Phân công và hợp đồng lao động hợp lý là điều kiện để nâng cao năng suất lao động và hiệu quả công tác

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần mở đầu

Phân công lao động gắn liền với lịch sử phát triển của xã hội. Xã hội
càng phát triển thì phân công càng chuyên sâu và hiệp tác càng rộng. Chính vì
lý do đó nên ngày nay xu hớng quốc tế hoá và những yêu cầu của nền kinh tế
đơng đại có tác động rất lớn tới việc phân công và hiệp tác lao động (PC &
HTLĐ) trong một doanh nghiệp.
Xét trên một phạm vi rộng lớn thì ngày nay có rất nhiều những tập đoàn
lớn đặt ở nhiều quốc gia, hay giữa các quốc gia cá nhân, tổ chức ở các nớc
khác nhau có sự liên doanh liên kết với nhau hay một ty trong một nớc cũng
có nhiều địa điểm đặt ở các địa phơng khác nhau do đó làm thế nào để PC &
HTLĐ tốt đợc ở các địa điểm và chi nhánh đó với nhau để đạt hiệu quả tốt
trong việc sử dụng nguồn nhân lực của tổ chức hoàn thành mức tiêu của doanh
nghiệp mình là một thách thức đối với mỗi doanh nghiệp.
Xét trên phạm vi hẹp trong doanh nghiệp thì bối cảnh hiện nay dựa trên
sự đòi hỏi chính vẫn là thị trờng hay cụ thể là ngời tiêu dùng thì để đáp ứng đ-
ợc những biến đổi rất nhanh của thị trờng, sự tiến bộ của khoa học công nghệ
đòi hỏi mỗi doanh nghiệp phải có một bộ máy quản lý tốt để thích nghi với sự
biến đổi của thị trờng và tiến tới vấn đề doanh nghiệp hoạt động nh thế nào để
đạt tiêu chuẩn chất lợng nh ISO hay TQM thì PC & HTLĐ hợp lý là cách thức
để doanh nghiệp đáp ứng đợc những yêu cầu đó.
Từ những vấn đề cấp thiết đó cho nên em quyết định chọn đề tài "PC &
HTLĐ hợp lý là điều kiện để nâng cao năng suất lao động và hiệu quả công
tác".
Với nội dung gồm ba phần:
Phần mở đầu: Nêu khái quát về lý do, mục đích và phơng pháp nghiên cứu.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần nội dung: Tập trung vào giải quyết đề tài với ba nội dung chính là
cơ sở lý luận, thực trạng và một số giải pháp.

Phần kết luận: Khái quát lại vấn đề và nêu ra các định hớng phơng pháp
nghiên cứu dựa theo các phơng pháp nghiên cứu của tổ chức lao động khoa
học và quản trị nguồn nhân lực. Để nghiên cứu chung cách thức PC & HTLĐ
trong doanh nghiệp cho hợp lý.
Qua đề tài này giúp em có thể hiểu đầy đủ sâu sắc hơn về việc PC &
HTLĐ một nội dung rất quan trọng mà nó sẽ giúp ích cho em trong quá trình
làm việc về quản trị nguồn nhân lực sau này của mình.
Em cũng xin chân thành cảm ơn thầy giáo TS. Nguyễn Ngọc Quân đã
giúp đỡ em trong việc thực hiện đề tài này.
Hà Nội, 10/11/2001.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nội dung
I- Những cơ sở khoa học của PC & HTLĐ.
Phân công lao động gắn liền với lịch sử xuất hiện và phát triển của xã hội
loài ngời, là qui luật chung của mọi hình thái kinh tế xã hội. Nội dung của qui
luật này là sự tất yếu phải tách biệt, cô lập các chính sách lao động riêng biệt
và tạo nên những quá trình lao động độc lập và gắn bó chúng với từng ngời lao
động, phân công lao động chính là sự chuyên môn hoá lao động. Phân công
lao động đợc thực hiện dựa trên tỷ lệ khách quan của sản xuất, xuất phát từ
trình độ phát triển của lực lợng sản xuất, của phơng pháp công nghệ và biểu
hiện nh là qui luật sắt của những tỉ lệ và tơng quan chặt chẽ.
Các Mác đã chia ra ba loại phân công lao động có quan hệ ràng buộc và
hỗ trợ lẫn nhau.
- Phân công lao động trong nội bộ xã hội .
- Phân công lao động trong nội bộ ngành.
- Phân công lao động trong nội bộ xí nghiệp.
Trong ba loại phân công trên thì môn TCLĐ KH chỉ đi sâu phân công lao
động trong nội bộ xí nghiệp do đó những cơ sở lý luận đợc trình bày trong đề
án này sẽ tập trung vào giải quyết các nội dung về PC & HTLĐ trong doanh

nghiệp.
1. Các khái niệm về PC & HTLĐ.
1.1. Phân công.
Phân công lao động trong xí nghiệp đợc hiểu là quá trình tách riêng
những hoạt động chung thành những hoạt động riêng rẽ độc lập để giao cho
từng ngời lao động cụ thể hoặc một nhóm ngời lao động phù hợp với trình độ
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
lành nghề của họ với khả năng sở trờng nhằm đạt năng suất lao động cao và
thoả mãn ngời lao động nhiều nhất.
Nh vậy, phân công lao động thực chất là quá trình phân chia công việc
của doanh nghiệp thành những phần nhỏ hơn để giao cho ngời lao động dựa
trên khả năng trình độ của họ để họ thực hiện.
1.2. Hiệp tác.
Hiệp tác lao động đó là quá trình phối kết hợp những hoạt động lao động
riêng rẽ để thực hiện một cách nhịp nhàng thống nhất đảm bảo cho quá trình
sản xuất đợc liên tục.
Nếu không phân công công việc thì sẽ không thực hiện đợc những công
việc của doanh nghiệp vì một ngời không thể nào thực hiện đợc hết và nếu một
nhóm ngời cùng thực hiện thì sẽ dẫn đến chồng chéo, gây ra hiệu quả thấp do
đó sau khi phân công phải hiệp tác giữa các con ngời, bộ phận phòng ban theo
một quy trình nhất định.
2. Các hình thức PC & HTLĐ.
2.1. Các hình thức phân công.
2.1.1. Phân công lao động theo chức năng.
Đó là quá trình tách hoạt động chung của doanh nghiệp thành những hoạt
động riêng theo theo sự khác nhau của chức năng lao động căn cứ vào vị trí,
vai trò của từng nhóm ngời lao động trong doanh nghiệp.
Phân công lao động theo chức năng đợc phân chia dựa vào các chức
năng sau:

- Dựa vào vai trò của ngời lao động trong quá trình tham gia hoạt động
của doanh nghiệp gồm lãnh đạo, chuyên gia, nhân viên thực hành kỹ thuật.
Lãnh đạo bao gồm những ngời đảm nhận các chức vụ ở các vị trí lãnh đạo
trong cơ cấu tổ chức. Bộ máy quản lý trong tổ chức gồm trởng, phó, giám đốc,
các bộ phận phòng ban. Chuyên gia bao gồm những ngời tốt nghiệp các trờng
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
đại học làm các công việc ở các bộ phận phòng ban tài vụ , phòng kỹ thuật
họ là những ngời t vấn tham mu thiết kế ra các quyết định để trình các cán bộ
lãnh đạo. Nhân viên thực hành kỹ thuật bao gồm những ngời nh các nhân viên
đánh máy, văn th, th ký, các kỹ thuật viên, họ tốt nghiệp các trờng trung cấp,
cao đẳng hay qua quá trình đào tạo trong công việc.
- Dựa vào sự khác nhau về tính chất của các chức năng gồm lao động trực
tiếp, là những ngời trực tiếp tham gia vào hoạt động sản xuất nh công nhân sản
xuất và những ngời không trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất nh lao
động quản lý gọi là lao động gián tiếp.
- Theo sự khác nhau về chức năng: Công nhân sản xuất bao gồm những
ngời nằm trong các bộ phận sản xuất của doanh nghiệp và công nhân không
sản xuất bao gồm những ngời làm công tác dịch vụ phục vụ cho quá trình hoạt
động sản xuất của doanh nghiệp.
2.1.2. Phân công lao động theo công nghệ.
Phân công kinh doanh theo công nghệ là hình thức phân công lao động
trong đó tách riêng các loại công việc khác nhau theo tính chất của quy trình
công nghệ thực hiện chúng. Hình thức phân công này phụ thuộc vào kỹ thuật
và công nghệ sản xuất, tuỳ theo tính chất và đặc điểm của công cụ lao động và
quá trình công nghệ mà nó đề ra những yêu cầu đối với công nhân về sự hiểu
biết kỹ thuật và thời gian lao động.
Trong quá trình phân công lao động theo công nghệ, quá trình sản xuất đ-
ợc chia ra thành các giai đoạn, các bớc công việc. Tuỳ theo mức độ chuyên
môn hoá lao động mà phân công lao động theo công nghệ lại đợc chia ra

những hình thức khác nhau.
Phân công lao động theo đối tợng đó là hình thức phân công trong đó một
công nhân hay một nhóm công nhân thực hiện một tổ hợp các công việc tơng
đối trọn vẹn, chuyên chế tạo một sản phẩm hoặc một chi tiết nhất định của sản
phẩm.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phân công lao động theo bớc công việc là hình thức phân công trong đó
mỗi công nhân chỉ thực hiện một hay vài bớc công việc trong chế tạo sản
phẩm hoặc chi tiết nhất định của sản phẩm.
2.1.3. Phân công lao động theo mức độ phức tạp của công việc.
Là hình thức phân công lao động trong đó tách riêng các công việc khác
nhau tuỳ theo tính chất phức tạp của nó. Hình thức phân công lao động này
nhằm sử dụng trình độ lành nghề của công nhân phù hợp với mức độ phức tạp
của công việc. Mức độ phức tạp của công việc đợc đánh giá theo ba tiêu thức.
- Mức độ chính xác về công nghệ khác nhau.
- Mức độ chính xác về kỹ thuật khác nhau.
- Mức độ quan trọng khác nhau.
ứng với những mức độ phức tạp khác nhau của công việc đòi hỏi những
công nhân có trình độ lành nghề khác nhau dựa trên những trình độ lành nghề
đó mà phân công lao động cho hợp lý.
2.2. Các loại hiệp tác lao động .
2.2.1. Xét về mặt không gian, trong xí nghiệp có những hình thức hiệp tác cơ
bản sau.
Hiệp tác lao động trong toàn xí nghiệp có những hình thức hiệp tác cơ
bản sau:
Hiệp tác lao động trong toàn xí nghiệp là việc xác định, xây dựng các
mối quan hệ công tác giữa bộ phận này với bộ phận khác, phòng ban này với
phòng ban khác trong quá trình xác định hoạt động chung của doanh nghiệp.
Hiệp tác lao động trong bộ phận phòng ban, phân xởng, phân đội là mối

quan hệ công tác giữa các bộ phận thành viên trong bộ phận phòng ban đó để
thực hiện đợc những nhiệm vụ chức năng của mình.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Hiệp tác giữa ngời lao động với nhau trong tổ sản xuất. Tổ sản xuất là
hình thức tổ chức lao động tập thể phổ biến nhất trong sản xuất thể hiện rõ nét
sự hiệp tác lao động trong xí nghiệp. Trong xí nghiệp tổ sản xuất thờng có hai
loại:
Tổ sản xuất chuyên môn hoá gồm những công nhân cùng nghề hoàn
thành những công việc có qui trình công nghệ giống nhau.
Tổ sản xuất tổng hợp bao gồm những công nhân có các nghề khác nhau,
nhng cùng hoàn tất cả công việc của quá trình sản xuất. Có thể chia ra ba loại,
tổ tổng hợp có phân công lao động đầy đủ, tổ tổng hợp có sự phân công lao
động không đầy đủ và tổ tổng hợp không có phân công lao động. Ngoài ra còn
đợc tổ chức theo hình thức tổ theo ca và tổ theo máy.
2.2.2. Hiệp tác về mặt thời gian.
Hiệp tác về mặt thời gian tức là sự tổ chức các ca làm việc trong một
ngày đêm. Bố trí ca làm việc hợp lý là một nội dung của công tác tổ chức lao
động trong xí nghiệp công nghiệp thờng thờng công nhân làm việc ban ngày
hiệu quả hơn làm đêm, nhng do yêu cầu của sản xuất, tận dụng năng lực của
sản xuất, của máy móc thiết bị phải bố trí cả ba ca. Trong điều kiện ấy, xí
nghiệp cần quy định chế độ đảo ca hợp lý để đảm bảo sức khoẻ cho công nhân
có thể có hai chế độ đảo ca.
Chế độ đảo ca thuận nghỉ ngày chủ nhật theo chế độ đảo ca này, những
công nhân làm ca một tuần lễ chuyển sang làm ca hai, sau một tuần lễ nữa
chuyển sang làm ca ba, sau đó cứ tuần tự chuyển từ ca này sang ca khác.
Chế độ nghỉ đảo ca nghịch ngày chủ nhật trong chế độ đảo ca này công
nhân không đợc nghỉ vào ngày chủ nhật mà phải luôn phiên nhau nghỉ vào
những ngày khác.
3. Mối quan hệ giữa phân công hiệp tác lao động với các hoạt động

khác trong doanh nghiệp.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
PC & HTLĐ gắn liền với mọi chức năng và hoạt động trong doanh
nghiệp, bởi thực chất của phân công lao động là việc chia nhỏ một công việc
chung của doanh nghiệp thành những phần nhỏ để giao cho các bộ phận, các
phòng ban và từng ngời lao động thực hiện còn hiệp tác lao động là việc phân
phối công việc giữa các bộ phận, phòng ban và ngời lao động với nhau để đạt
đợc công việc chung của doanh nghiệp. Nhng dới góc độ PC & HTLĐ hợp lý
để nâng cao năng suất lao động và hiệu quả công tác thì mối quan hệ của PC
& HTLĐ chỉ đợc xem xét với những hoạt động sử dụng nguồn nhân lực trong
tổ chức.
Trớc hết phân công hiệp tác lao động có liên quan chặt chẽ với phân tích
công việc thu đợc đó là bảng mô tả công việc và yêu cầu đối với ngời thực
hiện, danh mục nghề nghiệp của doanh nghiệp để dựa vào đó để phân công
công việc cho từng ngời, từng nhóm ngời và từng bộ phận phối hợp với nhau,
nên mối quan hệ giữa phân tích có mối quan hệ rất chặt chẽ, nếu không phân
công hiệp tác theo những kết quả của phân tích công việc thì không bao giờ
thu đợc hiệu quả công tác và năng suất lao động do đó PC & HTLĐ phải làm
tốt phân tích công việc.
Để phân công lao động đợc đúng nh yêu cầu của công việc thì đòi hỏi
phải làm tốt đợc công tác tuyển dụng, tuyển đợc những ngời có đủ khả năng
đáp ứng đợc với yêu cầu của công việc, có ý thức đạo đức tốt để thực hiện
công việc và phối hợp cùng nỗ lực lao động vì mục tiêu chung của doanh
nghiệp.
Phân công hiệp tác với đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.
Trong doanh nghiệp không bao giờ có đầy đủ những con ngời có thể đáp
ứng đợc yêu cầu với công việc, hay vì yêu cầu của việc sản xuất kinh doanh
làm biến đổi, dòng nhân lực cũng thay đổi theo thời gian chính vì thế cần phải
đào tạo để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp cũng nh với nhu cầu của mỗi cá

nhân. Việc đào tạo theo hớng giáo dục để ngời lao động có đợc những quan
điểm, thái độ tốt để phục vụ tốt hay nói cách khác là ngời lao động có ý thức
hiệp tác vì công việc của doanh nghiệp. Còn việc đào tạo về trình độ kỹ năng
Website: Email : Tel : 0918.775.368