VÀI NÉT SƠ LƯỢC VỀ THÂN THẾ CỦA LÊ HOÀN VÀ DƯƠNG VÂN NGA

0
LỞI MỞ ĐẦU

Thế kỷ X một thế kỷ đầy biến động của lịch sử Việt Nam. Một thế kỷ của
cuộc đấu tranh giành và gìn giữ độc lập dân tộc, cuộc đấu tranh giữa xu thế
thống nhật tập quyền với xu thế cát cứ phân tán. Thế kỷ X kết thúc cũng là lúc
lịch sử Việt Nam bước sang trang mới, độc lập tự chủ và phát triển đất nước.
Thế kỷ X cũng là thế kỷ của những anh hùng dân tộc quyết tâm giành nền tự chủ
cho đất nước. Trong giai đoạn đó Lê Hồn nổi lên là một vị anh hùng dân tộc có
vị trí đặc biệt quan trọng. Ơng có đóng góp kiệt xuất trong sự nghiệp chống
ngoại xâm , gìn giữ củng cố nền độc lập dân tộc và trong sự nghiệp ngoại giao
xây dựng đất nước. Ơng đã xây dựng lên một Đại Cồ Việt hùng mạnh tạo tiền đề
cho sự phát triển ở các giai đoạn tiếp theo. Góp phần vào sự thành cơng của ơng
là vai trò quan trọng của thái hậu Dương Vân Nga. Mối quan hệ của hai người
được rất nhiều nhà sử học quan tâm tìm hiểu phê phán có và đồng tình cũng có.
Vậy tại sao lại có sự khác biệt như thế? Dựa trên sự thống kê các ý kiến đánh giá
của các sử gia từ xưa đến nay, tơi muốn tìm hiểu bước đầu về mối quan hệ giữa
Lê Hồn và Dương Vân Nga và ngun nhân khiến cho ý kiến của các sử gia
khác nhau
I. VÀI NÉT SƠ LƯỢC VỀ THÂN THẾ CỦA LÊ HỒN VÀ
DƯƠNG VÂN NGA
1. LÊ HỒN
Trong cuốn Đại Việt sử ký tồn thư tập một của nhà sử học Ngơ Sỹ Liên
đã cung cấp thơng tin chi tiết về thân thế của ơng: “ Cha sinh ra vua là Mịch, mẹ
là Đặng thị, khi mới có thai chiêm bao thấy trong bụng nở hoa sen, một chiếc
kết thành hạt, lấy chia cho người ăn, mà chính mình thì khơng ăn. Khi tỉnh dậy
khơng hiểu là cớ gì. Đến năm Thiên Phúc thứ 6 nhà Tấn là năm Tân Sửu, mùa
thu, tháng 7 ngày 15 sinh ra vua. Đặng Thị thấy tướng mạo khác thường bảo
người rằng:” Đứa bé này lớn lên sợ ta khơng kịp hưởng lộc của nó.” được vài
năm thì mẹ chết rồi cha cũng chết trơ chọi một mình, cực khổ mn chiều. Có

viên quan sát họ Lê ở châu ấy thấy cho là người kì , nói :” Tư cách đứa trẻ này
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

1
khơng phải như người thường.” Lại thấy là cùng họ mới nhận làm con, sớm tối
ni dạy, khơng khác gì con đẻ”. “Đến khi lớn, đi theo Nam Việt Vương Liễn.
Vua là người phóng khống có chí lớn, tiên hồng khen là chí dũng, chắc thế
nào cũng làm được việc, mới giao cho trơng 2000 binh sĩ rồi thăng dần đến chức
Thập Đạo tướng qn Điện Tiền Đơ Chỉ Huy Sứ. Đến đây thay nhà Đinh làm
vua đóng đơ ở Hoa Lư. “
(Đại Việt sử ký tồn thư- trang 166)
Lê Hồn có nhiều đóng góp lớn đối với đất nước. Ơng đã đánh bại qn
xâm lược nhà Tống, bẻ cái âm mưu cướp nước của chúng. Ngay sau đó lại mở
quan hệ hòa hiếu với Tống khiến vua Tống phải kính nể. Về mặt xây dựng đất
nước ơng đã khuyến khích sản xuất nơng nghiệp bằng cách cày ruộng tịch điền
và đào kênh cho giao lưu thuận lợi. Cơng lao của ơng được sử thần Ngơ Sỹ Liên
đánh giá:” Vua đánh đâu được đấy, chém vua Chiêm Thành để rửa cái sỉ nhục
phiên di bắt giữ sứ thần, phá tan qn Triệu Tống để bẻ cái mưu vua tơi ăn chắc,
có thể gọi là bực anh hùng nhất đời vậy.
(Đại Việt sử ký tồn thư- trang 179)
Mùa xn Ất Tỵ năm 1005 vua mất tại điện Trường Xn, thọ 64 tuổi.
2. DƯƠNG VÂN NGA
Trong sử sách ít thấy ghi về thân thế của bà. Trong Đại Việt sử ký tồn
thư- trang 168 chép: “Lập Hồng Thái Hậu nhà Đinh là Dương Thị làm Đại
Thắng Minh Hồng Hậu. Hậu là vợ của tiên hồng, mẹ sinh của Vệ Vương
Tồn“.
Theo nghiên cứu của nhà sử học Nguyễn Danh Phiệt ơng cho rằng:”
Dương Hậu (Hồng Hậu của Ngơ Quyền) Con Dương Đình Nghệ và Dương
Hậu – Dương Thái Hậu (Hồng Hậu của Đinh Bộ Lĩnh) là cháu Dương Đình
Nghệ, con gái Dương Tam Kha

(Dương Hậu – Dương Thái Hậu lịch sử và huyền thoại. Nghiên cứu lịch
sử số 4 năm 1998 trang 43)

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

2
II. NHỮNG ĐÁNH GIÁ VỀ CUỘC HƠN NHÂN CỦA DƯƠNG
VÂN NGA VÀ LÊ HỒN
Qua thống kê của các bộ chính sử ta thấy hàng loạt các ý kiến của các sử
gia phong kiến về cuộc hơn nhân giữa Lê Hồn và Dương Vân Nga.
Bộ sử cổ nhất hiện còn có lẽ là cuốn Việt sử lược viết vào thời nhà Trần
do giáo sư Trần Quốc Vượng dịch. Ta thấy có rất ít lời bình về mối quan hệ đó.
Chỉ thấy ghi chép vài dòng ở trang 54:” Năm thứ 10 hiệu Thái Bình, tiên vương
bị giết hại. Vệ Vương còn nhỏ tuổi, vua lên quyển nhiếp chính sự trong nước
xưng là phó vương”. Ta thấy ở đây khơng có ghi chép về mối quan hệ của hai
người và cũng khơng có nhận xét nào về cuộc hơn nhân của họ.
Bộ sử tiếp theo là cuốn Đại Việt sử lược viết vào khoảng 1377 đến 1388.
Tại trang 97 có chép: “ Năm thứ 10 hiệu Thái Bình tiên vương bị giết hại, Vệ
Vương còn nhỏ, ngài mới thay thế nắm quyền trị quốc và xưng là phó vương”
Về việc Lê Hồn lên ngội có chép : “ lúc bấy giờ ở Lạng Châu, nghe binh
kéo đến. Biết được tình trạng ấy, Thái hậu sai người ở Nam Sách là Phạm Cự
Lạng làm đại tướng qn, đốc xuất qn lính chống cự lại. Ngày xuất qn
Phạm Cự Lạng vào thẳng trong điện bảo vua rằng:” Nay chúa thượng còn nhỏ
dại, chưa hiểu biết được sự siêng năng, khó nhọc của bọn chúng tơi. Nếu như có
một thước tấc cơng lao thì rồi ai biết cho. Khơng bằng cái cách là trước Thập
Đạo Tướng Qn lên ngội thiên tử rồi mới ra qn”. Qn sỹ nghe vậy đều hơ “
Vạn tuế “. Thái Hậu thấy tình người vui thuận mới sai lấy áo Long Cổn khốc
lên mình Lê Hồn và xin ngài lên ngơi. “
Tiếp đó trang 99 lại chép:” Năm Nhâm Ngọ là năm thứ hai niên hiệu
Thiên Phúc, vua lập vương hậu năm bà”

Như vậy ta có thể thấy hai bộ sử của triều Trần đều khơng nhắc gì tới việc
Lê Hồn có quan hệ bất chính với thái hậu để từ đó lên ngơi vua, hay nhận xét
phê phán mối quan hệ của hai người.
Đại Việt sử ký tồn thư tập 1 của sử gia Ngơ Sỹ Liên nhà Lê biên soạn có
mốt vài đánh giá về mối quan hệ của Lê Hồn và Dương Vân Nga.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

3
Trang 166 chộp li nhn xột v vua Lờ ú l: V luõn thng v chng
cú nhiu vic ỏng thn vic Lờ Hon lờn ngụi cng thy chộp nh i Vit s
lc. Nhc ti cuc hụn nhõn ca hi ngi ti trang 168 s thn Ngụ S Liờn
bn: o v chng l u ca nhõn luõn, mi ca vng húa. H kinh ca kinh
dch nờu qu Hm, qu Hng lờn u l t rng ly n b tt phi chớnh ỏng.
i hnh thụng dõm vi v vua, ri nghim nhiờn lp l hong hu thỡ khụng
cũn cú lũng h thn gỡ na. Ly li y truyn li i sau, chớnh con mỡnh li bt
chc m gian dõm quỏ n ni mt nc, hỏ chng phi do i Hnh gõy
mi ha lon ?
Ta nhn thy Ngụ S Liờn ó cp n mi quan h gia Lờ Hon v
Dng Vn Nga ng thi phờ phỏn gay gt vic Lờ Hon lp thỏi hu nh inh
lm hong hu.
B s tip theo l cun ai Vit s ký tin biờn ca s gia Ngụ Thỡ S,
Ngụ Thỡ Nhm biờn son vo nm canh thõn 1800 niờn hiu cnh thnh i vua
Quang Ton triu Tõy Sn cng cú mt s nhn xột.
Trang 159: By gi vua ni ngụi mi 6 tui, bn inh in u lm i
thn giỳp vic chớnh s. Riờng Hon mt mỡnh nm gi quõn i c ra vo
ni cung cm. Thỏi hu thy lin yờu mn ri t tỡnh vi Lờ Hon, cho ngụi
nhip chớnh lm vic nh Chu Cụng. Hon nm vic quõn vic nc li cy cú
thỏi hu yờu lng nhc ngi cựng hnh vi mỡnh khụng kiờng s ai
Trang 160, 161 Ngụ Thỡ S bn : Vua nh cũn ngụi trờn Hon ng
lm nhip chớnh, bn in, Bc, Hp th lc khụng ớch vi Hon. Tuy ly ting

l git gic bờn cnh vua, nhng cha nờu rừ c ti cp ngụi vua, t thụng
vi thỏi hu cho nờn Hon c nh vo mnh lnh ca mu hu v vua nh
gỏn cho cỏc ngi i lp v cỏi ti phn nghch
Trang 168 ghi chộp v vic Lờ Hon lp Dng Thỏi Hu lm hong hu
ta thy cú chộp li li bn ca s thn Ngụ S Liờn trong i Vit s ký ton
th v a ra li bn ca s thn Ngụ Thỡ S : Lờ i Hnh l mt ụng vua m
ra c nghip m lm vic y xu nh cm thỳ mi r. Hn na miu hiu ca
inh Tiờn Hong l i Thng Minh Hong th m Lờ i Hnh li cụng
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

4
nhiờn ly hiu vua c t tờn cho v mỡnh l khụng bit kiờng n quỏ mc. Chộp
vo s sỏch cho nghỡn thu chờ ci.
Trang 177 núi v vic Dng Võn Nga mt cú ghi : i Thng Minh
hong hu l Dng Th cht. (Xột s c chộp ch vong l khụng ỳng cỏch
vỡ Dng Th c ting ca chng trc lm hong hu ca chng sau, chng
khỏc gỡ loi cm thỳ di dch, cho nờn chộp bng ch t )
n b i Vit s ký tin biờn ta thy cỏc s gia ó gỏn cho thỏi hu ti
t tỡnh vi Lờ Hon, phờ phỏn gay gt cuc hụn nhõn ca h, coi ú nh hnh
ng ca loi cm thỳ
Vit s Thụng giỏm cng mc tp 3 ca quc s quỏn th k XIX cú ghi
chộp. Trang 228 : Nh vua ni ngụi mi lờn 6 tui. Bn Nguyn Bc u lm
i thn ph chớnh, cũn Lờ Hon trong tay gi c binh quyn, t do ra vo ni
cung cm. Thỏi hu phi lũng Hon, ri cựng tu thụng, cho Hon quyn lm
cụng vic thay vua nh Chu Cụng khi trc. Lờ Hon cy cú thỏi hu thng
yờuu khụng kiờng s chi c.
Trang 234 li chộp: Dng Th trc kia ly inh Tiờn Hong, sinh ra
V Vng Ton. Ton ni ngụi hóy cũn nh tui, thỏi hu t thụng vi nh vua
mu vic chuyn ri ngụi nh inh. n õy mu lp Dng Th l i thng
minh hong hu

õy ta cũn thy ghi chộp li bn ca s thn Ngụ Thỡ S bn vic vua
Lờ lp thỏi hu nh inh lm hong hu. Trờn õy l nhng li nhn xột ca cỏc
s gia phong kin. n cỏc b s biờn son vo thi cn i cng cú ghi chộp
mt vi nhn xột.
B Vit s mụng hc ca Ngụ c Dung vit vo nm 1945 cú mt s
ghi chộp. Trang 85, 86:

Quan thp o tng quõn
Binh quyn u nm gi
Dng thỏi hu thụng dõm

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN