ÔN TẬP TÁC PHẨM PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

ÔN TẬP TÁC PHẨM PHONG CÁCH HỒ
CHÍ MINH
(Lê Anh Trà)
I - GỢI Ý
1. Xuất xứ:
Phong cách Hồ Chí Minh là một phần bài
viết "Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại
gắn với cái giản dị" của tác giả Lê Anh Trà,
trích trong cuốn sách "Hồ Chí Minh và văn
hoá Việt Nam", Viện Văn hoá xuất bản, Hà
Nội, 1990.
2. Tác phẩm:
Mặc dù am tường và ảnh hưởng nền văn
hoá nhiều nước, nhiều vùng trên thế giới
nhưng phong cách của Hồ Chí Minh vô cùng
giản dị, điều đó được thể hiện ngay trong đời
sống sinh hoạt của Người: nơi ở chỉ là một
ngôi nhà sàn nhỏ bé với những đồ đạc mộc
mạc, trang phục đơn sơ, ăn uống đạm bạc.
3. Tóm tắt:
Viết về phong cách Hồ Chí Minh, tác giả
đưa ra luận điểm then chốt: Phong cách Hồ
Chí Minh là sự kết hợp hài hoà giữa tính dân
tộc và tính nhân loại, truyền thống và hiện
đại, giữa vĩ đại và giản dị.
Để làm sáng tỏ luận điểm này, tác giả đã
vận dụng một hệ thống lập luận chặt chẽ, với
những dẫn chứng xác thực, giàu sức thuyết
phục về quá trình hoạt động cách mạng, khả
năng sử dụng ngôn ngữ và sự giản dị, thanh
cao trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày của

Bác.
II - GIÁ TRỊ TÁC PHẨM
Trong bài thơ Người đi tìm hình của nước,
Chế Lan Viên viết:
Có nhớ chăng hỡi gió rét thành Ba
Lê
Một viên gạch hồng, Bác chống lại
cả một mùa băng giá
Đó là những câu thơ viết về Bác trong thời
gian đầu của cuộc hành trình cứu nước gian
khổ. Câu thơ vừa mang nghĩa tả thực vừa có
ý khái quát sâu xa. Sự đối lập giữa một viên
gạch hồng giản dị với cả một mùa đông
băng giá đã phần nào nói lên sức mạnh và
phong thái của vị lãnh tụ cách mạng vĩ đại.
Sau này, khi đã trở về Tổ quốc, sống giữa
đồng bào, đồng chí, dường như chúng ta vẫn
gặp đã con người đã từng bôn ba khắp thế
giới ấy:
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối
reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng
Người.
(Việt Bắc - Tố Hữu)
Còn nhiều, rất nhiều những bài thơ, bài
văn viết về cuộc đời hoạt động cũng như
tình cảm của Bác đối với đất nước, nhân
dân. Điểm chung nổi bật trong những tác

phẩm ấy là phong thái ung dung, thanh thản
của một người luôn biết cách làm chủ cuộc
đời, là phong cách sống rất riêng: phong
cách Hồ Chí Minh.
Với một hệ thống lập luận chặt chẽ và
những dẫn chứng vừa cụ thể vừa giàu sức
thuyết phục, bài nghị luận xã hội của Lê Anh
Trà đã chỉ ra sự thống nhất, kết hợp hài hoà
của các yếu tố: dân tộc và nhân loại, truyền
thống và hiện đại để làm nên sự thống nhất
giữa sự vĩ đại và giản dị trong phong cách
của Người.
Cách gợi mở, dẫn dắt vấn đề của tác giả
rất tự nhiên và hiệu quả. Để lí giải sự thống
nhất giữa dân tộc và nhân loại, tác giả đã
dẫn ra cuộc đời hoạt động đầy truân chuyên,
tiếp xúc với văn hoá nhiều nước, nhiều vùng
trên thế giới Kết luận được đưa ra sau đó
hoàn toàn hợp lô gích: "Có thể nói ít có vị
lãnh tụ nào lại am hiểu nhiều về các dân tộc
và nhân dân thế giới, văn hoá thế giới sâu
sắc như Chủ tịch Hồ Chí Minh Người
cũng chịu ảnh hưởng tất cả các nền văn hoá,
đã tiếp thu cái đẹp và cái hay ". Đó là
những căn cứ xác đáng để lí giải về tính
nhân loại, tính hiện đại − một vế của sự hoà
hợp, thống nhất trong phong cách Hồ Chí
Minh.
Ngay sau đó, tác giả lập luận: "Nhưng
điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế

đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc
không gì lay chuyển được ở Người, để trở
thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối
sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương
Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất
hiện đại ".
Đây có thể coi là lập luận quan trọng nhất
trong bài nhằm làm sáng tỏ luận điểm chính
nói trên. Trong thực tế, các yếu tố "dân tộc"
và "nhân loại", "truyền thống" và "hiện đại"
luôn có xu hướng loại trừ nhau. Yếu tố này
trội lên sẽ lấn át yếu tố kia. Sự kết hợp hài
hoà của các yếu tố mang nhiều nét đối lập ấy
trong một phong cách quả là điều kì diệu, chỉ
có thể thực hiện được bởi một yếu tố vượt lên
trên tất cả: đó là bản lĩnh, ý chí của một người
chiến sĩ cộng sản, là tình cảm cách mạng
được nung nấu bởi lòng yêu nước, thương
dân vô bờ bến và tinh thần sẵn sàng quên
mình vì sự nghiệp chung. Hồ Chí Minh là
người hội tụ đầy đủ những phẩm chất đó.
Để củng cố cho lập luận của mình, tác giả
đưa ra hàng loạt dẫn chứng. Những chi tiết
hết sức cụ thể, phổ biến: đó là ngôi nhà sàn,
là chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp đã từng đi
vào thơ ca như một huyền thoại, là cuộc
sống sinh hoạt hằng ngày, là tình cảm thắm
thiết đối với đồng bào, nhất là với các em
thiếu nhi cũng đã trở thành huyền thoại
trong lòng nhân dân Việt Nam. Với những

dẫn chứng sống động ấy, thủ pháp liệt kê
được sử dụng ở đây không những không gây
nhàm chán, đơn điệu mà còn có tác dụng
thuyết phục hơn hẳn những lời thuyết lí dài
dòng.
Trong phần cuối bài, tác giả đã khiến cho
bài viết thêm sâu sắc bằng cách kết nối giữa
quá khứ với hiện tại. Từ nếp sống "giản dị
và thanh đạm" của Bác, tác giả liên hệ đến
Nguyễn Trãi, đến Nguyễn Bỉnh Khiêm − các
vị "hiền triết" của non sông đất Việt:
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Đây cũng là một yếu tố trong hệ thống lập
luận của tác giả. Dẫu các yếu tố so sánh
không thật tương đồng (Bác là một chiến sĩ
cách mạng, là Chủ tịch nước trong khi
Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm được
nói đến trong thời gian ở ẩn, xa lánh cuộc
sống sôi động bên ngoài) nhưng vẫn được
vận dụng hợp lí nhờ cách lập luận có chiều
sâu: "Nếp sống giản dị và thanh đạm của
Bác Hồ, cũng như các vị danh nho xưa, hoàn
toàn không phải là một cách tự thần thánh
hoá, tự làm cho khác đời, hơn đời, mà đây là
lối sống thanh cao, một cách di dưỡng tinh
thần, một quan niệm thẩm mĩ về cuộc sống,
có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao
cho tâm hồn và thể xác".
Bài văn nghị luận này giúp chúng ta hiểu

sâu thêm về phong cách của Bác Hồ − vị
lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, danh
nhân văn hoá của thế giới.