Tuyển chọn và tìm hiểu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật đến năng suất sản xuất hạt lai f1 một số tổ hợp lúa lai hai dòng mới tại gia lâm, hà nội

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------

VILADETH KHAMSOUVANNONG

TUY N CH N VÀ TÌM HI U NH HƯ NG C A M T S
BI N PHÁP K THU T ð N NĂNG SU T S N XU T H T
LAI F1 M T S

T

H P LÚA LAI HAI DÒNG M I

T I GIA LÂM, HÀ N I

LU N VĂN TH C SĨ

HÀ N I - 2013


B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------

VILADETH KHAMSOUVANNONG

TUY N CH N VÀ TÌM HI U NH HƯ NG C A M T S
BI N PHÁP K THU T ð N NĂNG SU T S N XU T H T
LAI F1 M T S

T

H P LÚA LAI HAI DÒNG M I

T I GIA LÂM, HÀ N I

CHUYÊN NGÀNH

: KHOA H C CÂY TR NG

MÃ S

: 60.62.01.10

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C
TS. TR N VĂN QUANG

HÀ N I - 2013


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan: S li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa t ng ñư c cơng b trong b t kỳ cơng trình nghiên c u nào
khác, các thơng tin trích d n trong lu n án ñ u ñư c ghi rõ ngu n g c.

Hà N i 1 tháng 11 năm 2013
Tác gi

VILADETH KHAMSOUVANNONG

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

ii


L I C M ƠN
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i TS. TR N VĂN QUANG, đã
t n tình hư ng d n và t o ñi u ki n thu n l i trong su t quá trình h c t p và
nghiên c u đ tơi hồn thành lu n văn t t nghi p này.
Tôi xin c m ơn Ban lãnh ñ o Vi n Nghiên c u và Phát tri n cây tr ng,
t p th cán b phịng Cơng ngh lúa lai ñã t o ñi u ki n v th i gian, giúp ñ
và ñ ng viên tinh th n đ tơi hồn thành lu n văn này.
Tơi cũng xin chân thành c m ơn các th y cơ giáo Ban Qu n lý đào t o,
Khoa Nơng h c, b môn Di truy n và ch n gi ng cây tr ng - Trư ng ð i h c
Nơng nghi p Hà N i đã quan tâm giúp đ , đóng góp nhi u ý ki n quý báu
trong su t quá trình h c t p và th c hi n ñ tài.
Lu n văn này hồn thành cịn có s giúp đ c a nhi u ñ ng nghi p, b n
bè, cùng v i s đ ng viên khuy n khích c a gia ñình trong su t th i gian h c
t p và nghiên c u.
Hà N i, ngày 1 tháng 11 năm 2013
Tác gi

VILADETH KHAMSOUVANNONG

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iii


M CL C
L i cam ñoan

ii

L i c m ơn

iii

M cl c

iv

Danh m c các t vi t t t

vii

Danh m c b ng

viii

Danh m c đ th

x

1

M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c đích c a ñ tài

2

1.3

Yêu c u

2

1.4

N i dung nghiên c u

2

1.5

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n

3

1.5.1

Ý nghĩa khoa h c

3

1.5.2

Ý nghĩa th c ti n

3

1.6

Gi i h n c a ñ tài

3

2

T NG QUAN TÀI LI U

4

2.1

L ch s nghiên c u và phát tri n lúa ưu th lai

4

2.2

S bi u hi n c a ưu th lai

6

2.2.1

Ưu th lai v năng su t và các y u t c u thành năng su t

7

2.2.2

Ưu th lai v th i gian sinh trư ng

7

2.2.3

Ưu th lai v b r

8

2.2.4

Ưu th lai v chi u cao cây

8

2.2.5

Ưu th lai v tính ch ng ch u v i ñi u ki n b t thu n

8

2.2.6

Ch t lư ng g o lúa lai

9

2.3

Các phương pháp ch n gi ng lúa lai

11

2.3.1

H th ng lúa lai “ba dòng”

11

2.3.2

H th ng lúa lai hai dòng

13

lúa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iv


2.4

Tình hình nghiên c u và s n xu t lúa lai

Vi t Nam

27

2.4.1

Phát tri n lúa lai thương ph m

28

2.4.2

Nghiên c u ch n t o gi ng lúa lai trong nư c

31

2.4.3

Nhân dòng b m và s n xu t h t gi ng lúa lai F1

33

3

V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

38

3.1

V t li u nghiên c u:

38

3.2

ð a ñi m và th i gian nghiên c u

39

3.3

N i dung nghiên c u

39

3.4

Phương pháp nghiên c u

39

3.4.1

Thí nghi m 1:

39

3.4.2

Thí nghi m 2:

42

3.4.3

Phương pháp x lý s li u

43

4

K T QU VÀ TH O LU N

45

4.1

K t qu ñánh giá và tuy n ch n các t h p lúa lai hai dịng trong v
xn 2012

45

4.1.1

M t s đ c đi m giai ño n m c a các t h p nghiên c u

45

4.1.2

Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng

47

4.1.3

ðánh giá ñ ng thái sinh trư ng c a các t h p lai

49

4.1.4

M t s ñ c ñi m hình thái c a các t h p lúa lai

55

4.1.5

M t s ñ c ñi m nông sinh h c c a các t h p lúa lai

57

4.1.6

M c ñ nhi m sâu b nh h i c a các t h p lúa lai

60

4.1.7

Năng su t và các y u t c u thành năng su t

61

4.1.8

M t s ch tiêu ch t lư ng g o c a các t h p lúa lai

65

4.1.9

M t s ñ c ñi m c a các t h p lai có tri n v ng.

68

4.2

K t qu ñánh giá nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n
ñ c ñi m sinh trư ng phát tri n c a các dòng b m và năng su t
ru ng s n xu t th h t lai F1 t h p lai có tri n v ng.

4.2.1

70

M t s đ c ñi m giai ño n m

70

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

v


4.2.2

Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng

70

4.2.3

ð ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a các dòng b m

72

4.3

ð ng thái tăng trư ng s lá c a các dòng b m .

73

4.4

ð ng thái đ nhánh c a các dịng b m

75

4.5

ð c đi m hình thái c a dịng b m trong v Mùa 2012.

76

4.6

M c ñ nhi m sâu b nh c a các dòng b m trong v Mùa 2012

78

4.7

M t s ñ c ñi m c a các dòng b m sau khi phun GA3 trong v
Mùa 2012

79

4.8

S c s ng vòi nh y c a các dòng m trong v mùa 2012

80

4.9

Nghiên c u nh hư ng c a t l hàng b m và li u lư ng GA3
t i s bơng/khóm c a dịng m T7S trong v Mùa 2012

4.10

nh hư ng c a t l hàng b m và li u lư ng GA3 t i s h t
ch c/bơng c a dịng m T7S trong v Mùa 2012

4.11

82

nh hư ng c a t l hàng b m và li u lư ng GA3 t i năng su t
th c thu c a ru ng s n xu t h t lai F1 trong v Mùa 2012

4.12

81

83

nh hư ng c a GA3 ñ n m t s đ c đi m nơng sinh h c c a
dịng m T7S

cơng th c t l hàng b m 2R:16S

84

4.13

M t s ñ c ñi m v h t ph n c a dòng b m trong v mùa 2012

86

5

K T LU N VÀ ð NGH

87

5.1

K t lu n

87

5.2

ð ngh

88

TÀI LI U THAM KH O

89

PH L C

96

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vi


DANH M C CÁC T
T vi t t t

VI T T T

Ghi chú

BTST

B i t p Sơn thanh

CMS

B t d c ñ c t bào ch t

D

Dài

ñ/c

ñ i ch ng

D/R

Dài/r ng

FAO

T ch c nơng lương th gi i

M

M tđ

NSCT

Năng su t cá th

NSTT

Năng su t th c thu

P

Phân bón

PGMS

B t d c ch c năng di truy n nhân m n c m v i quang chu kỳ

R

R ng

T

Thon

TB

Trung bình

TD

Thon dài

TGMS

B t d c ñ c ch c năng di truy n nhân m n c m v i nhi t ñ

TGST

Th i gian sinh trư ng

VSHNN

Vi n sinh h c Nông nghi p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vii


DANH M C B NG

STT

Tên bảng

Trang

2.1

Di n tớch s n xu t lúa lai qua các năm (t 2001 – 2012)

2.2

29

Di n tích, năng su t, s n lư ng h t F1 s n xu t t i Vi t Nam th i
kỳ 2011-2012

35

3.1

Thang ñi m v i t ng ch tiêu

42

4.1

M t s ñ c ñi m giai ño n m c a các t h p lai trong v Xuân 2012

45

4.2

Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng c a các t h p lai trong
v Xuân 2012 (ngày)

48

4.3

ð ng thái tăng trư ng s lá c a các t h p lai trong v Xuân 2012

50

4.4

ð ng thái tăng trư ng s nhánh c a các t h p lai trong v Xuân 2012

52

4.5

ð ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a các t h p lai trong v
Xuân 2012

54

4.6

ð c đi m hình thái c a các t h p lai trong v Xuân 2012

56

4.7

M t s ñ c ñi m nông sinh h c c a các t h p lai trong v Xuân 2012

59

4.8

M c ñ nhi m sâu, b nh h i c a các t h p lai trong v Xuân
2012 (ñi m)

60

4.9a

Các y u t c u thành năng su t c a các t h p lai trong v Xuân 2012

62

4.10

M t s ch tiêu ch t lư ng g o c a các t h p lai trong v Xuân 2012

66

4.11

M t s ch tiêu ch t lư ng cơm c a các t h p lai trong v Xuân
2012 (ñi m)

4.12

68

M t s ñ c ñi m c a các gi ng, t h p lúa lai hai dịng có tri n
v ng trong v Xuân 2012

69

4.13

M t s ñ c ñi m c a các dòng b m

giai ño n m .

4.14

Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng c a các dòng b m
trong v Mùa 2012

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

70

71

viii


4.15

ð ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a các dòng b m trong
v Mùa 2012

72

4.16

ð ng thái tăng trư ng s lá c a các t h p lai trong v Mùa 2012

74

4.17

ð ng thái ñ nhánh c a các dòng b m trong v mùa 2012

75

4.18

ð c đi m hình thái c a các dịng b m trong v Mùa 2012

76

4.19

M c ñ nhi m sâu b nh c a các dòng b m trong v Mùa 2012

78

4.20

M t s ñ c ñi m c a các dòng b

m sau phun GA3 trong

v Mùa 2012 (phun 180 gam GA3/ha)
4.21
4.22

80

S c s ng vòi nh y c a các dòng m trong v Mùa 2012

81

nh hư ng c a t l hàng b

m và li u lư ng GA3 t i s

bơng/khóm c a dịng m T7S trong v Mùa 2012
4.23

nh hư ng c a t l hàng b m và li u lư ng GA3 t i s h t
ch c/bơng c a dịng m T7S trong v Mùa 2012

4.24

84

nh hư ng c a li u lư ng GA3 ñ n m t s ñ c đi m nơng sinh
h c c a dịng m T7S

4.26

83

nh hư ng c a t l hàng b m và li u lư ng GA3 t i năng su t
th c thu c a ru ng trong v Mùa 2012

4.25

82

công th c t l hàng b m 2R:16S

M t s ñ c ñi m v h t ph n c a dòng b m trong v Mùa 2012

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

85
86

ix


DANH M C
STT

TH

Tên đồ thị

4.1

ng thỏi tng tr ng s lá c a m t s t h p lai trong v xuân 2012

4.2

Trang

ð ng thái tăng trư ng s nhánh c a m t s t h p lai trong v
xuân 2012

4.3

51
53

ð ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a m t s t h p lai trong
v xuân 2012

55

4.4

Năng su t th c thu c a m t s t h p lai

65

4.5

T c ñ tăng trư ng chi u cao cây c a các dòng b m

73

4.6

ð ng thái tăng trư ng s lá c a các t h p lai.

74

4.7

ð ng thái đ nhánh c a các dịng b m

75

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

x


1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Lúa g o là m t trong ba cây lương th c ch y u c a loài ngư i, các
nư c châu Á, trong đó có Vi t Nam lúa g o là cây lương th c chính. ð ñ m
b o an ninh lương th c trong hồn c nh dân s tăng mà di n tích ñ t nông
nghi p ngày càng b thu h p do ph i m r ng ñ t , ñ t cho các khu cơng
nghi p đư ng giao thơng, đơ th , thì vi c nâng cao năng su t lúa là con ñư ng
t t y u. Khai thác ưu th lai thương ph m

lúa là m t trong nh ng phương

pháp ch n t o gi ng có hi u qu , là m t ti n b k thu t r t quan tr ng trong
nông nghi p c a nh ng năm cu i th k XX.
S d ng gi ng ñ a phương trong s n xu t cho năng su t khá n ñ nh
nhưng không t o ra ñ s n ph m cho nhu c u c a xã h i hi n nay. Trong q
trình đ i m i, Vi t Nam đã ng d ng thành cơng nhi u thành t u nông nghi p
ti n b c a th gi i, trong đó có vi c ng d ng cơng ngh lúa lai vào s n xu t

đ i trà. Lúa lai ñã mang l i năng su t cao, ch t lư ng t t, hi u qu kinh t cao
cho các vùng: Trung du, mi n núi phía B c, ven bi n mi n Trung, Tây
nguyên và ð ng b ng sông H ng. T năm 2000 đ n nay di n tích tr ng lúa
lai c a Vi t Nam dao ñ ng xung quanh 700.000 ha v i năng su t trung bình
t 6,3-6,7 t n/ha, cao hơn lúa thu n t 10-15%, ñã kh ng ñ nh v trí c a lúa lai
trong cơ c u gi ng cây tr ng, góp ph n làm tăng thu nh p và gi i quy t an
ninh lương th c cho các t nh phía B c.
Các gi ng lúa lai đang tr ng

Vi t Nam ph n l n là nh p h t lai F1c a

Trung Qu c, giá gi ng cao, ch t lư ng và ch ng lo i có khi khơng đ m b o,
d n đ n gi ng b nhi m sâu b nh, năng su t th p, ch t lư ng chưa phù h p
v i th hi u ngư i tiêu dùng. ð kh c ph c nh ng như c ñi m trên, các cơ
quan nghiên c u ch n t o gi ng trong nư c ñã t o ñư c m t s dòng b m
và con lai phù h p v i ñi u ki n

Vi t Nam. G n ñây m t s t h p lúa lai

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

1


hai dịng đư c t o ra t các dịng m b t d c ñ c di truy n nhân m n c m
nhi t ñ (TGMS), ñã m ra nhi u tri n v ng m i trong vi c phát tri n lúa lai
trong nư c thay th d n các gi ng lúa nh p n i.
ð gi i quy t v n ñ trên c n ñ y m nh s n xu t h t gi ng F1 trong
nư c, ti n t i t túc h t gi ng. C n tìm ra nhi u dòng b m m i, nhi u t
h p m i phù h p vói đi u ki n Vi t Nam. Khi có t h p m i c n nghiên c u

đ c đi m nơng sinh h c c a các dòng b , m ñ thi t l p quy trình s n xu t
h t lai F1 ñ t năng su t cao, ch t lư ng t t. ð góp ph n gi i quy t v n đ
trên, chúng tơi th c hi n ñ tài: “Tuy n ch n và tìm hi u nh hư ng c a
m t s bi n pháp k thu t ñ n năng su t s n xu t h t lai F1 m t s t h p
lúa lai hai dòng m i t i Gia Lâm, Hà N i”
1.2. M c đích c a ñ tài
- Tuy n ch n ñư c m t s t h p lúa lai hai dòng có tri n v ng

v

Xuân 2012 t i Gia Lâm - Hà N i.
- Xác ñ nh ñư c nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n năng
su t ru ng s n xu t h t lai F1 c a m t s t h p lúa lai hai dòng m i tri n
v ng t i Gia Lâm, Hà N i.
1.3. Yêu c u
- ðánh giá ñư c các ñ c đi m nơng sinh h c, đ c đi m hình thái sinh
trư ng, phát tri n, m c ñ nhi m sâu b nh, năng su t và ch t lư ng c a các t
h p lúa lai hai dòng trong v Xuân năm 2012.
- Tuy n ch n đư c t h p lúa lai có năng su t cao, ch t lư ng khá và
có ñ c ñi m nông sinh h c mong mu n.
- Xác ñ nh ñư c nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n năng
su t s n xu t h t lai F1 c a m t s t h p lai hai dòng m i tri n v ng.
1.4. N i dung nghiên c u
- ðánh giá ñ c ñi m sinh trư ng, đ c đi m nơng sinh h c, đ c đi m
hình thái c a các t h p lúa lai hai dòng m i. ðánh giá ñư c m c ñ nhi m

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

2

sâu b nh t nhiên, năng su t và ch t lư ng c a các t h p lai.
- Nghiên c u các ñ c ñi m sinh trư ng phát tri n, đ c đi m nơng sinh
h c, đ c đi m hình thái, m c đ nhi m sâu b nh và năng su t c a các dòng b
m t i ru ng s n xu t h t lai.
- ðánh giá nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n năng su t
ru ng s n xu t h t lai F1.
1.5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n
1.5.1. Ý nghĩa khoa h c
K t qu c a đ tài s góp ph n ñ nh hư ng cho các nhà ch n t o gi ng
ti n hành nghiên c u ch n t o h t gi ng lúa lai hai dòng và rút ng n th i gian
trong vi c xác ñ nh nh ng bi n pháp k thu t s n xu t h t F1 phù h p v i
ñi u ki n sinh thái Gia Lâm – Hà N i ñ ñưa vào s n xu t.
1.5.2. Ý nghĩa th c ti n
K t qu c a đ tài s góp ph n đa d ng hố b gi ng lúa lai cho nông
dân s n xu t lúa, ñ ng th i cũng xác ñ nh ñư c các bi n pháp k thu t nh m
s n xu t h t lai F1 ñưa vào s n xu t ñ i trà, h giá thành h t F1, m r ng di n
tích gieo c y lúa lai, tăng s n lư ng lương th c và thu nh p cho ngư i dân
1.6. Gi i h n c a ñ tài
Do th i gian có h n nên chúng tơi ch ti n hành nghiên c u trên m t s
t h p lai hai dòng m i và b m c a chúng ñư c lai t o t i Vi n Nghiên c u
và Phát tri n cây tr ng, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

3


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. L ch s nghiên c u và phát tri n lúa ưu th lai

Ưu th lai

lúa ñã ñư c Jones W. (nhà di truy n h c ngư i M ) thông

báo vào năm 1926 [37], nh ng cây lai F1 có kh năng ñ nhánh và năng su t
h t cao hơn so b m . Tuy nhiên trong m t th i gian dài ưu th lai
chưa ñư c s d ng r ng rãi như

lúa v n

nh ng cây tr ng khác b i vì lúa là cây t

th ph n r t nghiêm ng t, vi c s n xu t h t lai r t khó th c hi n.
Sau Jones, là các cơng trình nghiên c u c a Chang và c ng s ,
1971[30]; Brown, 1953; Oka, 1957… ñã cung c p thêm b ng ch ng v s
xu t hi n ưu th lai

lúa trên nhi u tính tr ng hình thái, sinh lý, sinh hóa

(trích theo K. Ramiah, 1995)[45] và (Lin và Yuan 1980) [48].
Tuy nhiên mãi ñ n năm 1958, các nhà khoa h c Nh t B n m i t o ra
đư c dịng lúa b t d c đ c di truy n t bào ch t [56], nhưng dòng này ñ n nay
v n chưa dùng ñ s n xu t h t lai F1. Sau đó các nhà khoa h c M năm 1969
và IRRI năm 1972 công b v vi c t o ra các dòng CMS nhưng vi c ng
d ng ưu th lai

lúa vào s n xu t chưa có k t qu . V n ñ này ch gi i quy t

khi các nhà khoa h c Trung Qu c tìm đư c cây lúa d i b t d c ñ c

ñ oH i

Nam năm 1964, h ñã lai v i lúa tr ng đ t o ra các dịng lúa b t d c ñ c di
truy n t bào ch t (CMS), dịng duy trì b t d c (B) và dịng ph c h i h u
d c(R), đây là nh ng cơng c di truy n h u ích cho vi c khai thác ưu th lai
lúa [48].
Năm 1973, Trung Qu c là nư c ñ u tiên trên th gi i thành công trong
s d ng lúa lai F1 vào s n xu t ñ i trà, v i h th ng lúa lai 3 dòng bao g m:
- Dịng b t d c đ c t bào ch t (dòng CMS - dòng A) là dòng m
- Dịng duy trì tính b t d c (dịng B) ñ cho ph n khi nhân dòng A
- Dòng ph c h i h u d c (dịng R) đ cho ph n khi s n xu t h t lai F1

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

4


Năm 1976, di n tích lúa lai ba dịng c a Trung Qu c ñ t 140.000 ha,
ñ n năm 1994 m r ng t i 18.000.000 ha, năng su t bình quân là 6,9 t n/ha,
so v i lúa thu n năng su t bình qn ch đ t 5,4 t n/ha, tăng hơn 1,5 t n/ha
trên toàn b di n tích. Di n tích s n xu t h t lai F1 là 140.000 ha, năng su t
gi ng lai F1 bình qn đ t 2,5 t n/ha (Yuan Long Ping, 1997) [62]. Nh ng
năm g n ñây càng có nhi u dịng b m đư c ch n t o

nhi u cơ quan

nghiên c u nông nghi p như: Mian 2A, D702A, D62A, Ph c Khôi 838, Th c
khôi 527, Miên khôi 725, …(Tr n Ng c Trang, 2005; Anonymous, 1997)
[20], [26].
Năm 1973, Shiming Song

trung tâm lúa lai H B c phát hi n đư c

dịng b t d c m n c m quang chu kì (HPGMS) t gi ng Nông ken 58s (Tr n
Duy Quý, 1994[17]; Yin Hua Qui, 1993[60] Zhou C.S., 2000) [65]. S ra đ i
c a lúa lai hai dịng đã m ra m t hư ng ñi m i trong lai t o đó là lai xa gi a
các lồi ph ñ t o ra các gi ng siêu lúa lai.
Năm 1991, các nhà khoa h c Nh t B n (Marnyagma và c ng s ,
1991)[51] ñã áp d ng phương pháp gây ñ t bi n nhân t o ñ t o ra ñư c dòng
b t d c ñ c m n c m nhi t ñ (TGMS), Norin PL12.
B ng phương pháp lai chuy n gen các nhà ch n gi ng lúa lai Trung
Qu c ñã t o đư c các dịng EGMS m i t ngu n Nơng ken 58S. Nh ng dịng
PTGMS m i này (N504S, 31111S, WD1S, 7001S, Peiai 64S…) có nh ng đ c
tính nơng sinh h c m i mà Nong ken 58S khơng có. Ngồi các dịng EGMS
phát tri n t ngu n Nơng ken 58S cịn có các dịng 5460S, AnnongS-1 ñư c
ch n t o do lai gi a Indica và Indica; dòng HennongS-1 do lai xa gi a Indica
và lúa d i; dòng Xinguang do lai gi a Indica và Japonica. Các tác gi Zeng
và Zhang khi x lý dịng Peiai 64S

các m c nhi t đ khác nhau và ch n l c

qua 10 th h ñã ch n ñư c các dòng ñ ng ngu n t Peiai 64S, nhưng khác
nhau v ngư ng nhi t đ chuy n đ i tính d c: P2364S, P2464S, P2664S,
P2864S (Trích theo ð ng Văn Hùng, 2007)[11].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

5

Chương trình t o gi ng “siêu lúa lai” g m hai giai đo n, có s tham
gia c a 20 cơ quan nghiên c u nông nghi p t 1996, giai ño n 1 ñã t o siêu
lúa lai ñ t năng su t 12 t n/ha vào 2005,

di n tích thí nghi m các gi ng siêu

lúa lai ñ t t i 19,5 t n/ha. (Kim 23A/Q661) (Yuan L.P., 2002) [63].
Vào năm 2000, Trung Qu c tr ng 240.000 ha siêu lúa lai và năng su t
bình quân là 9,6 t n/ha (Tr n văn ð t, 2005) [3]. Hi n nay, Trung Qu c đã có
hàng ch c gi ng lúa lai ñ t năng su t cao và siêu cao tr ng trên di n tích
r ng, năng su t tăng 10% so v i gi ng lúa lai hi n có. Khi đ t đư c năng su t
12 t n/ha

giai ño n 2, siêu lúa lai s có năng su t trung bình cao hơn năng

su t c a lúa thu n là 2,2 t n/ha. N u siêu lúa lai ñư c gieo tr ng trên 13 tri u
ha thì s n lư ng s tăng thêm 30 tri u t n/năm so v i tr ng lúa thu n.
Hư ng nghiên c u lúa lai “m t dòng” là m c tiêu cu i cùng r t quan
tr ng trong công tác ch n gi ng lúa lai

Trung Qu c v i ý tư ng s d ng th

vô ph i (Apomixis) và c ñ nh ưu th lai ñ s n xu t “h t lai thu n” (True –
bred hybrid rice) (Yuan L.P., 1997) [62]. Con ñư ng t t nh t ñ phát tri n
gi ng lai xa thu n chính là s d ng th vơ ph i c a lúa đa phơi. Các nhà khoa
h c Trung Qu c ñã ñưa ra bi n pháp s d ng lúa chét ñ c ñ nh ưu th lai
(Yuan L.P. và Xi Q.F., 1995) [61].
Lúa lai “m t dòng” cịn đư c Trung Qu c và m t s nư c như M ,
Nh t B n,… nghiên c u theo hư ng chuy n các gen Apomixis t c d i sang
cây lúa, t o ra gi ng ña phôi k t h p v i ch n gi ng truy n th ng là gi i pháp

hi u qu ñ t o ra gi ng lúa lai “m t dịng” (Nguy n Cơng T n và c ng s ,
2002) [18].
2.2. S bi u hi n c a ưu th lai

lúa

Có nhi u cơng trình nghiên c u xác nh n s xu t hi n ưu th lai trên
các cơ quan sinh trư ng sinh dư ng và sinh trư ng sinh th c, s bi u hi n y
có th đư c quan sát

các đ c tính hình thái, đ c tính sinh lý, hóa sinh, năng

su t, ch t lư ng, kh năng thích ng, ch ng ch u,… Ưu th lai bi u hi n ngay

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

6


t khi h t lúa b t ñ u n y m m đ n khi hồn thành q trình sinh trư ng và
phát tri n c a cây (Nguy n H ng Minh, 1999) [25].
2.2.1. Ưu th lai v năng su t và các y u t c u thành năng su t
K t qu nghiên c u c a m t s nhà khoa h c Trung Qu c cho th y con
lai có năng su t cao hơn b m t 21-70% khi gieo c y trên di n tích r ng và
hơn h n các gi ng lúa lùn c i ti n t t nh t t 20-30% (Tr n Duy Quý, 1994)
[17]. Ưu th lai trung bình (Hm) v năng su t là 73%, ưu th lai th c (Hb) là
57% và ưu th lai chu n (Hs) là 34%.

mùa mưa, ưu th lai chu n là 22%,

th p hơn mùa khô (Virmani S.S. và c ng s 1982, 1994) [56][57]. Thông báo
c a Yuan L.P. (1995) [61] cho bi t kh o sát trên 29 t h p lai th y có 28 t
h p có ưu th th c v i giá tr dương

tính tr ng năng su t (chi m 96,5%),

trong ñó có 18 t h p có năng su t vư t tr i ñáng tin c y. Yuan L.P. cũng ch
ra m t s t h p lai gi a các gi ng trong cùng lồi ph Japonica đ t 15,7 t n/
ha/v (Yuan L.P., 1995) [61]. Các y u t c u thành năng su t bi u hi n ưu th
lai cao rõ r t, trong đó nhi u t h p có ưu th lai cao

ch tiêu s bơng/khóm.

Ưu th lai v s h t trung bình c a bơng cao hơn các gi ng lúa thư ng, có
kh i lư ng h t n ng và t l ch c cao (Chang và c ng s , 1971, Virmani S.S.
và c ng s 1982) [30],[56]. S bi u hi n ưu th lai cao v năng su t là do m t
ho c nhi u y u t c u thành năng su t có giá tr ưu th lai cao t o nên (Chang
W.L. và c ng s 1971, Virmani S.S. và c ng s 1982) [30][46].

Vi t Nam,

B Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn cho r ng năng su t bình quân c a
lúa lai

các t nh Mi n B c ph bi n

ñ t 12-14 t n/ha

m c 7-8 t n/ha/v , năng su t cao nh t

ði n Biên, Lai Châu.

2.2.2. Ưu th lai v th i gian sinh trư ng
Xu và Wang (1980) [59] cho r ng ưu th lai v th i gian sinh trư ng
dài hơn nh ng gi ng R sinh trư ng dài nh t. Ponnuthurai và c ng s
(1984)[53] ghi nh n r ng th i gian sinh trư ng c a con lai tương đương ho c
ng n hơn dịng b ph c h i h u d c (R).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

7


2.2.3. Ưu th lai v b r
K t qu nghiên c u c a Lin S.C. và Yuan L.P. (1980)[48] cho r ng h
th ng r c a lúa lai ho t ñ ng m nh hơn và kh e hơn các gi ng lúa thư ng.
M t s tác gi khác nghiên c u và ch ng minh có s t n t i ưu th lai v s
r , ñ m p c a r , tr ng lư ng khơ, đ dài c a r , s m ch d n, s lư ng lông
hút và ho t ñ ng c a b r khi hút dinh dư ng t ñ t vào cây. H r lúa lai
ho t ñ ng m nh ngay t khi cây lúa b t ñ u n y m m, ñ nhánh đ n khi lúa
chín, vì v y ngư i ta ñã nghiên c u l i th này ñ làm lúa chét trên ru ng
tr ng lúa lai thương ph m (Yuan L.P., 1995) [61]. Nhi u nghiên c u khác
cũng ñã ñ c p ñ n s phát tri n và ho t ñ ng m nh c a h r lúa lai (Akitas,
1998; Anandakumas C.R.; Ekanayake I.J. và c ng s , 1986) [27], [ 28], [36].
Chính vì ưu th phát tri n c a h r như trên mà lúa lai có kh năng thích ng
r ng v i ñi u ki n b t thu n như: ng p úng, h n,… (Ekanayake I.J. và c ng
s , 1986; Sing S.P., 1978. và Virmani S.S., 1982, Chauhan J.S.) [36], [55],
[56], [31].
2.2.4 Ưu th lai v chi u cao cây
Chi u cao cây là m t tính tr ng s lư ng do đa gen ki m sốt vì v y trong

con lai chi u cao cây thư ng bi u hi n hi u ng c ng. Nhi u cơng trình nghiên
c u cơng b r ng ưu th lai chi u cao cây

lúa thư ng bi u hi n hi u ng

dương v i giá tr th p ho c hi u ng trung gian (hi u ng c ng). Tùy t ng t
h p mà chi u cao cây c a con lai F1 có lúc bi u hi n ưu th lai âm, có lúc bi u
hi n ưu th lai dương, có lúc l i n m trung gian gi a b và m (Singh S.P. và
Singh H.G., 1978) [55]. Vì chi u cao cây có tương quan ngh ch v i tính ch ng
đ (Chang T.T., 1967) [29] nên ưu th lai dương v chi u cao cây khơng thích
h p v i k thu t thâm canh cao. Trong ch n gi ng c n t o ra gi ng lúa lai d ng
bán lùn ch ng ñ t t, nên ph i ch n các dòng b m bán lùn.
2.2.5. Ưu th lai v tính ch ng ch u v i ñi u ki n b t thu n
Con lai F1 có ưu th lai cao v s c ch u l nh

th i kỳ m (Kaw R.N.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

8


và Khush G.S., 1985) [45] Ưu th lai v s c ch u l nh c a con lai F1 có giá tr
dương

giai đo n m nhưng có giá tr âm

giai đo n chín sáp (Ekanayake

I.J. và c ng s , 1986) [36]. N u so v i lúa thu n thì con lai F1 m n c m hơn

v i ñi u ki n b t thu n

giai ño n tr , ñ c bi t là nhi t đ th p. M t s cơng

trình nghiên c u cho bi t: lúa lai có xu th vư t tr i v tính ch u m n, ch u
chua và ch u h n (Chauhan J.C. và c ng s , 1983) [31]. Lúa lai có xu th vư t
tr i v kh năng tái sinh ch i và kh năng ch u nư c sâu (Singh S.P, 1978)
[55]. Lúa lai có kh năng ch ng ch u m t s lo i sâu b nh như: r y nâu, b c lá
và thích ng
[48].

nhi u vùng sinh thái khác nhau (Lin S.C. và Yuan L.P., 1980)

Vi t Nam, m t s tác gi đã cơng b các gi ng lúa lai có ưu th v

tính ch ng đ , ch ng rét

giai ño n m t t, kháng ñư c b nh ñ o ôn, khô v n

m c trung bình, kh năng thích ng r ng (Nguy n Công T n và c ng s ,
2002) [18]. ð ng th i các nhà ch n gi ng cịn t o đư c gi ng kháng b c lá
cao như Vi t Lai 24[10], ch u nóng, ch u chua m n, ch u ñ t x u khá ho c
m t s gi ng lúa lai hai dịng m i có tính thích ng r ng như TH3-3, TH3-4
(Nguy n Th Trâm, 2005)[22], [23].
2.2.6. Ch t lư ng g o lúa lai
Theo nghiên c u c a các chuyên gia v di truy n ng d ng thì mùi
thơm c a g o do 1 ho c nhi u gen l n ki m sốt mà khơng có nh hư ng c a
t bào ch t vì v y khi lai dòng A thơm v i dòng R khơng thơm thì h t lai
khơng thơm nhưng n u tr ng cây lai và thu h t thương ph m F2 (đ ăn) thì
thu đư c t l 15:1 không thơm. T ng k t chung cho th y:

+ N u A thơm lai v i R thơm v i cùng alen thơm, h t lai F1, F2 thơm
+ N u A thơm lai v i R không thơm thì F1 khơng thơm, 25% F2 thơm
+ N u tính thơm do 1 gen ki m sốt có 25% h t F2 thơm (Tr n Văn
ð t, 2005)[3].
- Nghiên c u c a các tác gi Ghosh và Goyindaswamy (1972); Heu và
Park (1976); Kahlon (1956) cho th y tính tr ng hàm lư ng amylose cao tr i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

9


hoàn toàn so v i hàm lư ng amylose th p, nó do 1 gen chính đi u khi n và
nhi u gen ph có tính ch t c i ti n (modifiers).
Theo t ng k t c a Nguy n Th Trâm (2000)[21], g o lúa lai s d ng
làm lương th c là lơ h t F2 đang phân ly nên hình d ng và c u trúc n i nhũ
khác nhau nhi u. Hàm lư ng dinh dư ng, tinh b t, protein, các axit amin...
cũng khác nhau. N u khi ch n b m lai mà m t dịng có amylose th p (ví d
12%). Dịng kia có amylose cao (28%), h t lai F1 đ ng nh t có th có hàm
lư ng amylose trung bình (20 - 22%), khi phân tích h n h p h t F2 cũng có
th cho hàm lư ng amylose trung bình tương t (20 - 22%), nhưng n u phân
tích t ng cá th F2 có th đư c m t dãy phân ly liên t c t cây có amylose r t
th p ≤ 12% đ n r t cao ≥ 28%. Các h t g o m m đ n trung bình-c ng-r t
c ng này h n h p l i ñ n u s có ch t lư ng cơm r t kém (ăn c m th y s m
s t). Vì v y, ñ tránh hi n tư ng này ngư i ta c n c i t o các dòng b m sao
cho giá tr hàm lư ng amylose tương ñương nhau.
ð i v i tính tr ng khác như chi u dài, chi u r ng h t, màu s c n i nhũ,
ñ b c b ng c a h t...cũng c n c i t o b m theo phương hư ng nêu trên, Vũ
Bình H i (2002) lai các dịng b m có chi u dài h t khác nhau ñã phát hi n
ñư c m t s dịng b như R101, Jasmin cho con lai có hi u ng di truy n

c ng v chi u dài h t trên 7mm, ñ ng th i nh n xét r ng các dịng m T29S
và T1S-96 có hàm lư ng amylose trung bình khi lai v i các dịng b có hàm
lư ng amylose cao, trung bình, th p đ u cho con lai có hàm lư ng amylose
trung bình bi u hi n hi u ng di truy n c ng.
Theo Kumar và Khush (1986) n i nhũ c a h t g o có 3n trong đó 2n t
m và 1n t b . Vì có s khác nhau như v y, nên x y ra hi u ng tích lu v
lư ng c a amylose. Hàm lư ng amylose c a con lai F1 gia tăng theo s gia tăng
s gen c a b (m ) có hàm lư ng amylose cao hơn, m c dù s gia tăng này
không ph i lúc nào cũng tuy n tính. Phân tích t ng h t riêng bi t

F2 ngư i ta

th y r ng hàm lư ng amylose tuỳ thu c vào s tích lu c a gen ñi u khi n hàm
lư ng amylose trung bình và cao, các tác gi này k t lu n: s xu t hi n c a m t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

10


vài cá th có hàm lư ng amylose cao hơn ho c th p hơn b m có amylose r t
cao ho c r t th p, cho th y vai trị quan tr ng c a các đa gen ph b sung
(Khush G.S., 1979)[46].
2.3. Các phương pháp ch n gi ng lúa lai
2.3.1. H th ng lúa lai “ba dòng”
Khai thác ưu th lai h “ba dòng” là phương pháp s d ng ba dịng b
m đ t o ra h t lai F1, g m các dòng:
- Dòng b t d c ñ c di truy n t bào ch t (Cytoplasmic male sterile:
CMS) g i t t là dòng A là dòng m c a các t h p lai.
- Dịng duy trì tính b t d c (maitainer) g i t t là dòng B cho ph n dịng

A đ duy trì và nhân dịng A.
- Dịng ph c h i tính h u d c (restorer) g i t t là R cho ph n dịng A đ
s n xu t h t lai F1 cung c p cho s n xu t lúa lai thương ph m.
Công ngh s n xu t h t lúa lai ba dòng g m ba bư c sau:
- Ch n l c duy trì dịng b m là A, B và R
- Nhân dòng A th c hi n b ng cách lai A v i B và nhân R
- S n xu t h t lai F1 b ng cách lai A v i R
ð duy trì ñ thu n c a ba dòng b m A, B và R, các nhà ch n gi ng
Trung Qu c ñã s d ng phương pháp “ba vư n”, “b n bư c”, phương pháp
này hi n nay s d ng có hi u qu

nư c ta. Nguy n Th Trâm đã c th hố

trình t duy trì các dòng A, B, R như sau:
* V th nh t
- Bư c 1: Ch n cá th đi n hình c y 3 qu n th dòng b m A, B và R
trên 3 ô riêng bi t c y 1 cây m /khóm, c y 20 cm x 25cm ñ cây lúa ñ nhánh
t i ña.
+ Trên ru ng A: ch n 300- 400 cá th có ki u hình đúng ngun b n,
c m que đánh d u khi lúa ñ 5 nhánh. Các l n sau rút b que

nh ng cá th

x u. Khi lúa tr ñánh giá c n th n, lo i b cá th quá s m, quá mu n, ch n cá

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

11

th có s lá đúng ngun b n, tr thốt t t hơn, ph n b t d c 100%, th i gian
tr t p trung, n hoa t p trung vào bu i sáng.
+ Trên ru ng B: ch n cá th ñ kho , ñ u, ñúng nguyên b n, s lá trên
thân chính c a t t c các cá th b ng nhau. Khi tr bông quan sát ch n cây có
bao ph n: nhi u h t ph n, h t ph n m y, tung ph n m nh.
+ Trên ru ng R: Ch n cá th đi n hình c a dịng R, màu s c thân lá,
h t, m h t ñúng ngun b n, đ nhánh kho , nhi u bơng h u hi u
- Bư c 2: Lai các cá th ñúng nguyên b n (A/B và A/R) theo c p, bao
cách ly c n th n. Khi lúa chín thu theo c p ñ gieo

v sau.

* V th 2 (Bư c 3):
- ðánh giá ñ b t d c c a dịng A, các c p A/B đ ch n c p t t và
dòng B t t
- ðánh giá ưu th lai c a các c p A/R ñ ch n A và R cho ưu th lai cao.
* V th 3 (Bư c 4)
- Nhân các dòng A đư c ch n (A/B), nhân dịng B và dòng R t t nh t.
+ Ru ng nhân c p lai A/B ph i cách ly nghiêm ng t, ñ t t t ch ñ ng
tư i tiêu. H t A (h n t các c p ñư c ñánh giá t t

v 2, b t d c 100%, có s

lá b ng nhau, th i gian t gieo ñ n tr b ng nhau, ki u hình gi ng nhau) gieo
trong th i v an toàn nh t, chăm sóc m t t. H t B l y t các dòng B t t nh t
tr n cân b ng gieo thành 2 ñ t ñ th i gian tr kh p v i dịng A đ nhân dịng
đ t năng su t cao.
+ Ru ng nhân dịng B và R nguyên ch ng: H t siêu nguyên ch ng c a
các dòng B và R thu

v trư c ñư c nhân trong khu cách ly ñ s n xu t h t

nguyên ch ng. Th c hi n phương pháp này, Trung tâm nghiên c u lúa lai,
Công ty gi ng cây tr ng mi n Nam đã duy trì đư c các dịng A, B, R c a các
t h p như: IR58025A, IR58025B, R827 và các t h p h Bác ưu (Bo A, Bo
B, Qu 99, R253) và Nh ưu (II32A, II32B, Phúc Khôi 838, Minh Khơi 63)
(Nguy n Trí Hồn, 2002)[8].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

12


2.3.2. H th ng lúa lai hai dòng
a. B t d c di truy n nhân m n c m nhi t ñ (Thermosensitive genic
male sterility - TGMS)
Gen ki m sốt tính b t d c n m trong nhân t bào là c p gen l n, kí
hi u là tms. Gen tms ho t ñ ng v i hai ch c năng là ñi u khi n s hình thành
h t ph n h u d c, t k t h t khi g p nhi t ñ th p dư i ngư ng chuy n đ i
tính d c và hình thành h t ph n b t d c khi g p nhi t ñ cao trên ngư ng
chuy n đ i tính d c [4], [35].
Th i kì m n c m di n ra 18-10 ngày trư c khi lúa tr tương ng v i
giai đo n phân hóa địng t bư c 5 ñ n cu i bư c 6 là th i kì hình thành t
bào m h t ph n đ n khi k t thúc phân bào gi m nhi m (Cheng S.H.,2000)
[32]. Trong th i kì m n c m c a các dịng TGMS mà nhi t đ ñang cao l i
th p xu ng dư i ngư ng t i h n gây b t d c t 2 đ n 4 ngày liên t c thì s t o
ra ph n h u d c v i m t t l nh t ñ nh, ñ đ sinh ra t th ph n [32].
Dịng TGMS có ki u hình gi ng như lúa thư ng, khi lúa tr

đi u ki n

b t d c thì ngh n địng t 1/4-1/2 chi u dài bơng, vịi nh y dài, ñ u nh y to
phân ra nhi u nhánh, t l vịi nh y vươn ra ngồi v tr u cao hơn các dịng
CMS, khi tr

đi u ki n h u d c thì c bơng thốt kh i b lá địng, vịi nhu

ng n l i nên t l thị vịi nhu bên ngồi v tr u ng n hơn, đây là nh ng tính
tr ng t t c n nghiên c u ñ s d ng trong s n xu t h t lai F1[16].
Các dòng TGMS ñư c ch n t o và s d ng trong nghiên c u phát tri n
lúa lai thư ng có ngư ng chuy n đ i tính d c t 23,5-26,50C. Các dịng có
ngư ng chuy n đ i tính d c cao s r t khó s d ng

Vi t Nam do khi s n

xu t h t lai có nhi u ngày có th nhi t ñ s h th p xu ng dư i ngư ng làm
xu t hi n h t h u d c d n đ n t th . Vì v y, ñi u quan tr ng nh t ñ m t
dịng TGMS s d ng có hi u qu là nhi t ñ gây b t d c ph i khá th p và s
chuy n hóa t b t d c sang h u d c và ngư c l i ph i tri t đ . Các dịng ñư c
ch n

nư c ta có gi i gi i h n chuy n đ i tính d c an tồn là 240C, có nghĩa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

13


là trong ñi u ki n nhi t ñ t 19-240C dòng TGMS s h u d c, n u nhi t đ
l n hơn 240C thì dịng TGMS s b t d c hồn tồn. Các dịng TGMS thu c

nhóm này là dịng T1S-96, 103S, T25S, T29S và VN01[9].
Theo Nguy n Văn Hoan (2003)[10], mi n B c Vi t Nam có 2 mùa lúa
trong đó có th i v có th b trí nhân dịng và có th i v đ b trí h t lai F1.
Khi b trí gieo c y ph i tính tốn sao cho
t 10/3-30/3,

v Xuân th i kỳ m n c m x y ra

v Mùa t 15/10-20/11. Trong giai ño n này, dịng TGMS

phân hóa thì s tr bơng vào th i kì tương đ i thu n l i, trong đó giai ño n t
ngày 10/3 ñ n 30/3 là thu n l i và ch c ch n hơn.
Nguy n Th Trâm [23] cho r ng, trong ñi u ki n Mi n b c Vi t Nam
ch nên s d ng các dịng TGMS đ s n xu t h t lai

v Mùa vì v Mùa ln

có nhi t cao, n đ nh nên r t d b trí tuy nhiên v mùa l i hay g p mưa bão.
S n xu t trong v Mùa ph i b trí th i v sao cho lúa tr t 28/8 ñ n 10/9 là
phù h p. N u ñi u khi n tr mu n hơn 10/9 có th g p m t s ngày l nh s
làm cho dòng m t th , nh hư ng ñ n ch t lư ng c a lô h t gi ng.
b. B t d c ñ c di truy n nhân m n c m quang chu kỳ (PGMS)
Tính b t d c c a dịng PGMS đư c ki m soát b i c p gen l n n m
trong nhân t bào (pms). Gen này ho t ñ ng v i hai ch c năng: gây b t d c
khi pha sáng trong ngày dài và có kh năng hình thành h t ph n h u d c khi
pha sáng ng n. Giai ño n m n c m quang chu kỳ ch x y ra khi dòng b t d c
phân chia gi m nhi m t bào m h t ph n tương ng v i bư c 4 ñ n bư c 6
c a phân hóa địng, cịn các giai đo n khác thì s thay đ i quang chu kỳ
khơng gây nh hư ng đ n gen ki m sốt tính b t d c ñ c (Nguy n Th Trâm,
2006; Jiang S., 2000)[24], [42].

Th i gian pha sáng dài hay ng n là y u t chính gây nên s b t d c hay
h u d c c a h t ph n, pha sáng ch đư c tính khi cư ng ñ ánh sáng ñ t ít
nh t 50lux, gi i h n nhi t ñ c m quang c a các dịng khác nhau. Nhi t đ
đóng vai trị r t quan tr ng trong th i kỳ m n c m c a dòng PGMS, trong m t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

14