Pháp luật về hoạt động cho vay của nhân hàng thương mại đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam

Đại học Quốc gia Hà nội
Khoa luật




Nguyễn Thị Thu Thủy





Pháp luật về hoạt động cho vay
của ngân hàng thương mại đối với
các d0anh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam





Luận văn thạc sĩ luật học







Hà nội – 2011

Đại học Quốc gia Hà nội
Khoa luật




Nguyễn Thị Thu Thủy





Pháp luật về hoạt động cho vay
của ngân hàng thương mại đối với
các d0anh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam


Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số : 60 38 50


Luận văn thạc sĩ luật học

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Thị Thu Thủy

Hà nội - 2011





MỤC LỤC



Trang

Trang phụ bìa


Lời cam đơn


Mục lục


Danh mục các chữ viết tắt


Danh mục các bảng

MỞ ĐẦU
1

Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY
CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA
6
1.1.
Khái niệm, đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa
6
1.1.1.

6
1.1.2.

10
1.1.3.

13
1.1.4.
Vai trò ci vi doanh nghip nh và va
18
1.1.5.
Các yu t n hong cho vay doanh nghip
nh và va
21
1.2.
Những đặc trƣng trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thƣơng mại đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa
25

Chương 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ
HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI
VỚI DOANH NGHIÊ
̣
P NHO
̉
VA
̀
V ỪA VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
TẠI MỘT SỐ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI Ơ
̉
VIỆT NAM
28
2.1.
Quy định của pháp luật hiện hành về hoạt động cho vay
đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
28
2.1.1.

31

2.1.2.

33
2.1.3.
c cho vay
34
2.1.4.
           


35
2.1.4.1.
  
36
2.4.1.2.
Ch th cho vay vn
37
2.4.1.3.

39
2.4.1.4.

46
2.4.1.5.
 
59
2.4.1.6.









63
2.2
Thực tiễn cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại một số

ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam
65
2.2.1.










 (BIDV)
65
2.2.2.
Ngân  (Vietinbank)
66

Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CHO
VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TA
̣
I CA
́
C NGÂN
HÀNG THƢƠNG MẠI Ở VIỆT NAM
71
3.1.
Tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện Nghị định 56/2009/NĐ-CP
71

3.2.
Xây dựng cơ chế cho vay của ngân hàng thƣơng mại đối
với doanh nghiệp nhỏ và vừa
73
3.3.
Các giải pháp khác
78
3.3.1.

79
3.3.2.

80
3.3.3.

80
3.3.4.

81

KÊ
́
T LUÂ
̣
N
83

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
85

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DNNN
: Doanh nghip c
DNNVV
: Doanh nghip nh và va
NHNN
: c
NHTM
: i
TCTD
: T chc tín dng
TNHH
: Trách nhim hu hn






Danh mục các bảng

Số hiệu
bảng
Tên bảng
Trang

1.1
Tiêu chí phân loi doanh nghip nh và va
9


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Loi hình doanh nghip nh và va (DNNVV) him t
l ln nht trong tng s các doanh nghip ca Vit Nam. Theo mt s liu
c công b thì tn tháng 5/2010:
C c có thêm 33.982 

 ng ký thành lp mi,
nâng tng s 

 hin nay lên 496.101 

 ;
vn 2.313.000 t ng (khong 121 t 
doanh nghip nh và va chin 97% v ng
trong 

 ng trên 40% GDP [15].
Nhìn vào s liu trên cho thy t trng v các ch tiêu vn, doanh thu,
li nhun và nng vi t trng v s ng doanh
nghip, tuy nhiên, khu vc doanh nghip này vn luôn    
trng trong nn kinh t quc dân. Các DNNVV o ra mt khng ln
hàng hóa và dch v cho nn kinh t, to ra s cnh tranh lành mnh, góp

phn tp trung vn ca xã hi, to ra nh vt chu, thu hút lao
ng, gii quyt vic làm góp phn gim t l tht nghip trong xã hi, góp
phn chuyn du kinh tc bit khu vc nông nghi
S phát trin tích cc ca DNNVV n gim t l tht nghip, n
nh li tình hình kinh t, an sinh xã hi trong nha qua.
Tuy vy, DNNVV vn còn có nhnh mang tính
 quy mô doanh nghip nh công ngh lc
hu, kh n tr doanh nghip yu, mt bng sn xut kinh doanh nh
hp,  c bit là vic tip cn ngun tín dng còn rt hn ch.
Trong thi gian va qua, tình hình kinh t trên toàn cu và ti mi
quc gia có nhi bt n, các doanh nghip ph u vi

2
nhiu bt li trong hong sn xut kinh doanh. Bên cnh mt s doanh
nghip có sc ch  t  ng v c cuc khng hong, nhiu
DNNVV là các doanh nghip vi quy mô nh c tài chính yu kém
d b ng nng n ca cuc khng hong kinh t, hi trong tình
trc t, trong hong sn xut ca các doanh nghip
này, bên cnh ngun vn t có thì vn vay t 
trng và ch yu. Tuy nhiên, không phi mi doanh nghiu d dàng tip
cc vi ngun vn tín dng. Hu hu không "nhit
tình" trong vii vi các DNNVV. Các Ngân hàng vn nhìn nhn
các DNNVV là các khách hàng có nhiu ri ro nên h ng thn trng và
dè dt trong vic cho vay. Bên cng cho các
Doanh nghi tiêu chu"ch" và "không c cp
nht công khai", do vy, các 
trong quá trình tìm kim ngun v phc v cho hong kinh doanh ca
mình. Mc dù hin nay t s  h tr
DNNVV  n các qnh mang tính cht ch i
ng nhng bc bit v v cp tín dng cho các DNNVV

thì hin nay vt chính sách tín dng hay  cho vay riêng
bii vi khi doanh nghip này.
Tác gi ch tài "Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng
thương mại đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam" vi mong
muc nghiên cu mt cách có h th nh ca pháp
lut Vit Nam v hong cho vay ca ngân hàng thng mi (NHTM) i
vi các DNNVV. Thông qua vic nghiên cu thc trng  cho vay
khi DNNVV ti các NHTM ca Vit Nam, gn vi vic so sánh vi pháp
lut, chính sách cho vay DNNVV ti mt s c khác 

  t 
rút ra nhng bt cp ca pháp lut tron  xut
nhng bin pháp h tr c thù trong hong cho vay các DNNVV  c
ta, hoàn thinh pháp lut hin hành, tu kin cho các DNNVV

3
nâng cao hiu qu c hong, xi vai trò ca nó trong
nn kinh t.
Trong n hin nay, m
p trung trin khai là h tr cho các DNNVV. Bên cnh các gii pháp
cn phi chính t phía các doanh nghiu quan
 ra nhng bin pháp c th  h tr cho khi doanh
nghip này. Trong hong ngân hàng, Chính ph, Ngân hàng Nhà nc
(NHNN) nh chính thc v i vi các DNNVV,
 các NHTM trin khai vic h tr tín dng trong ni
b  mình. Vic nghiên c tài này s góp phn vào vic thc hin
mc tiêu trên.
2. Tình hình nghiên cứu về vấn đề này ở Việt Nam
Hin nay  




 (



,  )
 


 . 



 t s bài báo, t   c n
DNNVV, tuy nhiên, các bài báo ch vit v mô hình DNNVV hoc ch yu
n khía cnh "kinh t" trong hong cp tín dng ca các NHTM
i vi các DNNVV. Ví d : "Mấy vấn đề về đầu tư tín dụng ngân hàng
đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở nước ta", ca Nguyn Th Hi Hng,
(Tp chí Th ng tài chính tin t, s 19, 2006); "Doanh nghiệp nhỏ và vừa
trước tình hình hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại trong 9 tháng
đầu năm 2008", ca n Th  (Tp chí Th ng tài chính
tin t, s 21, 2008). Các bài vit này ch yu nói v thc trng cho vay các
DNNVV ti các NHTM ( 

, 







 ), 

n la DNNVV trong
vic vay vn NHTM. Ngoài ra, có mt s cuc Hi tho, D 
c cnh tranh ca Vit Nam) và nha các nhà
kinh t   cn thc trng (s m mm

4
yu) ca DNNVV trong thm hit công trình nghiên
cu nào v vic xây dng, hoàn thin pháp lut v hong cho vay ca
NHTM cho các DNNVV.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích
Lu tp trung nghiên cnh ca pháp lut v hong
cho vay ca các NHTM i vi các DNNVV ti Vit Nam. Bên clun
 u nhng ch n vic h tr
cho các doanh nghip này.
- Nhiệm vụ
 c mm v sau: Phân tích
nhng mt hn ch trong nh h tr tín dng cho các DNNVV, nhng
a vic tip cn vn tín dng vi các n
nhân ch yu ca thc tr l hoàn thin pháp lung thi,
tác gi t s bin pháp h tr tín di vi DNNVV ca mt
s NHTM ti Vit Nam, qng kin ngh si, b sung,
xây dng pháp lut v DNNVV nói chung và  hong cho vay
ca NHTM vi DNNVV nói riêng.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Tác gi s d nghiên cu thc

trng pháp lut Vit Nam, nh pháp lut ca mt s c trong khu vc
và trên th gii, rút ra nhm phù hp vi Vi hoàn thin
pháp lut v hoi vi các DNNVV. Kt hp phân tích, liên
h vi các ch  la chn nhng chính sách
t có th th ch hóa nh ca pháp lung thi, tác gi
 du tra thc t các chính sách h tr
hin hành ca mt s NHTM ca Vii vi các DNNVV. Vic nghiên

5
cu thc tin này giúp vic xây dnh ca pháp lut v c
c thit thc và hiu qu 
5. Ý nghĩa lý luận của đề tài
Trong thm hiy m
xúc tin h tr  nâng cao vai trò và hiu qu cho khi
doanh nghi tài lun và thc tin rt
thit thc. Hi vng nhng kin ngh  xut ca tác gi s có giá tr nhnh
trong vic thc hin ch 
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phn m u, kt lun và danh mc tài liu tham kho, ni
dung ca lu
Chương 1: Khái quát chung v hot ng cho vay ca ngân hàng
thng mi vi doanh nghip nh và va.
Chương 2nh pháp lut hin hành ca Vit Nam v hot ng
cho vay ca ngân hàng thng mi vi doanh nghip nh và va và thc
tin cho vay doanh nghip nh và va ti mt s ngân hàng thng mi ti
Vit Nam.
Chương 3: Các gii pháp hoàn thin pháp lut cho vay ca ngân hàng
thng mi vi doanh nghip nh và va  Vit Nam.

6

Chương 1
KHÁI QUÁT CHUNG
VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
1.1.1. Khái niệm
Nói      
     ) 
quy mô doanh  


c
 DNNVV:
Theo Liên minh Châu Âu,      là

 
  Trong
 
nhau 
1 - 
200. Trong -hi-
 [43].

DNNVV. 



7



 




      

,

 



- 


- 


- 

              

 
.

8
- 


(i)  


(ii) 


. 
hính sách


(iii) 
    iêu
      
 


      


DNNVV, 
 vay ngân hàng.
         -CP ngày
30/6/2009 -CP)



9
Doanh nghip nh và va  
nh pháp luc chia thành ba cp: siêu
nh, nh, va theo quy mô tng ngun vn (tng ngun v

ng tài snh trong bi k toán ca
doanh nghip) hoc s ng ngun vn là
, c th  [11, 3]:
Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa
Quy mô


Khu vực
Doanh nghiệp
siêu nhỏ
Doanh nghiệp nhỏ
Doanh nghiệp vừa
Số lao động
Tổng
nguồn vốn
Số lao động
Tổng
nguồn vốn
Số lao động
I. Nông, lâm
nghip và
thy sn
i
tr xung
20 t ng
tr xung
T trên 10
n
i
T trên 20 t

n 100
t ng
T trên 200
n
i
II. Công
nghip và
xây dng
i
tr xung
20 t ng
tr xung
T trên 10
n
i
T trên 20 t
n 100
t ng
T trên 200
n
i

mi và dch v
i
tr xung
10 t ng
tr xung
T trên 10
n 50
i

T trên 10 t
n 50
t ng
T trên 50
n
i
Nguồn: Nghị định 56/2009/NĐ-CP ngày 30/6/2009 của Chính phủ về
trợ giúp phát triển DNNVV.
-CP ngày 23/11/2001 
DNNVV -CP) 
tiêu chí x 90-CP phân
  không
,  
 . Do



10
1.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa
  - xã

- Quy mô sản xuất kinh doanh nhỏ

công ty  (TNHH(, c, d
h          
 
  công

 Tuy vy, 
h

 

V
.
- Mặt bằng sản xuất khó khăn:

    phía chính quy     u n lc,
xong vn có s phân bii x gia các thành phn (doanh nghic,
doanh nghip ngoài quc doanh, doanh nghip có v   c ngoài)
t bng sn xut, vay vn tín dng dn
tình trng DNVVN thiu mt bng sn xut kinh doanh, thiu v
sn xui mi công ngh.Mt bng sn xu 
khách quan và rt ph bin ca các DNNVV. Rt nhiu d

 cn mt
bng sn xu  i không có "mt mi t cm dùi". Hin, doanh
nghip mun có mt bng sn xung có ba a chn: thuê
cc; thuê ca các t ch

11
  t chc sn xu          
DNVVN. ng thi, các DNVVN mi thoát khi khng hong nên còn rt
yu. a, 

t ca Nhà
c  nhc gi mt rt nhiu tha
các khu vc cho thuê không nhiu. Ch 
 t trong nhng ln ca các DNNVV.
- Công nghệ lạc hậu:
             

 
        
   n           
trong các DNNVV.  
      
phí  và 

 
 . V



  .
- Về nguồn nhân lực và năng lực quản trị, điều hành doanh nghiệp:
i vi cán b  o qun lý doanh nghip: Các DNNVV Vit
ng có xut m t doanh nghip c t ng ca
mt nhóm bn bè, mt cá th, vì v vm
khá rõ: Một là, ng b các yu t tình cm kii, 

12
 ; hai là, do yu
t k lut và tính h thu yu nên khi gii quyt công ving mang
tính mnh lnh, cp trên nói sao, ci làm vy. Rt ít doanh nghip s
dc ngun trí lc ca cán b  án ri
t quynh luôn; nhi cùng làm trc tip ít dám can thip dn
vic .
    
, p




.
 
   
Tuy nhiênng khó thuê
. Trên t 



        hóa    , các doanh

sang làm cho các công  
ngoài. ,   
DNNVV trong  .
- Khó khăn về tài chính:


 

13
 
trên,   ài chính. Ngoài
ra, kcòn 
 
     .  ác
DNNVV có quy 


. DNNVV ít
làm

        
   
phía ng.
1.1.3. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa
DNNVV có v trí và vai trò rt quan trng trong nn kinh t mi
c, k c  phát trin cao. Xét trên phm vi toàn cu
hin nay, tính cht cnh tranh gia các doanh nghin t cnh
tranh v giá sang cnh tranh v chng và công nghu kin
 y, s phát trin ca chuyên môn hóa và h     
phép mt doanh nghip t khép kín chu trình sn xut kinh doanh mt cách
có hiu qu DNNVV là v tinh ca doanh nghip ln
t ra rt thích hp. 
              

Hin nay, u kin mt nn kinh t phát trin thì các DNNVV
không th tan bin trong các t ln mà kh p tác gia
các doanh nghip này trong nn kinh t càng tr nên cht ch. Các DNNVV
tc mi liên kt cht ch vi các tc, các tp 

14
xuyên quc gia. Mc dù trong thi gian qua, mi quan h này mi ch c
xác lu qua vic cung ng nguyên vt liu, hng ph và thành
lp mi v tinh phân phi sn phng phát trin
mi ht sc quan tr  thúy nhanh s phát trin ca các DNNVV.



 - hóa
hóa    


- 


 
DNN
              
- 
- Các DNNVV cung cấp một lượng sản phẩm hàng hóa dịch vụ đáng
kể cho nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân trong xã hội:
:
            

            


-2010 [15].
y, c 
DNNVV 

15

DNNVV 

Các DNNVng vào nhc phc v trc tii
sng, nhng sn phm có sng th ng ln, nên huy
c các ngun lc xã hi, các ngun vn tim n trong dân. Thc t
cho thy DNNVV cung cp mt khng l ng và phong phú v
chng loi hàng hóa, dch v. Các loi hàng hóa, các sn phm dch v mà
DNNVV cung cp bao gm các hàng tiu th công nghip, công nghip nh,
hàng xut khu, các dch v gii trí, dch v xã hi ng t

cu ca mi tng lp i dân.
- DNVVN trong nền kinh tế góp phần tạo việc làm và thu nhập cho
người lao động:
  c ta có kho   tri  n tu  ng
 ng ca các doanh nghi c ln ngày
càng hn chong tii mi và ci to doanh nghip
n cho nhing b mt vic. ng thi, vc
m rõ nét là ngành ngh     c bit là các ngành cn
nhing (công nghip nh, tiu th công nghip ), các DNNc
bit là các doanh nghip ngoài qung trong vic
thu hút s ng ln ng ti khu vc thành th và nông thôn, to ngun
thu nhp n quan trng trong vic
gim bt khong cách thu nhp và mc sng gic.
Tuy nhiên, do khu vc sn xut nông nghip  nông thôn vn chim
mt t trng ln trong toàn b nn kinh t nên xét trên tng th thì tng s lao
ng trong các DNNVV chim t trng s ng xã
hi hin nay.

16
- Các DNNVV thu hút vốn đầu tư trong nền kinh tế:
             




      ngày càng 





  l    

         . Ngoài các doanh
t
             
 
 qua.
- Hoạt động của các DNVVN tạo nguồn vốn lớn cho ngân sách nhà
nước, góp phần làm cho nền kinh tế năng động, đạt hiệu quả kinh tế cao:
Mc dù là mt ym ca DNNVV khi quy mô v ng
không ln  u t khin các DNVVN d dàc thành
lp, chuyi mt hàng sn xut kinh doanh, chuyu ngành ngh
 phù hp vi xu th th ng, làm cho s ng và chng loi sn phm
sn xut nhanh
trông hàng hóa và cung cp hàng hóa, dch v. Ngoài ra, vi
thc t sn xut là các DNNVV 
 

17
kinh doanh 
, b sung cho các doanh nghip ln, là nhng v tinh, nhng xí
nghip gia công cho nhng doanh nghip ln cùng h thng, ng thi là
mi tiêu th hàng hóa cho doanh nghip ln. Có th nói, trong thi th
hin nay, các DNVVN    ng tích cc, kp thi nhu cu tiêu
ng ca xã hi mà các doanh nghip ln
không th c.
Bên cic qun lý hong lo
và phát tringng rt cn
thi góp ph y sn xut kinh doanh phát trin. Thc t  Vit
Nam cho thy, trong nhi mt hin nhit tr,

ng trong qun lý các DNNVV.
- Các DNVVN có vai trò tích cực đối với sự phát triển kinh tế địa
phương, khai thác tiềm năng thế mạnh của từng vùng:

 



Phát trin các DNVVN s  mnh
v ng và trong mc  phc v phát
trin kinh t  ng và N
chính sách h tr phát trin các DNVVN  trang tri và phát trin
các ngành ngh truyn thng      c ta.   

thu , có vai

.

18



" 

" [47]
Indiana DNNVV,

  
 


  
 [15].
y, t vic khnh v trí và vai trò ca DNVVN thì ta thy
vic phát trin DNVVN  c ta là mt trong nhng chic quan trng
trong quá trình công nghip hóa và hi phát trin
DNNVV thì phi "nng"  các DNNVV ho
ngun vn vay ngân hàng là quan trng và ch yc bit
trong hoàn cnh nn kinh t toàn cu nói chung và Vit Nam nói riêng hin
nay thì vic h tr tín du rt cp bách.
1.1.4. Vai trò của cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
      DNNVV có vai trò    
 cho vay DNNVV 
  
.
- Về mối quan hệ giữa doanh nghiệp và ngân hàng:
Trong nn kinh t th ng, s tn ti và phát trin ca các DNNVV
là mt tt yu khách quan còn 

19
            i hình doanh
nghip khác, trong quá trình ho ng sn xut kinh doanh, các doanh
DNNVV s dng vn tín d ng nhu cu thiu ht vn
 tu qu s dng vn ca mình. Ngân hàng 
              



c li, n 




- Về vai trò của cho vay DNNVV:
Vn tín d           t
quan trng, nó chng nhy s phát trin khu vc kinh t này mà
 ng tr l y h th   i mi chính
sách tin t hoàn thi chính sách v tín dng, thanh toán ngoi
h  th c vai trò ca tín dng ngân hàng trong vic phát trin
DNNVV, ta xét mt s vai trò sau:
Tín dụng ngân hàng góp phần hình thành cơ cấu vốn tối ưu cho
DNNVV, đảm bảo cho hoạt động của các DNNVV được liên tục:
Trong nn kinh t th ng, him doanh nghip nào dùng vn t có
 sn xut kinh doanh. Ngun vn vay chính là công c  doanh
nghip tu qu s dng vn. Vn tín dng co
u kin cho các doanh nghin, mua sm máy móc
thit b ci tic kinh doanh, t  y tu
kin cho quá trình phát trin sn xuc liên tc. i vi các
doanh nghip này, do hn ch v vn nên vic s dng vn t  sn xut