Vai trò của vốn xã hội trong việc phát triển nguồn nhân lực trẻ (nghiên cứu trường hợp tỉnh Nghệ An)


TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






TRỊNH THỊ NGỌC DIỆP





VAI TRÒ CỦA VỐN XÃ HỘI TRONG VIỆC
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ
(Nghiên cứu trƣờng hợp tỉnh Nghệ An)










Hà Nội - 2014

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






TRỊNH THỊ NGỌC DIỆP





VAI TRÒ CỦA VỐN XÃ HỘI TRONG VIỆC
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ
(Nghiên cứu trƣờng hợp tỉnh Nghệ An)


Chuyên ngành : Xã hội học
Mã số : 60 31 30 01












Hà Nội - 2014
LỜI CẢM ƠN


a vi vi s n ca nguc
tr" u ng hp tnh Ngh  u dt qu
khng C Vinh, tnh Ngh An,
 t phn d liu c a v
hi trong s n nguc tr phc v s nghin
   c" do PGS.TS Nguyn H    nhi    
i nhng hn ch  hi vng r
 cung cp nhn v vic s dng vi ca ngun
c tr hia vi trong s n ca ngu
lc tr  i nhng kt qu h
v mi.
i li cc t
i hi hc Khoa h
c bin Hi Loan-ng dn

u.
Cun quan tr 
sc ti nh
chia s thng tin. N tham gia ca h, s  u bit
mi v a vi vi s n ca nguc tr.
u vnh, rt mong nhc
s 
ng c!


H

Trnh Th Ngc Dip


1

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 3
DANH MỤC CÁC BẢNG 4
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ 5
MỞ ĐẦU 6
1.   6
2. Tng quan v u 7
2.1 Nhu v nguc 7
2.1.1 Các nghiên cứu về nguồn nhân lực trên thế giới 7
2.1.2 Các nghiên cứu về nguồn nhân lực ở Việt Nam 9
2.2 Nhu v vi 12
2.2.1 Những nghiên cứu về vốn xã hội trên thế giới 12
2.2.2 Những nghiên cứu về vốn xã hội ở Việt Nam 16

3. u 22
4. Mm v u 22
, phu 23
u 24
7. Gi thuyu 24
u 24
u 24
ng v 26
NỘI DUNG CHÍNH 27
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 27
 c  27
1.1.1 Khái niệm vốn xã hội 27
1.1.2 Khái niệm nguồn nhân lực 27
1.1.3 Khái niệm nguồn nhân lực trẻ 28
1.1.4 Khái niệm phát triển nguồn nhân lực trẻ 28
  29
1.2.1 Lý thuyết cấu trúc chức năng của Talcott Parson 29
1.2.2 Lý thuyết vốn xã hội của Bourdieu 32

2

1.2.3 Lý thuyết Vai trò xã hội 34
c v u 35
c v nguc tr Ngh  u 37
c v nguc tr  Ngh An hin nay 37
 u 40
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG VỐN XÃ HỘI CỦA NGUỒN NHÂN
LỰC TRẺ VÀ VAI TRÒ CỦA VỐN XÃ HỘI TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN
NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ 51
2.1 Thc trng s dng vi ca nguc tr 51

2.1.1 Thc trng vic to dng vi ca nguc tr 51
2.1.2 Thc trng ving c vi ca nguc tr 57
2.1.3 Thc trn vi ca nguc tr 64
a vi trong vin nguc tr 67
2.2c 67
2.2.1.1 Phát triển việc làm và cơ hội thăng tiến 67
2.2.1.2 Phát triển quá trình đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ 80
2.2.1.3 Tham gia các hoạt động xã hội 88
2.2.1.4 Phát triển nhu cầu cá nhân 91
c 95
2.2.2.1 Hiện tượng chảy máu chất xám 95
2.2.2.2 Vốn xã hội gây khó khăn trở ngại trong công việc 95
2.2.2.3 Vốn xã hội hạn chế sự sáng tạo và thể hiện cá tính cá nhân 98
2.3 Mu t n vic s dng v n ca ngun
c tr 100
2.3.1 Ch   100
ng c 101
2.3.3 V , li sng phong tc t 102
c ch ng cng tr. 103
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 106
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 109
PHỤ LỤC 115

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT




i hc Quc gia
ILO
International Labour Organization
T chng quc t
NXB:
t bn
PVS:
Phng vn 
P:
H s Pearson Chi-Square
Pg
Trang
SL:
S ng
TL:
T l
Tr:
Trang
UNDP:
United Nations Development Programme
p Quc ti Vit Nam
UNESCO:
United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization
T chc p quc v c, khoa h
UNIDO:
United Nations Industrial Development Organization


4


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bng 1.1: Lng chia theo gi 38
Bng 1.2: m c u 40
Bng 1.4:  ,00). 43
Bng 1.5: V ,006) 45
Bng 1.6: M ng ca t ngoi ng i vc 48
Bng 1.7: M ng ca t tin hc i vc 49
Bng 2.1: Mc   53
Bng 2.2i quan h ng
 58
Bng 2.3: S ch ng cng 59
 59
Bng 2.4u nht 65
Bng 2.5: M nhc s h tr  
i 69
Bng 2.6: Chuyc 75
Bng 2.7: M quan trng cu t trong sp xp v c 79
Bng 2.8: T l o, bng, 81
c 81

Bc ca nguc tr 
 hc vn 84
Bng 2.10: Ngun cung c p hun 86
Bu t cng khi mung, 87
o ca nguc 87
Bng 2.12 Thu nha ngulc tr. 92



5


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biu 1.1: M p gio 46
Biu 1.2: M p gi
 hc vn 46
Biu 2.1: M i 51
Bit gii trong m i ca
nguc 54
Biu 2.3i quan trng nht 55
Biu 2.4: Nhm chung gia nguc va t
chng nht 56
Biu 2.5n gi lii. 62
Biu 2.6: Yu t quan trng tip ci vi 68
Biu 2.7: Nhng  t ng nghip 71
Biu 2.8: Nguo khi chuyn vic 76
Biu 2.9: L i quan trng nhn 77
Bic tham gia b 82
 82

Bip hui 83
Biu 2.12: Lng nhi 93
Biu 2.13: D i 96
Bic cho nguc tr 97





6

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
 ch 
quynh trong h thn lc nhn kinh t - i. Trong bi
c rin kinh t tri thc, vai
a nguc chng cao v phn h
quynh chng ca tng th ngu 
bao gi ht.
Nhn thc tm quan trng ca ngunt nhim v
n ngum v t trong s
nghi ng nhn m  ng
nguc, nhc chc,
u t quyy mng dng khoa hu
li nn kinh t, chuyi th cnh tranh quan trng
nht, bm cho s n nhanh, hiu qu n v
Trong chit trin nguc, vin nguc
tr t to ln lc bit quan trng ca quc gia. Theo
kt qu   n nay Vi
tri tuci tr (kho

thui t 16   c di tr 
u kin ht sc cn thi Vit Nam.
n nguc trt s ng, Vit Nam cn
phn chu ki n chng ngun
c tr. Trong bi cm trng c
 thiu ht ngun va Vit Nam, vic xem 
yu t phi kinh t i vi s n nguc tr t
quan trng.
c t Viu v v
lu c th  a vi vi

7

n ca nguc tr
s thng v a vi trong s n ngu
lc tr phc v s nghic.
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
2.1 Những nghiên cứu về nguồn nhân lực
n nay, ngu t sc phong
ng c  gi Vit Nam. Ch  c s 
ln c chc hc gi  giu
nhn mnh nhia nguc trong s n kinh t i.
2.1.1 Các nghiên cứu về nguồn nhân lực trên thế giới
 giu v nguc vn

 u. Ti  t s         
u
 v ngun ngu 
nhng v m
i mi quan h gin ngu

 c kh     ng c  n ngu   i v 
n kinh t.
u v ngu
th gi u ngua
ngu i vi s n kinh t, mi quan h gi n ngun
c vc khc.
  u th nh        m
n cht, u
ngu s ngung yu t n cht
ng ngu    u ca hc gi     
          
Vn con i: mc nghim, vi s tham chic bit
n mn hiu qu ca vii [58]. K

8

hon nguc do UNESCO thc hi
nhm hii v c qua viu
t n s n nguc  n [59].
c trong bi cnh phi ta
  ging b nh rng qun
c phu t thit yu thuc v p trung

t ln c
n cp Quc (UNDP). T n n chc
 i mt l
 c s
   i quan h c  n
kinh t. Trong nhi cp
n v i [48].

u th   gii ch ra, nguc
m quan trng rc bii vi s n kinh tc bi n
kinh t mnh m c  c  khu v      
 Nancy Birdsal, David
nh v cn kinh t 
 n nguc [61].
c tip c qu
u c hi
tr n ngu c, v qu  d u qu
nguc
qu ng nhiu chiu
gia ngun dch qung v 
trin ngu c. Hai cu    
  cn vic
quc   
i, ch  nguc nhc rt nhiu s 
hc gi ch gip cn ngu

9

t   kinh t, quy
tm quan trng ca nguc trong s i.
2.1.2 Các nghiên cứu về nguồn nhân lực ở Việt Nam
 Vit Nam, ngu  a c 
hi nhi thu c
n nh u v ngu.
u v ngu gii,  Vit Nam,
   c n
c, mi quan h ca ngun nhc v u t 
ng nguc, v qu

Với hướng nghiên cứu các chỉ tiêu đánh giá nguồn nhân lực,  
n nguc phc v 
hi   [31] n gii nhu
n ch ca nguc  ng trong bi cn
  xun nguc.
"T
  
    
      

 [6].
     Thc tr     ng c  hc
ng t Tr nhi ra
nhng biu hin cng ca ngung yu t
ng tng cng [43].
D c trc y t Vit Nam" do
t chc Chinal Medical Board (CMB) [66]  c trin khai nhm cung cp
ng chi m ng tt
c kh n 2011  2020. 

10




   
-2007 [67]  


 k 

nh ngu  c ch ng cao  Vi     H p [19],
cu c tr n nguc  Vit Nam"
ca PGS.TS Nguyi Hi ngh "Quc t Vit Nam hc
ln th 3", t chc ti, Vit Nam, t -12-2008
cc tr cc thiu s-nhi h
c   ng C         qun tr
ngulp du l H 
 Trn nguc
    i trong sn xu       
 
Với hướng nghiên cứu về giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
gi Ph n nguc cho nn kinh t
tri th ra s cn thit ca vin nguc hii trong bi
cu hi nhp quc tng th  ra nhng
yu t n nguc [39].
         c Vi   
nghi Phm Tt Dong ch ng
     c trong bi c        Vit
n trong vic [15].
Lun s kinh t   i ch   i
 yng ngun lc phc v nhu cp
 c
ca ng n ch ca ngu
lc Vi t nh ca nguc
n kinh t i  Vin ch ca ngu

11

lc Vit Nam hi  c phc hn ch, trong
n mu t

 d  thut.
t
ng nguc thiu s tu hi nhp giai
n 2011-  n S   nhim,     n ngun
c trong th k  Tr t
ng ngui h H
c trong mi quan h vu t 
cu c Tru: 
l  c ta trong thi k 
 cn mi quan h gia lch s n kinh t oa
h ci vn nguc.
 c ngh nghip trong nn
kinh t th i nhp quc ti quan h gia
c k thup v vi kinh t th i
nhp quc t  ch
o.
Mt lou ca Phm Minh H cn mi quan
h gia nguc v dng vi ch  n hi
th tri th
ng ngua ch
Với hướng nghiên cứu về nguồn nhân lực và quản lý 
t  n bn va Vi
p cn v ngung kha
nguc.
co
i ti Vit Nam hi Nguyn Th 
i vi vin ngu c Vit
n hi nhp kinh t c

12

v c mt s c tin" co
ng nhu cu chuyn du kinh t tn" ca Nguyn

Qua nh u v nguc  Vi n
n  c r
u v a vi trong vin nguc tr.
2.2 Những nghiên cứu về vốn xã hội
2.2.1 Những nghiên cứu về vốn xã hội trên thế giới
 gii, v   t nhiu chiu c 
nhau vi nhi ng tip c         

Các hướng tiếp cận được sử dụng để nghiên cứu về vốn xã hội trên thế giới:
Hướng tiếp cận thứ nhất   ca vi.
Trong cui ti (Bowling Alone), Robert
  


 
]. 






 








, 














  





[40].
Hướng tiếp cận thứ hai 

 


Hướng tiếp cận thứ ba i trong mi quan h c

13

m ca Bordieu: vi quan h ca
i m ra nhng li mang
lnh v
Hướng tiếp cận thứ tư i trong mi quan h c
chm ni h
khp lun ci. ng tip
c        c s d 
mt r      ngh    n v   

Về phương pháp nghiên cứuu v v gi
c
Putnam


 









 ,   


ng
 



[62].
Hướng nghiên cứu về vốn xã hội  gi
  ca v ha vi.
Ca v  c rt nhi u
         
u ch ra ca vi
bao gn: m th tham gia
m  ng m i. Mi ca ch th tham gia
c c ng nghi ch,
i quen bim
gt cht lng).
a vi   th 
cu. Cho  nay,  tr    c   trong  
c ca  tc gi  nhau  th gi Fukuyama qua   
  tring  ngh t (Fukuyama, 2002)  m 
 ch   . T gi    m  ia   
 tri       ra  m     

14

  tri kinh t      Fukuyama   r
 vai  quan tr trong   tr  doanh   La tinh.
   cho 
tp gia t Qua m  
   ,      triam

nh v  u m      gi 
   trong  hot  kinh  m  n  gi c 
chi  giao dch  o   
Di m     qua    vi  thnh





Qua         trong  trin  
(Guiso, Sapienza, & Zingales, 2004), Guison     ra   
 i    ti ch  mc      gi
cho bi trong    m  cao,  gia ng ti  vi
        d phi  th
Nh      m  gi   a ng
  c sinh ra. t  m


Vai     tri kinh t c kh nh bi
Woolcock  Narayan qua m l  ngh c   v trin
kinh ng t m  t   thuy  khung   (Woolcock,
1998), :    v  thuyt      
(Woolcock & Narayan, 2000),  V tr  trong   gi  
 t  x  (Woolcock, 2001).     m  
  vai  quan ng trong vic huy    l    t
 kinh t

15

 l kinh  c coi    ngha  

  i. i c m qua   
trong  mman
ivti  l
 t l    c     
i. Mt   v    con i  Portes 
cho th  i  D    t t     Bankstson
   kt ct  i V Na New Orleans (M
lumng li Vit ca
con    c  kim   q m   thit phi  dng ti
  chi 
  im
x h tng ng   mc  bi n gi
    cung   m   cho      t
 h    i    cao    thi i ki
  t em, mang  an ton cho  tm
 n.
Fukuyama (2002) qua  c mnh   ch ra  hai m 
  trong  quan h ht ra tr  hi cho
doanh nghi cho      im ii t 
 ng mang l  qu tist
tt m  doanh
nghi lm        Putnam  cho  
   t ra  tham     coi  i  mnh  trung
  l t Smith and Kulynych, 2002: 173).
Các hướng nghiên cứu dùng vốn xã hội để lý giải các quan hệ xã hội: 
i h gi  nhng mi quan h c
i (Yli-i bn cht ca s
tn tong thi gian gm v

16

hc s dng nhi ng h
c (Putnam, 2000), kinh doanh (

, 1998; Yuan
K. Chou, 2003; Resjean Landry, 

 amari, 2000) u
sut kinh t (

, 1999).
2.2.2 Những nghiên cứu về vốn xã hội ở Việt Nam
Các hướng tiếp cận được sử dụng để nghiên cứu về vốn xã hội ở Việt Nam:
 Vit nam, nhu v vi mi ch bc qua
 l th chia   cu v vi
trong nc  hai m tip cn. h nht tip cn vi t  
thuy quan n vic tng kt, gii thiu  thuyt v vi.
 th hai tip cn vi t  thc ti tp trung vn dng
 thuyt vu v Vin hin nay.
V  Trn H  vit
V h  t (Trn Hu Dng,  Trn Hu Quang 
2006   vit  hiu  nim vn  h    ng H 
u tng quan v v  ng
u v t vi tr gi quan i
thuyt ca Pierre Bourdieu, James Coleman, Robert Putnam, Francis Fukuyama,
Hernando de Soto p cc nh 
thuyt khi vm rt mi m  Vit Nam.
Tip cn v kinh t phi k  
 tip cn v t
  Ngc ng tip cn c th  tip c

 i hc kinh t    v vn  hi  mng li  hi  Vit
Nam [32].  mi
ca Vit Nam   thc t  ng lp lun
cho rng kinh t n ti nhng h li gi
n ch dng li  vic gii thin v n
chung ch    c lu   t c th     
u thc nghim.

17

ng tip cn vi trong thc ti p cn t 
 kinh t hc. 


             
Nguy  a vi tro nghip nh 
H Ni (Appold & Nguyen Quy Thanh, 2004) [3].
Trong m Ca
c Khu vt ki ra nh
ng ca vi p hn tit kic ca h  
 ng Ngt v ng
ngun v    c to quy       a
ng kt li nhng kinh nghim  Vit nam trong ving ngun
vi 
 t v
i  Vin v
khng hong v vi Vit Nam
truyn thng t th k 13 [18].
Tip c r kinh t  
 li s Nguyn Tumu vi

trong mi quan h  h h  vi vic dn ii tha v s dng rung
t  mt  Bc Trung B (Thom & Nguyn Tun Anh, 2007). C  gi
  chng minh rng  nh  ngun vn  hi   h  
 th tin  dn tha, i rung mt  phi ch thc m  cn da
 giy t hay quan h mang  thc   
Tip c  kinh t c, Nguyn Tun Anh
 kt qu u v vai  ca vn  hi trong khu vc   Bc
Trung B  Vi  cu   gi    s bin i vai  ca
vn  hi trong quan h h   ra,    vai  ca vn 
hi trong quan h h  i vi vic to ra ngun lc ti  nhm h tr tr
n c s d to ra vn con
i [45].

18




Các phương pháp nghiên cứu: 




t n mn vic s dm
m vi v v i phm [18].


              

doanh nghi              



i v vi  Vit Nam ch yu vn d
u v a mi trong
 t hp - 
cng bng b  s theo ct hp v
phng vo luu c 
B   t Thu H   u ca Daniele Belanger, Trn
Giang Linh, Khut Thu Hng, Nguyn Th 
Các chủ đề đề được nghiên cứu chủ yếu bao gồm: Mi quan h ca v
hi vi vi, mi quan h gia vi vi chun mc
nh ch i, cha vi.
 Trn H  vit V ht (Trn Hu
Dng, 2003), Vn  hi   trin kinh t (Trn Hu Dng, 2006),  
i quan h gi vi v ng it vi
ng quan trnn vin vn kinh t n cht lng 
tc   ly vi [14].

19

Theo im ca Trn Hu Quang  cn  v vn  hi trong mi
quan h vi chun mc, s c kt, p     n vic   vn 
hi trong bi cnh  - hi  nh ch  hi.  h Hng Hi
v     i t   n thc tin  Vi   
 ra 
 
 
 
   


   Thnh li tp trung   quan nim v vn  hi,
mng li i  nhn mnh n chc  ca vn  hi. ng thi,  gi
 cng   v nhng  t        mng li x hi
hnh, 2009).
n cu c i ca Vit Nam  
thc t ng lp lun cho rng kinh t 
dn ti nhng h li ging thng khuyn ngh
nhm phc hn vn i  Vi ch ra s cn thit ca
vi 
t ch i.
  ra
a vi tro nghip nh  H Ni.   gi cho bit
vn x hi  vai  quan trng   doanh nghip vay v khi nghip
(Appold & Nguyen Quy Thanh, 2004) [3].

                  
     



20






u v cha v k 
cu c t Thu hng trong cuo tr
i  Vit Nam trong thi k  sang kinh t th n

 n bo tr i di 
ng th  ra s t chn kh 
n c
Trong m  Vic
       i nghi       Daniele
Belanger, Trn Giang Linh, Khut Thu Hng, Nguyn Th   
hammoud, v quan trng trong vic
h tr tip cm bo mang l c
n ci i quan h h tr tip c
li s  n l i ca
nh ning hay cht ca mng
 ng s hiu qu c
Vi ch  phn ch t v 
hi  Vin v mt thc trng
i Vin nhng hiim
vi  hii vit nam nh
Các nhóm nghiên cứu dùng vốn xã hội để lý giải u v hot
ng kinh t, qui, li s
u th nh ing
kinh t, c th  va hong doanh nghip ca Vit Nam trong giai
n hin nay.  

21






       (Appold & Nguyen Quy Thanh,

2004) [3],  


    

u th  i su
c Fleur Thom  Nguyn Tun Anh (Thom & Nguyn Tun Anh,
2007) [45];
u th  i cho hic
bi  u
a mi trong  
o tr i  Vit Nam trong thi k  sang
kinh t th  t Thu Hu v
    Vi     2  i
nghi Daniele Belanger, Trn Giang Linh, Khut Thu
Hng, Nguyn Th 
i, qua nhng tng kt v u thc nghim v ngu
li   thy vt ch  mu
 Viu v vi mi ch l gi
i. Ch t s u v
ht ch th ng mnh m ng
hi n kinh t - i sng. c
u v a vi trong vin ngun

22

c tr.  cu v chc
a vng thi k tha nh m
cu khi s dng kt hp gi
m thu thm mi cp

iu cha vi trong vin ngu
lc tr u t n chp ci
ht ch  i m u v vi 
Vit Nam hin nay.
3. Ý nghĩa nghiên cứu
3.1 Ý nghĩa lý luận
 n dng h thp c i h
u vic to di ca ngu
lc tr a vi vi s n nguc trng thi
u nhc hoc ca vic s dng v
hi vi nguc trt ph 
thuyt v vi hc  Vit Nam.
3.2 Ý nghĩa thực tiễn
Nh 
thc trm nguc tr hic s dng vi ca
nguc tr hi  thc nhng
a vi vi s n nguc tr nh xut
n ngh p cho s n nguc.
Nhc t  u tham kho cung
c khoa hng
m ch o nhn ch nhc ca
vic s dng vn nguc tr, phc v m
nghic.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
a vi trong vin nguc tr hin
nay nhng tng gi th  