 

  


 
kiến thức ngữ văn chỉ có
thể tồn tại trong sự đối diện thường xuyên với văn bản và không được vón cứng lại
thành kiến thức về các sự kiện 

Sự
kiện văn học  tính chất sự thực lịch sử 


    
 - . 






, 

  

t, . 
 



Lý luận văn học [29], 



              

               

 
      
 sau:




21
 


 





 truyn tng 
tan 

- 










  

 
khoảng cách thẩm mỹ
 


 

22


 
       ,




 




Tầm đón đợi 
           


ng chung,  .


, 






 , , , 

, 





               

 
1.2. Bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam 1954- 1975
1.2.1. Bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam 1954- 1975


 



23

, 
- 
Cài răng lược
Đối đầu

      

  

- 1975  - 

  thay

 

         
 





 


. 
- 

          
   

24
Nhi


 

      




 
 


 
- 
- 9-  

   -   965-

 
 -
-5) 


 



trc tip
u v qu sai. Nhm m  qu

25
 n thng nhc. T
 - 

1.2.2. Tư tưởng chính trị chi phối văn hóa học thuật
T  thut nc v bn thng tr
ng phn, t ng v lch s ca c ch
s ca i văn học và nghệ thuật luôn luôn là vũ khí sắc bén của nhân
dân bị áp bức trong cuộc đấu tranh để tự giải phóng n vc
ngh thut  “có tác dụng to lớn, sâu rộng và bền bỉ, mà lịch sử loài người từ
trước tới nay- nghĩa là lịch sử đấu tranh giai cấp - đã xác nhận. Các giai cấp thống
trị đã sớm biết sử dụng thứ vũ khí vô song này. Và nhân dân bị áp bức cũng rất tinh
khôn trong việc dùng gậy thầy đập thầy, và cuối cùng nhân dân luôn luôn là người
giành chiến thắng[12, tr.2].
Trong kho i s 
o cng, gic ngh thuc mt n i
i ch t. N
ngh  tht s c sn cht vi cuc sng cn
dng ch -    m v ng c t
c, hp vi nhng truyn thng chio cng
 ngh ng ca giai ci th gii quan
ng, nhn thn ngun gc, bn cht, ch
 ng, nhim v c trong
thi k ng.
    n trit hc, truy    
 trong nhn lch s nh  
c s tr i cng s

nhim v  tr to ln gic kht ca
k a cXu hin thc
u gi
chng Vit 