Giải pháp phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam sau khi gia nhập WTO Luận văn ThS. Kinh tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
o0o


VƢƠNG CHÍ VIỆT




GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ VIỆT NAM
SAU KHI GIA NHẬP WTO




LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI





Hà Nội – 2014



ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
o0o


VƢƠNG CHÍ VIỆT


GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ VIỆT NAM
SAU KHI GIA NHẬP WTO


Chuyên ngành: Kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế
Mã số: 60 31 07


LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI


NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ PHI NGA



Hà Nội – 2014


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT i
DANH MỤC CÁC BẢNG ii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ iii
MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ 5
1.1. Khái quát chung về thị trƣờng bán lẻ 5
1.1.1. Khái niệm về bán lẻ, thị trƣờng bán lẻ 5
1.1.2. Hình thức bán lẻ 6
1.1.3. Vai trò và chức năng của thị trƣờng bán lẻ 11
1.1.4. Điều kiện để phát triển thị trƣờng bán lẻ 14
1.2. Sự cần thiết của việc phát triển thị trƣờng bán lẻ Việt Nam 16
1.2.1. Yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội 16
1.2.2. Nhu cầu và thị hiếu tiêu dùng 19
1.2.3. Tác động của bối cảnh quốc tế 22
1.2.4. Định hƣớng phát triển, quan điểm nâng cao sức cạnh tranh của các
doanh nghiệp phân phối bán lẻ Việt Nam 24
1.3. Nội dung của việc phát triển thị trƣờng bán lẻ 26
1.3.1. Phát triển theo chiều rộng 26
1.3.2. Phát triển theo chiều sâu 27
1.4. Kinh nghiệm quốc tế về mở cửa thị trƣờng bán lẻ 27


1.4.1. Lĩnh vực bán lẻ ở Trung Quốc 27
1.4.2. Lĩnh vực bán lẻ ở Thái Lan 28
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM SAU
KHI GIA NHẬP WTO 33
2.1. Môi trƣờng pháp lý cho hoạt động bán lẻ 33
2.1.1. Cam kết của Việt Nam về mở cửa thị trƣờng phân phối 33
2.1.2. Một số quy định pháp luật liên quan tới lĩnh vực bán lẻ của Viê
̣
t

Nam 34
2.2. Tình hình thị trƣờng bán lẻ tại Việt Nam 37
2.2.1. Trƣớc khi gia nhập WTO 37
2.2.2. Sau khi gia nhập WTO 40
2.2.3. Đánh giá chung 62
2.3. Khảo sát nhận thức và hành vi của ngƣời tiêu dùng thông qua hệ thống
siêu thị, trung tâm thƣơng mại tại Hà Nội 73
2.3.1. Tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống siêu thị trên thế giới nói
chung và Việt Nam (Hà Nội) nói riêng 73
2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu nhận thức và hành vi của ngƣời tiêu dùng
thông qua hệ thống siêu thị, trung tâm thƣơng mại tại Hà Nội 74
2.3.3. Kết quả cuộc khảo sát 74
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG
BÁN LẺ VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI 81
3.1. Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp phân phối bán lẻ Viê
̣
t Nam
sau khi gia nhập WTO 81
3.1.1. Cơ hội 81
3.1.2. Thách thức 84


3.2. Một số giải pháp 85
3.2.1. Nhóm giải pháp vĩ mô 85
3.2.2. Nhóm giải pháp vi mô 89
3.2.3. Giải pháp phát triển hệ thống siêu thị, TTTM tại Hà Nội 99
KẾT LUẬN 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO 106
PHỤ LỤC 108

i

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt
Nguyên nghĩa
Giải thích
AVR
Association of Vietnam Retailers
Hip h Vit Nam
FDI
Foreign Direct Investment
c tic

GDP
Gross Domestic Product
Tng sn phm quc ni
GRBI
Global Retail Development Index
Ch s 
u
ISO
International Organization for
Standardization
T ch
quc t
OECD
Organization for Economic Co-
operation and Development
T chc h

trin kinh t
TNHH
m hu hn
m hu hn
Tp. HCM
 H 
 H 
TTTM
i
i
VCCI
Vietnam Chamber of Commerce
and Industry

p Vit Nam
WTO
World Trade Organization
T chi th
gii
WB
World Bank
 gii





ii

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT
Bảng
Nội dung
Trang
1

-2012)
17
2

-2001)
30
3


 2012)
41
4


48
5



50
6






52
7

 2011)
54
8


2011)
55
9


2011)
55
10


 2011)
57
11


doanh ngh 2011)
57
12
10
        



58
13


(2006 2011)
60
14


(2006  2011)
61
15


 2011)
61

iii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

STT
Biểu đồ
Nội dung
Trang
1
Bi 1.1
Mc thu nhp c

20
2
Bi 1.2
T l la ch
21
3
Bi 1.3
T l u t la chn c

21
4
Bi 1.4
 phn ca kinh doanh truyn thng
n 
31
5
Bi 2.1

Nam 1991-2006
38
6
Bi 2.2

-

39
7
Bi 2.3
-
2012

40
8
Bi 2.4
  doanh thu   2008-2013 
  gia  - Nam 
42
9
Bi 2.5

 2011)
56





1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Th  t trong nhng th ng
trong s n ca nn kinh t qun th  
mt quy lut tt yu ca mi qu gin kinh t
n, th tr thm t trng lt
nhiu trong GDP so vi th ng sn xut. Mt qut
Nam nn vin th  m thng b,
i nn kinh t qut Nam s u trin vng

Th  Vit th ng ht sc tim

 i nhp ca t chi th gii - 


c dch v  l c m cc
c gia nhp th  Vit Nam k t -1-y, th
 Vit nam ng, i rt l n song
i mt vc. Vic  chun b ng
c nhu ci ca th ng s to ra s tt hu, vic 
doanh nghip  t gia nhp th ng s  t
i th  Vit Nam  vinghip  Vit Nam
phi mt vi s cnh tranh mnh m, vic mt th phu 
 xy rang v t ra. Vy nhng gi
th y s n ca th ng  Vit Nam v ng,
hii, hi nhi hiu qu n vng trong bi cnh sau khi gia
nhp WTO?
Vi nh ch “Giải pháp phát triển thị trường
bán lẻ Việt Nam sau khi gia nhập WTO”  ph cp thit
.

2

2. Tình hình nghiên cứu:
T gii, u v dch v , th ng
 a hy vng c u  Ch s 
 a AT Kearney  t chc xp h ng  
th gii;  - c t  ca Fels, Allan
Asia Pacific Business Review, s  vic tng kt kinh
   c qu      n;  n
t b Qui, 2005 ca Bennard
   cp m c

ng th ch kinh t th p vnh ca WTO.
 Vit Nam hin  t v th ng  chim v 
u v h th, 
mng b v th  Vit Nam
t s  cn mnh ca v
mt s  ng v kinh t i ca vic thc hit m ca th
ng dch v i ca Vi a B 
M       i Vi     u
 i - B  i thc hi  u ch   -2001;
 ch i  Vi
a TS.Phm H ng gin m 
Vit Nam n t a TS. Nguyn Th Nhi
n cn li vn doanh theo chui  Via
 liu th th  phn ln ch 
c ho
mi na ca B i, B K hoch - ng cc Tht s
 u cp B do B i ch   ch
n ch, gi
ng thi gian 5 t s cuc hi tho v v
3

n h th c t chc ti  H 
(Tp. HCM) i do Hip h Vi chc.
ng ni
 u ca lun .   k tht
qu  gii quyt mt s nu c 
nim v  - th ; mt s v c tin v n
  Trong lu mun
 n ca th  Vit Nam sau khi
gia nhp WTO.

3. Mục đích nghiên cứu:
Lun v   
ng th   ng quan nh  
 thc trng th  ti Vi t ng nh gii
n th  Vit Nam sau khi gia nhp WTO.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 thc hic mlun m v:
- t s v n v th ng .
- u v , king tn ho
l  Vit Nam.
- c trn th   Vit Nam thi gian
qua.
- c c khi Vit Nam thc
hit ca WTO.
- u kinh nghin th  ca mt s  gii,
 xut gin th ng  Vit Nam sau khi gia nhp WTO.
5. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu:
* Đối tượng nghiên cứu:
u ca lu c tin v n
ho ti th ng na Vit Nam sau khi gia nhp WTO.
4

* Phạm vi nghiên cứu:
- Lun  tng ci
 Vi tu
 th t
chn.
- Do hn ch v u, thi gian c trng ch t
ng quan nht c ti Vit Nam trong giai
n 2000  2011 (d    

tng cc ths  d liu u tra v doanh nghip 
d  xuc thc hin cho nhi.
- Th n thi vi lo
  c thc hin ti

-  xut ch y h
y s n ca th  Vit
Nam sau khi gia nhp WTO.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu:
 thc hin lui vit s dng trong
u ch y
bin ch ng h   u v nhn th 
 s du tra, phng v
nh .
7. Bố cục luận văn:
n m t lun, b cc lu
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển thị trƣờng bán lẻ.
Chương 2. Thực trạng thị trƣờng bán lẻ của Việt Nam sau khi gia nhập WTO.
Chương 3. Một số giải pháp phát triển thị trƣờng bán lẻ Việt Nam trong thời
gian tới.

5

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
THỊ TRƢỜNG BÁN LẺ
1.1. Khái quát chung về thị trƣờng bán lẻ
1.1.1. Khái niệm về bán lẻ, thị trƣờng bán lẻ
Trong nhi c tha
nh  d     ca Philip Kotler nh
a Từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia.

, Philip Kotle 
“Bán lẻ là mọi hoạt động nhằm bán hàng hoá hay dịch vụ trực tiếp cho
người tiêu dùng cuối cùng để họ sử dụng cho cá nhân, không mang tính thương
mại[20, tr.290].
Mi t ch ch, bt k 
ch v  c tin
tho      
ng ph hay t
T   
“Bán lẻ bao gồm việc bán hàng hoá cho cá nhân hoặc hộ gia đình để họ tiêu
dùng, tại một địa điểm cố định, hoặc không tại một địa điểm cố định mà qua các
dịch vụ liên quan.”
 i s ng ln t n xut
hop khu, trc tip hoi tng mt
ng nh 
Trong kinh t hc hii, 

       

 


6




T  kinh t, v  t gia sn xu
ch v, c th ch v u chnh bi tp hp
ng ln ch . Nhim v kinh t thc s ca

mt ch th cung cch v u bao gm vic tiu
ph sn xut (v) nhm mh
cu c       
t bi ca mt ch th ch v c quynh
bc cnh tranh ca ch th  ng dch v 
t so vi th  c thc hin mua  
c thc hi 
a dch v, s
din ra ng thi ca sn xut (cung ch v 
tr  chuyn quyn s hu.
  p cho
i mua) mt loch v ph tr n trc tin
o quch v b a
m thun li, bm v  ng kinh doanh),
 la chn tiy, khi
vic mua - ng th quan h mua - 
 mua - ch v. Ta sn phm dch
v, quan h mua - ch v ng b che lp bi quan h mua - 
1.1.2. Hình thức bán lẻ
c tc t ch tn ti r
thc mi vn tip tc xut hin. Trong gii hn c  
 ti c a  ch.

7

1.1.2.1. Hình thức bán lẻ tại cửa hàng:
- Cƣ
̉
a ha
̀

ng chuyên doanh:  , 


. Vd: 





 , 



 , ,












 














 . 






 , 



















,  .
- Cƣ
̉
a ha
̀
ng bách hóa tng hợp:  , 






, 





 , 



 , 













 . 



















 , , , 






, .
- Siêu thi
̣
:  , 

, 

, 




, 



 , 

 










 t
nhi : 



, 



, 
 







 1% 



 10% 





.
- Siêu thi
̣
ba
́
ch ho
́
a, siêu thi
̣
liên hơ
̣
p va
̀
tô
̉
hơ
̣
p thƣơng ma
̣
i:
Siêu thi
̣
ba
́
ch ho
́
a  3.251,5 




























. : CVs (U.S.A).
Siêu thị liên hợp t d  
thuc theo toa. Nh c ph
c pht bng  : Giants,

Walmart (U.S.A).
Tổ hợp thương mại    ng t  n
 hi kt h  
chit kh    ti kho. Danh mc sn phm c  t ra khi phm vi
nhng bao gm c  gt b l, qu
rt nhiu nhng mm
8

ti mc ti thic bc xa m bo chi
cho nh ly nhng thit b  nng t ca
  : Robinson (Thailand), Harrods (U.K).
- Cƣ
̉
a ha
̀
ng ha
̣
gia
́
: 

































 
c




















 


. : Kwik Save, Lidl (U.K).
- Cƣ
̉
a ha
̀
ng thƣ
̣
c phâ
̉
m la
̀
m să
̃
n : l

 , 









, 














 . 

















 
















. : K.F.C, Mc Donald (U.S.A).

- Cửa hàng tiện lợi ng m c
c khu vn. Phn l
cng quyi. : 7-Eleven,
Circle  K (U.S.A).
- Bán lẻ lộng giá:  
ng ca h t s
nhng
 n xu 
i sn xu m n
  l
 c li kho. : Shed Store (U.K).
- Phòng trƣng bày catalog:  rt nhing lo
  ng c  
t b nh   th 
kim tin bt gic l m bp nh
kh , showroom ca Samsung, LG (Korea).
9

Nh ti c t trong
bn m dch v  t phc v t ch phc v hn ch
 phc v .
1.1.2.2. Hình thức bán lẻ không qua cửa hàng:
Mi b phch v 
 u so
v qua c m:
- Bán trực tiếp: Mc tic g
nhiu cn m nhc
ln phm ci tuyn m 
i ph. Nhng  tuyn m
nh n phm cn

i bao gm mt t l ph 
i tuyn m  tin kim c trong mi
ng h  c ti      . H th    
n ca t chc Direct Selling
 th n lng
i khng th n kic tin pha

- Marketing trực tiếp: c bt ngun t n
p ci vi t
n thoi, marketing gic
ti thn t.
- Bán hàng tự động : 













 .







 











 (

, 


, ,  )  :  , 

, , 


 , . 




: 24/24 


, 


















. 














 , 
10

 15-20% 









 




, 









.
- Dịch vụ mua hàng:  c
v nh  c bi  n ca nhng t chc l
ng hc, bnh vic. Nhi thuc t
ch a dch v  c quy
trong ba chn c  
a dch v ng khon chit khu.
1.1.2.3. Các kiểu t chức bán lẻ chính:
- Mạng lƣới công tya mu c
c mt quyn s ht b ph
th tp trung, mt quyn s hng chng lo
 nhau. Mt hin trong tt c  
n mnh nht  ng hp
c phmc phc ph n.
- Mạng lƣới tự nguyện và hợp tác xã bán lẻ: S c   
mnh m t  c ln ch
u hip hi:
Th nhi t nguyn: gm m c
l h tr thu x mua s ng l
Th : gm nh c l
lp mt t chp l thc hin nhng bi
khuyn mi.
- Hợp tác xã tiêu thụ:  thuc quyn s hu c
nh a mt cng lp ra
khi h nhn thy rng nh c v 
hng sn phng. H chung ti m
mt ci biu quyt v nha c
11

u ra m qu hop,
hon chia li tc theo s ng
 mun mua.
- T chức đặc quyền: t s t theo hng gia nhi
cc quyn xu hay t chc dch vc
quyn (nhi kc lp mua quyn s ht hay
nhi trong h thc quy chc quy
dng dt sn phm, dch v 
ho i, bch i cc quyn
to ra. Vd: thc hi sc khe, hiu ht
a hi
- Tập đoàn bán lẻ:  do, kt hp mt s 
 i quyn s hu tp trung vi s nht th i mt
m 
1.1.3. Vai trò và chức năng của thị trƣờng bán lẻ:
1.1.3.1. Vai trò của thị trƣờng bán lẻ:
 


 



 

      



12

Th   trc tip cung ch v 
cg tin, kin thc v sn xu
sn phm   s  rng nhu c
t i tic sn xu ng, ci ti 
thc kinh doanh cn xut trong nn kinh t th ng. 


Thc t cho thy  nhi    dng
nhiu ng nht, con s c s d 
tht qua c n xut.
ng th n:
- a quc gia.
- Gii quyt vip, ci thii sng ca i lao
ng. Trong nh doanh nghi c 
  i quy c nhiu vi  i thu nh    i lao
ng.
- Doanh nghi n vic gii quyt
t i. Doanh nghi p
c quan trng to ra nguc.
Nguu ki  h t
ho, 
-  n nhiu l
n mu la ch
-  c bic dch v i s 
n sn xun ct ging.
1.1.3.2. Chức năng của thị trƣờng.



13

a) Chức năng thừa nhận







b) Chức năng thực hiện


       


 

c) Chức năng điều tiết kích thích
      
 





d) Chức năng thông tin




14






 


1.1.4. Điều kiện để phát triển thị trƣờng bán lẻ:
Th ng  tr t th ng kinh t  
yu t ch yu sau: mức độ phát triển của nền kinh tế, người tiêu dùng, sự phát
triển của khoa học công nghệ, doanh nghiệp và chính phủ.
1.1.4.1. Mức độ phát triển của nền kinh tế:
Mt nn kinh t  
nhp qu u kin t 
c nhc bi cao. Mt nn kinh
t th  chuyn dng m ci nhp, t trng
ch v n kinh t s ch v 
n.
Mt nn kinh t  c nhng m
cc nhiu v
 mc ca nn kinh t c dch v 
  bi h hi v s t th ng to ra
mc sinh li hp dn.
1.1.4.2. Ngƣời tiêu dùng
Cm v u h tui, thu nh c,
ng s hcng rt ln th .
Nhi tr tui  i nhng

i ln tui, h u thu nhi gian c mua
15

nh d 
nhi tip cn vi nhn hi
vi nhp nh chc chn s
 u mua sm lp thp.
  ng (Life-   t yu t     ,
nh thi gian rnh ri, d 
 tin nghi, sch s hou gi m
s u muc nhiu mt
  mt la chn cc trong vic quynh

Nit yu t quan trng.
H s n phm c  
i n c khi quyn
phm.
1.1.4.3. Sự phát triển của khoa học công nghệ
S n ca khoa h  m nhng tin b
 sinh h  vt li
ngh  ng h  m    n xu  n
c nhng sn phm m cao hon phm
 t cu ni gin xui
c qu
n t) hoc s dt b hi gii thiu
sn phm, ci ti th
1.1.4.4. Doanh nghiệp
Trong th   oanh nghi    t sc quan
trng bi hong ca h chim hu ht trong mi hong c, t
n xun tay nh 

h phc nhu cu c
  p ho   c 
16

 dng vn mu qu, ngu
 qut. Khi hoc dch v c bit trong c
, doanh nghip c ng m  
chi       i m  u qu  n cho
ng mng cao vi dch v tt nht.
1.1.4.5. Chính phủ
nh ph  quan trng n s n kinh
t    
h tp s tu kin cho doanh nghip hot
 ng , c c ht ti
cn kinh t c Richard
 p nhng li th 
doanh nghi sut tit kit thn, quyn s
hc bo v, b t, mt l
vi t mc lt th ng nc m
r
1.2. Sự cần thiết của việc phát triển thị trƣờng bán lẻ Việt Nam
Vin th  Viu tt y
ca hi nhp vi nn kinh t th gic th hin qua s chuyn bi
cc c nn kinh t - i i s ti trong nhu cu, th hiu ca
   Vit Nam, da  ng ca bi cnh quc t nh
c cnh tranh c
ph Vit Nam.
1.2.1. Yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội




 

17






                

 


Ni mi (1986 - 1990), GDP ch t m
p theo (1991 - ng GDP
i k ho - i
cao trong s n.
Bảng 1.1. Tốc độ tăng trưởng các ngành kinh tế (1997-2012)
: %
Năm
GDP
Nông – Lâm – Thủy sản
Công nghiệp, Xây dựng
Dịch vụ
1998
5,76
3,53
8,33

5,08
1999
4,77
5,53
7,68
2,25
2000
6,79
4,63
10,07
5,32
2001
6,89
2,89
10,39
6,10
2002
7,08
4,17
9,48
6,54
2003
7,34
3,62
10,48
6,45
2004
7,79
4,36
10,22

7,26
2005
8,44
4,02
10,69
8,48
2006
8,17
3,3
10,37
8,29
2007
8,44
3,0
10,4
8,5
2008
6,23
3,37
6,33
7,2
2009
5,32
1,82
5,52
6,63
2010
6,78
2,78
7,70

7,52
2011
5,89
4,01
5,33
6,99
2012
5,03
2,72
5,75
5,9
2013
5,42
2,67
5,43
6,56
3)