Quan điểm về vai trò của đạo đức cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí Minh

Lời mở đầu
Chủ tịch Hồ Chí Minh, một lãnh tụ thiên tài, một người thầy vĩ đại của
cách mạng Việt Nam, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế
giới. Tuy Người đã đi xa, nhưng để lại cho chúng ta di sản tinh thần to lớn,
những tư tưởng vô giá, những giá trị nhân văn cao cả, trong đó đặc biệt là tư
tưởng đạo đức. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chăm lo giáo dục, rèn luyện đảng
viên về phẩm chất, đạo đức. Người đã đặt lên hàng đầu “tư cách người cách
mệnh” và bản thân Nguời là tấm gương sáng về đạo đức cách mạng. Con
người, cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người là tấm gương đạo đức cho
toàn Đảng, toàn dân ta học tập suốt đời.
Hiện nay đất nước ta đang tiến hành đổi mới toàn diện trên mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, trong đó đổi mới kinh tế là trọng tâm. Thực chất của đổi
mới kinh tế là chuyển từ mô hình kinh tế tập trung quan liêu hành chính bao
cấp sang phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc
chuyển sang phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã và
đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nó vừa có tính
tích cực, vừa có tính tiêu cực đối với đạo đức. Kinh tế thị trường kích thích chủ
nghĩa thực dụng, chủ nghĩa cá nhân cực đoan, lối sống chạy theo đồng tiền bất
chấp đạo lý. Ta có thể nhận thức thấy rõ được sự xuống cấp đạo đức của một
số tầng lớp cán bộ hiện nay. Là một lĩnh vực đặc trưng cho nhân tính, đạo đức
rất nhạy cảm trước tác động của kinh tế thị trường, nó trở thành vấn đề cấp
bách gây ra mối quan tâm không chỉ trên bình diện lý luận mà cả trên bình diện
thực tiễn.
Chính vì lý do đó ngày hôm nay chúng tôi xin được gửi tới các bạn bài
thảo luận “Tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức” để chúng ta cùng bàn
luận, tìm hiểu rõ hơn nữa tư tưởng của Bác về đạo đức, qua đó cùng phấn đấu,
1
rèn luyện theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh xây dựng xã hội ngày một
trong sạch, vững mạnh.
Bài thảo luận của chúng tôi được chia thành các phần chính như sau
1. Quan điểm về vai trò của đạo đức cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí

Minh
2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản của người Việt Nam trong thời đại
mới
2.1. Trung với nước, hiếu với dân
2.2. Thương yêu con người
2.3. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư
2.4. Tinh thần quốc tế trong sáng
3. Những nguyên tắc cơ bản xây dựng đạo đức mới trong giai đoạn hiện
nay
3.1.Nói đi đôi với làm, phải nêu tấm gương về đạo đức
3.2. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần
chúng rộng rãi
3.3. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
4. Công tác xây dựng, phát triển đạo đức, học tập tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh
2
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC
1. Quan điểm về vai trò của đạo đức cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí
Minh
Thống kê trong di sản Hồ Chí Minh để lại có tới gần 50 bài và tác phẩm
bàn về vấn đề đạo đức. Có thể nói, đạo đức là một trong những vấn đề quan
tâm hàng đầu của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng. Trong hệ tư tưởng
của mình, Người đánh giá vai trò của đạo đức là gốc, làm nền tảng hình thành
nên cốt cách của người chiến sĩ cách mạng. Cho đến nay và mãi về sau những
quan điểm ấy còn mãi giũ vững tính đúng đắn của mình, là kim chỉ nam chỉ
đường dẫn lối cho tất cả mọi người trong việc tu dưỡng đạo đức để “thành
người, làm người, và ở đời” như Người đã từng nói.
Hồ Chí Minh đã đưa ra khái niệm “Đạo đức cách mạng” trong cuốn sách
“Sửa đổi lối làm việc” tháng 10/1947. Qua cuốn sách này, Bác phân tích ngắn
gọn, dễ hiểu các từ: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm. Người giải nghĩa ngắn gọn:

- “Nhân là thật thà thương yêu, hết lòng giúp đỡ đồng chí và đồng bào. Vì
thế mà kiên quyết chống lại những người, những việc có hại đến Đảng, đến
nhân dân.
- Nghĩa là ngay thẳng, không có tư tâm, lúc Đảng giao việc thì bất kỳ to
nhỏ, đều làm hết sức cẩn thận, thấy việc thì phải làm, thấy việc thì phải nói.
Không sợ người ta phê bình mình, mà phê bình người khác cũng luôn đúng
đắn.
3
- Trí là đầu có sáng suốt, biết xem người, biết xét việc. Vì vậy, biết làm có
lợi, tránh việc có hại cho Đảng, biết vì Đảng mà cân nhắc người tốt, để phòng
người gian.
- Dũng là dũng cảm, gan góc, gặp việc phải có gan làm, thấy khuyết điểm
phải có gan sửa chữa, cực khổ khó khăn phải có gan chịu đựng Nếu cần phải
có gan hy sinh cả tính mạng cho Đảng, cho Tổ quốc, không bao giờrụt rè, nhút
nhát.
- Liêm là không tham địa vị, không ham tiền tài, không ham người tâng bốc
mình. Quang minh chính đại, không bao giờ hủ hoá.
Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ”.
Bác Hồ kết luận: “Đó là đạo đức cách mạng. Đạo đức đó không phỉa là đạo
đức thủ cựu. Nó là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không vì danh vọng của cá
nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người”.
Người đã từng viết: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có
nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách
mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh
đạo được nhân dân”
Quan điểm “đức là gốc” của con người đã xuất hiện từ xa xưa trong học
thuyết “đức trị” của Nho giáo. Rõ ràng, quan điểm “đức là gốc” của Nho giáo
chứa đựng những yếu tố hợp lý nhất định, nhưng vấn đề ở đây là “đức” mà
Nho giáo nói đến lại là những chuẩn mực đạo đức phong kiến trói buộc con
người vào những lễ giáo hủ bại, phục vụ cho chế độ đẳng cấp, tôn ti trật tự hết

sức hà khắc của giai cấp phong kiến. “Đức là gốc” trong tư tưởng Hồ Chí
Minh là đạo đức mới – đạo đức cách mạng mang bản chất giai cấp công nhân,
kết hợp truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc và những tinh hoa của đạo
đức nhân loại. Sự khác biệt giữa đạo đức cũ với đạo đức mới đã được Hồ Chí
Minh chỉ rõ: “Có người cho đạo đức cũ và đạo đức mới không có gì khác nhau.
Nói như vậy là lầm to. Đạo đức cũ và đạo đức mới khác nhau nhiều. Đạo đức
4
cũ như người đầu ngược xuống đất chân chổng lên trời. Đạo đức mới như
người hai chân đứng vững dưới đất, đầu ngẩng lên trời”. Đó quyết không phải
là đạo đức thủ cựu. “Nó là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không phải vì danh
vọng cá nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người”.
Xét về lý luận, quan điểm “đức là gốc” của Hồ Chí Minh có nội dung
phong phú, bao trùm và xuyên suốt toàn bộ tư tưởng đạo đức cách mạng của
Người.
Thứ nhất, đạo đức là “gốc”, là nền tảng của người cách mạng. Khi Lênin
mất, Hồ Chí Minh đã viết những dòng đầy xúc động trước tấm gương đạo đức
trong sáng mẫu mực của người thầy vĩ đại : “Không phải chỉ thiên tài của
Người, mà chính là tính coi khinh sự xa hoa, tinh thần yêu lao động, đời tư
trong sáng, nếp sống giản dị, tóm lại là đạo đức vĩ đại và cao đẹp của người
thầy, đã ảnh hưởng lớn lao tới các dân tộc châu Á và đã khiến cho trái tim của
họ hướng về người, không gì ngăn cản nổi”. Còn trong “Đường kách mệnh”
tác phẩm “gối đầu giường” của những người cách mạng Việt Nam, Hồ Chí
Minh đã giành chương đầu tiên để bàn về tư cách người cách mệnh, sau đó
mới nói về lý luận và đường lối cách mạng. Với Hồ Chí Minh, “đức là gốc”
cho nên, đạo đức cách mạng không chỉ giúp cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội
mới mà còn giúp người cách mạng không ngừng cầu tiến bộ và hoàn thiện bản
thân mình. Người có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn gian khổ, thất
bại tạm thời cũng không rụt dè lùi bước, khi gặp thuận lợi và thành công, vẫn
giữ vững tinh thần gian khổ, khiêm tốn, chất phác, không công thần, địa vị, kèn
cựa hưởng thụ, thật sự trở thành người “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”. Vì

“đức là gốc” cho nên đạo đức cách mạng là thước đo lòng cao thượng của con
người. Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, trong đời sống xã hội cũng như
trong hoạt động cách mạng, mỗi người có công việc, tài năng, vị trí khác nhau,
người làm việc to, người làm việc nhỏ, nhưng bất cứ ai giữ được đạo đức cách
mạng đều là người cao thượng.
5
Thứ hai, trong mối quan hệ giữa đức và tài thì “đức là gốc” nhưng đức
và tài phải đi đôi với nhau, không thể có mặt này mà thiếu mặt kia được. Hồ
Chí Minh yêu cầu: tài lớn thì đức càng phải cao. Vì khi đã có cái trí thì cái đức
chính là cái đảm bảo cho người cách mạng giữ vững được chủ nghĩa mà mình
đã giác ngộ, đã chấp nhận và lựa chọn tin theo. “Đức là gốc” vì trong đức đã
có tài, có cái đức sẽ đi đến cái trí. Đạo đức và tài năng không phải là thứ sản
phẩm bẩm sinh hoặc tạo hóa ban cho hoặc chờ đợi người khác mang đến cho
mà phải đầu tư học vấn, mở mang tri thức và được trải nghiệm qua quá trình
rèn luyện, tu dưỡng của con người. Nhân tài có vai trò quyết định trong việc
làm cho dân giàu, nước mạnh. Bởi vì quần chúng sáng tạo ra lịch sử và nhân
dân có thể làm cho xã hội đột biến về chất đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc
cho nhân dân. Bác nói: "Không biết thì học, học để làm được. Chỉ đòi hỏi có
quyết tâm hay không. Nếu có quyết tâm thì làm được hết".
Thứ ba, "Đức là gốc" trong xây dựng Đảng là Đảng phải “là đạo đức, là
văn minh”.
Phát triển tư tưởng của Mác, Ăngghen, Lênin về Đảng của giai cấp công
nhân, trong bài phát biểu tại lễ kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng ta, Hồ
Chí Minh đã đưa ra một hình tượng về Đảng kiểu mới của giai cấp vô sản:
"Đảng ta vĩ đại như biển rộng, như núi cao,
Ba mươi năm phấn đấu và thắng lợi biết bao nhiêu tình.
Đảng ta là đạo đức, là văn minh"
Như vậy, theo Hồ Chí Minh, Đảng phải "là đạo đức, là văn minh" trong
đó đạo đức là "gốc", vẫn là vấn đề được Hồ Chí Minh đặt lên trên hết, trước
hết. Bởi Đảng cộng sản muốn đóng được vai trò tiên phong thì trước hết phải

là một đảng tiêu biểu cho đạo đức cách mạng, tận tâm, tận lực phụng sự tổ
quốc và nhân dân. Có lẽ trong lịch sử phong trào cách mạng thế giới, hiếm có
một lãnh tụ cách mạng nào coi trọng vấn đề đạo đức đến tầm mức như Hồ Chí
6
Minh, đã đặt đạo đức lên vị trí hàng đầu trong công tác xây dựng Đảng. Bởi
thế, một đảng nếu xa rời mục tiêu lý tưởng cách mạng, nếu thoái hóa về đạo
đức thì tức là đã hỏng từ "gốc" và cuộc cách mạng nếu được tiếp tục, tất yếu sẽ
bị biến chất và không còn ý nghĩa. Tất nhiên, một đảng tiên phong cách mạng
nếu chỉ có đạo đức cách mạng thì chưa đủ mà Đảng còn phải "là văn minh",
phải tiêu biểu cho trí tuệ của cả dân tộc. Ngoài đạo đức cách mạng là yêu cầu
tiên quyết, Đảng còn phải có trí tuệ, có năng lực nhận thức quy luật và hành
động cách mạng đúng đắn, biết phân tích chính xác tình hình, đề ra đường lối,
chủ trương sát đúng, đưa cách mạng tiến lên từng bước.
Có thể nhận thấy, quan niệm "Đảng ta là đạo đức, là văn minh", đạo đức
là "gốc" trong xây dựng Đảng là một tư tưởng xuyên suốt, nhất quán trong tư
tưởng Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh cho rằng, Đảng sẽ mất vai trò lãnh đạo và
không được nhân dân tín nhiệm nữa nếu Đảng yếu kém, không trong sạch, suy
thoái về đạo đức. Người cảnh báo: "Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người,
ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày
mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi nếu lòng dạ không trong sáng
nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân". Do đó, thường xuyên tự đổi mới và tự
chỉnh đốn Đảng là một yêu cầu khách quan của chính sự nghiệp cách mạng
trong tất cả các thời kỳ. Trong di chúc của mình, phần nói về những công việc
phải làm sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, Hồ Chí Minh cũng đã
chỉ rõ: "việc cần phải làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng
viên, mỗi đoàn viên, mỗi chi bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ Đảng giao phó
cho mình, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân. Làm được như vậy, thì dù công
việc to lớn mấy, khó khăn mấy chúng ta cũng nhất định thắng lợi". Và, không
chỉ trong Di chúc, mà chính trong bài viết cuối cùng mà Hồ Chí Minh để lại
cũng là bài viết về đạo đức. Phải chăng, Người muốn dành bài viết cuối cùng

cho điều mà Người tâm huyết nhất và cũng là điều mà Người trăn trở nhất
trong sự nghiệp cách mạng - Đó là vấn đề "nâng cao đạo đức cách mạng, quét
7
sạch chủ nghĩa cá nhân", là "thắng lợi của chủ nghĩa xã hội không thể tách rời
thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân".
2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản của người Việt Nam trong thời đại
mới
Theo Hồ Chí Minh những chuẩn mực chung nhất của nền đạo đức cách
mạng Việt Nam gồm những điểm sau:
2.1. Trung với nước hiếu với dân.
Đây là phẩm chất quan trọng nhất, bao trùm nhất và chi phối các phẩm
chất khác.
Từ khái niệm cũ "trung với vua, hiếu với cha mẹ" trong đạo đức truyền
thống của xã hội phong kiến phương Đông, Hồ Chí Minh đưa vào đó một nội
dung mới, phản ánh đạo đức ngày nay cao rộng hơn là “Trung với nước hiếu
với dân”. Đây là một cuộc cách mạng trong quan niệm đạo đức.
Theo Người, trung với nước thể hiện trong mối quan hệ giữa cá nhân với
cộng đồng và xã hội, phải biết đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của cách
mạng lên trên hết, trước hết, "tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân".
Quyết tâm phấn đấu thực hiện mục tiêu cách mạng. Thực hiện tốt mọi chủ
trương chính sách của Đảng và Nhà nước.
Hiếu với dân tức là phải khẳng định vai trò sức mạnh thực sự của nhân
dân. Tin dân, học dân, lắng nghe ý kiến của dân, gắn bó mật thiết với dân, tổ
chức, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối của Đảng và Nhà nước.
“Trung với nước hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do
của Tổ quốc vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào
cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”. Câu nói đó của Người vừa là lời
kêu gọi hành động, vừa là định hướng chính trị-đạo đức cho mỗi người Việt
Nam không phải chỉ trong cuộc đấu tranh cách mạng trước mắt, mà còn lâu dài
về sau.

8
2.2. Yêu thương con người
Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người rất toàn diện và độc đáo. Hồ
Chí Minh đã xác định tình yêu thương con người là một trong những phẩm
chất đạo đức cao đẹp nhất. Tình yêu thương con người của Hồ Chí Minh luôn
được nhận thức và giải quyết trên lập trường của giai cấp vô sản: tình yêu
thương dành cho những người cùng khổ, những người bị áp bức; mỗi người
phải nghiêm khắc với mình, rộng rãi với người. Tình thương yêu con người
luôn gắn với niềm tin tin vào lương tri, long dũng cảm, sức sáng tạo của con
người trong hành trình con người tự giải phóng mình.
Tình yêu thương con người ở Hồ Chí Minh luôn gắn liền với những hành
động cụ thể, phấn đấu vì độc lập của Tổ quốc, tự do hạnh phúc cho con người.
Người dành tình yêu thương rộng lớn cho những người cùng khổ. Những
người lao động bị áp bức bóc lột, Người viết: "Tôi chỉ có một sự ham muốn,
ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được
hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành"
Hồ Chí Minh yêu thương đồng bào, đồng chí của Người, không phân biệt
họ ở miền xuôi hay miền ngược, là trẻ hay già, trai hay gái không phân biệt
một ai, không trừ một ai, hễ là người Việt Nam yêu nước thì đều có chỗ trong
tấm lòng nhân ái của Người.
Tình yêu thương của Người còn thể hiện đối với những người có sai lầm
khuyết điểm. Với tấm lòng bao dung của một người cha, Người căn dặn, chúng
ta: "Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng ta, phải biết làm cho phần
tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi,
đó là thái độ của người cách mạng. Đối với những người có thói hư tật xấu, từ
hạng người phản lại Tổ quốc và nhân dân, ta cũng phải giúp họ tiến bộ bằng
cách làm cho cái phần thiện trong con người nảy nở để đẩy lùi phần ác, chứ
không phải đập cho tơi bời"
9
Trong Di chúc, Người căn dặn Đảng: Phải có tình đồng chí thương yêu

lẫn nhau, nhắc nhở mỗi cán bộ, đảng viên luôn luôn chú ý đến phẩm chất yêu
thương con người
2.3. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Theo Hồ Chí Minh thì: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là nền
tảng của đời sống mới, là phẩm chất trung tâm của đạo đức cách mạng trong tư
tưởng đạo đức của Hồ Chí Minh, là mối quan hệ “với tự mình”.
Người quan niệm cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức tính của con người, như
trời có bốn mùa, đất có bốn phương.
Cần tức là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo,
có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng,
không ỷ lại, không dựa dẫm. Phải thấy rõ "lao động là nghĩa vụ thiêng liêng, là
nguồn sống, nguồn hạnh phúc của chúng ta". Tuy nhiên, cần cù phải có tính kế
hoạch, khoa học, phải đi đôi với chuyên. Cần nhưng không phải "ăn xổi", quá
trớn mà phải biết nuôi dưỡng tinh thần lực lượng.
Kiệm tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của
của dân, của nước, của bản thân mình; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ,
nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; "không xa xỉ, không hoang phí, không bừa
bãi", không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù.
Liêm tức là "luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân"; "không
xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân". Phải "trong
sạch, không tham lam". "Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham
sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính
đại, không bao giờ hủ hoá".
Chính, "nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn". Đối với mình: không
tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát
triển điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình.
10
Đối với người: không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới,
luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết thật thà, không dối trá, lừa
lọc.

Đối với việc: để việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà.
Chí công vô tư, Người nói: "Đem lòng chí công vô tư mà đối với người,
với việc". “Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng
thụ thì mình nên đi sau”; phải "lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ".
2.4. Tinh thần quốc tế trong sáng.
Tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản của Hồ Chí Minh có sự thống nhất, hòa
quyện giữa chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng.
Người đã dày công vun đắp bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân
mình và bằng sự nghiệp cách mạng của cả dân tộc.
Quan niệm đạo đức về tình đoàn kết quốc tế trong sáng của Hồ Chí Minh
thể hiện trong các điểm sau:
- Đoàn kết với nhân dân lao động các nước vì mục tiêu chung đấu tranh
giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột.
- Đoàn kết quốc tế giữa những người vô sản toàn thế giới vì một mục tiêu
chung, “bốn phương vô sản đều là anh em”.
- Đoàn kết với nhân loại tiến bộ vì hoà bình, công lý và tiến bộ xã hội.
- Đoàn kết quốc tế gắn liền với chủ nghĩa yêu nước. Chủ nghĩa yêu nước
chân chính sẽ dẫn đến chủ nghĩa quốc tế trong sáng, chống lại mọi biểu hiện
của chủ nghĩa sô vanh, vị kỷ, hẹp hòi, kỳ thị dân tộc
3.Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới
3.1. Nói đi đôi với làm, phải nêu tấm gương về đạo đức
Trong bài giảng "Tư cách một người cách mệnh", Bác viết:
"Tự mình phải:
11
Cần kiệm.
Hoà mà không tư.
Cả quyết sửa lỗi mình.
Cẩn thận mà không nhút nhát.
Hay hỏi.
Nhẫn nại (chịu khó).

Hay nghiên cứu, xem xét.
Vị công vong tư.
Không hiếu danh, không kiêu ngạo.
Nói thì phải làm”
Trước hết, nguyên tắc “Nói đi đôi với làm, phải có hành động nêu
gương về đạo đức”. Hồ Chí Minh là một tấm gưong sáng tuyệt vời về nói
đi đôi với làm. Trong suốt cuộc đời mình, Bác rất coi trọng giáo dục mọi
người và chính bản thân, Bác đã thực hiện điều này một cách nghiêm túc.
Qua học tập, nghiên cứu những câu chuyện kể về Bác, ta thấy Bác nói ít
nhưng làm nhiều hoặc có những vấn đề về đạo đức Bác hành động nêu
gương mà không nói nhưng mọi người cũng dễ nhận ra. Đi sâu vào hành vi
đạo đức của Bác, ta càng khám phá ra bản chất sâu xa trong tư tưởng đạo
đức của Người.
Nói đi đôi với làm trước hết là ở sự nêu gương. Không thể nói mà
không làm hoặc nói nhiều làm ít, nói một đường làm một nẻo. Lúc sinh
thời Bác đã nêu một luận điểm quan trọng đối với cán bộ, đảng viên là:
“Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ cộng sản mà ta
được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo
đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta
12
bắt chước”. Bác cho rằng đảng viên phải đi trước để làng nước theo sau,
“một tấm gương sống còn hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Một
nền đạo đức mới phải được xây dựng trên một cái nền rộng lớn, vững chắc,
khi những chuẩn mực đạo đức tốt đẹp đã trở thành hành vi đạo đức ngày
càng phổ biến trong xã hội. Chính những tấm gương đạo đức của cán bộ,
đảng viên, những người tiêu biểu, người tốt việc tốt trong xã hội có ý nghĩa
thúc đẩy quá trình đó phát triển. Sự nêu gương của thế hệ đi trước với thế
hệ đi sau, của cán bộ lãnh đạo với cấp dưới; của đảng viên với quần chúng,
của cha mẹ với con, của thầy cô giáo với các em học sinh… vì thế rất quan
trọng.

Vậy tại sao nói thì phải đi đôi với làm, phải nêu tấm gương về đạo đức?
- Đối với mỗi người, nói đi đôi với làm đem lại hiệu quả cho chính bản
thân mình, có tác dụng giáo dục đối với người khác. Lời nói đi đôi với việc
làm, nói được làm được, sẽ mang lại những hiệu quả lớn, được nhiều người
hưởng ứng và làm theo. Để làm được điều đó, khi đề ra công việc tránh
cách nói chung chung, đại khái và khó hiểu, cần phải cụ thể, thiết thực, từ
nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao, từ dễ đến khó. Ngược lại nói nhiều làm ít
hoặc nói mà không làm thì sẽ chỉ mang lại những kết quả phản tác dụng.
Nếu chính mình tham ô mà bảo người khác liêm khiết thì không được. Nếu
rói rằng phải cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, mà bản thân mình lại
lười biếng, không hoàn thành những công việc được giao, không tiết kiệm,
sống hoang phí, xa hoa trong khi cuộc sống của đại đa số nhân dân còn
nhiều thiếu thốn, luôn tìm cách tham ô tiền của Nhà nước và nhân dân thì
những lời nói đó sẽ không có tác dụng giáo dục.
Với trình độ giác ngộ và dân trí ngày càng cao, không phải cứ nghe cán
bộ nói là quần chúng sẽ làm theo mà họ xem việc cán bộ làm. Bác Hồ đã
chỉ ra rằng nhân dân chỉ quý mến những người có phẩm chất và tư cách
13
đạo đức tốt, vì vậy muốn hướng dẫn họ thì mình phải làm mực thước "Cần
phải óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm. Chứ không
phải chỉ nói suông, chỉ ngồi viết mệnh lệnh Phải thật thà nhúng tay vào
việc".
- Đạo đức cách mạng là đạo đức luôn được nhận thức và giải quyết trên
lập trường của giai cấp công nhân, phục vụ lợi ích của cách mạng. Điều
này phân biệt rạch ròi với thói đạo đức giả, đạo đức của giai cấp bóc lột
(nói nhiều, làm ít, nói mà không làm,…)
- Nói đi đôi với làm nhằm chống thói đạo đức giả. Thói đạo đức giả sẽ
gây mất lòng tin của dân đối với Đảng và chế độ mới.
- Nói đi đôi với làm, nêu gương đạo đức là một nét đẹp của văn hóa
phương Đông. Người cũng đào tạo các thế hệ cách mạng người Việt Nam

không chỉ bằng lý luận cáh mạng mà bằng chính tấm gương đạo đức cao
cả.
Người nhấn mạnh, việc bồi dưỡng, nêu gương “người tốt việc tốt: là rất
quan trọng và cần thiết, không được xem thường.
3.2. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng
rộng rãi
- Xây dựng tinh thần tập thể - chống chủ nghĩa cá nhân
- Xây dựng lòng trung thực - chống chủ nghĩa cơ hội
- Xây dựng khối đoàn kết - chống tư tưởng bè phái, cục bộ
- Xây dựng đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư - chống lười
biếng, tham ô, lãng phí
- Xây dựng tinh thần say mê học tập lý luận - chống thói bảo thủ, trì trệ,
kinh nghiệm chủ nghĩa
14
Làm cách mạng là quá trình kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống.
Muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích để xây dựng đạo đức mới
một cách hiệu quả hơn. Chúng ta đều biết trong cuộc sống con người vốn
có rất nhiều mối quan hệ đa dạng, phức tạp đòi hỏi phải giải quyết. Những
hiện tượng tốt – xấu, phải – trái, đúng – sai, thiện – ác… luôn đan xen,
giằng xéo nhau ngay trong bản thân của mỗi người, đòi hỏi chúng ta phải
có sự lựa chọn, điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp. Trong Đảng
cũng như mỗi con người, không phải “người người đều tốt, việc việc đều
hay”. “Mỗi con người đều có cái thiện và cái ác ở trong long. Ta phải biết
làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần
xấu bị mất dần đi”. Chính vì vậy, việc xây dựng đạo đức mới hoàn toàn
không đơn giản. Cùng với việc xây dựng đạo đức mới, bồi dưỡng những
phẩm chất tốt đẹp, nhất thiết phải chống những biểu hiện phi đạo đức. Điều
quan trọng là phải thấy trước những gì có thể xảy ra để chủ động đề phòng,
ngăn chặn.
Đối với từng người, Hồ Chí Minh yêu cầu trước hết phải đánh thắng

long tà là kẻ thù trong mình, không hiếu danh, không kiêu ngạo, ít lòng
tham muốn về vật chất, vị công vong tư…
Chống và xử lý nghiêm là nhằm xây, đi liền với xây và muốn xây thì
phải chống. Phải xác định đây là nhiềm vụ chủ yếu và lâu dài.
Xây là giáo dục những phẩm chất đạo đức mới, đạo đức cách mạng cho
con người Việt Nam trong thời đại mới theo tư tưởng Hò Chí Minh. Thực
hiện giáo dục từ gia đình đến nhà trường và cả toàn xã hội phù hợp từng
đối tượng khác nhau. Đồng thời cũng cần khơi dậy ý thức đạo đức tự giác,
tự rèn luyện, chóng những biểu hiện trái đạo đức như các tệ nạn tham ô,
lãng phí, quan liêu…
15
Xây đi đôi với chống trên cở sở tự giáo dục, đồng thời phải tạo thành
phong trào quần chúng rộng rãi. Chủ nghĩa xã hội là công trình của tập thể
của quần chúng nhân dân tự xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Trong
quá trình lãnh đạo cách mạng, Người luôn phát động phong trào quần
chúng rộng rãi và đem lại những hiệu quả thiết thực.
• 1952: Phong trào thi đua thực hành tiết kiệm, chống tham ô-lãng
phí-quan liêu.
• 1963: Cuộc vận động “3 xây, 3 chống”: “nâng cao ý thức trách
nhiệm, tăng cường quản lý kinh tế-tài chính, cải tiến kỹ thuật, chống tham
ô-lãng phí-quan liêu”
3.3. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Tu dưỡng đạo đức là một tryền thống tốt đẹp của dân tộc và văn hóa
phương Đông. Nguyên tắc “Tu dưỡng đạo đức suốt đời” cũng là nguyên
tắc vô cùng quan trọng. Bác đã nhiều lần chỉ rõ: “Mỗi người phải thường
xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức như việc soi gương, rửa mặt hàng ngày”
và đưa ra những lời khuyên “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa
xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng
cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.
Trong thực tế, do không chú ý việc “soi gương, rửa mặt” hàng ngày (tu

dưỡng, rèn luyện) nên có những người mới hôm qua còn được mọi người
tin yêu, quý mến thì ngày hôm sau đã trở thành người có tội với Đảng, với
dân. Có những người trong lúc đấu tranh thì hăng hái, trung thành, không
sợ hiểm nguy, khổ cực. Song, đến khi có ít quyền hạn trong tay thì đâm ra
kiêu ngạo, xa xỉ, tham ô, lãng phí, quan liêu… Người xưa thật có lý khi
cho rằng “Người ta không chết bởi núi non cao nhưng có khi chết bởi mô
đất thấp”. Núi non cao người ta còn thấy được mà tránh còn mô đất thấp
thì do chủ quan không để ý nên dễ dàng vấp ngã.
16
Theo Bác, đã là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ dở, chỗ tốt, chỗ xấu;
ai cũng có thiện, ác trong lòng. Vấn đề là chúng ta có dám nhìn thẳng vào
mình không, thấy cái hay, cái thiện để phát huy và thấy cái dở, cái xấu để
khắc phục. Cái ác luôn ẩn nấp trong mỗi người. Vì vậy, không đựơc sao
nhãng việc tu dưỡng, mà phải rèn luyện suốt đời, bền bỉ. Người so sánh:
“Tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như lúa với cỏ dại. Lúa phải
chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại không cần chăm sóc
cũng mọc lu bù. Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện gian khổ mới có được.
Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ”.
Đạo đức cách mạng là nhằm giải phóng và đem lại hạnh phúc, tự do
cho con người, đó là đạo đức của những con người được giải phóng. Tu
đưỡng đạo đức phải gắn liền với hoạt động thực tiễn, trên tinh thần tự giác,
tự nguyện, dựa vào lương tâm và trách nhiệm của mỗi người.
Ở mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ cách mạng, bao giờ cũng đặt ra cho
chúng ta những nhiệm vụ mới, với những khó khăn, thử thách mới. Cái
khó khăn của cuộc chiến đấu mới không những chỉ ở tầm vóc, vị thế của
nước ta hiện nay và quy mô của sự nghiệp đổi mới đang thực hiện. Mà ở
chổ mọi người phải biết khắc phục những yếu kém của mình, chiến thắng
“giặc ở trong lòng” cũng như “giặc nội xâm ở trong tổ chức của mình”. Đó
là giặc “vô hình, vô ảnh” nhưng rất mạnh. Nó luôn luôn tiềm ẩn trong ta
khĩ thấy, khó biết. Việc đấu tranh vớikẻ địch nơi tuyền tuyến dể thấy ,

nhưng đấu tranh với kẻ địch trong người, trong nội bộ, trong tinh thần rất
khó khăn, đôi khi đau xót. Vì thế mà việc tự tu dưỡng, rèn luyện đạođức
cách mạng ở mọi ngườiu chúng ta sẽ không kém gian nan. Nhưng theo
Bác:
“Gạo đem vào giã bao đau đớn
Gạo giã xong rồi trắng tợ bông
17
Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công”
Tóm lại, nâng cao đạo đức cách mạng trong thời kỳ mới là yêu cầu
cấp thiết, đòi hỏi mọi cán bộ, đảng viên và nhân dân ta phải thấm nhuần
sâu sắc những lời dạy của Bác, ra sức đẩy mạnh cuộc vận động “Học tập
và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” vận dụng và thực hiện tốt
các nguyên tắc xây dựng đạo đức mới mà Bác đã nêu để xây dựng nền tảng
đạo đức trong đời sống xã hội ở nước ta ngày càng tốt đẹp, góp phần vào
sự phát triển bền vững của đất nước.
II. Nội dung học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện
nay
1. Thực hiện chuẩn mực đạo đức Hồ Chí Minh “Trung với nước,
hiếu với dân” cần quán triệt những nội dung của chủ nghĩa yêu nước
trong giai đoạn mới; phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh
sự nghiệp đổi mới đất nước, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Tư tưởng và phẩm chất đạo đức tiêu biểu của Hồ Chí Minh là tinh thần
yêu nước nồng nàn, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân,
toàn tâm, toàn ý cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Từ quyết tâm “ dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn
cũng quyết giành cho được tự do, độc lập”, để rồi phấn đấu cho “ đồng bào ta
ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”, để nước ta “ sánh vai với
cường quốc năm châu”. Học tập tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh chúng ta cần:

- Mỗi người cần nhận thức sâu sắc hơn, đầy đủ hơn những hy sinh to lớn
của ông cha để chúng ta có non sông, Tổ quốc Việt Nam độc lập, tự do, thống
18
nhất trọn vẹn hôm nay. Nâng cao tinh thần yêu nước, tự hào về truyền thống
anh hùng của dân tộc là lương tâm và trách nhiệm của mỗi người Việt Nam
chân chính. Trung với nước ngày nay là trung thành vô hạn với sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, nền văn
hóa, bảo vệ Đảng, chế độ, nhân dân và sự nghiệp đổi mới, bảo vệ lợi ích của
đất nước.
- Trung với nước, hiếu với dân ngày nay là luôn luôn tôn trọng, phát huy
quyền làm chủ của nhân dân dưới cả ba hình thức: làm chủ đại diện, làm chủ
trực tiếp và tự quản cộng đồng; hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, giải quyết
kịp thời những yêu cầu, kiến nghị hợp tình, hợp lý của dân; khắc phục cho
được thói vô cảm, lãnh đạm, thờ ơ trước những khó khăn, bức xúc của nhân
dân.
- Trung với nước, hiếu với dân ngày nay thể hiện ở ý chí vươn lên quyết
tâm vượt qua nghèo nàn, lạc hậu, góp phần dựng xây đất nước phồn vinh, sớm
đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, theo kịp trình độ các nước phát
triển trong khu vực và thế giới; thực hiện bằng được mong ước của Bác Hồ
kính yêu: “xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”.
- Trung với nước, hiếu với dân là phải luôn luôn có ý thức giữ gìn đoàn
kết toàn dân tộc, đoàn kết trong Đảng, trong cơ quan, đơn vị; kiên quyết đấu
tranh không khoan nhượng trước mọi mưu đồ của các thế lực thù địch, cơ hội
hòng chia rẽ dân tộc, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân, chia rẽ Đảng với nhân
dân. Đoàn kết là yêu nước, chia rẽ là làm hại cho đất nước. Mọi biểu hiện cục
bộ, bản vị là trái với tinh thần yêu nước chân chính.
- Trung với nước hiếu với dân là phải có tinh thần trách nhiệm cao đối
với công việc, có lương tâm nghề nghiệp trong sáng; quyết tâm phấn đấu để
thành đạt và cống hiến nhiều nhất cho đất nước, cho dân tộc; quyết tâm xây
dựng quê hương giàu đẹp, văn minh. Phải có tinh thần ham học hỏi, phát huy

truyền thống hiếu học và quý trọng nhân tài của ông cha ta; biết vận dụng sáng
19
tạo các tri thức khoa học, công nghệ hiện đại, các sáng kiến trong sản xuất,
công tác, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Mọi sự bảo thủ, trì trệ, lười
học tập, ngại lao động, đòi hỏi hưởng thụ vượt quá khả năng và kết quả cống
hiến là trái truyền thống đạo lý dân tộc và trái với tư tưởng yêu nước của Chủ
tịch Hồ Chí Minh.
- Trung với nước, hiếu với dân yêu cầu mỗi chúng ta phải giải quyết
đúng đắn mối quan hệ cá nhân - gia đình - tập thể - xã hội; quan hệ giữa
nghĩa vụ và quyền lợi. Theo gương Chủ tịch Hồ Chí Minh, yêu nước là sẵn
sàng phấn đấu hy sinh cho lợi ích chung, việc gì có lợi cho dân, cho nước, cho
tập thể thì quyết chí làm, việc gì có hại thì quyết không làm. Làm việc gì trước
hết phải vì tập thể, vì đất nước, vì nhân dân, phải nêu cao trách nhiệm của
người lãnh đạo, không tham lam, vụ lợi, vun vén cá nhân
2. Thực hiện đúng lời dạy: "Cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư "
nêu cao phẩm giá con người Việt Nam trong thời kỳ mới
"Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư" là chuẩn mực đạo đức truyền
thống trong quan hệ "đối với mình", được Chủ tịch Hồ Chí Minh kế thừa, vận
dụng và phát triển phù hợp với yêu cầu của sự nghiệp cách mạng, trở thành
chuẩn mực cơ bản của đạo đức cách mạng. Người là một tấm gương mẫu mực
về "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư". Học tập và làm theo tấm gương
của Người, thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư trong giai đoạn
hiện nay là:
- Tích cực lao động, học tập, công tác với tinh thần lao động sáng tạo,
có năng suất, chất lượng, hiệu quả cao; biết quý trọng công sức lao động và tài
sản của tập thể, của nhân dân; không xa hoa, lãng phí, không phô trương, hình
thức; biết sử dụng lao động, vật tư, tiền vốn của Nhà nước, của tập thể, của
chính mình một cách có hiệu quả.
20
- Thực hiện chí công, vô tư là kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, lối

sống thực dụng. Đối với cán bộ lãnh đạo, đảng viên phải loại bỏ thói chạy theo
danh vọng, địa vị, giành giật lợi ích cho mình, lạm dụng quyền hạn, chức vụ để
chiếm đoạt của công, thu vén cho gia đình, cá nhân , cục bộ, địa phương chủ
nghĩa. Phải thẳng thắn, trung thực, bảo vệ chân lý, bảo vệ đường lối, quan
điểm của Đảng, bảo vệ người tốt; chân thành, khiêm tốn; không chạy theo chủ
nghĩa thành tích, không bao che, giấu giếm khuyết điểm
- Thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư phải kiên quyết chống
bệnh lười biếng, lối sống hưởng thụ, vị kỷ, nói không đi đôi với làm, nói nhiều,
làm ít, miệng nói lời cao đạo nhưng tư tưởng, tình cảm và việc làm thì mang
nặng đầu óc cá nhân, tư lợi, việc gì có lợi cho mình thì "hăng hái", tranh thủ
kiếm lợi, việc gì không "kiếm chác" được cho riêng mình thì thờ ơ, lãnh đạm.
Không làm dối, làm ẩu, bòn rút của công, ăn bớt vật tư, tiền của của Nhà nước
và của nhân dân. Phải có thái độ rõ rệt lên án và kiên quyết đấu tranh chống
tham nhũng, tiêu cực, loại trừ mọi biểu hiện vô liêm, bất chính ra khỏi đời sống
xã hội.
3. Nâng cao ý thức dân chủ và kỷ luật, gắn bó với nhân dân, vì nhân
dân phục vụ
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn đề cao dân chủ và kỷ luật và chính
Người là một mẫu mực về tinh thần dân chủ, tôn trọng tập thể, tôn trọng quần
chúng nhân dân, luôn luôn quan tâm đến mọi người, gắn bó với nhân dân.
Người luôn luôn phê phán "óc lãnh tụ", phê phán thói "quan cách mạng", phê
phán những biểu hiện quan liêu, coi thường quần chúng, coi thường tập thể, vi
phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, coi đó là những căn bệnh khác nhau của
chủ nghĩa cá nhân.
- Học tập và làm theo Người, mỗi cá nhân phải đặt mình trong tổ chức,
trong tập thể, phải tôn trọng nguyên tắc, pháp luật, kỷ cương. Mọi biểu hiện
21
dân chủ hình thức, lợi dụng dân chủ để "kéo bè, kéo cánh", để làm rối loạn kỷ
cương, để cầu danh, trục lợi hoặc chuyên quyền, độc đoán, đứng trên tập thể,
đứng trên quần chúng , làm cho nhân dân bất bình, cần phải lên án và loại bỏ.

- Học tập đạo đức Hồ Chí Minh tất cả vì nhân dân, mỗi người dù ở bất
cứ cương vị nào phải gần dân, học dân, có trách nhiệm với dân.
- Học tập đạo đức Hồ Chí Minh phải rất coi trọng tự phê bình và phê
bình. Người dạy cán bộ, đảng viên và mọi người chúng ta: không sợ khuyết
điểm, không sợ phê bình, mà chỉ sợ không nhận ra khuyết điểm, sai lầm và
không có quyết tâm sửa chữa khuyết điểm, sẽ dẫn đến khuyết điểm ngày càng
to và hư hỏng. Tự phê bình phải được coi trọng, được đặt lên hàng đầu, theo tư
tưởng Hồ Chí Minh "phải nghiêm khắc với chính mình". Phê bình phải có mục
đích là xây dựng tổ chức, xây dựng con người, xây dựng đời sống tình cảm và
quan hệ đồng chí, quan hệ xã hội lành mạnh, trong sáng, có lý, có tình. Phải
khắc phục bệnh chuộng hình thức, thích nghe lời khen, (thậm chí xu nịnh),
tâng bốc nhau, không dám nói thẳng, nói thật để giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
Đồng thời, cần phê phán những biểu hiện xuất phát từ những động cơ cá nhân,
vụ lợi mà "đấu đá", nhân danh phê bình để đả kích, lôi kéo, chia rẽ, làm rối nội
bộ.
4. Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cần phát
huy chủ nghĩa yêu nước gắn chặt với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, đoàn
kết, hữu nghị giữa các dân tộc trong điều kiện toàn cầu hóa, chủ động, tích
cực hội nhập kinh tế quốc tế
Tư tưởng Hồ Chí Minh về tình đoàn kết quốc tế bắt nguồn từ tình yêu
thương đối với con người, với nhân loại và đoàn kết toàn nhân loại vì mục tiêu
giải phóng các dân tộc bị áp bức, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.
Người là hiện thân của chủ nghĩa yêu nước chân chính kết hợp với chủ nghĩa
quốc tế trong sáng. Nhờ đó mà nhân dân thế giới kính yêu Người, trao tặng
22
Người danh hiệu nhà văn hóa kiệt xuất trên thế giới, anh hùng giải phóng dân
tộc, chiến sĩ lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc tế. Từ chủ nghĩa quốc tế cao
cả, Người đã xây dựng nên tình đoàn kết quốc tế rộng lớn của dân tộc ta với
các dân tộc trên thế giới, góp phần quan trọng vào những thắng lợi vĩ đại của
nhân dân ta và phong trào cách mạng thế giới.

- Ngày nay, trong điều kiện toàn cầu hóa, việc mở rộng tình đoàn kết
quốc tế, hợp tác cùng có lợi, chủ động, tích cực hội nhập là một nguồn lực
quan trọng để xây dựng và phát triển đất nước. Đoàn kết quốc tế trong sáng là
thực hiện chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa với tinh
thần Việt Nam sẵn sàng là bạn, đối tác tin cậy với các quốc gia trên thế giới,
phấn đấu vì độc lập, hòa bình, hợp tác và phát triển.
- Đoàn kết quốc tế theo tư tưởng Hồ Chí Minh là phát huy tinh thần độc
lập tự chủ, tôn trọng độc lập, chủ quyền của các nước khác, mở rộng hợp tác
cùng có lợi, phấn đấu vì hòa bình, phát triển, chống chiến tranh, đói nghèo, bất
công, cường quyền, áp đặt trong quan hệ quốc tế. Khép lại những vấn đề của
quá khứ, lịch sử, xoá bỏ mặc cảm, hận thù, nhìn về tương lai, xây dựng tình
hữu nghị giữa các dân tộc.
- Học tập và làm theo tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cần
nâng cao tinh thần độc lập tự chủ, tự lực, tự cường, kiên quyết đấu tranh
chống tâm lý tự ti, chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi; phê phán các biểu hiện vong
bản, vọng ngoại, ảo tưởng trước chủ nghĩa tư bản.
23
Kết luận
Sự nghiệp đổi mới đất nước đã và đang đặt ra những yêu cầu ngày càng
cao đối với sự hình thành và phát triển những phẩm chất đạo đức tốt đẹp của
con người Việt Nam, đồng thời tạo ra những thuận lợi và những thử thách mới
đối với mỗi chúng ta trong lĩnh vực đạo đức. Hơn lúc nào hết, hiện nay toàn
Đảng, toàn dân ta phải quan tâm đầy đủ đến vấn đề đạo đức, tiếp tục xây dựng,
hoàn thiện những chuẩn mực đạo đức đúng đắn, tiến bộ; đẩy mạnh giáo dục,
rèn luyện và tăng cường quản lý đạo đức trong Đảng và trong nhân dân. Kế
thừa truyền thống đạo đức tốt đẹp của ông cha, học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh là một trong những biện pháp quan trọng để khắc phục
sự suy thoái về đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, làm
lành mạnh nền đạo đức xã hội, góp phần giữ vững sự ổn định chính trị, xã hội,
tạo động lực cho sự phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững. Vấn đề cơ bản nhất

khi thực hiện cuộc vận động là mỗi người chúng ta phải nhận thức đầy đủ vị trí
24
của vấn đề đạo đức, thường xuyên tự giác, nỗ lực học tập, rèn luyện, tu dưỡng
theo gương Bác Hồ vĩ đại.
25