Luận văn thạc sĩ Vận dụng mô hình Arma - Garch trong dự báo chỉ số Vnidex (full)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG




PHẠM THỊ THÙY LIÊN





VẬN DỤNG MÔ HÌNH ARMA – GARCH
TRONG DỰ BÁO CHỈ SỐ VNINDEX






LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH







Đà Nẵng - Năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG



PHẠM THỊ THÙY LIÊN



VẬN DỤNG MÔ HÌNH ARMA – GARCH
TRONG DỰ BÁO CHỈ SỐ VNINDEX



Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60.34.20



LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH




Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VÕ THỊ THÚY ANH

Đà Nẵng - Năm 2014



LỜI CAM ĐOAN


Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác gi lu"n v$n




PHẠM THỊ THÙY LIÊN




MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
1. Tính c&p thi't c)a +, tài 1
2. M-c tiêu nghiên c.u 1
3. 12i t/4ng và ph6m vi nghiên c.u 2
4. Ph/5ng pháp nghiên c.u 3
5. B2 c-c +, tài 3
6. T7ng quan tài li9u 3

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH ARMA – GARCH
TRONG DỰ BÁO CHUỖI THỜI GIAN 8
1.1. KHÁI QUÁT V: TH< TR>?NG CHBNG KHOÁN 8
1.1.1. Ch.ng khoán 8
1.1.2. ThC tr/Eng ch.ng khoán 9
1.2. KHÁI NIFM V: CHG SH VNINDEX, TJ SULT LNI TBC COA
THÌ TR>?NG 12
1.2.1. ChQ s2 VnIndex 12
1.2.2. TS su&t sinh l4i c)a thC tr/Eng 13
1.3. DU LIFU CHUWI TH?I GIAN TÀI CHÍNH 13
1.2.1. Khái ni9m chuXi thEi gian tài chính 13
1.3.2. Thành phZn xu h/[ng dài h6n 14
1.3.3. Thành phZn mùa 14
1.3.4. Thành phZn chu k\ 15
1.3.5. Thành phZn b&t th/Eng 15
1.4. MÔ HÌNH T] H^I QUY VÀ TRUNG BÌNH TR>NT (ARMA) 16
1.4.1. Hàm t_ t/5ng quan 16
1.4.2. Tính d`ng c)a chuXi thEi gian 18


1.4.3. Kiam +Cnh tính d`ng 20
1.4.4. Mô hình t_ hbi quy AR(p) 22
1.4.5. Mô hình trung bình tr/4t MA(q) 24
1.4.6. Mô hình t_ hbi quy và trung bình tr/4t ARMA(p,q) 25
1.5. MÔ HÌNH TcNG QUÁT T] 1I:U CHGNH PH>@NG SAI CÓ
1I:U KIFN KHÁC NHAU (MÔ HÌNH GARCH) 26
1.5.1. Mô hình t_ hbi quy v[i ph/5ng sai có +i,u ki9n khác nhau ARCH 26
1.5.2. Mô hình t7ng quát t_ +i,u chQnh ph/5ng sai có +i,u ki9n khác
nhau GARCH 27
1.6. NGUYÊN LÝ BOX-JENKIN 30

KdT LUeN CH>@NG 1 32
CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 33
2.1. THU THeP VÀ Xf LÝ SH LIFU 33
2.1.1. Thu th"p s2 li9u 33
2.1.2. Xg lý s2 li9u 33
2.2. KIhM 1<NH TÍNH DiNG 34
2.3. VeN DjNG NGUYÊN LÝ BOX-JENKIN TRONG >kC L>NNG
VÀ KIhM 1<NH MÔ HÌNH 35
2.3.1. Nh"n di9n mô hình 35
2.3.2. >[c l/4ng các thông s2 c)a mô hình ARMA(p,q) 36
2.3.3. Kiam tra chuln +oán mô hình 36
2.3.4. D_ báo 41
KdT LUeN CH>@NG 2 42
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ DỰ BÁO CHỈ SỐ VNINDEX VÀ CÁC
KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI NHÀ ĐẦU TƯ VÀ NHÀ HOẠCH ĐỊNH
CHÍNH SÁCH TRONG ĐẦU TƯ VÀ SỬ DỤNG MÔ HÌNH 44


3.1. KHÁI QUÁT V: S] BIdN 1mNG COA CHG SH VNINDEX GIAI
1OnN 01/01/2007 1dN NAY 44
3.2. KdT QUo THU THeP VÀ Xf LÝ SH LIFU 59
3.3. KdT QUo KIhM 1<NH TÍNH DiNG 60
3.4. KdT QUo VeN DjNG NGUYÊN LÝ BOX-JENKIN TRONG
>kC L>NNG VÀ KIhM 1<NH MÔ HÌNH 61
3.4.1. K't qu v"n d-ng nguyên lý Box- Jenkin trong /[c l/4ng 61
3.4.2. Kiam +Cnh mô hình 65
3.5. KIhM 1<NH CHOW 65
3.6. KdT QUo D] BÁO 67
3.6.1. TS su&t l4i t.c và chQ s2 VnIndex 67
3.6.2. Ph/5ng sai sai s2 có +i,u ki9n (r)i ro) 73

3.6.3. K't qu d_ báo mp rqng 74
3.7. CÁC KHUYdN NGH< 76
3.7.1. Chính ph) 76
3.7.2. Nhà +Zu t/ 76
3.8. MmT SH L>U Ý KHI Sf DjNG MÔ HÌNH D] BÁO 77
KdT LUeN CH>@NG 3 79
KẾT LUẬN 81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀ LUẬN VĂN (Bản sao)
PHỤ LỤC




DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ARMA : Autogressive moving average (mô hình t_ hbi quy và trung
bình tr/4t).
GARCH : Generalised Autoregressive Conditional Heteroskedasticity
(mô hình t7ng quát t_ +i,u chQnh ph/5ng sai có +i,u ki9n
khác nhau).
N1T : Nhà +Zu t/.
TTCK : ThC tr/Eng ch.ng khoán.
UBCKNN: Oy Ban ch.ng khoán Nhà N/[c.



DANH MỤC CÁC BẢNG

S2 hi9u

hình
Tên hình Trang
1.1
B ng phân ph2i xác su&t tau statistic (

).
22
3.1 Kiam +Cnh Dickey Fuller 61
3.2 Kiam +Cnh LM c)a Breusch-Godfrey mô hình MA(1) 62
3.3
Kiam +Cnh LM c)a Breusch-Godfrey mô hình
ARMA(1,1)
62
3.4 Tiêu chuln Akaike (AIC) 63
3.5
>[c l/4ng thông s2 c)a mô hình ARMA(0,1) theo
ph/5ng pháp bình ph/5ng bé nh&t
63
3.6 Kiam +Cnh nh h/png c)a ARCH(7) 64
3.7 >[c l/4ng mô hình GARCH(1,1) 64




DANH MỤC CÁC HÌNH

S2 hi9u
hình
Tên hình Trang
1.1 Xu h/[ng gi m theo thEi gian 15

1.2 Thành phZn mùa 15
1.3 Thành phZn chu k\ 16
1.4 Dao +qng hàm mr tst dZn 17
1.5 Dao +qng tst dZn theo quy lu"t s2 mr 18
1.6 Dao +qng sóng tst dZn theo quy lu"t hình sin 18
1.7
ChQ s2 giá c7 phi'u DHG t` ngày 4/1/2010-29/3/2013-
chuXi không d`ng
19
1.8
TS su&t sinh lEi c7 phi'u DHG t` ngày 4/1/2010-
29/3/2013- chuXi d`ng
20
1.9 Minh hta gi n +b t/5ng quan c)a mqt không chuXi d`ng. 21
1.10 Minh hta gi n +b t/5ng quan c)a mqt chuXi d`ng. 22
3.1 Bi'n +qng chQ s2 VnIndex t` 01/01/2007 +'n nay 45
3.2 ChuXi l4i t.c c)a VNINDEX 60
3.3 1b thC hàm m"t +q và kiam +Cnh Jargue-Bera 61
3.4 Kiam +Cnh t_ t/5ng quan 62
3.5 L6m phát và VnIndex n$m 2008 70
3.6 Lãi su&t và VnIndex n$m 2007-2010 71
3.7 TS giá và VnIndex n$m 2008-2010 71
3.8 Bi'n +qng chQ s2 VnIndex v[i các chính sách 73
3.9 K't qu d_ báo chQ s2 VnIndex và chQ s2 VnIndex th_c t'. 75
3.10 D_ báo ph/5ng sai sai s2 có +i,u ki9n 76



1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tr i qua 13 n$m, mqt chung +/Eng không ph i là dài +2i v[i lCch sg thC
tr/Eng ch.ng khoán Vi9t Nam n'u nh/ +em so sánh v[i các thC tr/Eng ch.ng
khoán tiên ti'n khác. Tuy nhiên, thC tr/Eng ch.ng khoán Vi9t Nam +ã tr i qua
nhvng th$ng trZm nh/: t$ng t2c, t$ng tr/png bong bóng, lao d2c không phanh,
kh)ng ho ng, sideway. Su2t chi,u dài lCch sg phát trian c)a thC tr/Eng ch.ng
khoán, các nhà làm chính sách, t7 ch.c t/ v&n và nhà +Zu t/ luôn c2 gsng d_
báo s_ bi'n +qng c)a thC tr/Eng thông qua chQ s2 Vnindex nh/ng các nhân t2
tác +qng vào thC tr/Eng Vi9t Nam r&t +a d6ng và bi'n +7i khó l/Eng. Bên
c6nh +ó, y'u t2 hành vi chi ph2i phZn l[n bi'n +qng thC tr/Eng và s_ bi'n
+qng này t/5ng +2i ph.c t6p h5n so v[i thC tr/Eng th' gi[i. Vi9c phân tích và
d_ báo s_ bi'n +qng c)a thC tr/Eng d_a vào kiam soát m2i t/5ng quan giva
các bi'n kinh t' vw mô và bi'n +qng thC tr/Eng d/Eng nh/ không m&y hi9u
qu và th/Eng t6o ra k't qu sai l9ch so v[i th_c t'. Nên vi9c d_ báo v, tài
chính ngày càng +/4c nhi,u ng/Ei quan tâm trong b2i c nh phát trian kinh t'
xã hqi. Mqt công c- hvu ích +/4c các nhà nghiên c.u kinh t' th' gi[i áp d-ng
trong d_ báo chuXi giá ch.ng khoán +ó là s_ k't h4p mô hình ARMA -
GARCH. Chính vì v"y, qua quá trình nghiên c.u và +/4c s_ h/[ng dxn c)a
PGS.TS.Võ ThC Thúy Anh tôi +ã l_a chtn +, tài: “Vận dụng mô hình ARMA
– GARCH trong dự báo chỉ số Vnindex”. nhym xây d_ng mô hình d_ báo
hi9u qu +a d_ báo t2t nh&t xu h/[ng v"n +qng c)a chQ s2 Vnindex trong giai
+o6n hi9n nay. Qua +ó, +/a ra mqt s2 ki'n nghC cho nhà +Zu t/ và nhvng nhà
ho6ch +Cnh chính sách trong vi9c sg d-ng mô hình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Th. nh&t, h9 th2ng hóa c5 sp lý lu"n v, mô hình ARMA – GARCH
cho dv li9u thEi gian và cách v"n d-ng các mô hình vào d_ báo s_ bi'n +qng

2

c)a chuXi thEi gian.
- Th. hai, v"n d-ng mô hình ARMA - GARCH +a d_ báo chQ s2
Vnindex.
- Th. ba, +ánh giá .ng d-ng c)a mô hình ARMA - GARCH trong d_
báo chuXi thEi gian, +/a ra các khuy'n cáo cho nhà +Zu t/ t` k't qu d_ báo
và khuy'n cáo trong vi9c sg d-ng mô hình d_ báo trong +Zu t/.
* Câu hỏi hay giả thiết nghiên cứu
- >u nh/4c +iam c)a mô hình ARMA – GARCH là gì?
- Trong các mô hình ARMA(p,q) hay GARCH(p,q) xây d_ng +/4c, mô
hình nào phù h4p +a d_ báo chQ s2 Vnindex nh&t ?
- Mô hình d_ báo có chCu nh h/png bpi s_ thay +7i v, mut c&u trúc c)a
mô hình hbi quy khi có s_ thay +7i trong biên +q giao +qng hay không?
- Nhà +Zu t/ nên chú ý +'n v&n +, gì trong +Zu t/ khi sg d-ng mô hình
ARMA – GARCH?
- Nhà +Zu t/ nên chú ý +'n v&n +, gì trong +Zu t/ trong giai +o6n hi9n
nay?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
1, tài t"p trung vào vi9c v"n d-ng mô hình ARMA – GARCH xem xét
chQ s2 VnIndex t` 02/01/2007 +'n 29/04/2014 +a d_ báo chQ s2 Vnindex t`
05/5/2014-31/05/2014.
- Phạm vi nghiên cứu
Nội dung: +, tài chQ d_a vào dv li9u chuXi thEi gian tài chính trong quá
kh. c)a chQ s2 Vnindex +a xây d_ng mô hình thích h4p nhym d_ báo chQ s2
Vnindex trong ngsn h6n và t` mô hình +/a ra các khuy'n cáo cho các nhà
ho6ch +Cnh chính sách crng nh/ các nhà +Zu t/ trong vi9c mp rqng .ng d-ng
mô hình, +, tài không ti'p c"n trên góc +q tìm hiau tính ph7 bi'n c)a vi9c v"n

3

d-ng mô hình ARMA – GARCH trong d_ báo chQ s2 Vnindex.
Thời gian: 1, tài sg d-ng s2 li9u +/4c thu th"p là giá +óng c)a chQ s2
Vnindex t` ngày 02/01/2007 – 29/04/2014 v[i 1817 quan sát.
Không gian: Dv li9u sg d-ng trong bài t"p trung phân tích chuXi thEi
gian trong quá kh. c)a Vnindex, +/4c thu th"p t` trang .
4. Phương pháp nghiên cứu
1, tài sg d-ng mô hình ARMA – GARCH d_ báo chuXi VnIndex trong
ngsn h6n.
Ph/5ng pháp ti'p c"n d_a trên nguyên lý Box-jenkin gbm 4 b/[c lup:
nh"n d6ng, /[c l/4ng, kiam tra và d_ báo.
5. Bố cục đề tài
1, tài gbm 3 ch/5ng:
Chương 1: C5 sp lý lu"n v, mô hình ARMA-GARCH trong d_ báo
chuXi thEi gian tài chính.
Chương 2: Thi't k' nghiên c.u.
Chương 3: K't qu d_ báo chQ s2 VnIndex và các khuy'n nghC +2i v[i
nhà +Zu t/ và nhà ho6ch +Cnh chính sách trong +Zu t/ và sg d-ng mô hình.
* Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
1, tài này sz cung c&p cho các nhà +Zu t/ mqt công c- +a d_ báo tS
su&t l4i t.c c)a danh m-c thC tr/Eng. 1bng thEi, k't qu nghiên c.u sz giúp
cho nhà +Zu t/ crng nh/ các nhà ho6ch +Cnh chính sách sz nh"n +Cnh +/4c
m.c l4i nhu"n và s_ bi'n +qng c)a thC tr/Eng +a +/a ra quy't +Cnh +úng +sn
trong vi9c nsm giv các lo6i c7 phi'u.
6. Tổng quan tài liệu
Mô hình ARMA - GARCH chQ m[i +/4c khpi x/[ng t` vài n$m trp l6i
+ây, nh/ng v[i s_ phát trian c)a khoa htc công ngh9, th' gi[i +ã và +ang
nghiên c.u mô hình ARMA - GARCH p m.c +q ngày càng sâu. Vì v"y, +a

4

vi9c nghiên c.u v, mô hình ARMA - GARCH trong d_ báo chQ s2 Vnindex
mqt cách có trình t_, khoa htc cZn có thông tin cZn thi't ph-c v- cho vi9c
nghiên c.u lu"n v$n, tôi +ã ti'n hành thu th"p thông tin, tìm hiau các lu"n v$n
th6c sw, các công trình nghiên c.u có nqi dung t/5ng t_ +ã +/4c công nh"n +a
ti'n hành nghiên c.u nhym tìm ra nhvng ph/5ng pháp ti'p c"n t2i /u nh&t +a
hoàn thành lu"n v$n.
Tổng quan về các tài liệu nghiên cứu có liên quan đến việc sử dụng mô
hình ARMA – GARCH trên thế giới
Công trình nghiên c.u c)a Emenike Kalu O. (2010) v[i tên +, tài:
“Forecasting Nigerian Stock Exchange Returns: Evidence from
Autoregressive Integrated Moving Average (ARIMA) Model” tác giã +ã h9
th2ng hoa c5 sp lý lu"n v, mô hình ARIMA và sg d-ng chQ s2 NSE v[i dv
li9u theo tháng +a xây d_ng mô hình ARIMA (1,1,1) nhym d_ báo thC tr/Eng
c7 phi'u Nigeria cho giai +o6n t` 01/1985 +'n 12/2009. K't qu cho th&y d_
báo ARIMA có v{ t/5ng thích v[i th_c t' giai +o6n 01/1985 +'n 12/2008
nh/ng l6i v/4t trqi so v[i k't qu th_c t' trong giai +o6n thC tr/Eng chCu tác
+qng c)a kh)ng ho ng kinh t' toàn cZu n$m 2009. K't qu d_ báo +ã nêu lên
h6n ch' c)a mô hình ARIMA do y'u t2 kh)ng ho ng kinh t' +ã phá h)y m2i
t/5ng quan giva hi9n t6i v[i quá kh., chính vì v"y vi9c sg d-ng mô hình
ARIMA trong d_ báo l6i t| ra sai l9ch khi gup mqt cú s2c l[n +2i v[i thC
tr/Eng. 1, tài th_c hi9n d_ báo d_a trên gi +Cnh ph/5ng sai c)a tS su&t sinh
l4i không thay +7i theo thEi gian, nh/ng th_c t' chQ s2 NSE là chuXi thEi gian
có tính bi'n +qng cao nên gi +Cnh trên không phù h4p.
Công trình nghiên c.u c)a Jung-Hua Wang và Jia-Yann Leu (1994) v[i
+, tài: “Stock Market Trend Prediction Using ARIMA – based neural
Netwworks”. Tác gi +ã h9 th2ng hóa các b/[c +a ti'n hành xây d_ng mô
hình ARIMA nhym d_ báo chQ s2 TSEWSI. Tác gi +ã công b2 k't qu d_

5

báo xu h/[ng chQ s2 giá TSEWSI c)a thC tr/Eng ch.ng khoán 1ài Loan trong
trung h6n theo mô hình ARIMA (1,2,1). V[i k't qu này vi9c d_ báo cho thC
tr/Eng ch.ng khoán 1ài Loan cho 6 tuZn t[i v[i +q chính xác ch&p nh"n +/4c
và t2t h5n các mô hình d_ báo khác. 1, tài th_c hi9n d_ báo d_a trên gi +Cnh
ph/5ng sai c)a tS su&t sinh l4i không thay +7i theo thEi gian, nh/ng th_c t'
chQ s2 TSEWSI là chuXi thEi gian có tính bi'n +qng cao nên gi +Cnh trên
không phù h4p.
Công trình nghiên c.u c)a nhóm tác gi Ravindran, Ganisen và Roslan
(2008) v[i +, tài: “Exchange rate Forecasting – An Application of higher
order ARIMA and GARCH model” Tác gi +ã h9 th2ng hóa c5 sp lý lu"n v,
ARIMA – GARCH. Tuy nhiên ch/a nêu b"t /u nh/4c +iam c)a 2 mô hình
+ó. 1a ti'n hành d_ báo, tác gi +ã sg d-ng 4 mô hình +a mô ph|ng và d_ báo
tS giá h2i +oái giva +bng US dollas và Malaysian Ringgit (US
XR
). Trong +ó 2
mô hình ARIMA(1,1) –GARCH(1,1) và ARIMA(2,1) –GARCH(1,1) dùng +a
mô ph|ng và 2 mô hình +a d_ báo ARIMA(2,1) –GARCH(1,2) và
ARIMA(2,1) –GARCH(2,2). K't qu mô ph|ng và d_ báo cho th&y sau khi
sg d-ng 4 mô hình v`a nêu trên thì tS giá US
XR
d_ báo hZu nh/ là trùng kh[p
v[i tS giá US
XR
th_c t' t` n$m 2007-2008. 1, tài ch/a xem xét mô hình có
thay +7i c&u trúc giva các thEi k\ hay không.
Công trình nghiên c.u c)a nhóm tác gi A.Angabini và
S.Wasiuzzaman (2011) : “GARCH Models and the Financial Crisis-A Study
of the Malaysian Stock Market”. Tác gi +ã gi[i thi9u mqt s2 nghiên c.u liên
quan +ã sg d-ng mô hình ARMA-GARCH, h9 th2ng hóa c5 sp lý lu"n v, 2
mô hình trên. 1, tài +ã nghiên c.u s_ thay +7i trong bi'n +qng c)a thC tr/Eng

ch.ng khoán Malaysia khi có tác +qng c)a cuqc kh)ng ho ng tài chính toàn
cZu 2007 - 2008 byng vi9c sg d-ng mô hình GARCH (1, 1), EGARCH(1,1),
GJR-GARCH (1,1) +2i v[i chQ s2 t7ng h4p Kuala Lumpur trong 2 giai +o6n:

6

giai +o6n +Zu tiên là t` tháng 6 n$m 2000 cu2i n$m 2007 và giai +o6n th. hai
t` tháng 6 n$m 2000 +'n tháng 3 n$m 2010. Nghiên c.u chQ ra ryng, +uc +iam
c)a chQ s2 t7ng h4p Kuala Lumpur có +q nhtn v/4t chuln, chCu tác +qng bpi
hi9u .ng phân nhóm, thông tin t2t có tZm nh h/png dai d}ng h5n thông tin
x&u và chCu hi9u .ng +òn bly. Tuy nhiên, tác gi ch/a kiam +Cnh s_ thay +7i
c&u trúc c)a mô hình khi chCu tác +qng bpi kh)ng ho ng kinh t'.
Tổng quan về các tài liệu nghiên cứu có liên quan đến việc sử dụng mô
hình ARMA – GARCH ở Việt Nam
Lu"n v$n c)a tác gi Lê Tu&n Bách (2010) v[i +, tài: “Phân tích d_ báo
giá và r)i ro thC tr/Eng c7 phi'u niêm y't Vi9t Nam”. Trong phZn c5 sp lý
lu"n tác gi +ã gi[i thi9u t7ng quát v, chuXi dv li9u thEi gian d`ng và các mô
hình ARIMA, ARCH/GARCH. Mut khác, tác gi crng trình bày t7ng quan v,
thC tr/Eng c7 phi'u niêm y't p Vi9t Nam và +/a ra mqt s2 kinh nghi9m sg
d-ng các mô hình +ã nêu trên trên th' gi[i crng nh/ p Vi9t Nam, t` +ó v"n
d-ng các mô hình vào vi9c d_ báo chQ s2 VnIndex và HnXindex. Tác gi +/a
ra mqt s2 v&n +, cZn l/u ý và các h/[ng mp rqng .ng d-ng mô hình thu
+/4c. Tuy nhiên, +, tài chQ m[i d`ng l6i p vi9c l_a chtn mô hình thích h4p
nh&t +a d_ báo chQ s2, mà ch/a +/a ra k't qu d_ báo t` mô hình d_ báo phù
h4p +ó. Bên c6nh +ó, tác gi ch/a nêu b"t /u và nh/4c +iam t` các mô hình
th_c hi9n d_ báo.
Công trình nghiên c.u c)a tác gi Bùi Quang Trung cùng cqng s_ (2010)
v[i +, tài: “Bng d-ng mô hình ARIMA +a d_ báo Vnindex” sg d-ng dv li9u
chuXi thEi gian ch.ng khoán, xem giá trC trong quá kh. c)a VnIndex là mqt
chQ tiêu t2t ph n ánh giá trC trong t/5ng lai byng mô hình ARIMA v[i nguyên

lý Box-Jenkin. Muc dù, k't qu d_ báo cho th&y giá trC d_ báo x&p xQ v[i giá
trC th_c t' v[i kho n tin c"y 95% crng ch.a giá trC th_c t' nh/ng do nhi,u y'u
t2 nh/ tâm lý nhà +Zu t/, thay +7i trong chính sách c)a chính ph)…làm sai s2

7

d_ báo t$ng cao. H6n ch' c)a +, tài +ã gi +Cnh ph/5ng sai sai s2 c)a chuXi
ch.ng khoán là không +7i theo thEi gian nh/ng th_c t' chQ s2 VnIndex là
chuXi thEi gian có tính bi'n +qng cao và ph/5ng sai có +i,u ki9n.
Muc dù mô hình ARMA và GARCH +ã +/4c .ng d-ng và gi[i thi9u
+'n cqng +bng nghiên c.u htc thu"t Vi9t Nam nh/ng r&t hi'm +, tài liên
quan +'n ch.ng khoán +/4c trình bày mqt cách h9 th2ng và c"p nh"t. Lu"n
v$n m[i sz k' th`a ph/5ng pháp ti'p c"n là nguyên lý Box-Jenkin và các mô
hình ARMA – GARCH t` các công trình nghiên c.u tr/[c nh/ng +2i t/4ng
nghiên c.u +/4c c"p nh"t p thEi gian gZn nh&t +a tìm ra mô hình d_ báo chQ
s2 VnIndex trong giai +o6n hi9n nay, và h9 th2ng hóa /u +iam và nh/4c +iam
c)a các mô hình +a có cái nhìn t7ng quát h5n v, mô hình ARMA – GARCH
trong d_ báo chuXi thEi gian tài chính có tính bi'n +qng. Ngoài ra, lu"n v$n
m[i còn sg d-ng ph/5ng pháp kiam +Cnh tính 7n +Cnh c&u trúc c)a mô hình
+ã xây d_ng +a xem xét s_ b&t 7n +Cnh c&u trúc c)a mô hình có nh h/png
+'n k't qu d_ báo không và th_c hi9n nh"n +Cnh l6i k't qu d_ báo nhym
+ánh giá k't qu d_ báo so v[i k't qu th_c t'. Bên c6nh +ó, +, tài còn nêu ra
mqt s2 khuy'n nghC cho N1T houc các nhà ho6ch +Cnh chính sách trong vi9c
sg d-ng mô hình d_ báo thu th"p +/4c.

8

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH ARMA – GARCH
TRONG DỰ BÁO CHUỖI THỜI GIAN

1.1. KHÁI QUÁT VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
1.1.1. Chứng khoán
Ch.ng khoán là mqt giá trC tài chính +6i di9n byng lãi su&t có tha th|a
thu"n và có tha thay th'. Nói chung, ch.ng khoán gbm hai lo6i là ch.ng
khoán c7 phZn (equity securities) và ch.ng khoán n4 (debt securities). Ngoài
ra còn có lo6i ch.ng khoán lai giva hai lo6i trên. ~ các n,n kinh t' phát trian,
lo6i ch.ng khoán n4 là th. có tS trtng giao dCch áp + o trên các thC tr/Eng
ch.ng khoán. Còn p nhvng n,n kinh t' kém phát trian, n5i mà thC tr/Eng
ch.ng khoán m[i +/4c thành l"p, thì lo6i ch.ng khoán c7 phZn l6i chi'm tS
trtng giao dCch l[n h5n.
Công ty hay t7 ch.c phát hành ch.ng khoán +/4c gti là +2i t/4ng phát
hành.
Ch.ng khoán có tha +/4c ch.ng nh"n byng mqt tE ch.ng chQ
(certificate), byng mqt bút toán ghi s7 (book-entry) houc dv li9u +i9n tg.
Theo lu"t ch.ng khoán Vi9t Nam:
Ch.ng khoán là byng ch.ng xác nh"n quy,n và l4i ích h4p pháp c)a
ng/Ei sp hvu +2i v[i tài s n houc phZn v2n c)a t7 ch.c phát hành. Ch.ng
khoán +/4c tha hi9n d/[i hình th.c ch.ng chQ, bút toán ghi s7 houc dv li9u
+i9n tg, bao gbm các lo6i sau +ây:
a) C7 phi'u, trái phi'u, ch.ng chQ qu•;
b) Quy,n mua c7 phZn, ch.ng quy,n, quy,n chtn mua, quy,n chtn
bán, h4p +bng t/5ng lai, nhóm ch.ng khoán houc chQ s2 ch.ng khoán.


9

1.1.2. Thị trường chứng khoán
a. Khái niệm
ThC tr/Eng ch.ng khoán: là mqt thC tr/Eng mà p n5i +ó ng/Ei ta mua
bán, chuyan nh/4ng, trao +7i ch.ng khoán nhym m-c +ích ki'm lEi. Tuy

nhiên, +ó có tha là TTCK t"p trung houc phi t"p trung.
Tính t"p trung p +ây là mu2n nói +'n vi9c các giao dCch +/4c t7 ch.c
t"p trung theo mqt +Ca +iam v"t ch&t. Hình thái +ian hình c)a TTCK t"p trung
là Sp giao dCch ch.ng khoán (Stock exchange). T6i Sp giao dCch ch.ng khoán
(SGDCK), các giao dCch +/4c t"p trung t6i mqt +Ca +iam; các l9nh +/4c
chuyan t[i sàn giao dCch và tham gia vào quá trình ghép l9nh +a hình thành
nên giá giao dCch.
TTCK phi t"p trung còn gti là thC tr/Eng OTC (over the counter). Trên
thC tr/Eng OTC, các giao dCch +/4c ti'n hành qua m6ng l/[i các công ty
ch.ng khoán phân tán trên khsp qu2c gia và +/4c n2i v[i nhau byng m6ng
+i9n tg. Giá trên thC tr/Eng này +/4c hình thành theo ph/5ng th.c tho thu"n.
b. Các chủ thể tham gia trên thị trường chứng khoán
Các t7 ch.c và cá nhân tham gia thC tr/Eng ch.ng khoán có tha +/4c
chia thành 3 nhóm sau: ch) tha phát hành, ch) tha +Zu t/ và các t7 ch.c
có liên quan +'n ch.ng khoán.
b1. Chủ thể phát hành
Ch) tha phát hành là ng/Ei cung c&p các ch.ng khoán – hàng hóa
c)a thC tr/Eng ch.ng khoán. Các ch) tha phát hành bao gbm: Chính ph),
các doanh nghi9p và mqt s2 t7 ch.c khác nh/: các Qu• +Zu t/; t7 ch.c tài
chính trung gian…
- Chính ph) và chính quy,n +Ca ph/5ng là ch) tha phát hành các
ch.ng khoán: Trái phi'u Chính ph); Trái phi'u +Ca ph/5ng; Trái phi'u công
trình; Tín phi'u kho b6c.

10

- Công ty là ch) tha phát hành các c7 phi'u và trái phi'u công ty.
- Các t7 ch.c tài chính là ch) tha phát hành các công c- tài chính
nh/các trái phi'u, ch.ng chQ h/png th-… ph-c v- cho m-c tiêu huy +qng
v2n và phù h4p v[i +uc thù ho6t +qng c)a ht theo Lu"t +Cnh.

b2. Nhà đầu tư
Ch) tha +Zu t/là nhvng ng/Ei có ti,n, th_c hi9n vi9c mua và bán
ch.ng khoán trên thC tr/Eng ch.ng khoán +a tìm ki'm l4i nhu"n. Nhà +Zu
t/có tha +/4c chia thành 2 lo6i: nhà +Zu t/cá nhân và nhà +Zu t/có t7 ch.c.
- Các nhà +Zu t/ cá nhân Nhà +Zu t/ cá nhân là các cá nhân và hq gia
+ình, nhvng ng/Ei có v2n nhàn rXi t6m thEi, tham gia mua bán trên thC tr/Eng
ch.ng khoán v[i m-c +ích tìm ki'm l4i nhu"n. Tuy nhiên, trong +Zu t/ thì l4i
nhu"n l6i luôn gsn v[i r)i ro, k\ vtng l4i nhu"n càng cao thì m.c +q ch&p
nh"n r)i ro ph i càng l[n và ng/4c l6i. Chính vì v"y các nhà +Zu t/ cá nhân
luôn ph i l_a chtn các hình th.c +Zu t/ phù h4p v[i kh n$ng crng nh/ m.c
+q ch&p nh"n r)i ro c)a mình.
- Các nhà +Zu t/ có t7 ch.c Nhà +Zu t/ có t7 ch.c là các +Cnh ch' +Zu
t/, th/Eng xuyên mua bán ch.ng khoán v[i s2 l/4ng l[n trên thC tr/Eng. Mqt
s2 nhà +Zu t/ chuyên nghi9p chính trên thC tr/Eng ch.ng khoán là các ngân
hàng th/5ng m6i, công ty ch.ng khoán, công ty +Zu t/, các công ty b o hiam,
qu• t/5ng hX, các qu• l/5ng h/u và các qu• b o hiam xã hqi khác. 1Zu t/
thông qua các t7 ch.c +Zu t/ có /u +iam là có tha +a d6ng hóa danh m-c +Zu
t/ và các quy't +Cnh +Zu t/ +/4c th_c hi9n bpi các chuyên gia có chuyên môn
và có kinh nghi9m.
b3. Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán
- C5 quan qu n lý và giám sát ho6t +qng TTCK
C5 quan qu n lý và giám sát thC tr/Eng ch.ng khoán +/4c hình thành
d/[i nhi,u mô hình t7 ch.c ho6t +qng khác nhau, có n/[c do các t7 ch.c t_

11

qu n thành l"p, có n/[c c5 quan này tr_c thuqc Chính ph), nh/ng có n/[c
l6i có s_ k't h4p qu n lý giva các t7 ch.c t_ qu n và Nhà n/[c. Nh/ng t_u
chung l6i, c5 quan qu n lý Nhà n/[c v, TTCK do Chính ph) c)a các n/[c
thành l"p v[i m-c +ích b o v9 l4i ích c)a ng/Ei +Zu t/và b o + m cho thC

tr/Eng ch.ng khoán ho6t +qng lành m6nh, an toàn và phát trian b,n vvng. C5
quan qu n lý Nhà n/[c v, TTCK có tha có nhvng tên gti khác nhau, tu\
thuqc t`ng n/[c và nó +/4c thành l"p +a th_c hi9n ch.c n$ng qu n lý
Nhà n/[c +2i v[i thC tr/Eng ch.ng khoán. T6i Vi9t Nam +ã thành l"p c5
quan qu n lý Nhà n/[c v, ch.ng khoán và TTCK tr/[c khi ra +Ei thC tr/Eng
ch.ng khoán Vi9t Nam, +ó là US ban Ch.ng khoán Nhà n/[c, thành l"p theo
NghC +Cnh s2 75 CP ngày 28/11/1996 c)a Chính ph). Theo +ó, US ban
Ch.ng khoán Nhà n/[c là mqt c5 quan thuqc Chính ph) th_c hi9n ch.c n$ng
qu n lý Nhà n/[c +2i v[i thC tr/Eng ch.ng khoán p Vi9t Nam.
- Sp giao dCch ch.ng khoán
Sp giao dCch ch.ng khoán th_c hi9n v"n hành TTCK thông qua bq máy
t7 ch.c và h9 th2ng các quy +Cnh, v$n b n pháp lu"t v, giao dCch ch.ng
khoán trên c5 sp phù h4p v[i các quy +Cnh c)a lu"t pháp và US ban ch.ng
khoán.
- Hi9p hqi các nhà kinh doanh ch.ng khoán
Hi9p hqi các nhà kinh doanh ch.ng khoán là t7 ch.c t_ qu n c)a các
công ty ch.ng khoán và mqt s2 thành viên khác ho6t +qng trong ngành ch.ng
khoán, +/4c thành l"p v[i m-c +ích b o v9 l4i ích cho các thành viên và các
nhà +Zu t/ trên thC tr/Eng.
- T7 ch.c l/u ký và thanh toán bù tr` ch.ng khoán
Là t7 ch.c nh"n l/u giv các ch.ng khoán và ti'n hành các nghi9p v-
thanh toán bù tr` cho các giao dCch ch.ng khoán. Các ngân hàng th/5ng m6i,
công ty ch.ng khoán +áp .ng +) các +i,u ki9n c)a US ban ch.ng khoán sz

12

th_c hi9n dCch v- l/u ký và thanh toán bù tr` ch.ng khoán.
- Các t7 ch.c hX tr4
Là các t7 ch.c +/4c thành l"p v[i m-c +ích khuy'n khích mp rqng và
t$ng tr/png c)a thC tr/Eng ch.ng khoán thông qua các ho6t +qng nh/: cho

vay ti,n +a mua c7 phi'u và cho vay ch.ng khoán +a bán trong các giao dCch
b o ch.ng. Các t7 ch.c hX tr4 ch.ng khoán p các n/[c khác nhau có +uc
+iam khác nhau, có mqt s2 n/[c không cho phép thành l"p các lo6i hình t7
ch.c này.
- Các công ty +ánh giá h9 s2 tín nhi9m
Công ty +ánh giá h9 s2 tín nhi9m là công ty chuyên cung c&p dCch v-
+ánh giá n$ng l_c thanh toán các kho n v2n g2c và lãi +úng thEi h6n và ti,m
l_c tài chính c)a t7 ch.c phát hành (TCPH) theo nhvng +i,u kho n +ã cam
k't c)a TCPH +2i v[i mqt +4t phát hành c- tha.
1.2. KHÁI NIỆM VỀ CHỈ SỐ VNINDEX, TỶ SUẤT LỢI TỨC CỦA
THÌ TRƯỜNG
1.2.1. Chỉ số VnIndex
ChQ s2 VnIndex là chQ s2 giá c7 phi'u thông d-ng nh&t và nó là chQ s2
giá bình quân gia quy,n giá trC v[i quy,n s2 là s2 l/4ng ch.ng khoán niêm
y't thEi k\ tính toán. K't qu tính sz ph- thuqc vào c5 c&u quy,n s2 thEi k\
tính toán. Ng/Ei ta dùng công th.c sau +a tính:
!
"
=
#
$
%
×&'
(
)
*
#
+
,
×&-

.
/
0

Trong +ó:
I
p
: Là chQ s2 giá Passcher
p
t
: Là giá thEi k\ t
p
0
: Là giá thEi k\ g2c

13

q
t
: Là kh2i l/4ng (quy,n s2) thEi +iam tính toán (t) houc c5 c&u
c)a kh2i l/4ng thEi +iam tính toán.
i : Là c7 phi'u i tham gia tính chQ s2 giá
n : Là s2 l/4ng c7 phi'u +/a vào tính chQ s2
ChQ s2 giá bình quân Passcher là chQ s2 giá bình quân gia quy,n giá trC
l&y quy,n s2 là quy,n s2 thEi k\ tính toán, vì v"y k't qu tính sz ph- thuqc
vào c5 c&u quy,n s2 (c5 c&u ch.ng khoán niêm y't) thEi tính toán.
1.2.2. Tỷ suất sinh lợi của thị trường
Su&t sinh lEi c)a thC tr/Eng là thông tin làm c$n c. +a +ánh giá m.c +q
h&p dxn khi +Zu t/ vào thC tr/Eng. Crng gi2ng nh/ su&t sinh lEi c)a mqt c7
phi'u, su&t sinh lEi c)a thC tr/Eng +/4c tính toán d_a vào chuXi dv li9u chQ s2

giá. Công th.c tính tS su&t sinh lEi c)a thC tr/Eng:
r
12345,6
=ln&(
P
789:;,<
P
=>?@A,BCD
)
TS su&t sinh lEi tính theo nguyên tsc lãi kép v[i s2 ghép lãi vô h6n vì
ho6t +qng +Zu t/ và tái +Zu t/ diễn ra liên t-c nên sz là ít chính xác h5n n'u
tính toán sinh l4i theo nguyên tsc s2 k\ ghép lãi rEi r6c.
1.3. DỮ LIỆU CHUỖI THỜI GIAN TÀI CHÍNH
1.2.1. Khái niệm chuỗi thời gian tài chính
ChuXi thEi gian tài chính là mqt mxu +/4c quan sát p các thEi +iam
khác nhau hay p nhvng kho ng thEi gian, +/4c ký hi9u Y
t
(ω), t=1,….,T và
ω&E&Ω. Nói cách khác, dv li9u thEi gian tài chính là mqt chuXi các giá trC quan
sát c)a bi'n Y :
Y = {Y
1
, Y
2
, Y
3
,…,Y
t-1
, Y
t,

…, Y
n
} v[i Y
t
là giá trC c)a bi'n Y t6i thEi
+iam t.
M-c +ích chính c)a vi9c d_ báo chuXi thEi gian tài chính là thu +/4c
mqt mô hình d_a trên các giá trC trong quá kh. c)a bi'n quan sát Y
1
, Y
2
,

14

Y
3
,…,Y
t-1
, Y
t
cho phép ta d_ +oán +/4c giá trC c)a bi'n Y trong t/5ng lai, t.c
là có tha d_ +oán +/4c các giá trC Y
t+1
, Y
t+2
,…Y
n
.
1.3.2. Thành phần xu hướng dài hạn

Thành phZn này dùng +a chQ xu h/[ng t$ng gi m c)a +6i l/4ng X trong
kho ng thEi gian dài. V, mut +b thC thành phZn này có tha diễn t byng mqt
+/Eng th}ng hay byng mqt +/Eng cong tròn (Smooth curve).









Hình 1.1: Xu hướng giảm theo thời gian
1.3.3. Thành phần mùa
Thành phZn này chQ s_ thay +7i c)a +6i l/4ng X theo các mùa trong n$m
(có tha theo các tháng trong n$m). Ch}ng h6n, l/4ng tiêu th- ch&t +2t sz t$ng
vào mùa +ông và sz gi m vào mùa hè. Ng/4c l6i l/4ng tiêu th- x$ng sz t$ng
vào mùa hè và gi m vào mùa +ông.

15









Hình 1.2: Thành phần mùa

1.3.4. Thành phần chu kỳ
Thành phZn này chQ thay +7i c)a +6i l/4ng X theo chu k\. S_ khác bi9t
c)a thành phZn này so v[i thành phZn mùa là chu k\ c)a nó dài h5n mqt n$m.
1a +ánh gía thành phZn chu k\ các gía trC c)a chuXi tuZn t_ theo thEi gian sz
+/4c quan sát hyng n$m.







Hình 1.3: Thành phần chu kỳ
1.3.5. Thành phần bất thường
Thành phZn này dùng +a chQ nhvng s_ thay +7i b&t th/Eng c)a các gía
trC trong chuXi tuZn t_ theo thEi gian. S_ thay +7i này không tha d_ +oán
byng các s2 li9u kinh nghi9m trong qúa kh., v, mut b n ch&t này không có
tính chu k\.

16

1.4. MÔ HÌNH TỰ HỒI QUY VÀ TRUNG BÌNH TRƯỢT (ARMA)
1.4.1. Hàm tự tương quan
a. Hàm tự tương quan ACF
Khi mqt bi'n +/4c +o l/Eng theo thEi gian, thì các quan sát p các giai
+o6n thEi gian khác nhau th/Eng t/5ng quan v[i nhau. S_ t/5ng quan này
th/Eng +/4c +o byng h9 s2 t/5ng quan. T_ t/5ng quan là s_ t/5ng quan giva
mqt bi'n trễ mqt houc k giai +o6n v[i chính b n thân bi'n +ó. ACF v[i +qi trễ
k, ký hi9u F
G

, +/4c xác +Cnh nh/ sau:
H
I
=
JKL(M
N
,O
PQR
)&
STU(V
W
)
=
X
Y
Z
[
,k=0,±1,±2,…
Do c hi9p ph/5ng sai và ph/5ng sai +/4c tính byng cùng mqt +5n vC
+o, nên \
]
là mqt +6i l/4ng không có +5n vC +o. Nó nym trong kho ng t` -1
+'n 1. ACF là th2ng kê thích h4p nh&t +a xác +Cnh s2 b"c thích h4p cho quá
trình MA.
b. Hàm tự tương quan riêng phần PACF
H9 s2 t/5ng quan riêng phZn ^
_`
là h9 s2 t/5ng quan tuy'n tính giva
Y
t

và Y
t-k
, +o l/Eng m2i quan h9 giva Y
t
và Y
t-k
nh/ng không tính +'n các
liên h9 trung gian giva các bi'n trung gian y
t-1
, , y
t-k+1
, nghwa là PACF +o
l/Eng m2i quan h9 giva hai bi'n khi t&t c nhvng bi'n không liên quan +/4c
lo6i tr`. ^
ab
+/4c /[c l/4ng t` hàm hbi quy:
y
c
= d + ^
ef
y
ghi
&+&^
jk
y
lmn
+& +&^
opqr
y
stu

+ v
w

M-c +ích ph7 bi'n c)a vi9c xác +Cnh PACF là +a xác +Cnh mô hình
AP(p) t` +ó xác +Cnh ARMA thích h4p. Và PACF hZu nh/ chQ +/4c sg d-ng
cho mXi m-c +ích này trong phân tích chuXi thEi gian.
Tóm lại, hàm t_ t/5ng quan ACF và hàm t_ t/5ng quan t`ng phZn
PACF c)a chuXi thEi gian tài chính có các +uc tính khác nhau. Hàm t_ t/5ng
quan ACF +o m.c +q ph- thuqc tuy'n tính giva các cup quan sát. Hàm t_
t/5ng quan t`ng phZn PACF +o m.c +q ph- thuqc tuy'n tính t`ng phZn.